Ik heb nog nooit zo onder vuur gelegen
Melkert koerst behendig
naar rustiger vaarwater
Commissie laat
ESF-kwestie in Goes
buiten rapportage
Kabinet heeft nog
drie weken om
Brussel te overtuigen
Koning: veel
mis, geen
grote fraude
Melkert zwaar gebukt onder aantijgingen over fraude met ESF-gelden
Iedereen maakte fouten
door Jeffrey Kutterink
Om het justitiële onder
zoek naar de vermeende
onregelmatigheden bij het
Centrum voor Vakopleiding
in Goes niet te verstoren of te
beïnvloeden, heeft de com
missie-Koning geen nader
onderzoek naar de kwestie
gedaan.
Dat schrijft de commissie in
haar eindrapport over het
gebruik van geld uit het Eu
ropees Sociaal Fonds tussen
1994 en 1999. Het Ministerie
van Sociale Zaken heeft te
gen tien centra voor vakop
leiding aangifte gedaan
omdat ze een 'redelijk ver
moeden heeft van misbruik
van subsidiegelden'. Dat is
onder meer het geval bij het
Centrum voor Vakopleiding
in Goes. In één geval heeft het
OM besloten tot vervolging.
De andere onderzoeken lo
pen nog.
Het Openbaar Ministerie in
Middelburg rondt eind sep
tember het onderzoek af naar
de onregelmatigheden met
geld uit het Europees Sociaal
Fonds bij het Centrum voor
Vakopleiding in Goes, Dan
moet blijken of de door de
Arbeidsinspectie geconsta
teerde feiten ook strafbaar
zijn en of justitie mensen
gaat vervolgen.
Oud-staatssecretaris van Fi
nanciën Koning concludeert
in zijn rapport dat ESF1994-
1999 in Nederland op alle ni
veaus van het ministerie van
Sociale Zaken tot de uitvoer
ders slordig is uitgevoerd. De
commissie schrijft dat haar
niets is gebleken van groot
schalige fraude of misbruik
van ESF-gelden. De gecon
stateerde onregelmatighe
den betroffen in verreweg de
meeste gevallen voorspel
bare, onopzettelijke misver
standen over de soms com
plexe en naar Nederlandse
maatstaven niet altijd voor
de hand liggende regels van
de Europese Unie, dan wel
reële meningsverschillen
met de EU over de interpre
tatie van ESF-regels".
Taalgebruik
De publieke opwinding over
ESF is volgens Koning onder
meer te verklaren door de
brede interpretatie die door
de Europese Unie wordt ge
geven aan de term 'onregel
matigheden'. In het dagelijks
taalgebruik roept dat woord
associaties op met fraude en
misbruik. In ESF-jargon kan
óók van onregelmatigheden
sprake zijn als er geen enkele
twijfel bestaat aan de inte
griteit van de aanvrager,
aldus de commissie. Als bij
voorbeeld het geclaimde
subsidiebedrag verschilt van
de door Arbeidsvoorziening
vastgestelde eindbeschik
king wordt al gesproken van
onregelmatigheden, onge
acht de oorzaak van dat ver
schil.
Onderzoekers
De commissie onder leiding
van Koning werd geïnstal
leerd op 28 januari 2001 door
minister Vermeend. Koning
werd bijgestaan door een
team van onderzoekers uit
zowel de private sector als uit
gedetacheerden van het Mi
nisterie van Financiën en de
Algemene Rekenkamer. De
onderzoeksopdracht luidde:
'Inzicht verschaffen in het
verloop van de uitvoering en
afwikkeling van ESF-subsi-
dies over de programmape
riode 1994-1999 tot nu toe en
daarbij aan te geven op wel
ke wijze de controle en af
handeling (inbegrepen orga
nisatorische maatregelen)
versneld zouden kunnen
worden, en tevens een schat
ting geven van de doorloop
tijd van afhandeling waar
mee na 1 april aanstaande
rekening gehouden moet
worden.'
Tussenrapport
Op 9 maart 2001 is een
tussenrapport gepresen
teerd. Het gisteren gepubli
ceerde rapport komt in
plaats van dit tussenrapport.
Aan de oorspronkelijke op
dracht is over de belangrijk
ste punten van discussie een
samenhangende, berede
neerde en op het onderzoek
gefundeerde visie gegeven.
De integrale tekst is te down
loaden van de website van
het ministerie van SZW, ww-
w.minszw.nl onder het
hoofdstuk officiële publica
ties.
Over enkele weken geeft het
ministerie een gedrukte ver
sie uit.
vari onze
partementsredactie
De commissie-Koning
presenteerde gisteren
haar onderzoek naar de
besteding van Europese
subsidies voor werkgele
genheidsprojecten (ESF)
in de periode 1994-1998.
Samenvattend conclu
deert de commissie dat de
beeldvorming dat er rond
ESF veel is mis gegaan,
niet ligt aan de bereikte
resultaten, maar vooral is
ontstaan door de slechte
uitvoering en controle
daarop:
- Er is niet gebleken dat
sprake is van grootschali
ge fraude of misbruik met
ESF-gelden. De subsidie
kreeg geen bestemming
die in strijd is met de ESF-
doelstellmgen.
- Wel is de ESF-subsidie-
regeling in de periode
1994-1998 in Nederland
op alle niveaus, van het
ministerie van Sociale
Zaken tot en met de ar
beidsbureaus, slordig uit
gevoerd.
- Sociale Zaken had geen
greep op de uitvoering en
geen inzicht in de kwali
teit van de uitkomstenDe
controle op de besteding
van de ESF-gelden was
slecht. Arbeidsvoorzie
ning had geen ordelijke en
controleerbare admini
stratie.
- Arbeidsvoorziening is
als aanvrager en uitvoer
der van projecten ernstig
tekortgeschoten.
- Ondanks de slechte con
trole door het ministerie
en de nalatigheid van Ar
beidsvoorziening bestaat
er geen twijfel dat de
ESF-gelden volgens de
normen die de EU han
teert goed zijn besteed.
- Het bedrag van 448 mil
joen gulden dat de EU te
rug eist van Nederland
wegens onjuiste besteding
is te hoog. De commissie-
Koning komt op een scha
de van minimaal 71 mil
joen gulden. Nederland
doet er verstandig aan
protest aan te tekenen bij
de EU. ANP
dinsdag 28 augustus 2001
door Hetty van Rooij
Het kabinet-Kok heeft nog
drie weken de tijd Brussel
ervan te overtuigen dat de ESF-
gelden wel degelijk goed zijn
besteed. Op 20 september be
paalt de Europese Commissie
hoeveel Nederland moet terug
betalen. Wanneer het definitie
ve bedrag eenmaal is vastge
steld, kan Nederland alleen via
een procedure bij de Europese
rechter een lager bedrag af
dwingen.
Volgens de commissie-Koning
is het onredelijk dat de Europe
se Commissie over de periode
1994-1996 een bedrag van meer
dan 400 milj oen gulden aan sub
sidiegelden terugvordert. Ko
ning gaat uit van een bedrag van
rondde71 miljoen. „Nederland
heeft goede argumenten om de
eis ter discussie te stellen", zei
hij.
Tot 20 september kan het kabi-
het, met de conclusies van het
rapport-Koning in de hand, in
Brussel uitleggen waarom het
teruggevorderde bedrag om
laag moet. Op die datum valt de
beslissing en valt er voor Neder
land niets meer te zeggen. De
conclusie van de commissie-
Koning dat er geen sprake is van
fraude legt weinig gewicht in de
Schaal, zo maakte een woord
voerder in Brussel gisteren dui
delijk.
pe Europese Commissie eist
over de periode 1994-1996 sub
sidiegeld terug omdat het ver
keerd zou zijn gebruikt, niet
omdat ermee is geknoeid. „Wij
zullen natuurlijk kennis nemen
van de inhoud van het rapport-
Koning, maar het is mogelijk
dat de Europese Commissie de
bevindingen naast zich neer
legt", aldus de woordvoerder
gisteren.
De PvdA-europarlementariërs
Van Huiten en Van den Berg
hebben bij de Europese Com
missie schriftelijk om ophelde
ring gevraagd over de hoogte
van het teruggevorderde be
drag.
Volgens hen is een bedrag van
rond de 440 miljoen gulden ge
baseerd op een veel te beperkte
steekproef. Zij wijzen er op dat
de regels voor de besteding van
geld uit het Europees Sociaal
Fonds (ESF) tot 1997 onduide
lijk waren.
Openingsbod
CDA- europarlementariër
Bartho Pronk zei gisteren: „De
bedragen lopen zo ver uiteen dat
het rapport van de commissie-
Koning wel het openingsbod in
de onderhandelingen lijkt."
Mulder (WD) voorziet een
langdurig gevecht tussen de Eu
ropese Commissie en de Neder
landse regering.
Momenteel dient voor het Euro
pese Hof nog een langlopende
zaak over. de hoogte van de
strafkorting die Brussel aan Ne
derland oplegde omdat de be
strijding van de varkenspest
niet goed werd aangepakt. GPD
)/an onze parlementsredactie
Er ging veel mis met de beste
ding van Europese werkge
legenheidssubsidies in Neder
land. Dat lag volgens de
commissie-Koning aan alle be
trokken partijen. Wie schoot
waar tekort? De belangrijkste
hoofdrolspelers:
- De Europese Commissie: de re
gelgeving was ce gedetailleerd
en vertoonde toch lacunes,
waardoor misbruik mogelijk
werd.
- Het ministerie van sociale za
ken: hield geen actief toezicht,
had geen greep op de uitvoering
en geen zicht op het resultaat.
- De Tweede Kamer: tot 1999
had de volksvertegenwoordi
ging 'nauwelijks aandacht' voor
de problemen met Europees
werkgelegenheidsgeld
- Arbeidsvoorziening: Stelde
geen eisen aan de regionale bu
reaus die de ESF-projecten (in
totaal 9000) uitvoerden. Interne
controle en administratie scho
ten 'ernstig tekort'.
- Werkgevers- en werknemers
organisaties (de 'uitvoerders').
Een 'enkeling' ging over de
schreef. Het voert echter te ver
om de schuld van de misstanden
bij de uitvoerders te leggen,
schrijft Koning.
„In een aantal gevallen moeten
zij meer als slachtoffers dan als
aanstichters beschouwd wor
den." GPD
door Hans van Soest
Tijdens zijn vakantie in Bretagne
zat Ad Melkert in een diep dal.
Letterlijk. Om met zijn mobiele tele
foon te kunnen volgen wat er in de Ne
derlandse media allemaal over hem
werd gezegd en geschreven, moest hij
elke keer een heuvel op. Alleen daar
kon hij de berichten ontvangen waar
in hij werd beticht van het aanzetten
tot fraude met ESF-geld in de periode
dat hij nog minister van sociale zaken
was.
i,Het was vervelend. Het werk was zo
toch weer meegekomen op vakantie.
Kadat ik me had voorgenomen niet op
Üe aantijgingen te reageren voordat
de commissie-Koning met haar rap
port kwam, heb ik het naast me neer
kunnen leggen en alsnog een goede
tijd gehad met mijn gezin."
Bij thuiskomst wachtte Melkert naar
eigen zeggen 'de belangrijke taak om
na publicatie van het rapport zijn
kant van het verhaal te vertellen'. „Er
is bij mij altijd sprake geweest van de
beste intenties. De verhalen die afge
lopen zomer de ronde deden, raakten
mijn integriteit. Ik heb nooit eerder zo
onder vuur gelegen. Ik heb het wel va
ker moeilijk gehad. Bijvoorbeeld toen
ik begin jaren '90 als financieel
woordvoerder in de Kamer binnen
mijn eigen partij de bezuinigingen
moest verdedigen. Maar daarbij is
nooit mijn integriteit in twijfel ge
trokken."
Kwam het allemaal onverwachtHet
is toch logisch dat de man die geldt als
opvolger van Wim Kok onder vuur
komt te liggen
„Het lijkt me verstandig dat verband
niet te leggen. Maar het had me ook
wijs geleken van anderen als ze net als
ik hadden gewacht op de publicatie
van het rapport alvorens te vertellen
over hun herinneringen aan de perio
de waarover het onderzoek gaat. Nu is
er een heel verbrokkeld beeld ont
staan over wat er destijds is gebeurd.
JJdoelt op een aantal bestuurders van
'Arbeidsvoorziening die zeiden dat u
had voorgesteld om bezuinigingen bij
fiun organisatie op te vangen met
ESF-geld. Iets wat verboden is. Wat is
'er toen precies gebeurd volgens u?
Lik heb op dit punt niets aan het rap
port-Koning toe te voegen. Er was
eind 1994 veel onzekerheid bij Ar
beidsvoorziening, doordat er in forse
bezuinigingen waren aangekondigd.
Reorganisatie was daar niet blij mee,
Ad Melkert op weg naar zijn persconferentie in de Tweede Kamer.
maar wilde wel weten waar het aan
toe was. Konden ze nog rekening hou
den met de ESF-middelen die ze al
sinds 1991 kregen als inkomsten om
werkgelegenheidsprojecten mee te fi
nancieren? Die zekerheid hebben ze
gekregen. Punt. Arbeidsvoorziening
moest zelf bepalen waar ze intern op
zouden bezuinigen. De dag na die lan
ge, nachtelijke vergadering met het
bestuur heb ik de Tweede Kamer over
de inhoud van dat gesprek ingelicht."
Koning pleit u niet vrij en verwijt u -
net als anderen - een te lakse houding
bij de controle op Arbeidsvoorziening.
Waarom heeft u niet eerder ingegre
pen?
We moeten niet oordelen met de ken
nis van nu over afwegingen die zijn
gemaakt met de kennis van toen. Ik
wil niet weglopen voor gemaakte fou
ten, maar wat er medio jaren negentig
is gebeurd moet worden gezien in zijn
context. Destijds was er overeen
komst dat mijn departement vanuit
de tweede lijn controleerde. Er was al
leen toezicht op de gehele organisatie,
niet op de werkgelegenheidsprojecten
zelf. Achteraf gezien heeft dat proble
men in de hand gewerkt, maar inder
tijd vond iedereen dat de minister zich
niet te veel moest bemoeien met Ar
beidsvoorziening: bestuur op afstand.
Ik was het daar in grote lijnen ook mee
eens. Wel wilde ik meer bevoegdheden
om te controleren wat er allemaal bin-
foto Toussaint Kluiters/ANP
nen Arbeidsvoorziening gebeurde,
bijvoorbeeld de inrichting van de be
groting. De Kamer vond dat echter te
ver gaan. Daarmee wil ik de zwarte
piet niet bij de Kamer leggen, maar
het geeft wel de tijdgeest aan. Het was
destijds moeilijk om actief toezicht te
houden, wat de heer Koning vindt dat
we hadden moeten doen. Het was al
een hele strijd om de informatie van
Arbeidsvoorziening te krijgen die je
wilde hebben. Het huidige kabinet
heeft het toezicht op ESF nu terecht
wel naar zich toe getrokken. Zo is na
tien j aar de situatie weer als voor 1991
en is de uitvoering van de Europese
werkgelegenheidssubsidies terug bij
de minister."
In 1994 bent u al gewaarschuwd dat
het niet goed ging.
„Maar niemand vond dat er iets aan
de structuur moest veranderen. Er
moesten dingen verbeterd worden, en
dat hebben we geprobeerd, maar de
aan de verdeling van de verantwoor
delijkheden mocht niet getornd wor
den.
Zo heeft het te lang kunnen voortdu
ren."
Koning wijt de gemaakte fouten ook
aan het feit dat niemand doordrongen
leek van het feit dat Brussel de baas is
over hoe er met ESF-geld ivordt omge
sprongen en dat Nederland dat niet
naar eigen believen kon besteden.
„Dat zal zeker in de toekomst steeds
meer het geval zijn. Maar de Europese
regels waren heel globaal en het was
juist de bedoeling dat ze op nationaal
niveau verder werden ingevuld. Pas
na 1997 zijn de regels aangescherpt,
die merkwaardig genoeg door de Eu
ropese Commissie op de eerdere jaren
van toepassing zijn verklaard. Dat
heeft het moeilijker gemaakt om in de
daaraan voorafgaande jaren aan alle
eisen te voldoen."
Voelt u zich gerehabiliteerd?
„Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik
aan de schandpaal gebonden was.
Zelf was ik altijd overtuigd van de in
tenties waarmee we destijds hebben
gewerkt en wat de feiten waren. Vroe
ger of later geven de feiten toch de
doorslag En in dit geval was het la
ter."
U heeft de fractievoorzitters van de
andere partijen in de Kamer onlangs
opgezocht. Heeft u ze gevraagd van
een parlementair onderzoek af te
zien?
„Ik heb ze alleen geïnformeerd over
mijn kant van de zaak. Ik heb hen
niets gevraagd. Dat zou ook niet juist
zijn, want zij kenden het rapport toen
nog niet. Alle Kamerleden moeten nu
zelf een afweging maken over hoe ze
verder willen met dit rapport. Wel heb
ik de hoop uitgesproken dat iedereen
zich snel uitspreekt over het rapport
omdat ik mij in de Kamer in een merk
waardige dubbelrol voel als oud-mi-
nister en als huidige fractieleider."
GPD
door Paul Koopman
Behendig, maar wel een beet
je té triomfantelijk, heeft
Ad Melkert de laatste klip op
zijn lange tocht naar de top van
het PvdA-pantheon omzeild.
Van de zware kritiek op zijn
functioneren als minister van
sociale zaken (1994-1998) is
niets overgebleven, luidde zijn
boodschap gisteren. „Ik heb
vertrouwen in de toekomst",
voegde hij daar aan toe.
Niets staat blijkbaar zijn sprong
naar het PvdA-partijleider-
schap nog in de weg. De com
missie-Koning heeft met haar
langverwachte rapport gisteren
inderdaad veel verwijten aan
het adres van Melkert uit de we
reld geholpen. Volgens Koning
heeft Melkert de sociale part
ners niet aangezet tot misbruik
van ESF-geld, een explosieve
bewering die in de NRC en
Volkskrant breed werd uitge
meten. De PvdA-kroonprins
was tijdens zijn ministerschap
politiek wel verantwoordelijk
voor de misstanden bij de ar
beidsvoorziening, maar zeker
niet de hoofdschuldige. Op 'alle
niveaus' werd slordig omge
sprongen met Europese werk
gelegenheidssubsidies, aldus
het rapport.
Na het lezen van die laatste fra
se zal Melkert een zucht van ver
lichting hebben geslaakt. Want
in politiek Den Haag geldt de
ijzeren wet: als bij ernstige fou
ten maar genoeg mensen mede
schuldig worden verklaard,
hoeft niemands kop te rollenEn
Koning smeert de schuldvraag
breed uit: de arbeidsvoorzie
ning, sociale partners, Europa,
het ministerie van sociale za
ken, de ambtenaren en zelfs het
parlement schoten tekort. Bo
vendien was de situatie veel
minder ernstig dan steeds ge
dacht. Het 'misbruik' van Euro
pees geld zou 71 miljoen gulden
belopen, niet de 448 miljoen die
Brussel van Nederland terug
eist. Door de bank genomen
werd het subsidiegeld zelfs
'goed besteed', aldus Koning.
Media-offensief
Na weken radiostilte organi
seerde de PvdA een waar media
offensief ter rehabilitatie van de
geplaagde kroonprins. „Ik
kreeg een VIP-behandeling te
midden van alle personen die
verantwoordelijkheid droe
gen", sneerde Melkert. „Mijnin-
Commissievoorzitter Koning arriveert in Den Hi
senteren.
tegriteit werd in twijfel getrok
ken en dat is met dit rapport
rechtgezet. Laat de feiten voor
zich spreken." Geen kwaad
woord over WD-prominent
Koning en zijn research, de
commissie heeft volgens Mel
kert een 'goed rapport' gepubli
ceerd.
Toch is het beeld dat Koning
schetst van Melkerts minister
schap niet bepaald vleiend te
noemen. Het ministerie van so
ciale zaken, waarover Melkert
tussen 1994 en 1998 de scepter
zwaaide, hield geen 'actief toe
zicht' op de besteding van hon
derden miljoenen guldens
werkgelegenheidssubsidie.
„Sociale Zaken had geen greep
op de uitvoering en inzicht in de
kwaliteit van de uitkomsten."
Waar de schoen wrong (ondui
delijke regels, gebrekkige con
trole) was al in 1994 bekend, al
dus Koning, maar er werd niets
meegedaan. „Het is onbegrijpe-
ig waar hij het rapport over de ESF-gelden zal pre-
foto ANP
nog geen goed resultaat."
En zo zeilde Melkert voorbij de
rotsen naar rustiger vaarwater
Hij gebruikte gisteren de me
dia-aandacht voor het rapport-
Koning om zijn kwaliteiten als
bestuurder en politicus nog eens
fris in de verf te zetten. „Ik kom
mijn beloftes altijd na", zei hij.
En; „Ik heb altijd bijgedragen
aan de betrouwbaarheid van
het openbaar bestuur." Tenslot
te: „Ik doe tot de laatste snik al
les wat nodig is om verantwoor
delijkheid te nemen."
Dat laatste klonk als een open
bare sollicitatie. Premier Kok
maakt morgenavond bekend of
hij opstapt als PvdA-partijlei-
der. In dat geval zou Melkert
hem kunnen opvolgen, heeft hij
al meermalen gezegd. Melkert,
niet Kok, leidt dan de PvdA-
campagne voor de verkiezingen
in mei 2002. Het startschot
daarvoor werd gisteren alvast
gegeven. GPD
lijk dat van de ervaringen zo
weinig is geleerd." Pas in 1999
werden de bakens echt verzet,
hoewel Koning erkent dat Mel
kert in 1996 - twee jaar na zijn
aantreden - pogingen deed de
controle te verbeteren.
Hoe valt die harde kritiek te rij
men met de tevredenheid van
Melkert? De PvdA-fractievoor-
zitter gaf daarvoor zelf de vol
gende verklaring: hij probeerde
met 'jeugdig enthousiasme' de
zaken te verbeteren, maar de
praktijk was te weerbarstig.
Eigen gang
Arbeidsvoorziening, al in 1991
op initiatief van CDA-minister
Bert de Vries 'op afstand' van de
overheid geplaatst, bleef ge
woon zijn eigen gang gaan. Als
minister had Melkert nauwe
lijks bevoegdheden. „Een boze
brief waarin ik orde op zaken
eiste, was al op het randje. Een
voortdurende inspanning biedt
