Naakt de straat op voor
Eindtijd
PZC
at
G
N
E
I
R
W
D
R
O
E
N
V
Casper Hobbes
Geschiedenis doopsgezinden begon met staatsgreep het weer
recept
puzzel
0 IT KOMT OVER
ONGEVEER 15 MINUTEN
IN AANMERKING.
HOI PAP!
MET MET,
CASPER.
vrijdag 17 augustus 2001
aan de Lambertitoren in
Münster hangen. Onder zijn
aanhangers werd een dagen du
rend bloedbad aangericht
Onthoofding
Na het mislukken van de staats
greep in Amsterdam, greep het
stadsbestuur naar soortgelijke
methoden. Een huiveringwek
kende gravure uit 1614 laat zien
hoe twaalf wederdopers die tij
dens de mislukte staatsgreep
van mei 1535 waren ontsnapt,
alsnog wreed werden omge
bracht. Terwijl ze nog leefden
werd him hart uit het lichaam
gesneden en in het gezicht ge
smeten. Na de onthoofding wer
den de ontzielde lijken als af
schrikwekkend voorbeeld voor
de burger onder het schavot ge
gooid. De gravure ernaast,
eveneens uit 1614, is al even hui
veringwekkend: op het galgen
veld in Volenwijk nabij het hui
dige Amsterdam-Noord hangen
dopers die tijdens de voortge
zette klopjachten waren ge
dood. Als jachtprooi werden
hun lijken er aan de voeten op
gehangen tentoongesteld. In to
taal zouden tussen 1534 en 1536
meer dan tweehonderd weder
dopers, onder wie ook vreedza
me, op gewelddadige wijze het
leven verliezen.
Na deze drama's zworen de
doopsgezinden, met als voor
naamste leidsman de ex-pas-
toor Menno Simons die in 1536
uit de katholieke kerk was ge
treden, werelds geweld voor
goed af. De expositie laat ook
zien dat doopsgezinden in de to
lerante Gouden Eeuw tot grote
rijkdom kwamen en zich alleen
door de 'zekere soberheid' van
hun kostuums nog van de ande
re leden van de regentenklasse
onderscheidden. Opvallend
veel buitenplaatsen aan de
Vecht waren eigendom van
doopsgezinde Amsterdamse
kooplieden. Het deel tussen
Breukelen en Nieuwersluis
kreeg daarom zelfs als bijnaam
de 'Menniste hemel'. GPD
De expositie 'Doperdom in Amster
dam. Geschiedenis van doopsgezin
den' in het Bijbels Museum (Heren
gracht 366-368, Amsterdamduurt
tot en met 16 september. De ope
ningstijden zijn van maandag tot en
met zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
en op zondag van 13.00 tot 17 00 uur.
Toonder Studio's
VRIJDAG
Hoog
water
Laag water
17 AUGUSTUS
uur
cm
uur
cm
uur
cm uur
era
Vlissingen
01.02
206
13.31
206
07.26
174 19.56
185
Terneuzen
01.19
232
13.51
232
07.51
184 20.22
19:
Cadzand
00.35
199
13.05
199
06.59
16619.36
176
Roompot Buiten
00.49
160
13.19
156
07.26
125 19.46
135
Roompot Binnen
02.04
132
14.55
129
08.14
113 20.50
12C
Zierikzee
02.25
155
14.55
150
08.35
131 21.00
139
Krammersl. West
02.08
165
14.46
160
08.35
135 21.06
142
Hansweert
01.47
243
14.22
243
08.12
200 20.45
210
Staven isse/Yers.
02.19
159
14.55
155
08.24
132 21.05
139
ZATERDAG
Hoog
water
Laag water
18AUGUSTUS
uur
cm
uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
01.52
234
14.21
226
08.18
185 20.51
201
Terneuzen
02.12
261
14.39
253
08.42
19621.18
218
Cadzand
01.27
227
13.56
218
07.56
177 20.26
201
Roompot Buiten
01.39
181
14.05
169
08.06
128 20.30
145
Roompot Binnen
03.26
148
15.51
138
09.14
112 21.45
125
Zierikzee
03.35
171
16.00
159
09.30
130 21.55
149
Krammersl. West
03.04
177
16.25
166
09.30
136 22.06
152
Hansweert
02.42
271
15.11
262
09.11
212 21.42
23i
Stavenisse/Yers.
03.24
175
16.07
164
09.30
133 22.06
149
lichte sneeuw
■fc matige sneeuw
eieaieaje zware sneeuw yZ
lichte regen
vv te»
matige regen
1030
zware regen Isobaar
Europa: Zomer blijft
L Lagedrukgebied
H HogMnfetM O
Zeeland: Aangenaam zomers
Hans Befterman
Pie niet appels en rozijnen HgCT Boiïinicl 611 het plcitlllctkcn
door Frangoise Ledeboer
Er is weinig verbeeldings
kracht voor nodig om zich
de mengeling van afkeer,
schrik, verbazing en lachlust
van de tijdgenoten voor de geest
te halen. In mei 1534 renden een
paar 'wederdopers' met getrok
ken zwaarden door Amsterdam
onder het scanderen van leuzen
als 'Betert u, Wee, Penitentie,
Wrake!'.
Op 10 en 11 februari 1535 lieten
ze opnieuw van zich horen. On
der de uitroep 'Wee, wee de wra
ke Gods komt!' liepen ze naakt
door de straten om zonder de
ballast van kleren als 'nieuwge
borene' de bijbelse 'Eindtijd'
mee te maken. De climax volgde
een paar maanden later in de
nacht van 11 op 12 mei: een
groep wederdopers bestormde
het stadhuis op de Dam in een
poging Gods troon op aarde te
vestigen. De staatsgreep mis
lukte en werd afgestraft met een
golf gruwelijke terechtstellin
gen.
De tentoonstelling Doperdom
in Amsterdam. Geschiedenis
van doopsgezinden in het Bij
bels Museum is georganiseerd
ter viering van het 200-jarig be
staan van de Verenigde Doops
gezinde Gemeente in de hoofd
stad. Mede gedwongen door een
teruglopend ledental en daar
mee van financiële draag
kracht, begroeven orthodoxe en
vrijzinnige doopsgezinden in
1801 de strijdbijl na eeuwen ge
ruzie over thema's als ban-,
doop- en avondmaalsgebrui-
ken. De emoties liepen vooral in
de zeventiende eeuw zo hoog op
dat het in het hele land tot
scheuringen onder doopsgezin
de gemeenten kwam. Een strijd
die naar de Amsterdamse kerk
Bij 't Lam de Lammerenkrijgh
werd genoemd.
Het Bij bels Museum is gevestigd
in de prachtige panden die Phi
lips Vingboons in 1662 aan de
Herengracht bouwde voor de
rijke koopman Jacob Crom-
hout. Dankzij de bijzondere
plafondschilderingen van Ja
cob de Wit uit 1717, het monu
mentale trappenhuis, de best
bewaarde Nederlandse keuken
uit de Gouden Eeuw en de idyl
lische tuin is een bezoek aan het
Doopplechtigheid in de huidige Singelkerk. (Gravure van P. Wagenaar uit 1782.)
museum ook zeer de moeite
waard voor bezoekers die niets
met religie hebbenHet zou ech
ter zonde zijn als 'ongelovigen'
menen dat ze dan nu de doops
gezinden moeten mijden. Uit
het archief van de Verenigde
Doopsgezinde Gemeente, de
collectie van het museum en de
verzamelingen van bruikleen
gevers is een expositie samenge
steld die spanning, sensatie en
feitenkennis zo voortreffelijk
combineert dat de aandacht tot
het eind gevangen blijft.
Kinderdoop
De geschiedenis van de doops
gezinden (aanvankelijk weder
dopers genoemd) gaat terug tot
de vroegste dagen van de Refor
matie, in de tijd dat Luther en
Calvijn zich manifesteerden als
voornaamste critici van de ver
molmde rooms-katholieke
kerk. In Zwitserland en Duits
land kwam daarnaast een be
weging op die niet primair uit
was op hervorming van de leer,
maar vooral 'op reformatie van
het leven', met als meest ken
merkende karakteristiek de af
wijzing op bijbelse gronden van
de kinderdoop. Uit onvrede over
de misstanden in de katholieke
kerk en uit angst voor de 'Eind
tijd' riepen lekenpredikers als
Melchior Hoffman gelovigen op
boete te doen voor het verkeerd
verstaan van het Evangelie en
de geloofspraktijk die daaruit
voortkwam.
Wie boete wilde doen, moest
zich laten 'wederdopen' als blijk
van de intentie een nieuw leven
in Christus te willen leiden.
'Nog altijd is de volwassenen-
doop, volgend op een persoon
lijke belijdenis, de voorwaarde
voor de verbintenis aan de ge
meente. Alleen wordt die niet
meer gezien als breuk met een
wereld vol ongeloof, maar als
vertrekpunt voor het streven
naar een betere wereld, die bij
jezelf begint', vatten de auteurs
van het uitstekende begeleiden
de vouwblad de essentie van dit
gebruik samen.
Het fanatisme van de eerste ge
neratie wederdopers bij hun po
gingen ongeloof uit te roeien,
ging ook buiten Nederland met
de nodige uitwassen gepaard.
Zo lukte het Jan van Leyden in
het voorjaar van 1534 de refor
matorische beweging van
Münster te overtuigen van de
aanstaande wraak Gods. Hij
pleegde een staatsgreep en
stichtte een koninkrijk dat zich
kenmerkte door geweld en poly
gamie. Wie de protserige gravu
re van Jan op de expositie ziet,
zal het niet verbazen dat hij
zichzelf tot koning kroonde. Bij
de herovering van Münster in
juni 1535 werd hij geëxecuteerd
en zijn lijk te kijk gezet in een
van de drie kooien die nog altijd
Door: Phil van Hav
Was het maandag nog lange tijd be
wolkt en een graad of 22, woensdag
vielen de mussen door de hitte van het dak. Vrijwel overal werd hel
warmer dan 30 graden, met toppers in Limburg (lokaal 34,5 tot 35
graden). Ook bij ons werd het goed warm: 27,7 graden in Vlissingen,
31,5 in Schellach en 32,0 in Middelburg. Gisternacht en -ochtend
werd de hitte met regen- en onweersbuien verdreven. Vooral in hel
oosten ging dat gepaard met flink geweld. Plaatselijk kwamen er
wolkbreuken voor met in korte tijd 30 tot 40 mm neerslag. Zware
windstoten veroorzaakten hier en daar schade aan bomen. In onzert
gio verliep de overgang naar een minder warm weertype dit keervr
rustig met slechts een tweetal millimeters neerslag. Vandaag bevin
den we ons in een mildere luchtsoort waarin temperaturen voorko
men die draaglijker aanvoelen. Vrijwel de gehele dag breekt de zon
door de bewolking en het blijft overal droog. Het kwik stijgt naareen
aangenaam niveau van 21 a 22 graden. Erwaait daarbij een matige
zuidenwind. Morgen wordt dit
aangename zomerweer voort
gezet. Landelijk schijnt de zon
volop en de temperatuur stijgt
bij ons naar 23 tot 25 graden.
De wind draait naar het oos
ten en is matig. Zondag wor
den de verwachtingen wat on
zeker. Een gebied met buien
trekt via Frankrijk naar het
noorden toe en zal ons land
waarschijnlijk net bereiken. De
temperatuur blijft met 23 gra
den op een mooi niveau. Ook
maandag kan er nog een lo
kaal buitje vallen, dinsdag
blijft het droog. De tempera
tuur blijft rond de 24 graden
schommelen en daarmee zit
ten we midden in een periode
met aangenaam zomerweer.
Lokaal buitje
i
Vooruitzichten
weer
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
vrijdag
onder 21.03
zaterdag
op 6.36
max.
min.
wind
23°
14°
03
23°
18°
NO 3
24°
17°
ZW 3
24c
17°
W 3
Maan
vrijdag
onder 20.28
zaterdag
op 4.57
Nautisch bericht
Met een matige zuidenwind wordt geleidelijk drogere lucht aan
gevoerd. Het zicht is goed en de temperatuur van het kustwater
bedraagt 20 graden.
Waterstanden
Een pie met vruchten is een ty
pisch Engels gebakdatals nage
recht wordt opgediend. Niet alleen
appels met rozijnen maar ook kruis
bessen, pruimen, perziken en
rabarber lenen zich goed voor der
gelijke uit de Middeleeuwen stam
mende pies, De pie van vandaag
kan worden gebakken in een qui-
chevorm of een eveneens ovenvas
te schaal ofschotel meteen lage op
staande rand.
Voor ca. 6 personen:
300 gram briseerdeeg (zie recept
maandag 13 augustus); 1 kg zacht-
zure appels; 100 gram blauwe (Cali-
fornische of Chileense) rozijnen; 50
gram geconfijte sinaasappelschil
len (oranje snippers), ragfijn ge
hakt; 1,5 eetl. custardpoeder; 1
theelepel kaneelpoeder; 50 gram
suiker; 1 klein ei, losgeroerd.
Schil de appels. Neem de klokhui
zen weg en snijd het vruchtvlees in
kleine stukjes. Spoel de rozijnen en
kele malen in ruim lauwwarm wa
ter. Laat ze op een zeef uitlekken
Schep in een kom appels, rozijnen,
geconfijte sinaasappelschillen, sui
ker, custardpoeder en kaneel luch
tig door elkaar. Doe alles overineen
heel licht beboterde ronde oven
vaste schaal (schotel) met een door
snede van ca. 26 cm. Rol het deeg
op een met bloem bestoven werk
vlak uit tot een grote ronde lap met
een dikte van maximaal 3 mm.
Bevochtig de randen van de schaal
(schotel) met water. Leg de deeg-
plak over de vulling en druk het
deeg met een vork die in bloem is
gedoopt op de rand van de schaal
vast. Snijd het over de rand hangen
de deeg eraf. Bestrijk het deeg met
losgeroerd ei en prik daarna met
een vork gaatjes in het deeg.
Plaats de schaal (schotel) op het
rooster in het midden van de tot
220°C. voorverwarmde oven. Re
ken op een oventijd van 40 minuten.
Presentatie: dien de pie in de oven
schotel(schaal) warm op. Geef er
eventueel warme abrikozensaus,
waaraan eventueel een lepeltje
blanke rum is toegevoegd, apart bij.
„Het is hier een dooie boel", gromde Super, terwijl hij misprijzend
rondkeek. „Een vervallen zaakje, zo te zien. Dit is kruimelig aange
pakt, jongens. Het wordt tijd dat een goeie zakenman de boel in
handen neemt. Van mooie gedachten alleen kan je niet leven, dat zie
je nu maar weer eens. Waar is die .Zweder?" „Ik zie hem niet, baas",
zei Hieper verontschuldigend. „Misschien is hij met zijn handelde
boer op."
„Nee!" riep Pastuiven Verkwil, die de hut had onderzocht. „Giste
ren vertelde hij me nog dat er vandaag een lading zwammen uit Prol
aan zou komen. Daar moest hij op wachten, zei hij. En nu is hij er
nietEr moet iets met hem gebeurd zijnDit is erg!„Maak niet zo'n
drukte om een kleinigheid", zei Super sussend. „Het is natuurlijk
een groot gemis, dat zo'n hoogstaand denkertje ons eh... ontvallen
is. Maar hij deed niets dat ik niet beter kan doen. Ik neem de winkel
over, voel je 'm? Als jullie nu voor klanten zorgen, zal ik laten zien
dat ik een goeie Prol ben." Zo sprekende trok hij een valse baard uit
zijn zak, die hij voor dit soort gevallen altijd meevoerde en glim
lachte breed. „Zweder zou niet willen dat de zaken stil stonden",
vervolgde hij zalvend. „En daarom moeten we in zijn geest hande
len."
In dit diagram is een woord van
12 letters verstopt. Het is te vin
den door, beginnend bij het
vakje met de stip, telkens een
vakje naar links, rechts, onder,
boven of diagonaal te versprin
gen. Elke letter wordt één keer
gebruikt. Hoe luidt het zoek
woord?
Horizontaal:
4. Zo bezopen dat het licht geeft
(6); 6. De academicus gaat neer
in de menigte (4); 7. Ligplaats
voor ruziezoekers (6); 8. De
essentie van een straat geeft niet
thuis (8); 10. Komt (zonder kle
ren) aan (6).
Verticaal:
1. Laat horen dat er bijstand
nodig is! (5); 2. Militairen die
over de hei rennen (9); 3. Het
water ging dicht (5); 5.
Uitsluitend in een isolement (6);
9. Deel van de stad voor asiel
zoekers (3).
Oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
HORIZONTAAL:
1. Tijk; 4. fik; 6. astma; 9. storend; 11. sn; 12. Noe; 13. ek;
15. long; 17. race; 19. ato; 20. lob; 21. norm; 23. dada; 24.
gl; 25. ora; 27. eb; 28. fluiter; 32. dwaas; 34. ach; 35. pot.
VERTICAAL:
1. Tk; 2. kat; 3. stro; 4. fan; 5. kp; 7. song; 8. meer; 9. sno-
tolf; 10. decoder; 11. slang; 14. kebab; 16. nor; 18. ala; 22.
mouw; 23. data; 26. rial; 29. Idh; 30. esp; 31. ha; 33. gt.
Crypto-overlapper:
Horizontaal: 5. Schermenu; 6. voorwaard; 7. zeerehaag;
8, meestereo.
Verticaal: 1. Schotelex; 2. meerprijst; 3. ambachten; 4.
inbraaken.
door Bill Watterson
HALLO?
CASPER, ALS DIT NIET
NUL BELANGRIJK 15 HANG
DAN OP, OKÉ? IK HEB HET
HEEL DRUK.
T
De overgangszone tussen hete en minder warme lucht ligt vrijdag
van Noordoost-Spanje, via Zwitserland en het Duits-Poolse grens
gebied, naar Oost-Zweden. In deze zone ontwikkelen zich forse on
weersbuien, die zaterdag doorschuiven naar Finland, de Baltische
staten, Polen en Oostenrijk Ten oosten van deze zone is het zonnig
en nog zeer warm. Op de Balkan wordt het 32 tot 35 graden en in
Griekenland en Turkije lokaal nog iets heter. In Polen en de Baltische
staten wordt 30 graden bereikten inZuid-Finland 27 graden. Aan de
koele kant van de zone klaart het op, al blijven er vooral in Zwedenen
Noorwegen enkele buien vallen. Daar varieert de middagtempera-
tuur van 15 tot 18 graden langs de Noorse westkust, tot 24 graden in
Zuid-Zweden. Verder zuidwaarts blijft de zomer aardig in het zadel
Na de grote hitte wordt het de komende dagen in Frankrijk tussen 24
en 28 graden, maar gaan er zaterdag in het westen wel weer een aan
tal onweersbuien vallen. Duitsland krijgt flinke zonnige perioden en
23 tot 26 graden en ook in Engeland wordt de 20 graden nog ruim
overschreden en schijnt de zon geregeld. In Ierland en Schotlandvalt
ook een enkel buitje en wordt het rond 19 graden.
31 O O
33 O 30
O 30 A o(
O
36 cfcW
32 320
O 35 O
w 42
VERWACHTING VOOR VRIJDAGMIDDAG 17 AUGUSTUS ZX1
