Als apen ons de baas zijn
Computer kan geen echte acteurs maken
Tussen opera en ballade
Dood en toch weer levend
Crocodile Dundee wordt moe
Tim
Burton
27
Final Fantasy
In de nieuwe versie van Planet of the Apes zijn de verschillen tussen apen en mensen verwaarloosbaar.
egisseur van Planet of the Apes is Tim Burton en
welke vraag je hem ook als eerste stelt, hij zal
beginnen met te poneren dat zijn film géén
'remake' genoemd mag worden van de gelijknamige
klassieke sf-film uit 19 68„Ik beschouw het als een nieuwe
verfilming van Pierre Boulé's oorspronkelijke boek, maar op
mijn manier. Ik trek graag dingen binnenstebuiten."
Een eigen verfilming, dat is
ook exact wat de fans ver
wachten van de man die Ed
ward Scissorhans bedacht en de
eerste twee Batman-films een
gespierde grimmige onderlaag
verschafte die zijn opvolgers
nooit wisten te evenaren. De
man ook die The Nightmare Be
fore X-Mas, een poëtische kerst
vertelling, situeerde in een on
derwereld vol spoken en
geraamtes. De baldadige maker
van tevens EdWood, een 'biopic'
over de slechtste filmmaker al
ler tijden. De beeldenstormer
die in Mars Attacks', een inter
planetaire invasie presenteerde
als een gruwelijke klucht.
Burton is 42 jaar oud nu en nog
altijd Hollywoods meest ver
troetelde beeldenstormer. Van
hem zal niemand ooit verwach
ten dat hij even een 40 jaar oude
succesfilm plichtmatig over
nieuw maakt. Maar volgens
hem is ook zelfs studio 20-th
Century Fox zoiets nooit van
plan geweest.
„Toen ze bij mij aanklopten was
dat uitdrukkelijk met het voor
stel om hetzelfde materiaal op
een nieuwe manier aan te pak
ken. Daar kon ik mezelf iri vin
den. Want je kimt geen remake
doen van Franklin Schaffners
Planet of the Apes. Die bestaat
immers al en die zit in een cap
sule, samen met het hele tijdsge
wricht waaruit hij was ont
staan. Daar moet je verder
afblijven. Maar na alle vervolg
films en de tv-series die er na
dien van gemaakt zijn, kon het
geen kwaad nog eens opnieuw te
kijken naar het basismateriaal.
En één ding is zeker: al is de titel
hetzelfde, mijn film speelt op
een andere planeet." En Mark
Wahlberg is een ander soort held
Tim Burton, regisseur van Planet of
the Apes.
dan we vroeger hebben gezien,
volgens Burton: „Het woord
'held' staat met minder grote
letters op zijn voorhoofd ge
schreven clan bij Charlton Hes
ton het geval was. Ik heb Mark
vooral gekozen omdat hij her
kenbaarder is dan de nor
maalste jongeman die men zich
zou kunnen voorstellen. En die
komt dan terecht in een op zijn
kop gedraaide wereld waar juist
hij beschouwd wordt als ultie
me freak. Dat idee beviel me."
Alleen in ruwe lijnen is het ver
haal hetzelfde gebleven. Een as
tronaut lijdt schipbreuk en be
landt in een wereld waar de
chimpansees, orang-oetans en
gorilla's zijn doorgeëvolueerd.
Mensen worden daar als inferi
eure wezens beschouwd die
waarschijnlijk niet eens een ziel
hebben en hooguit nut hebben
om als slaven de apen te dienen.
Mark Wahlberg zal als de ge
strande astronaut leiding geven
aan een rebellie die uitmondt in
een verschrikkelijke veldslag.
De nieuwe versie van De Apen-
planeet heeft ruim 100 miljoen
dollar gekost, maar binnen drie
weken al was er 150 miljoen te
ruggespeeld. Van de critici was
de helft ronduit geestdriftig en
de andere helft op een of andere
wijze teleurgesteld, zoals wel
vaker het geval is geweest bij
films van Tim Burton. Maar
vriend en vijand zijn het er in al
le gevallen over eens dat zijn
nieuwe werkstuk er fabuleus
uitziet en dat de apen veel beter
en angstwekkender ogen dan in
de oorspronkelijke versie. Dat is
vooral bijzonder omdat Tim
Burton geen gebruik wilde ma
ken van echte of computer
apen. Hij nam Rick Baker in de
arm, het reeds met zes Oscars
onderscheiden make-up-genie
dat ons een half jaar geleden nog
versteld deed staan met zijn
werk voor The Grinch.
TimBurton: ,,Een van de dingen
die mij als tienjarig jongetje bij
het zien van de eerste Planet of
the Apes erg had aangesproken,
was dat je door de apen heen
toch kon vaststellen dat er spra
ke was van acteurs die goed
werk leverden. Dat is wat ik ver
der wilde voeren, met hele of
halve maskers die beweeglijker
moesten zijn, zodat de apen ook
hun lippen zouden kunnen be
wegen en nog expressiever zijn.
Dat moest deze superieure apen
minder monsterachtig maken
en juist meer mensachtig. The
matisch gaat het immers om
zulke zaken als mens, aap, evo
lutie, kip, ei. Om de vraag: waar
komen we vandaan? Je kunt
zelfs religieuze en ideologische
aspecten aanwijzen. Dat alles
komt bij elkaar. En dan heb je
zowel aan de kant van de men
sen als aan die van de apen ac
teurs nodig om de rollen gelijk
waardig over te brengen. Je
moet ook aan de apenkant goe
de vertolkingen kunnen zien,
zelfs al dienen die door maskers
en make-up heen te komen."
Circusclowns
Een verschil ook met de oude
film is dat de zogenaamde 'goe
de apen' er niet langer uitzien
als chimpansees, want dat
deugde niet volgens de regis
seur: „Iedereen die enigszins
studie heeft gemaakt van het
gedrag van apen, weet dat
chimps juist de gevaarlijkste,
minst betrouwbare soort zijn.
Gevaarlijker dan gorilla's,
agressiever dan orang-oetans.
Chimps hebben we leren kennen
als circusclowns. Ze zien er ko
misch uit, maar qua karakter
zijn ze achterdochtig, opvlie
gend en in staat je ineens aan te
vliegen en afschuwelijk te ver
wonden. Dat onberekenbare
heeft Tim Roth als generaal
Thade sterk weten te treffen."
„Het mooie van dit materiaal is
voor mij om apen te laten zien
als dominant. Het moet je dwin
gen om je er rekenschap van te
geven hoe wij ons zelf gedragen.
Hoe we andere mensen behan
delen, hoe we dieren behande
len, hoe we ons opstellen tegen
over andere culturen, hoe onze
samenleving gefragmenteerd
wordt door talloze noties over
superieur en inferieur. Het ligt
dus anders dan in 1968 toen de
impact van Schaffners film zich
veel eenduidiger liet interprete
ren over zaken die toen speel
den: rassenkwesties, Vietnam
en de levensgrote angst voor De
Bom. Nu leven we in een tijd
waarin we veel meer informatie
hebben over alles wat er in de
wereld gebeurt en dat we over
elke kwestie ook meerdere vi
sies tegenkomen. Daarom laat
ik ook een apencultuur zien
waarin verschillende opvattin
gen bestaan. Tim Roth speelt
een totalitair denkend karakter
strevend naar pure aapsheid.
Maar Helena Bonham-Carter
speelt een activiste voor vreed
zame coëxistentie."
De populaire liefdesgeschie
denis 'Het lied van Chun-
hyang' werd al vele malen eer
der verfilmd en dan hebben we
het nog niet over de talloze ro
mans en theaterversies. Voor het
Koreaanse bioscooppubliek is
Chunhyang van de vooraan
staande regisseur lm Kwon-
Taek pure traditie, voor de wes
terse kijker oogt het buitenge
woon uitheems.
Kijk, daar gaat Mong-Ryong, de
knappe zoon van de gouverneur
met zijn kleurrijke gevolg Zelfs
het stof dat onder de paarden
hoeven opdwarrelt geurt naar
perzikbloesem. Prachtige land
schappen ontvouwen zich ter
wijl een zingende verteller op
meeslepende wijze de ochtend
mist boven de rivier prijst. Met
achtduizend figuranten en
twaalfduizend kostuums is
Chunhyang een van de duurste
Zuid-Koreaanse producties en
het mag een wonder heten dat
lm Kwon-Taek toch een betrek
kelijk intieme sfeer heeft weten
te creëren.
Chunhyang (Lee Hyo-Jung) is
als dochter van een voormalig
courtisane eigenlijk geen partij
voor de gouverneurszoon (Cho
Seung-Woo), maar als hij haar
op een mooie voorjaarsdag in
het park heeft zien schommelen
is hij verloren. Zijn liefdesver
klaring kalligrafeert Mong-Ry-
ong op haar rode jurk en ze trou
wen in het geheim. Tijdens een
lange afwezigheid van Mong-
Ryong arriveert het noodlot in
de persoon van de nieuwe gou
verneur, een wrede heerser die
Chunhyang voor zich opeist. Zij
laat zich echter liever martelen
dan dat ze Mong-Ryong on
trouw zou zijn.
Deze uit de achttiende eeuw
stammende geschiedenis wordt
van oudsher opgevoerd als
Scène uit Chunhyang
pansori, een voordrachtsvorm
die het midden houdt tussen een
eenmansopera en een beeldend
gezongen ballade, alleen onder
steund door een begeleider met
een paar trommels. Kostuums
of andere attributen komen er
niet aan te pas, maar wat de
pansori aan uiterlijk vertoon
mist wordt ruimschoots goed
gemaakt door de indringende
middenrifzang en het gedreven
optreden van de zanger.
De gefilmde pansori Chunhy
ang is in feite een gepopulari
seerde versie. Im Kwon-Taek
opent met een opname van een
echte pansori-opvoering, en als
dit plaatsmaakt voor de kleur
rijke taferelen van het achttien-
de-eeuwse hofleven blijft de
zangstem vaak nog de rol van
verteller vervullen. Het met een
gouden gloed overgoten kos-
tuumspel is meer een lyrische il
lustratie dan een echte dramati
sering, waardoor het een wat
statische indruk kan maken,
maar op de beste momenten laat
lm zich inspireren tot een
prachtig samenspel tussen de
filmbeelden en de zanger in het
theater. Als bijvoorbeeld de
standvastige heldin met stok
slagen wordt gepijnigd ensce
neert lm dat op gestileerde wij
ze. Op het hoogtepunt van de
marteling neemt de camera af
stand en lezen we de pijn af van
het gezicht van de pansori-kun-
stenaar in de concertzaal.
Leo Bankersen
Chunhyangte zien in Schuttershof
Middelburg. Regie; lm Kwon-Taek.
Met: Lee Hyo-Jung, Cho Seung-
Woo.
Bonham-Carter speelt de char
mante apin die verliefd lijkt te
worden op de astronaut. In de
voorpubliciteit werd alom ge
wag gemaakt van een bedscène
die zij met Mark Wahlberg zou
hebben maar in de film toch
blijkt te ontbreken. Volgens
Burton kan de suggestie dat een
dergelijke scène zou hebben be
staan hooguit berusten op ken
nis van oudere scriptversies dan
waar hij aan heeft meegeschre
ven.
„Laten de mensen die daar meer
van hadden willen zien en nu te
leurgesteld zijn, na de film maar
gauw ergens een schaap te gra
zen nemen. Mijn interesse had
het niet. De nadruk zou ineens
zijn komen te liggen op een
mens die het doet met een aap.
En dat is bestialiteit, niet? Zo
zou het zijn opgevat, toch? Het
zou alle aandacht voor het ver
haal uit het lood hebben getrok
ken en nog meer de aandacht
voor de hele film. Mij ging het
niet om seksualiteit maar om af
fecties. Ik zie de karakters in dit
verhaal ook niet als mensen en
apen. Want het zijn niet zo maar
apen en mensen. Eigenlijk zijn
het allemaal een soort van men
selijke wezens. Primaten onder
elkaar, in elk geval."
Charlton Heston
In Burtons film treedt overigens
ook Charlton Heston op, de held
van de eerste film, maar nu nau
welijks herkenbaar, vermomd
als stervende oude aap. Gieche
lend - hij giechelt om de haver
klap - bekent de regisseur dat
het niet eens zijn eigen idee was.
Maar hij heeft het dankbaar
omhelsd.
„Ik kreeg de mogelijkheid aan
geboden van mijn producent,
Richard Zanuck, die ook de pro
ducent was geweest van de oor
spronkelijke film en die nog
steeds met Heston tennist. Dat
aanbod viel zo maar op mijn
bord en dat was verbluffend.
Omdat het perfect paste in mijn
idee over de omkeerbaarheid
van dingen.
Pieter van Lierop
Planet of the Apes komt 23 augustus
in roulatie.
Down to Earth is een bewer
king van Here Comes Mr.
Jordan, geschreven door Chris
Rock. Rock heeft de gedaante
van een stand-up comedian die
niemand aan het lachen kan
krijgen en door een vrachtwa
gen wordt geschept als hij van
een podium is weggehoond. Aan
de hemelpoort komt Chazz Pal-
mentieri erachter dat er een
foutje is gemaakt en hij stuurt
de komiek terug in het lichaam
van een blanke miljonair.
Vervolgens wordt de film erg
verwarrend. Want de rol blijft
wel gespeeld worden door Chris
Rock, die zich als gierige blanke
directeur van een ziekenhuis de
haat op de hals had gehaald van
Regina King, die opkomt voor
de belangen van de merendeels
zwarte patiënten. Chris valt als
een blok voor Regina, maar die
moet dus niks hebben van de
blanke patser. Pas als hij zich
gaat gedragen conform zijn gul
le eigen karakter (dat van Chris
Rock dus) bloeit er toch weer
iets moois op met Regina. Dan
wordt er roet in het eten gegooid
door Palmentièri vanaf de re
ceptie-desk in de hemel. Chris
wordt weer naar boven gehaald
en zal een derde sterfelijk leven
gegund krijgen en dat zal neer
komen op een voortzetting van
zijn eerste leven, waarbij echter
elke herinnering aan zijn twee
de leven zal zijn uitgevaagd.
Erg geestdriftig kan de held niet
reageren op deze nieuwe rege
ling die immers betekent dat hij
ook elke herinnering aan Regi
na kwijt zal zijn en - het ergst
van alles - ook het meisje zelf.
Dat blijkt echter mee te vallen.
En bij wijze van extraatje krijgt
hij als stand-up comedian nu
ook de lachers op zijn hand.
Pieter van Lierop
Down to Earth ivordt vertoond in
Cine City Vlissingen en De Koning
Hulst. Regie: Chris en Paul Weitz.
Met: Chris Rock, Regina King,
Chazz Palmintieri, Eugene Levy.
Chris Rock in Down to Earth.
In de jaren zeventig verdiende
Paul Hogan de kost met door
lopend schilderwerk aan de
Harbor Bridge in Sydney. Tot hij
een talentenjacht won als ko
miek en een eigen show kreeg op
de tv. In de jaren tachtig werd
zijn naam via twee films syno
niem aan die van Crocodile
Dundee. Hij speelde een joviale
gids in een Noord-Australisch
natuurpark die, worstelend met
de hem toevertrouwde reptie
len, het hart won van Linda
Kozlowski als journaliste. Met
een hiaat van dertien jaar is
daar nu een derde film achter
aan gekomen: Crocodile Dun
dee in Los Angeles.
Het viel in Paul Hogan te prijzen
dat hij na zijn megahits in 1986
en 1988 niet meteen een derde
Crocodile Dundee-film heeft
gemaakt. Hij wilde liever pro
beren enige variatie in zijn car
rière te brengen. Daarmee heeft
hij weinig geluk gehad. In 1990
was Almost An Angel (ook sa
men met Kozlowski) een zeperd
en met de western Lightning
Jack (in 1994) wilde het even
min lukken.
Toen probeerde hij het maar
weer met Crocodile Dundee in
Los Angeles. De joviale natuur
mens uit de Australische 'out
back' komt terecht in L.A. en
wandelt daar net zo bevreemd
en geamuseerd rond als hij in
deel 2 had gedaan in New York
Het beste wat er van Crocodile
Dundee in Los Angeles gezegd
kan worden is dat de actiescènes
net zo onschuldig en bloedeloos
zijn als de grappen. Maar aan
Paul Hogan, wiens ogen verra
den dat hij inmiddels 60 jaar
oud is en niet meer helemaal
fris, kun je net zo min een hekel
krijgen als aan Linda Kozlovski
hoewel ook zij haar jeugdige
glans verloren heeft.
Pieter van Lierop
Crocodile Dundee in Los Angeles is
te zien in De Koning Hulst en Roxy
Bergen op Zoom. Regie: Simon Win-
cer Met: Paul Hogan, Londa Koz
lowski, Jonathan Banks.
De science fiction-film Final Fantasy
was voorbestemd om de sensatie van
het jaar te worden omdat het de eerste film
zou betreffen van een type dat voor kort zelf
voor een science fiction-fantasie werd ge
houden. Eentje namelijk waarin volledig
door computers ontworpen acteurs dusda
nig realistisch functioneren dat echte ac
teurs overbodig zouden worden. Dokter
Antinori in Hollywood? Dat valt mee.
De Japanner Hironubu Sakaguchi had on
der het motto Final Fantasy al negen com
puterspelletjes vervaardigd toen hij zich
uitgedaagd voelde tot het maken van een
echte, volledig met computers vervaardigde
'speelfilm'Het ligt voor de hand dat iemand
die zoiets wil proberen niet grijpt naar een
relatie-komedie of western, maar naar een
genre waar in de huidige praktijk 'live ac
tion' (met echte acteurs dus) toch al volop
wordt gecombineerd met visueel 'bedrog'.
Sience fiction dus, want daar pleegt men
voor decors, marsmannetjes en monsters al
volop digitale kunstgrepen toe te passen.
Maar we proefden nog altijd het verschil
tussen echt en trucages.
Dat is een onderscheid dat onmiddellijk
Alle filmacteurs in Final Fantasy zijn met de computer ontworpen.
wegvalt wanneer alle beelden uit de compu
ter afkomstig zijn, ook de mensen dus. Dan
ineens accepteren we alle monsters en futu
ristische landschappen zonder slag of stoot
Zo werkt het perfect in klassieke animatie
films of in een met CGI ('Computer Genera
ted Images') ontworpen sprookjesfilm als
Shrek. Je maakt het evenwel jezelf moeilij
ker naarmate je de menselijke wezens meer
wilt laten lijken op échte mensen.
Dankzij een budget van 140 miljoen dollar
en vier jaar werk met een team van 220 men
sen, komt Sakaguchi er verbluffend ver
mee. De proporties kloppen precies, de ge
zichten zijn bijna levensecht, de gelaatsex
pressies hebben erg veel menselijks, de tex-
tuur van huid is overtuigend, net als zelfs de
suggestie van echt haar. Haar is, met gras,
voor digitale ontwerpers het moeilijkst om
na te bootsen maar elke film levert ervaring
en basismateriaal waarmee een volgende
film verbeterd kan worden.
Het hele punt is dat hoe realistischer de na
bootsing lukt, hoe moeilijker het tevens
wordt om je te identificeren met deze kunst
mensen, omdat je steeds pijnlijker gestoord
raakt door de verschillen die hen toch nog
altijd van échte mensen onderscheiden.
Daarom geef je het groene sprookjesmon
ster Shrek alle krediet, terwijl je de veron
derstelde echte mensen van Final Fantasy
ervaart als engerds met wie je weigert je te
identificeren. Bij alle personages in het apo
calyptische sf-epos lijkt er iets te mankeren
aan de motoriek van hun handen (óók heel
moeilijk te imiteren) en stuk voor stuk kij
ken ze gedrogeerd uit hun ogen en maken ze
een zombie-achtige indruk.
Ze moeten redden wat er na onvoorstelbare
rampspoed nog over is van de wereld, als die
ook nog eens wordt belaagd door roze, door
schijnende, buitenaardse monsters die
magnifiek zijn ontworpen overigens. Maar
kunnen we geloven dat er ook maar iets te
betreuren valt indien er een definitief einde
zou komen aan onze planeet als die slechts
nog door zombie-achtige engerds wordt be
volkt? De boosaardige generaal die tegen
gehouden moet worden om er zijn alles en
iedereen vernietigende superkanon op te
zetten, heeft volgens mij groot gelijk. Ik zou
het ook doen.
De film Final Fantasy is niet de doorbraak
film geworden die was voorgespiegeld en
luidt niet het tijdperk in dat filmacteurs
overbodig maakt. Het is stellig een razend
knappe technische exercitie, maar juist
daarom legt hij tevens perfect de zwakke
kant bloot van de computer wizards. Hoe
beter men erin slaagt realistisch ogende
mensen te ontwerpen, hoe onverschilliger je
voor hen wordt.
Hoofdbezwaar is namelijk dat deze compu
termensen zulke beroerde acteurs zijn. Ooit
zal men erin slagen om 'acteurs' te ontwer
pen die net zo goed spelen als Jean-Claude
Van Damme. Maar het lijkt me sterk dat er
ooit een komt die net zulke nuances in huis
heeft als een Hackman of Streep omdat die
acteren vanuit een persoonlijke eigen crea
tiviteit.
Maar zelfs als het wel zou lukken, betekent
het nog steeds geen vooruitgang, want we
hebben al een Hackman en Streep.
Pieter van Lierop
Final Fantasy draait in Cine City Vlissingen en
Cinemactueel Bergen op Zoom. Regie: Hironobu
Sakaguchi. Met de stemmen van: Min-Na, Alec
Baldwin, Ving Rhames, Steve Buscemi, Donald
Sutherland, James Woods.