As strekje dien boot nii mêê vaort
ifcr
Arnemuiden
Rampspoed tekent
dorpsgeschiedenis
ONDERWEG
woensdag 15 augustus 2001
•f/
luchtfoto Aero Lin Photo
Naam: Arnemuiden
Ligging: Ten oosten van Middelburg
Eerste vermelding in 1223
ongeveer 5200
Ontstaan:
Inwoners:
Monumenten:
Kruiskerk met beroemde wonderklok, korenmolen Nooitgcdacht,
oude vestingwerken
De geschiedenis van het dorp Arnemuiden kenmerkt zich
door rampspoed en strijd. Het vroegste Arnemuiden, ge
legen ten zuiden van de monding van het natuurlijke vaarwa
ter de Arne, wordt al vermeld in 1223. Door de gunstige lig
ging bloeide het plaatsje al snel op tot een handelsnederzet
ting. De stroom van de Arne verplaatste zich in de loop der ja
ren steeds westelijker. Hierdoor moest omstreeks 1440 Oud-
Arnemuiden ontruimd worden voordat het hele dorp ver
zwolgen werd door het water.
Het tweede Arnemuiden ontstond aan de andere kant van de
Arne. Maar ook dit dorpje was geen lang leven beschoren en
rond 1462 ontstond het derde Arnemuiden in de heerlijkheid
Nieuwerkerke. Amper twintig jaar later brandde het nieuwe
Arnemuiden in zijn geheel af. Dit alles heeft echter geen af
breuk gedaan aan de welvaart van het dorpje. Vooral de
scheepvaart op Engeland en het overlaadverkeer op de Wal-
cherse rede zorgden ervoor dat de omzet van Arnemuiden
soms die van Middelburg overtrof.
Middelburg deed er alles aan om de welvaart van haar con
current tegen te gaan. Tussen 1493 en 1521 kocht Middelburg
steeds meer grond rond de Arne aan om Arnemuiden met al
lerlei bepalingen met betrekking tot de handel dwars te zit
ten. Toen Middelburg in 1535 zich een betere eigen haven ver
wierf, was de ellende voor Arnemuiden compleet.
Middelburg bleef in 1572 trouw aan Spanje. Arnemuiden
koos de kant van de Prins van Oranje. Arnemuiden moest
hiervoor een hoge prijs betalen. In hetzelfde jaar werd het in
genomen door de Spanjaarden die er een bloedbad aanricht
ten en de plaats compleet verwoestten. Middelburg moest
zich in 1574 overgeven aan de Prins van Oranje en daarna
schonk Willem van Oranje het aan hem trouw gebleven
plaatsje Arnemuiden, stadsrechten.
De scheepvaart en handel herstelden zich en Arnemuiden
krabbelde weer op. Maar het leek niet gegund. Door verzan
ding van de Arne viel het stadje economisch zover terug, dat
het in 1609 zelfs probeerde onder Middelburgs oppergezag te
komen. Middelburg bedankte voor de eer. Ondanks een verle
den van haat en nijd zijn Arnemuiden en rivaal Middelburg
eeuwen later door de gemeentelijke herindeling in 1997 sa
mengevoegd tot een gemeente.
Arnemuiden hield in de zeventiende en achttiende eeuw het
hoofd boven water dankzij de zoutnering en visserij. Een
brand in de zoutketen legde deze nijverheidstak plat. De vis
serij bleef Arnemuiden tot op de dag van vandaag behouden.
Maar na de aanleg van de Veerse Dam in 1961 zijn veel Arne-
muidse vissers uitgeweken naar de havens van Vlissingen en
Colijnsplaat.
Ramses Gabriëlse
Zeg, leze hie noe vee in zö'n
krante?", vraagt mijn buur
man terwijl hij een gemakkelijk
plekje bij het raam zoekt. De sa
lon van de boot loopt vol. „Iere
zit je daorom schööne zeg. Dan
'ei je nog 's een schóón zicht op
de Schelde." De automobilisten
en andere passagiers komen
langzaam naar boven. Eén gaat
regelrecht naar het buitendek
om daar in de buitenlucht naar
de fabrieken in het Sloe te kij
ken. Wij blijven binnen.
„Mèns'n mee 'n pasje bluuv'n
mêêstepart binnen, in de zeu-
mer en in de winter. Wudder 'èn
ommerst al genoegt buut'n ge-
staon ee, vroeger?"
„Nêê", zegt ik, terwijl ik de
krant breeduit op het tafeltje
leg, „ik 'èn de krante vlug ge-
leez'n 't Mêêste weet 'n méns
ommerst a van de raodio of de
tillevisie. A je te minst'n nii al te
kort van memorie bin." Rond
het tafeltje komen nog een paar
mensen zitten. Een vader en
moeder met twee kinderen. Hol
landers zo te horen. Of toch niet?
Het jongetje, een ventje van een
jaar of zes pakt een autootje en
rijdt ermee over de tafel, langs
de rand en weer kris kras over
het tafelblad, ,,'tls mao goed",
denk ik, „dat ie nii over m'n
krante riejt en da dien vaoder of
moeder dao noe 's niks nii van
zegt ee."
Buffet
M'n buurman kijkt ook al eens
naar me met een gezicht van 'Oe
lange gaot dat ier nog goed
gaon?' Moeder staat op en loopt
naar het buffet. Of ze een bestel
ling heeft opgenomen, is ons
ontgaan. Een mens kan per slot
van rekening niet op alles letten.
Nou opletten, dat is nou ook
weer niet het goede woord.
Maar rond zo'n tafel gebeuren
d'r nu eenmaal een heleboel din
gen waar je min of meer bij be
trokken bent. Niet alleen
gesprekken, maar ook die be
stelling. Maar het zat toch an
ders in mekaar, want ze komt
terug met de mededeling dat er
alleen maar waterijs is. Nee,
waterijs maar niet.
„Weete hie", zegt mijn buur
man, „da za nog 's 'n kêêr aordig
ziin, joengen, as strekje dien
bóót mi mêê vaort. Dangao 't ie
re stille ziin mannetje. Allicht,
Het veer Vlissingen-Breskens.
wa dienke hie, alles deu den tun
nel, allêêne wa ménsen die 'iere
in Vlissiengen wèrk'n of op
schoole gaon."Het jongetje gaat
met zijn moeder mee naar het
buffet. „Da's 'n kwieken ee",
zegt mijn buurman, „zagge hie
dat ie in je krante zat te leez'n?"
Het meisje leunt wat tegen haar
vader en die zit wat aan d'r
vlechtjes te frunniken. Het is
kind is een paar jaar jonger dan
het jongetje.
Ze kijkt naar buiten en roept
„Pappa boot". D'r vader kijkt
naar buiten en zegt „Grote
boot". Het meisje gaat recht op
de stoel staan en wil naar het
raam wijzen. En steeds roept ze
„Pappa boot, pappa boot" Een
man met een hond loopt door
het gangpad naar de deur. „Waf,
waf", roept het meisje en wil
achter het dier aanlopen, maar
pappa houdt ze tegen. „Waf-
,waf", roept het meisje. De
schuifdeur gaat open en de man
met de hond verdwijnt richting
wc. „Zeg, vinne hie noe ook, da
die weecees 'iere zó allemachtig
stienk'n?", vraagt mijn buur
man Die heeft zeker de man met
de hond gevolgd, omdat hij nu
direct over wc's begint. Ik knik
want ik wil d'r niet veel woor
den aan vuil maken. „Ik zan al-
zenleev'n dao ni nao toe gaon.
Schiit'n bie wieze van spreken
nog... alli je snapt het wel ee?" Ik
knik en vouw m'n krant op. „Die
'ei anders ook a vlug uut zeg",
begint hij weer.
Daalder
Dan komt het jongetje met zijn
moeder terug. Moeder heeft iets
gekocht. Allicht inkopen ge
daan op een varend restaurant.
Waar kan je zoiets nog meer in
Nederland doen? Met een toe
gangskaartje van pakweg, een
daalder? Nergens toch? Voor va
der en moeder elk een broodje
kroket, voor de kinderen ieder
een blikje. Het handige ventje
leest 'sinas'. Zijn vader trekt het
blikje voor het meisje open en
geeft een rietje. Eerst zuigt ze,
dan blaast ze in het busje. Het
geeft een borrelend geluid. Haar
oogjes glimmen en ze kijkt naar
broer-lief, die zelf het blikje
open doet. „Niet morsen, Eli-
ne", zegt moeder terwijl ze d'r
hoofd schudt. Het geborrel
wordt minder, maar duurt toch
nog even voort.
Broer-lief volgt het spelletje:
stopt ook het rietje erin en be
gint te blazen. Nu is het net een
duo dat op een modern blaasin
strument een uitvoerinkje geeft.
Op de boot. De kinderen kijken
met één oog in het blikje en met
het andere houden ze mekaar in
de gaten. Het gaat al harder, tot
dat plotseling een golf sinas op
tafel terecht komt. „Stop 's mee
da gekwansel, Jan-Kees", zegt
moeder nu toch wel duidelijker
dan daarnet. „Strekjes vlieg 't
nog over dien krante", zegt ze,
terwijl ze haar mannetje bij zijn
T-shirt pakt. De muzikanten
spelen nu hoorbaar een rustiger
stuk.
Kerzands
„Kijk", zegt vader, als ze mid
den op de Schelde zijn, „da's d'n
andere boot." De kinderen kij
ken naar buiten en zwaaien
naar de mensen. „Mogen we ook
naar buiten?", vraagt Jan-Kees,
terwijl hij opstaat. „Èn m'n al
les?", vraagt vader terwijl hij
foto Charles Strijd
omhoog komt. Ze vertrekken en
even later staan ze tegen de rai
ling geplakt naar de andere boot
te kijken, ,,'kDocht'n dat '01-
landers waor'n", zegt m'n buur
man, „mao dien vindt praot'nde
toch Kerzands, alli tegen z'n
vrouwe mao nh tegen die joenge
gast'n.Ik knik eens. De boot
draait de haven in, het autootje
onder tafel begint te rijden.
„Die is van da vmtje", zegt mijn
buurman, duikt onder tafel en
tikt met het wagentje tegen het
raam. Buiten horen ze het niet,
totdat het meisje zich omdraait
en roept: „Auto, Auto." Pa en
Jan-Kees komen de auto opha
len Wa zeg je dan?", vraagt va
der. Het ventje kijkt vragend en
zegt: „Mercie ee." Pa lacht en
zegt tegen ons: „Dat 'ei tie bie
z'n opa in Truzzemènt geléérd,
maor in Schiedam is dat: Dank
jewel."
We vouwen de krant op en gaan
ook in de rij staan. „D'r is vee
volk op gank", zegt m'n buur
man, „zeker wee fêêste èrgest-
wao."
Rinus Willemsen
Stichting Het Zeeuwse Land
schap houdt vandaag en volgen
de week woensdag een excursie
in de Verdronken Zwarte Pol
der. De excursies beginnen om
19.30 uur vanaf de parkeer
plaats bij het rioolgemaal bij
camping De Panneschuur in
Nieuwvliet-Bad.
Vanaf de Campveerse Toren in
Veere vertrekt vanmiddag een
excursie naar de Haringvreter
in het Veerse Meer. De rondvaart
begint om 14.00 uur. Op de Ha
ringvreter wordt gewandeld on
der leiding van een gids van
Staatsbosbeheer.
Op Neeltje Jans zijn de komende
week diverse excursies georga
niseerd door Natuurmonumen
ten en Stichting Het Zeeuwse
Landschap. Vanmiddag vanaf
14.00 uur is er een wandeling
met als thema planten. Morgen
(vanaf 14.00 uur) is het thema
strand, zaterdag (vanaf 10.00
uur) landschap en dinsdag (van
af 19.00 uur) is er een excursie
met als thema vogels. De wan
delingen beginnen bij het
naambord van Het Zeeuwse
Landschap/Natuurmonumen
ten, bij de vlaggen op de par
keerplaats van Waterland Neel
tje Jans.
In het Zwin wordt morgen en
dinsdag een excursie georgani
seerd door Stichting Het
Zeeuwse Landschap. Vertrek op
beide dagen om 10.00 uur vanaf
bezoekerscentrum 't Zwin in
Retranchement.
Een IVN-gids leidt wandelaars
morgen rond door de duinen en
over het strand van Zoutelande
Vertrek om 19.30 uur vanaf het
speeltuintje op de dijk (bij op
gang 't Martgat).
Een gids van Staatsbosbeheer
leidt wandelaars morgen rond
op de buitendijkse schorren en
slikken van de Oosterschelde bij
Sint-Annaland. De natte laar-
zentocht begint aan het eind
van de Sluispolderdijk. De ver
trektijd is afhankelijk van eb en
vloed. Informatie hierover en
aanmelden via het VW Tholen,
0166-663771.
Elke donderdag begint om 11.00
uur een vaar-/wandeltocht met
ms Friesland vanuit Zierikzee
naar Neeltje Jans. Vertrek bij de
haven 't Luitje. De tocht duurt
tot ongeveer 16.00 uur. Aanmel
den bij Rederij Gebhard (010-
2650296 of 06-55710933)
In natuurgebied Canisvliet bij
Westdorpe wordt vrijdagavond
een excursie gehouden met als
thema nachtdieren. Vertrek om
21.30 uur bij bezoekerscentrum
De Baeckermat, Bernhard-
straat 80 in Westdorpe.
Een gids van Staatsbosbeheer
leidt bezoekers zondagmiddag
en dinsdagavond rond door na
tuurgebied Rammekenshoek en
fort Rammekens bij Ritthem. De
excursie begint zondag om
14.00 uur en dinsdag om 19.30
uur bij de ingang van het fort
aan de dijk.
In het Poelbos bij 's-Heer Hen
drikskinderen is er zondag een
excursie onder leiding van een
een gids van Staatsbosbeheer.
Vertrek om 14.00 uur bij de par
keerplaats aan de Theiniswege-
ling.
Een boswachter van Staatsbos
beheer vertelt zondag tijdens
een wandeling in de Manteling
van Walcheren over de planten
en dierenwereld in dit gebied en
over de geschiedenis van de
Manteling. De excursie begint
om 14.00 uur bij het Zeeuws
Biologisch Museum, Duinvliet-
weg 6, Oostkapelle.
Dinsdag is er een excursie in na
tuurgebied het Veerse Bos bij
Veere, Een gids van Staatsbos
beheer vertelt over de bijzonde
re historie van het natuurge
bied. De excursie begint om
19.30 uur bij Kamphuis Het
Veerse Gat, Landschuurweg 5 in
Veere.
Een gids van Staatsbosbeheer
leidt dinsdagavond wandelaars
rond in het Bos van Erasmus en
De Knokkert. Er zal worden ge
zocht naar nachtdieren als
vleermuizen en uilen. Vertrek
om 21.30 uur op de parkeer
plaats Knokkert aan de Knok-
kertweg in Nieuwvliet.
In de boswachterij Wester-
schouwen geeft een gids dins
dagavond uitleg over het beheer
en gebruik van het bos. De ex
cursie begint om 19.00 uur bij de
excursieschuur van Staatsbos
beheer, Kraaijensteinweg 140
in Westenschouwen.
