zeeverkenners
Koene ridder Floris is kennelijk van alle tijden
RUDEN RIEMENS
zaterdag 11 augustus 2001
Rutger Hauer (rechts) als Floris van Rozemondt. foto NTS
Dertig jaar geleden was hij een tele
visiesensatie: Floris, de koene rid
der uit de Lage Landen. De jeugdserie
lanceerde de carrières van hoofdrol
speler Rutger Hauer, regisseur Paul
Verhoeven en schrijver Gerard Soete-
man. Laatstgenoemde kijkt terug op
zijn eerste creatie, die nog steeds een
jong publiek kan bekoren. En binnen
kort zelfs weer tot leven moet worden
gewekt. De plannen voor een nieuwe
serie worden in elk geval steeds concre
ter.
De zomervakantie is niet de tijd om bin
nen voor de tv te hangen. Toch keken in
juli een kwart miljoen kinderen dagelijks
naar Floris. Dertig jaar oude avonturen van
een Hollandse ridder, gedraaid in zwart-wit
op de Veluwse hei. Het klinkt onwaarschijn
lijk, alsof S wiebertje wordt omarmd door de
Pokémon-generatie
De NPS zag in Floris een eenvoudige manier
om een gat in de programmering op te vul
len. Er werd zo weinig ruchtbaarheid aan
gegeven dat veel kijkers de eerste afleverin
gen misten. Het gevolg was dat de omroep
werd plat gebeld met verzoeken om herha
lingen. Met succes, want vanaf 16 augustus
wordt de gehele serie nogmaals uitgezon
den.
De bedenker van Floris, scenarist Gerard
Soeteman, is niet echt verbaasd over de be
langstelling. Van de videoserie werden de
afgelopen jaren al tienduizenden banden
verkocht. Kennelijk is de aantrekkings
kracht van de serie niet aan tijd gebonden.
Thuis in Nieuwerkerk aan den IJssel praat
de 65-jarige Soeteman nog steeds met liefde
over zijn eerste creatie. ,,De verhalen van
Floris spelen in op het verlangen naar ro
mantiek van kinderen. Of die romantiek
zich nu in het verleden of in de toekomst af
speelt, doet er voor hen niet toe. Kinderen
zien geen verschil tussen de lichtzwaarden
van Star Wars en Rutger Hauer met zijn
hoed met veer."
Ivanhoe
Eind jaren zestig wilde NTS-directeur Ca-
rel Enkelaar een spectaculaire jeugdserie.
Frankrijk had Tierry de Slingeraar, Enge
land Ivanhoe, en Nederland mocht niet ach
terblijven. Enkelaar gaf aan toenmalig dra
ma vertaler Soeteman de opdracht met een
voorstel te komen. ,,Ik wilde een andere tijd
dan die van Ivanhoe en Robin Hood. Het
moest een periode zijn waarin een duidelijk
conflict werd uitgevochten, en die volop
mogelijkheden bood voor verhaalstof. Aan
het eind van de veertiende eeuw streden hier
de Bourgondiërs en de Hertog van Gelre om
de machtConflict genoeg dus, en ze hadden
toen ook van die prachtige pakken en wa
penrustingen."
Soeteman verdiepte zich in het tijdperk, en
maakte een lijst met mogelijke onderwer
pen. Zo komen in de serie de oorlogsvoering,
de medische stand en de eetgewoontes van
de late Middeleeuwen aan bod. Ook maken
historische figuren als de schilder Jeroen
Bosch, ridder Maarten van Rossum en de
Friese vechtersbaas Lange Pier hun op
wachting. Daarbij werden wel wat vrijhe
den genomen. Zo had de door Hans Bos
kamp met overgave gespeelde Pier niet
misstaan in Pipo de Clown.
,,We kregen boze telefoontjes dat we het
beeld van de grote Friese vrijheidsheld had
den aangetast, omdat wij van Lange Pier
een rare achttiende-eeuwse piraat en zuip-
schuit hadden gemaakt. Maar historisch
klopt het over het algemeen heel aardig."
Onbezonnen
Centraal in de serie staan Floris van Roze
mondt en zijn trouwe vriend, de Indiase fa
kir Sindala. Zij steunen de Bourgondische
heer Wolter van Oldenstein in diens strijd
tegen de hertog van Gelre en in het bijzon
der zijn vazal Van Rossum. De onbezonnen
Floris is de man van de actie, altijd bereid
zijn zwaard te trekken wanneer er onrecht
moet worden bestreden. Als het echt erop
aankomt, is Sindala de redder in nood. Met
zijn kennis van natuur- en scheikunde weet
hij Floris en zichzelf uit de meest benarde si
tuaties te bevrijden.
„De teneur van alle verhalen is: laat je niks
wijsmaken, vooral niet door autoriteiten.
Als er een lijstje is waarop staat dat in een
kanon vier pond kruit gaat, hoeft Sindala
daar alleen maar een één voor te zetten. Om
dat de kanonnier blind gelooft wat er op dat
papier staat, gaat het ding de lucht in. Ge
loof nooit wat anderen je zeggen, wantrouw
autoriteit. Dat is de verhulde boodschap
van Floris. En: wie niet sterk is, moet slim
zijn. Met geweld bereik je niks. Heel anders
dan Amerikaanse films, waar juist alles met
geweld wordt opgelost. De primaire bood
schap is echter: amuseer je."
Voor de hoofdrol wilde Soeteman geen film-
of theateracteur met een teveel aan manier
tjes. ,,Ik vroeg een vriend van mij die les gaf
op de Amsterdamse toneelschool of hij een
acteur kende die jong, blond en knap was en
vooral geen intellectuele uitstraling had.
Hij riep meteen: Rutger Hauer! Zo vond ik
Rutger bij de Noorder Compagnie in Drach
ten."
De onstuimige Hauer bleek zo'n gelukkige
keus, dat op de set de aandacht steeds meer
naar hem verschoof. Iemand die daar moei
te mee had was Sindala-vertolker Jos Berg
man,Paul Verhoeven is een regisseur die de
neiging heeft aan de kant van de sterkste te
gaan staan. Rutger was door zijn inzet en
uitstraling al snel het stralende middelpunt.
Dus viel de aandacht van Paul weg van Jos,
die weliswaar geen slecht acteur was, maar
net een labiele periode doormaakte. Hij
twijfelde aan zijn capaciteiten en was ook
bang. Rutger had bijvoorbeeld geen enkel
probleem met paardrijden. Als zijn paard
lastig was, kneep hij met die enorme benen
van hem gewoon de lucht uit het beest. Maar
Jos was als de dood op een paard. Na Floris
is hij gestopt met acteren om te gaan schil
deren."
Floris was direct een groot succes. Naar de
eerste aflevering, die werd uitgezonden op 5
oktober 1969, keken 2,8 miljoen mensen.
Dat aantal zou alleen maar groeien. Ouders
morden nog wel over het voor die tijd bui
tensporige geweld, maar kinderen vonden
het schitterend. Net als in latere films als
Turks Fruit en Soldaat van Oranje tastten
Soeteman en Verhoeven de grenzen af van
'wat wel en wat niet door de beugel kon. Als
een soldaat van Gelre niet wil spreken,
wordt hij achter een paard en wagen meege
sleurd tot hij murw is. En de schout stopt net
zo gemakkelijk verdachten in een spijker-
ton om ze aan het praten te krijgen. Er dui
ken in Floris narren en pestdokters op, en
exotische locaties als een galgenveld en een
bordeel worden aangedaan.
Toch vindt Soeteman het allemaal goed
moedig. „Het was vooral een komische se
rie, zelfs olijk. Als er geweld in voorkomt, is
het zeer overdreven. Als iemand gemarteld
wordt, hoor je dusdanig het scheuren van
botten dat je op je klompen aanvoelt dat het
onzin is. Er vallen ook geen dooien, dat was
voor mezelf een eerste vereiste."
Terwijl het Nederlandse publiek Floris in de
armen sloot, keken de collega-omroepen in
Hilversum heel wat minder blij. Er werd
zelfs een openlijke hetze tegen de serie ge
voerd, onder meer door toenmalig KRO-
journalist Adriaan Venema. „Die negatieve
publiciteit kwam voort uit het feit dat het
omroeppolitiek was om de NTS alleen maar
algemene programma's als sport en konink
lijke begrafenissen te laten uitzenden. Toen
uit persoonlijk hobbyisme van Carel En
kelaar de NTS het in die tijd enorme bedrag
van één miljoen gulden ter beschikking stel
de voor een jeugdserie, riepen de andere om
roepen dat het een schande was. Zij hadden
dat geld willen hebben."
Draaitijd
Wat meespeelde was dat de oorspronkelijke
draaitijd van veertien weken was opgelo
pen tot acht maanden. Geschrokken draai
de de NTS de geldkraan dicht, net toen Ver
hoeven bezig was met De Roek, aflevering
twaalf van de beoogde dertien. Door een af
levering te splitsen en van de laatste een
'making of' te maken, kon producent Max
Appelboom Floris toch completeren.
Nog steeds vindt Gerard Soeteman het jam
mer dat Floris zo moest eindigen. „Het was
een on-Nederlandse onderneming, pio
nierswerk eigenlijk. Een complete serie met
een heel circus er omheen, op film gedraaid
buiten de studio's, dat kwam niet voor."
Terwijl Hauer en Verhoeven naar Holly
wood trokken, bleef Soeteman voor televi
sie werken. Hij schreef onder meer de docu-
serie 58 Miljoen Nederlanders en Recht voor
zijn Raah. Maar net als in de tij d van Floris is
budget nog steeds een struikelblok bij de
omroepen. Hij laat de gebundelde afleve
ringen van zijn bewerking van W.F. Her
mans' Onder Professoren zien, en leest en
kele fragmenten voor. Kosten acht miljoen,
waarvan Joop van den Ende er al drie heeft
toegezegd. Maar geen omroep die eraan wil.
Beter ziet het eruit voor een nieuwe Floris-
serie. Soeteman: „Ik heb vaak aan produ-
centen gevraagd of ze een vervolg wilden I
maken. Maar dat werd altijd afgedaan als
oude koek waar niemand op zat te wachten.
Tot ik een paar jaar geleden werd benaderd
door uitgever Van Veen, die tv-series op vi
deo uitbrengt. Die bleek van Floris al zo'n
200.000 banden verkocht te hebben. Hij
vroeg of ik niet een aantal vervolgafleverin-
gen wilde maken, en wilde daar zo'n vijf
miljoen in investeren. We zouden dan eerst
een film als pilot maken, en dan een com
pleet nieuwe serie. Ik ben daarmee naar
Joop van den Ende gestapt, voor wie ik de
afgelopen zeven jaar gewerkt heb, en die
zag er wel brood in."
Redding
Van den Ende had echter moeite met een sa
menwerkingsverband met een buitenstaan
der, zodat ook dit idee in een impasse be
landde Redding kwam uit onverwachte
hoek. „Ik ben benaderd door regisseur Jo-
han Nijenhuis Goede Tijden Slechte Tijden
en Costa!), die volgend jaar als producent
voor zichzelf gaat beginnen. Een van de
projecten die hij wil aanpakken is een Flo-
ris-film, plus een nieuwe serie, precies zoals
hij ook met Costa! heeft gedaan."
Nijenhuis lijkt een goede kandidaat om Flo
ris nieuw leven in te blazen, Hij is gedreven
en enthousiast, en lijkt goed aan te voelen
waar een groot publiek belangstelling voor
heeft. Maar hoe zal die nieuwe serie eruit-
gaan zien? „Zeker geen Rutger Hauer in de
hoofdrol", zegt Soeteman. „Het zal hoogst-
waarschi jnlij k over de zoon van Floris gaan,
waarbij zijn vader alleen nog op de achter-
grond een rol speelt."
Mark van den Tempel
De oude serie Floris wordt door de NPS van
16 t/m 31 augustus 's ochtends herhaald. De
uitzendingen zijn elke werkdag om 9.00 uur
en 10.25 uur.
