Lutherse kerk krijgt opknapbeurt
Verloren dorpen van Walcheren week vol folklore
PZC
PZC
Wilko Schuringa houdt
van een beetje stoere film
bij het ringrijden
13
Slechte staat van dakleien leidt tot lekkages in Middelburgs godshuis
Vlissinger dringt woning binnen
Baldadige jongeren aangehouden
Politie betrapt autodief
Auto weg na woninginbraak
Veertien hardrijders op Postweg
Duikspullen uit auto gestolen
Dronkenschap in Renesse
Reimerswaal
wenst spoor
naar haven
langs Zoomweg
Fietsen over
de Bevelanden
zaterdag 4 augustus 2001
door Richard Hoving
MIDDELBURG - Het dak van
de Lutherse kerk aan de Zuids
ingel in Middelburg is aan ver
vanging toe. De blamv-grijze
leien zijn slecht bevestigd en
vertonen scheuren. Na debouvv-
vakantie wordt het gebouw in
de steigers gezet.
Begin dit jaar is de kerkenraad
van de Evangelisch Lutherse
kerk geadviseerd de leien te ver
vangen. Uit een inspectie door
een leienspecialist uit Veenen-
daal kwam naar voren dat het
dak in slechte staat verkeerde.
In diverse leien zitten scheuren.
De roodkoperen haken waar
mee de dakbedekking vast zit,
zijn matig tot slecht. De overlap
van de leien is gering.
De slechte staat van het dak
leidt tot lekkages. Bij harde
wind en regen wordt het regen
water door de naden tussen de
leien gejaagd. Het dakbeschot
aan de binnenkant vertoont
sporen van lekkage. Om het
kostbare kerkorgel te bescher
men is een paar jaar geleden al
een rubberen mat onder een deel
van het dakbeschot gelegd.
Met subsidie van de gemeente
Middelburg en steun van spon
sors worden de leien binnenkort
vervangen. De opknapbeurt
kost ongeveer drie ton. Volgens
Herman Eggink en Marien
Louws die de restauratie bege
leiden, hoeven de kerkleden niet
bij te springen. De Lutherse
kerk in Middelburg telt ruim
250 leden. Tijdens de zondagse
dienst zitten er gemiddeld der
tig gelovigen in de kerk.
Goede staat
De laatste grote restauratie van
de kerk dateert van begin jaren
zestig van de vorige eeuw. „De
dakleien zijn toen niet meege
nomen", zegt Louws. Hij ver
moedt dat ze ongeveer vijftig
jaar geleden zijn gelegd. Als de
leien zijn vervangen, kan het
gebouw volgens Louws weer
decennia lang mee. „De kerk
verkeert door een goed onder-
houdsprogramma in redelijk
goede staat."
De Lutherse kerk is tussen 1740
en 1742 gebouwd door stadsar
chitect Jan de Munck. Een ge
denksteen in de kerk herinnert
hieraan:
Deeze kerk is voltooid in den
jaare 1742
Onder het beleid van den Heere
Jan de Munck
Beroemd architect dezer stede
Middelburg
Tot wiens Eere
De Luthersche Gemeente dit
Gedenkteken
Opricht."
De hoge kerk met rijk versierde
hoofdingang verving het kleine,
vierkantje kerkje aan de Sui
kerpoort dat te klein was ge
worden. De Middelburgse ar
chivaris Peter Sijnke noemde de
kerk ter gelegenheid van het
250-jarig bestaan het 'grootste
en meest markante Lutherse
kerkgebouw in Zeeland'.
door Nadia Berkelder
MIDDELBURG - Na vier jaren
pendelen tussen Utrecht en
Middelburg werd het tijd om
dichter bij huis werk te zoeken.
Wilko Schuringa neemt over
twee weken afscheid als direc
teur van de stichting Cinema
Middelburg. Hij wordt hoofd
Film bij een filmtheater in Nij
megen.
„Dit is het perfecte moment om
weg te gaan", vindt hij. „Bin
nenkort gaan we een mooie zaal
inrichten en over een jaar of
vier, vijf gaan we naar de nieu
we schouwburg. Dat is een leuk
vooruitzicht voor de stichting."
Schuringa lijkt nog nauwelijks
te beseffen dat hij het Schut
tershoftheater gaat verlaten.
Hij blijft in de wij-vorm over de
stichting praten. Persoonlijke
omstandigheden speelden een
grote rol in zijn beslissing. „Ik
leid al vier jaar een gespleten
bestaan, vier dagen hier en drie
in Utrecht. Ik wil wat vaker
thuis zijn. En op een gegeven
moment heb je het wel een beet
je gezien." Het filmtheater in
Nijmegen heeft acht zalen. „Er
wordt daar een eindeloze rij
films getoond. Het aanbod is on
geveer hetzelfde als hier, alleen
lopen de films langer."
Hij is trots dat een kleine zaal als
het Schuttershof in staat is om
een vrij compleet aanbod te bie
den. „We hebben 550 voorstel
lingen per jaar, met tweehon
derd titels. Je ziet een enorm
scala aan films voorbijkomen,
van allerlei nationaliteiten. Er
zijn genoeg filmhuizen die maar
drie keer in de week draaien."
Onder Schuringa is de stichting
professioneler geworden, zegt
hij. „Het is beter gestructureerd
en we zijn beter geoutilleerd. De
tijden van armoe zijn, dankzij
hogere subsidies, voorgoed
voorbij."
Kleine film
En dat de zaal bijna nooit hele
maal vol zit, vindt hij eigenlijk
helemaal niet erg. „Het is een
geweldige ervaring om met vijf
mensen in de zaal te zittenMen
sen gaan en masse op vrijdag- en
zaterdagavond naar de film. Ik
begrijp niet wat daar leuk aan
is." In Middelburg is niet echt
een groot publiek voor de 'klei
ne' film, geeft Schuringa toe.
„Maar er is wel behoefte aan.
Het hangt heel erg van het aan
bod af. Als we Billy Elliot draai
en, staan mensen in de rij. Mid
delburg is sowieso niet echt een
levendige cultuurstad, ondanks
goede voorzieningen als gale
ries, de kunstuitleen en de
Vleeshal."
De programmering zal niet we
zenlijk veranderen als het thea
ter verhuist naar twee zalen in
de nieuwe schouwburg, denkt
hij. „We blijven een filmtheater.
Ons doel is om aandacht te vra
gen voor de betere film." Waar
schijnlijk zijn dan wel de betere
commerciële films vaker te zien.
Wellicht wordt er ook flexibeler
geprogrammeerd. In het Schut
tershoftheater ligt het program
ma voor een maand vast. Het is
moeilijk om in te springen op
successen en tegenvallers.
Schuringa's persoonlijke voor
keur was de afgelopen jaren
zichtbaar in het aanbod. „Dat
gebeurt vooral in de marge en
bij de wat meer commerciële
films. Dat zijn artistieke over
wegingen: is een film mooi,
heeft hij iets bijzonders te bie
den." Gevraagd naar zijn favo
riete films blijft hij een tijd stil.
Dan: „Ik houd wel van een beet
je stoere film. Ik ben altijd fan
geweest van klassieke westerns
met Clint Eastwood. Ik houd
ook van Tarantino, hoewel ie
dereen daar mee loopt te leuren.
Het zijn de genres waar veel B-
en C-films in zijn gemaakt. Zo'n
Tarantino tilt het op een niveau
waarop het toch interessant
wordt. Ik houd van een uitge
sproken manier van verhalen
vertellen."
Wilko Schuringa wordt hoofd
Film van een filmtheater in Nij
megen. foto Ruben Oreel
Cadeau?!
VLISSINGEN - Een 39-jarige Vlissinger is vrijdagmorgen
rond half zeven aangehouden in Toutenburg in de wijk Bos-
senburgh. Hij had met een tuinstoel de ruit van een woning in
geslagen en was vervolgens binnen gekomen. Volgens de poli
tie had de man relatieproblemen.
VLISSINGEN - Vier Vlissingse jongens zijn donderdagmid
dag aangehouden wegens vernieling en baldadigheid. Ze wa
ren op een bouwstelling in de Scheldestraat geklommen en
hadden stenen naar beneden gegooid. Daarbij raakten glazen
platen beschadigd die klaar stonden voor de vuilophaaL
dienst.
Twee van de jongens zijn doorverwezen naar het Halt-bu
reau, tegen de twee anderen is proces-verbaal opgemaakt. De
jongens, twee van vijftien, één van dertien en één van veertien
werden in de Verkuijl Quakkelaarstraat aangehouden.
KORTGENE - Een 41-jarige Rotterdammer werd donder
dagavond betrapt toen hij op de Havenweg in Kortgene pro
beerde een auto open te breken. Hij heeft voorlopig onderdak
gekregen in de gevangenis in Middelburg. Een mededader
wist te ontkomen door het bos in te vluchten.
KAMPERLAND - In de Nieuwe Achterweg in Kamperland
werd donderdag een zwarte Mercedes gestolen, nadat de die
ven de toegang tot de woning hadden geforceerd en de sleutels
hadden meegenomen.
Het gaat om een auto van het type 230 Emet het kenteken SZ-
70-KD.
KAPELLE - Naar aanleiding van klachten van aanwonenden
heeft de politie gistermiddag een snelheidscontrole gehouden
op de Postweg in Kapelle, op het gedeelte binnen de bebouw
de kom.
Tussen 13.00 en 15.45 uur bleken veertien bestuurders te hard
te rijden. De snelheden liepen op tot 86 kilometer per uur, ter
wijl 50 de limiet is.
DREISCHOR - Uit een busje dat aan de Langeweg in
Dreischor geparkeerd stond, zijn donderdagochtend waarde
volle goederen weggenomen.
De dieven maakten onder andere vier tassen met duikspullen,
kleding, een rijbewijs, autopapieren en een geldbedrag van
enkele honderden guldens buit.
In Burgh-Haamstede werd in de nacht van woensdag op don
derdag een autoband van een personenwagen lekgestoken.
Aan de Loane in Renesse werd in dezelfde nacht een auto met
een scherp voorwerp bekrast.
RENESSE - Een achttien-jarige inwoner uit 's Hertogen
bosch is vrijdag rond 01.20 uur aangehouden wegens openba
re dronkenschap. De man liep op de Hogezoom in Renesse te
schreeuwen en schopte naar omstanders. Tijdens zijn aan
houding maakte hij beledigende opmerkingen tegen de poli
tie. Tegen de man werd proces-verbaal opgemaakt.
KRUININGEN - Als het aan de
gemeente Reimerswaal ligt,
komt de Sloeboog, een directe
verbinding tussen de Zeeuwse
spoorlijn en het Antwerpse ha
vengebied, ten westen van de
Zoomweg (A4) te liggen.
Dat blijkt uit de Inpassingsstu
die Reimerswaal, die is uitge
voerd naar aanleiding van de
komst van de spoorlijn Roosen
daal-Antwerpen
De gemeente verkiest een tracé
langs de A4 boven een spoor
langs het Schelde-Rijnkanaal.
Bundeling van de Zoomweg met
het spoor zou geen barrière in
het landschap tot gevolg heb
ben, terwijl een spoorlijn langs
het kanaal te veel ruimte in be
slag zou nemen en de toekomsti
ge ontwikkelingen voor multi-
modale mogelijkheden in de
Zoom-as blokkeren
Bovendien zou het natuurge
bied 'het schor van Ossendrecht'
doorsneden worden. Met de
keuze voor de A4-West-variant
volgt Reimerswaal de provincie
Zeeland.
REDACTIE
MIDDEN-ZEELAND
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Tel: (0118) 484000
Fax: (0118)470102
E-mail: redwalch@pzc.nl
A. A. van der Sluis (chef)
N. F. C. Berkelder
R. H. Hoving
E. L. Ramakers
M. J. van den Broek
K. L. de Vries (sport)
CENTRALE REDACTIE
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA VLISSINGEN
Tel: (0118) 484000
Fax: (0118)470102
E-mail: redactie@pzc.nl
INTERNET
www.pzc.nl
E-mail: web@pzc.nl
door Aad de Klerk
VLISSINGEN - Voor de vijfde keer
wordt op 7 augustus de Terre des Hom
mes Doroentocht gehouden. Velen zullen
dan wee.' fietsend Walcheren verkennen.
Op de route liggen ditmaal sporen van
dorpen die met elkaar gemeen hebben
dat ze vroeger groter waren en beschik
ten over een kerk, terwijl daar nu niets of
vrijwel niets meer van over is. De dorpen
zelf zijn vrijwel van de kaart zijn verdwe
nen. Je zou ze de 'verloren' dorpen van
Walcheren kunnen noemen.
Bijna elk dorp in het middeleeuwse Zee
land beschikte over een kerk. De lokale
machthebbers, de ambachtsheren, acht
ten het aan hun status verplicht een kerk
te stichten en die van de nodige fondsen
te voorzien. Het waren dezelfde heren
(Boudewijn. Biggo, Poppo) die we ook
ontmoeten in de plaatsnamen. Al stond
het eigen aanzien van de kerkstichter
centraal, een kerk had uiteraard ook pa
rochianen nodig. En dat betekent weer
dat al die dorpen toch een zekere bevol
kingsomvang moeten hebben gehad.
Met sommige van de kerken lijkt het al
snel bergafwaarts te zijn gegaan. Dat
valt af te leiden uit klachten over het ge
ringe kerkbezoek. Toch kwam het in deze
periode nauwelijks tot afbraak van
kerkgebouwen. De kerk van Nieuwer-
kerke bij Arnemuiden onderging dat lot
wel. Die van Brigdamme werd in 1562
door een wraakzuchtige Oost-Soubur-
genaar in brand gestoken. In 1566 was
het de Beeldenstorm die de kerkgebou
wen geen goed deed.
Guerrilla
Veel ernstiger waren de gevolgen van de
Opstand tegen Spanje enkele jaren later.
Op Walcheren ontbrandde de strijd voor
al in 1572. Het platteland werd toen ter
rein voor een soort guerrilla, waarbij
vooral de kerken het moesten ontgelden.
De torens en de weerbare bouwwijze
maakten ze attractief als uitvalsbases,
zodat ze fungeerden als bunkers. Daar
naast concentreerde de strijd zich in de
dorpen: die lagen vanouds hoger dan de
omgeving, die eenvoudig geïnundeerd
kon worden. Koudekerke, Westkapelle,
Vrouwenpolder en Domburg gingen voor
een belangrijk deel in vlammen op. De
kerkgebouwen daar én in de beide Sou
burgen, in Boudewijnskerke, Zanddijk,
Oostkapelle en Schellach deelden dat
lot.
Met de overgave van Middelburg in 1574
kwam er een einde aan de strijd op Wal
cheren; het 'loopen, stroopen en pionde
ren der krijgsbenden' was voorbij. De
trieste balans was dat van de Walcherse
kerken er slechts één, namelijk die van
Gapinge, onbeschadigd uit de oorlog was
gekomen.
Herstel
Na verloop van tijd begon men met het
herstel van de gehavende kerken. Dat ge
beurde onder toezicht van door de Staten
van Zeeland aangestelde rentmeesters.
Het herstel bleek in de praktijk nogal
Het kerkhof bij de kapel van Hoogelande.
eens een verkleining van de kerk te be
helzen. 'Alle hautewerck ende schaliën
van den coor' van de kerk van Ritthem,
hout afkomstig 'van de naelde van de tor-
re' van Koudekerke en van het koor van
het Meliskerkse kerkgebouw werd te gel
de gemaakt. Zowel de kerk van Ritthem
als die van Meliskerke moeten het sinds
dien zonder koor stellen.
Restauratieplannen werden goedge
keurd voor de kerken van Grijpskerke,
Domburg, Zoutelande, Oost-Souburg,
Koudekerke, Westkapelle, Meliskerke en
Biggekerke: allemaal kerkdorpen die
nog altijd als zodanig bestaan. Naast
tijdrovend overleg was er vooral veel
geld nodig. Dat kwam er op heel verschil
lende maniti.r.. We zagen al dat af
braakmateriaal werd verkocht ten be
hoeve van de restauratie van de eigen of
een andere kerk. Daarnaast voorzagen
belastingen in de nodige middelen. Ook
de verkoop van kerkelijk grondbezit
bracht geld in het laatje, bijvoorbeeld in
Serooskerke.
De Zeeuwse Staten werden bestookt met
tal van subsidieverzoeken, die lang niet
allemaal gehonoreerd konden worden.
Er waren onvoldoende middelen be
schikbaar voor herstel van alle bescha
digde kerkgebouwen. Een dorp was ten
dode opgeschreven op het moment dat
een besluit viel de kerk niet te herstellen.
Enkele voorbeelden kunnen dat illustre
ren.
In 1575 werd goedgevonden Boude
wijnskerke en Sint Janskerke af te bre
ken en het vrijkomende materiaal te ge
bruiken voor herstel van het fort Ram-
mekens. Rond 1585 gingen 109.000 ste
nen van de verwoeste kerk van Zanddijk
naar Veere ten behoeve van het Oranje-
bolwerk aldaar. Afbraakmateriaal van
de kerk van Poppekerke werd in de zes
tiende eeuw gebruikt voor die van Dom
burg.
De wederopbouw van Nieuwerve en Wel-
zinge werd niet meer overwogen. De ge
lovigen van Welzinge moesten maar
meebetalen aan de restauratie van de
kerk van Oost-Souburg. Heel illustratief
is de gang van zaken in Seroos- en
Grijpskerke. De overheid achtte kerk-
herstel financieel niet haalbaar. De in
woners van Serooskerke moesten voort
aan maar in Gapinge, en die van Grijps
kerke in Buttinge ter kerke gaan. Maar
daar voelden beide plaatselijke gemeen
schappen niets voor. Het resultaat van
enig actievoeren was: behoud van de ker
ken in Seroos- en Grijpskerke, en het uit
blijven van kerkherstel in Buttinge,
sindsdien tot gehucht vervallen.
Klachten
Kerken waren vroeger van groot belang
voor de levensvatbaarheid van platte
landskernen. Dat beperkte zich niet tot
het geestelijk leven. Er werden in de kerk
afkondigingen door schout en dijkgraaf
gedaan en klachten wegens diefstal inge
diend. Verdween de kerk, dan betekende
foto Ruben Oreel
dat de doodsteek voor het dorpSoms be
tekende het doodvonnis van de één een
grotere overlevingskans voor de ander
Want met het afbraakmatenaal verhuis
den ook de bewoners naar de grotere dor-
pen-met-kerk Alle voorbeelden van uit
blijvend kerkherstel betreffen dorpen
die we vandaag niet meer als zodanig
herkennen. Boudewijnskerke, Sint Jans
kerke, Zanddijk, Nieuwerve, Welzinge
en Buttinge: het zijn allemaal kleine ge
huchten of nog minder.
Kerkruïne
Van de niet-herstelde kerken rest uiter
aard maar heel weinig. In Krommenhoe-
ke zoekt een vreemde tevergeefs naar de
plaats van de rond 1800 omgewaaide
kerkruïne. In Buttinge ligt in een parti
culiere tuin een klomp steen, het laatste
restant van de kerkruïne die men nog
rond 1650 - tevergeefs - heeft proberen te
herstellen. De ruïne van het koor van de
vijftiendeëeuwse kerk van Hoogelande
werd in 1965 omgevormd tot een kapel.
Opmerkelijk genoeg hielden de kerkto
rens in het algemeen het langst stand. Pas
in de negentiende eeuw verdwenen de
meeste vervallen kerken helemaal
Wel bleven de kerkhoven op een aantal
plaatsen over. Soms nauwelijks herken
baar, zoals in Schellach, maar meestal
wél in een herkenbare vorm, zoals in
Klein Mariekerke. Alleen in Hoogelande
wordt er in de kapel soms nog gedoopt en
getrouwd, en op het kerkhof begraven.
door Sandra van de Vreugde
ZOUTELANDE - Deze week
stond de ringrijsport in het te
ken van de folklore. Bijna iedere
dag werd op een of meerdere
dorpen met sjezen gereden en in
Zoutelande reed men een wed
strijd te paard in klederdracht.
Maandag werd de jaarlijkse sje-
zenwedstrijd in Oostkapelle
verreden met elf combinaties
die zestig ringen konden steken.
Alleen Esther en Simon Lous
wisten alle ringen te steken en
werden daarmee de winnaar. Zij
wonnen ook de prijs op de om
mekeer op 26 mm. na kamp met
Lizetbeth van der Hart en Jan
Geldof. Een tweede plaats in het
eindklassement was er voor Ja-
nette de Witte en Krijn Poppe
met 58 ringen. Connely en Jaap
Sturm werden derde met 57 rin
gen. Jan-Willem Poppe werd,
vakkundig rondgestuurd door
Everdina Kwekkeboom, win
naarvan de boerenronde.
In Westkapelle werd op diezelf
de dag ook met sjezen gereden.
Evenals vorig jaar werden de
winnaars Petra Coppoolse en
Peter Cijsouw, die 73 van de 76
ringen wisten te steken, waarbij
moet opgemerkt dat één ronde is
gereden op 20 mm. Ze kregen de
overwinning niet kado, want ze
moesten daarvoor strijden met
het koppel Ria en Kees Minder-
houd. Ria en Kees werden niet
alleen tweede in het totaalklas
sement, maar ook in het versie
ringsklassement en wel achter
de combinatie van Matty en Ri-
nus Moens die bijna wekelijks
wel ergens in de prijzen valt.
Op dinsdag kwamen de sjezen
aan de start in Domburg. Dit
keer haalde Diny Krijger samen
met Kees van Sighem de over
winning door alle 72 ringen te
steken. Zij bleven hiermee Na-
tasja Jobse en Jan Maranus één-
ring voor. Groter was het gat
naar de derde plaats. Met 66 rin
gen waren dat Patricia Geertse
en Simon de Visser en Machteld
en Rinus Moens. De eerste prijs
voor de versiering ging deze
keer naar Jo en Wim van de Vel
de. De tweede prijs was weder
om voor Rinus Moens, dit keer
met dochter Machteld in de
sjees.
De ringrijders van Oostkapelle
kunnen er maar niet genoeg van
krijgen. Zij reden woensdag een
avondwedstrijd op Camping De
Pekelinge. Na vijftien beurten
was het alleen Michiel Joziasse
gelukt om alle ringen in te ste
ken. Hij bleef Jan-Willem Pop
pe en Carin Francke die op een
tweede en derde plaats eindig
den maar liefst drie ringen voor.
Jan-Willem Poppe bewees zijn
kwaliteiten door als enige deel
nemer een ommekeer op de 14
mm-ring in te steken. De omme
keer op 26 mm. werd gewonnen
door Levina Remijn, na kamp
met Annemieke Poppe.
Op donderdag werd in Zoute
lande onder zeer grote publieke
belangstelling een wedstrijd
verreden in boerenkostuum.
Het waren veelal de gastrijders
uit Meliskerke die er met de
voornaamste prijzen vandoor
gingen. Diana Wisse liet in de
reguliere beurten geen steekje
vallen en stak alle 26 ringen. Ze
won daarnaast de tweede beker
en de medaille voor de meeste
volgringen. Tweede werd Ranni
Wisse met 24 ringen, die tevens
een groot aantal deelnemers
versloeg in de pollepelkamp en
daardoor deze felbegeerde prijs
mee naar huis kon nemen. Een
gedeelde derde en vierde plaats
was er voor Jos Vos van de orga
niserende vereniging, die ook de
derde beker voor zich opeiste en
voor Johnny Wisse die de eerste
beker won. Zij staken ieder 23
ringen.
Agenda ZRV
6 augustus: Spelletjesmiddag
i.s.m. Imkerij Poppendamme te
Grijpskerke van 13.30 tot 17.30
uur
9 augustus: Tweede Folkloristi
sche dag en strijd om de konink
lijke bekers op het Molenwater
in Middelburg van 8 tot 18 uur
HEINKENSZAND - Toerclub
De Sloerijders uit Heinkens-
zand houdt op zaterdag 11 au
gustus een toertocht voor fiet
sers.
Er zijn tochten van 75 en 120 ki
lometer uitgezet. Die van 75 ki
lometer gaat over Zuid- en
Noord-Beveland. De lange rou
te leidt door het Zuid-Beve-
landse, Walcherse en Noord-Be-
velandse landschap.
Deelnemers voor beide tochten
kunnen tussen 10.00 en 10.30
uur starten bij Eethuis Vierlin-
den aan de Kattendijksedijk in
Goes. Dat is tevens de finish.
Omkleden kan bij Sportpunt
Zeeland.
