PZC
Weigeren prik baart GGD zorgen
Boek opent discussie over
Scheldegotiek in Zeeland
Kijkspel in beeldentuin
Keramiek met
een knipoog
Droogdok op weg naar Zuid-Amerika
Overstroming hindert
distributie Poolse
Zeelandia-fabriek
14
Vaccinaties veroorzaken geen andere ziekten
Iraniër mag ziekenhuis
uit na hongerstaking
kunst cultuur
woensdag 1 augustus 2001
door Mieke van der Jagt
GOES - Steeds meer mensen
zien ervan af hun kinderen te la
ten meedraaien in de provincia
le entprogramma's. Die weige
ring van vaccinaties tegen
difterie, kinkhoest, tetanus, po
lio, bof, mazelen en rode hond, is
dikwijls gebaseerd op het gevoel
dat vaccinaties andere ziekten
zouden veroorzaken.
„Volkomen ten onrechte", zegt
infectieziektendeskundige E.
van Dijk van de Gemeenschap
pelijke Gezondheidsdienst. „Er
is geen enkel onderzoek dat een
verband aantoont tussen vacci
natie en aandoeningen als sui
kerziekte, astma, allergie en au
tisme. Het zijn met name die
aandoeningen waarmee vacci
natieweigeraars een verband
menen te zien."
De tendens baart de GGD intus
sen wel zorgen. De traditionele
groep tegenstanders van vacci
natie, het reformatorische
volksdeel, lijkt enigszins te slin
ken. Veel jonge ouders uit refor
matorische kringen kiezen er
juist op grond van rationele
overwegingen voor hun kinde
ren wel te laten inenten. „Aan de
andere kant heb je de antropo
sofische groepen, die traditio
neel tegen vaccinatie zijn. Ook
die groep is tamelijk gemakke
lijk af te bakenen. Het probleem
is een nieuwe groep, tamelijk
diffuus verspreid in de samenle
ving, die op grond van onjuiste
conclusies vaccinatie weigert.
In die groep schuilt het gevaar
omdat ze de algemene dek
kingsgraad in de samenleving
naar beneden brengen. Als er nu
ergens een epidemie uitbreekt,
weten we precies waar we moe
ten zijn om spijtoptanten te vac
cineren. Het zijn kleine groepen
die minder beschermd zijn. Als
steeds meer mensen, verspreid
in de samenleving, ongevacci
neerd rondlopen, neemt de be
scherming van de hele groep af
Van Dijk snapt de redeneertrant
wel van mensen die inentingen
weigeren. „Suikerziekte is een
auto-immuun-ziekte waarbij je
eigen immuunsysteem li
chaamseigen stoffen te lijf gaat.
Daarnaar wordt heel veel on
derzoek gedaan en een eventue
le relatie met vaccinatiepro
gramma's is al lang en breed
onderzocht. Logisch want die
entprogramma's kosten miljar
den en als je er risico's mee
schept, wordt de afweging me
teen anders. Maar die relatie is
er niet. Evenmin is die er met
aandoeningen die inderdaad
toenemen: allergie, cara en au
tisme. Van die eerste twee moet
je misschien de oorzaak zoeken
in een veranderde leefwijze. We
gaan wellicht te vaak in bad.
Feit is dat je voor de val van de
muur in Oost-Duitsland nau
welijks cara en allergie tegen
kwam. Dat wordt nu rap inge
haald."
Autisme is weer een ander ver
haal. „Wat je zoekt, zul je ook
makkelijker vinden", zegt Van
Dijk. „Vroeger had je wel autis
ten, maar die heetten gewoon
anders. Nu heeft het een naam
en zijn er, gelukkig, behande
lingsmethoden ontwikkeld. Het
lijkt steeds moeilijker voor
mensen om te accepteren dat
niet iedereen helemaal vol
maakt ter wereld komt. Dan
wordt de schuld ergens gezocht
en gevonden op grond van irra
tionele argumenten."
Informatie
Het enige wat de GGD kan doen
is mensen de volledige informa
tie geven op grond waarvan ze
verantwoorde beslissingen
kunnen nemen. „We moeten
mensen informeren over de wer
king van vaccinaties, over de
verantwoordelijkheid ten op
zichte van de groep, over de risi
co's als die er zijn en ze hebben er
ook recht op om over eventuele
twijfels te worden geïnfor
meerd. Er wordt enorm veel on
derzoek gedaan naar vaccina
ties, de relatie met andere
aandoeningen, bijwerking van
hulpstoffen en wat al niet meer.
In het algemeen kan worden ge
zegd dat de entprogramma's, sa
men met de antibiotica het
meest doorslaande succes van
de volksgezondheid zijn."
In Zeeland is de vaccinatie
graad in het algemeen hoog: niet
beneden het landelijk gemid
delde. Er zijn echter van ouds
her plaatsen in heel de provincie
waar de vaccinatiegraad onder
de kritische negentig procent
zakt. „Dat is nog steeds zo, al
wordt het wat minder. Maar het
gevaar is nog niet geweken als
meer mensen hun kinderen la
ten inenten. De ouderen hebben
weliswaar soms op natuurlijke
wijze antistoffen opgebouwd,
maar onvoldoende om de hele
groep bij een nieuwe epidemie
te beschermen."
Dat op andere plaatsen in de
Zeeuwse samenleving de groep
vaccinatieweigeraars groeit, is
ook te wijten aan een onder
schatting van bijvoorbeeld het
mazelenvirus. „Bij de laatste
mazelenepidemie is gebleken
dat bijna uitsluitend ongevacci
neerde mensen mazelen kregen.
Een op de duizend kinderen die
mazelen krijgen, sterft er aan.
Dan zijn er nog tien tot vijftien
die aan de mazelen blijvende
schade aan de longen of neuro
logische schade overhouden.
Twintig van de duizend kinde
ren kampen na de mazelen met
oorontstekingen. De overheid
besteedt niet voor niks miljoe
nen en miljoenen guldens aan de
inentingsprogramma's."
Inentingen zijn tot 12 jaar altijd
gratis, of het programma nu wel
of niet vanaf de geboorte is ge
volgd. „Daarna kost het een
paar tientjes, maar iedereen kan
zich bij de GGD laten inenten.
We krijgen hier veel spijtoptan
ten doordat we een reisspreek-
uur hebbenMensen die niet zijn
ingeënt, zich melden omdat ze
op reis willen en op grond van de
geboden informatie kiezen voor
een volledige inenting." Van
Dijk is ook bezig met het ont
wikkelen van speciale voorlich
ting voor jongvolwassenen.
Omdat de niet gevaccineerde
groepen zich nog tamelijk mak
kelijk laten lokaliseren is het
mogelijk gerichte informatie
aan te bieden op grond waarvan
jongeren alsnog voor een prik
kunnen kiezen.
door Barend Pelgrim
TERNEUZEN - De sluizen van Terneuzen
kregen een zeer bijzondere gast te schutten.
Tien meter hoog, vijfendertig meter breed
en honderdvijfenveertig meter lang.
Het gevaarte, afkomstig uit de haven van
Gent, moest op het kanaal van Gent naar
Terneuzen in toom worden gehouden door
twee slepers van URS. Het transport is op
touw gezet door het bedrijf International
Marine Consultancy (IMC). Het gaat om een
droogdok, met eindbestemming Zuid-Ame
rika. Vorig jaar werd het drijvend haven
bassin vanuit Stavanger naar Gent overge
bracht voorverkoop. Opmerkelijk is dat het
dok de hele weg naar Guayaquil, Ecuador,
gesleept zal worden. Dit gebeurt door de
Multratug 7 van het Terneuzense sleepbe
drijf Multraship, dat het ponton gisteren
middag op sleeptouw nam achter de sluizen.
Woordvoerder Ben de Zeeuw van IMC ver
klaart dat een dergelijke constructie nor
maliter met een afzinkponton of afzink-
schip vervoerd wordt. Om de kosten van de
klus te drukken is echter gekozen voor een
alternatieve methode, die enkel mogelijk is
onder gunstige weersomstandigheden. Het
droogdok is in Gent al deels versterkt voor
zijn overzeese reis, in Spanje wordt de con
structie nog eens verder klaargemaakt voor
verscheping. Met staalplaten en allerlei
verbindingen zal het dok zeewaardig ge
maakt worden.
foto Charles Strijd
door Piet Kleemans
ZEERIKZEE/POZNAN - Las
tig, maar niet dramatisch. Zo
omschrijft directeur P. Schotte
van de Zierikzeese bakke-
rijgrondstoffenfabriek Zeelan-
dia H. J. Doeleman BV de in
vloed van de overstromingen in
Polen op de Zeelandia-vesti-
ging in Poznan. De fabriek loopt
volgens Schotte geen gevaar.
Wel zorgt het wassende water
elders in het land voor proble
men met de distributie.
Schotte, op werkbezoek bij de
Poolse Zeelandiavestiging, zegt
van de overstroming zelf niets
gezien te hebben. „We zijn van
uit Brussel rechtstreeks naar
Poznan gevlogen en die stad ligt
op enkele tientallen kilometers
van het overstroomde gebied.
Het feit dat Poznan in het
stroomgebied van de rivier de
Warta ligt, waarvan enkele
zijtakken buiten de oevers zijn
getreden, baart Schotte geen
zorgen. „Hier in Poznan zijn
geen problemen en die worden
ook niet verwacht." Het was
sende water is ook in Poznan,
hoewel die stad de dans lijkt te
ontspringen, het gesprek van de
dag. Schotte: „Iedereen hier
praat erover. Het is natuurlijk
ook een heel tragische toestand.
Zakelijk en economisch gezien
is dit een enorme tegenvaller
voor de Polen. De slotti - de na
tionale munt - stond al niet zo
best en dan komt dit er nog eens
overheen. Dat heeft een heel
zware impact." Schotte stelt dat
men in de Pool se Zeelandia
vestiging slechts zijdelings
schade ondervindt van de over
stromingen. „De aanvoer van
grondstoffen is lastig. Ons dis
tributiesysteem is een beetje in
de war geraakt door de over
stroming, maar dat is van voor
bijgaande aard." Schotte ver
wacht ook op langere termijn
geen ernstige problemen voor
de Zeelandia-fabriek in Poz
nan. „We merken dat de waag
naar onze produkten afneemt,
maar dat heeft vooral te maken
met de fysieke problemen die ik
al aanstipte. Het is een dipje,
maar slechts tijdelijk." Polen
staat volgens Schotte nog een
zware tijd te wachten, ook als
het water eenmaal is gezakt.
door Pascalle Cappetti
AARDENBURG - De Iraanse
vluchteling Majieb el Far heeft
zijn hongerstaking beëindigd en
mag vandaag het ziekenhuis
verlaten. Als hij voldoende is
aangesterkt, treedt hij op 17 au
gustus op tijdens benefietavond
die voor hem wordt gehouden in
het Dorpshuis van Heille.
Majieb el Far uit Aardenburg
deed anderhalve week geleden
een zelfmoordpoging, nadat hij
- zes jaar na zijn aankomst in
Nederland - te horen kreeg dat
hij en vrouw en twee kinderen
geen verblijfsvergunning kre
gen. De man raakte in coma en
wilde daarna niet meer eten. Af
gelopen weekeinde wisten zijn
kinderen hem te overtuigen te
stoppen met zijn actie.
Voor overbuurwouw R. Bokx
een hele opluchting. Zij is sa
men met enkele inwoners van
Aardenburg een actie begonnen
om de man en zijn familie in Ne
derland te houden en is bezig het
levensverhaal van de man op te
schrijven. El Far was in zijn ei
gen land opticien, maar hij was
vooral bekend als protestzanger
tegen de onderdrukking in zijn
land. Naar aanleiding van zijn
verblijf in de gevangenis schreef
hij het aangrijpende nummer
De Schreeuwover de kreet die
zijn wiend uitslaakte toen die
werd gemarteld. Zijn zelf
moordpoging vormde de aanlei
ding voor het lied Angst.
De actiegroep hoopt dat hij op
17 augustus deze liedjes ten ge
hore kan brengen. Daarnaast
treden een muziekgezelschap
bestaande uit Adrie de Kraker,
Wim Roth en Jeets Durenkamp
en harpiste Anna van Avalon op.
door Rinus Antonisse
VLISSINGEN - Scheldego
tiek bestaat niet, zei de Leidse
hoogleraar kunstgeschiedenis
Mekking tegen G. Spijkerboer.
Een tegenvaller, want die had
inmiddels de kopij voor een
boek erover gereed. Volgens
hem verdient Scheldegotiek in
Zeeland (1200-1250) als regio
nale bouwstijl wel degelijk een
eigen plaats in de Nederlandse
bouwgeschiedenis. Daarom
zette Spijkerboer door en
dinsdag werd het boek Schel
degotiek een zoektocht door
Zeeland in Vlissingen gepre
senteerd.
Het boek is geen wetenschap
pelijk verantwoorde studie,
meldt Spijkerboer. Dat blijkt
ook uit de inhoud. De auteur
laat een zilvermeeuw een
zoektocht naar een bouwkun
dige vormentaal in de 13e en
14e eeuw ondernemen, wat erg
geforceerd en kinderlijk aan
doet. Hij schrijft dat alles over
Scheldegotiek wel leesbaar
moet zijn voor iedereen. Om
dan een 'goed ogende zilver
meeuw op een zonnige dag bo
ven Zeeland' te laten vliegen,
gaat wel wat ver.
Het resultaat is een rommelig,
onsamenhangend geheel. Als
of Spijkerboer - afkomstig uit
Den Haag - over ontzettend
veel feiten beschikte, maar
niet goed wist hoe die toegan
kelijk te rangschikken. Of met
het boek het bewijs is geleverd
dat Scheldegotiek toch be
staat, is de vraag. Wel is het
voer voor geïnteresseerden om
de discussie erover (opnieuw)
te openen. In elk geval draagt
Spijkerboer, met medewer
king van architect L. J de
Klerk, aardige informatie aan
over de Sint-Baafs in Aarden
burg en de torens van Oost-
Souburg, Oostkapelle, 's-Heer
Arendskerke, Nisse en Rit-
them.
Spitsbogen
De gotiek is een in de 12e eeuw
in Noord-Frankrijk ontstane
bouwstijl, met als belangrijk
kenmerk de kruis- en spitsbo
gen. Uit Spijkerboers studie
blijkt de Scheldegotiek daar in
wezen niet van af te wijken,
maar is er door aanvankelijk
de monniken en later ook de
ambachtsheren in Zeeland een
eigen draai aan gegeven. Het
begon als kerkelijke bouwstijl,
om zich voort te zetten in af
zonderlijke torenbouw. Spij
kerboer noemt Scheldegotiek
een verrassend nieuwe bouw
stijl voor kerken, 'omdat het
een zoeken is naar meer licht
met daarmee tevens minder
De Sint-Baafskerk in Aardenburg is het klassieke voorbeeld van de bouwstijl Scheldegotiek.
nadruk op het mystieke'. In
Vlaanderen is de Sint-Ni-
claaskerk in Gent met zijn
overdadige lichttoetreding
hoogtepunt van de Scheldego
tiek, in Nederland vormt de
Sint-Baafskerk hét klassieke
en volledigste voorbeeld, in
het bijzonder de benedenkerk.
Als hoofdkenmerken bij de
kerkbouw geeft Spijkerboer:
gedrukte spitsboog, drie-
lichtvenster, nonnengang, on
gelede zuilen met knopkapi-
teel, traptorentjes tegen de
dwarsbeuken, combinatie van
natuur- en baksteen, gebruik
Doornikse hardsteen voor
drempels en plavuizen. Bij de
torens gaat het om vier hoek-
balkons, hoog opgaande
steunberen, cilindrische trap-
toren, kruisribgewelf en
muurdecoratie.
Sint-Baafs
Spijkerboer beschrijft zeer
uitvoerig de Sint-Baafs. Na
een flauw intermezzo in de
vorm van een gesprek tussen
een Walcherse jongen en een
priester, achthonderd jaar ge
leden gesitueerd, komt hij aan
de kerk aan het Oranjeplein in
Oost-Souburg toe, werk van
de premonstratenzer monni
ken uit de Middelburgse abdij.
Thans door verbouwingen
geen duidelijk voorbeeld
meer, maar al reconstruerende
komt Spijkerboer tot de con
clusie dat er vroeger een stuk
Scheldegotiek van indruk
wekkende soberheid heeft ge
staan, bijna een pseudo-basi-
liek.
Ambachtsheren hielden vroe
ger van hoge torens, als teken
van rijkdom en macht. Dat le
vert volgens Spijkerboer de
torenfase in de Scheldegotiek
op. Door hun bouw vragen de
torens bijna allemaal om (vier)
hoektorentjes; dat was for
meel alleen voorbehouden aan
een kapittelkerk. De door
Spijkerboer beschreven torens
beschikken niet (meer) over de
hoektorentjes. Als aardige bij
komstigheid vermeldt de au
teur dat de toren van Ritthem -
voorzien van een aparte trap-
toren in Scheldegotiek - met
het getij heen en weer gaat.
Scheldegotiek een zoektocht door
Zeeland. DoorG. Spijkerboer. Uil-
gave Europese Bibliotheek, Zalt-
bommel.
Just happy, een keramische vertelling van Anne Kemerink.
foto Lex de Meester
door Edith Ramakers
MIDDELBURG - „Leg maar
eens uit waarom abstract mooi
kan zijn. Dat blijft haast onmo
gelijk." Lia Hector van Galerie
T in Middelburg stelt in de
maand augustus abstract werk
van Lily Corver uit Rotterdam
en Greet Lyklema uit Wemel-
dinge tentoon. De keramische
vertellingen en bronzen beelden
van Anne Kemerink uit Breda
vormen een 'humoristische te
genhanger van het abstracte
werk'.
Kemerink laat zich in haar werk
vaak meevoeren door 'iets wat
op haar netvlies of in haar her
innering is blijven hangen'. Bij
de keramische vertelling
'What's for dinner..... dear'? lij kt
die vraag haar in verwarring te
brengen. Hector: „Anne was
aan het werk toen haar kinderen
thuiskwamen en vroegen wat ze
vanavond zouden eten. Ik zie in
de vertelling terugkomen dat ze
met twee handen in het haar zit.
Uiteindelijk heeft Anne Keme
rink die dag besloten maar Chi
nees te halen. Op de achterkant
van de vertelling komen Chine
se tekens terug. Hector heeft er
bewust voor gekozen om de rea
listische beelden in brons en ke
ramiek, die opgesteld staan op
de parterre, te plaatsen tussen
de abstracte schilderijen van
Lyklema. „Het werk van deze
twee kunstenaars wordt op deze
manier versterkt. Het vult el
kaar aan. De werken zijn zo te
gengesteld aan elkaar dat ze
daarom goed bij elkaar passen."
Lily Corver creëert een nieuwe
wereld alsof je door een micro
scoop kijkt. Zij maakt gebruik
van de computer en verwerkt
het ontwerp handmatig tot een
ets. „Ik herken direct haar werk.
Zij heeft een heel herkenbaar,
duidelijk handschrift. Dat vind
ik knap. Zij heeft een eigen stijl
gekozen, waarmee zij zich on
derscheidt. Dit werk moet je op
je in laten werken en als totaal
bekijken. Ik vind het mooi, ab
stract werk. Maar geef daarvoor
nu maar eens een verklaring."
Expositie: etsen van Lily Corver,
schilderijen van Greet Lyklema en
brons en keramiek van Anne Keme
rink in Galerie T aan de Turflcaai in
Middelburg, t/m 31 augustus. Open
do. t/m za. van 11 tol 16 uur en de
eerste zondag van de maand tijdens
de kunst/cultuurroute van 13 tot 17
uur.
door Anita Tournois
AARDENBURG - Een wande
ling door de beeldentuin van
Galerichel in Aardenburg voert
de bezoeker mee langs beelden
van allerlei formaten, statig of
stoutstaand, zittend of liggend
tussen de wilde bloemen en in de
lavendelperken. Het is het werk
van Nederlandse en Belgische
beeldhouwers en keramisten op
de zomerexpositie 2001
Tijdens de wandeling blijkt dat
de vrouwentorso een onuitput
telijke bron van inspiratie is.
Bijna alle kunstenaars beelden
dit onderwerp uit, in steen,
brons of klei. Niet alleen het ma
teriaal is verschillend, ook de
vormgeving varieert van ab
stract tot figuratief. Andere
items zijn totempalen, dieren,
mensen, vrouwen, kinderen en
abstracten. Meestal staan ze op
sokkels, soms omgebouwd tot
kleine altaartjes, waarachter
dan een spiegel is geplaatst, zo
dat de beelden dubbel op het
netvlies komen. Op de omrin
gende muren hangen gedichten
van Hugo van Bellingen, Willem
Maltam en Amanda Jordaens.
Van Lenie Verschuuren-Hen-
driks is het beeld Bi] Tij en On
tij, tevens naam van de exposi
tie. Een abstract beeld in zwart
gepolijste steen van een golf op
een sokkel van ruwe steen,
waarin banen zijn gepolijst. On
der aan het beeld hangt een
touw. Verschuuren werkt net als
Piet van der Linden en Marie Jo
sé Bezey veel met ruwe steen
soorten. In het marmer, hard-
.?;t§
Bij Tij en Ontij van Lenie Verschuuren.
foto Peter Nicolai
steen en albast wordt dan
geschuurd en gepolijst. De beel
den zijn vaak aaibaar.
Schapen, koeien en andere run
deren zijn van de hand van Ni-
colien Kolmeyer. Haar kikkers -
toepasselijk voor Aardenburg -
zitten op de bodem van de put
achter in de wildtuin, omringd
door Dïkbillen, dikke vrouwen
figuren van Marijke in den
Bosch. Twee dunnere dames op
lange benen met sterk achter
overgebogen hoofden koesteren
zich in de middagzon. Een op
vallend beeld van In den Bosch
is een torso, waarop een hart
uitpuilt door raderen, welke in
verschillende grootte op elkaar
gelijmd zijn. De stalen assem
blages van Daniel Savel, ver
vaardigd uit afval completeren
het geheel aan gebruik van ma
terialen, waardoor de beelden
tuin een boeiend kijkspel ople
vert.
Tentoonstelling 'Bij tij en ontij', tot
15 september. Galerichel, West-
straal 38, Aardenburg. Open: dage
lijks van 13 tot, 18 uur.
