Zelfs in verval
was Monroe mooi
Iberisch schiereiland op drift
Meer dan een dom blondje
25
Bonje om
een bezem
Nieuwe film
George Sluizer
donderdag 26 juli 2001
Monroeen ArthurMiller,kortvoorhun huwelijkopdeklippen liep.
foto Inge Morath/Magnum
mm*- - 3.
-■■■■■.. - .-o*
tg-
In de woestijn van Pyramid Lake in Nevada.
foto Eve Arnold/Magnum Clark Gable met Marilyn Monroe in 1960 tijdens de opnames van The Misfits, Monroe's laatste film.
Hij zou de wereld laten
zien dat ze meer was
dan een dom blondje. Arthur
Miller schreef dan ook zelf
het scenario voor The Mis
fits, waarin zijn vrouw Mari
lyn Monroe zou schitteren.
Hoe het drama zich onstuit
baar ontrolde, is te zien in
het Filmmuseum in Düssel-
dorf.
Dan pas zie je hoe mooi ze in
werkelijkheid is. Niet het
goedlachse blondje met haar
zoete kinderstemmetje, maar
Marylin als vrouw, als bijzonde
re persoonlijkheid. Ze heeft een
witte ochtendjas aan, die
meedeint met de zwierige bewe
gingen van haar heupen. Haar
handen zijn gevouwen en be
dekken haar hals. Het haar golft
om haar hoofd. En die glimlach.
„Als ze lacht, is het alsof de zon
opgaat", zou Clark Gable zeg
gen. Gable staat, geladen met
heel zijn filmpersoonlijkheid,
op de foto een paar meter achter
haar. Je moet jezelf dwingen om
naar hem te kijken. Alles draait
om de blonde vrouw op de voor
grond.
Inge Morath van Magnum Pho
to's maakte de foto: „Marilyn
was ongemeen fotogeniek. Ze
had iets in zich waardoor het
onmogelijk was om haar slecht
te fotograferen. Zelfs als je het
zou willen. Als ze er zin in had,
overtrof ze zelfs alle verwach
tingen van diegene die achter de
camera stond. Ze had iets ge
heimzinnigs, iets zinderends, en
als ze zich bewoog kreeg het ge
heel nog extra glans."
Een andere foto, van een andere
beroemde Magnum fotograaf,
Eve Arnold. Opnieuw Marilyn.
Het decor is nu de woestijn van
Pyramid Lake in Nevada. Wol
ken, bergen en dat grote witte
zouttapijt. Daar staat ze, voor
een microfoon op een stan
daard.
Marilyns haar is hetzelfde,
maar haar gezicht is totaal ver
anderd. Je ziet nu gevoelens van
wanhoop, vertwijfeling, angst.
Ze is moe en probeert een alweer
veranderde tekst op te nemen.
Het drama van de film The Mis
fits is hier in volle gang en na
dert de ontknoping.
De foto's, gemaakt door negen
Magnum-fotografen, zijn te
zien in het Filmmuseum in Düs-
seldorfElke veertien dagen
stuurde het fotobureau uit New
York twee van zijn beste foto
film worden. Haar huwelijk met
Arthur Miller liep tijdens de op
names op de klippen, een paar
dagen na de laatste opnames, op
16 november 1960, stierf Clark
Gable. Marylin werd nog geen
twee jaarlater, 5 augustus 1962,
dood in haar bed aangetroffen.
Maar het doel van de film was
bereikt. Arthur Miller had wil-
selectie uit de Magnum-foto's
zien, aangevuld met voorwer
pen uit de collectie van de ver
zamelaar Peter Schnug uit Düs-
seldorfdie meer dan 80.000
Monroe-memorabilia bezit.
De eerste foto's zijn ontspannen.
Iedereen heeft er zin in. Dat Ma
rilyn net zonder pauze twee
films achter elkaar gedraaid
grafen naar de opnames van de
film.
De fotografen waren wars van
geënsceneerde opnames, zij wa
ren op zoek naar het toevalnaar
de intimiteit van de sterren ach
ter de schermen van de Holly
wood-glamour. Op die wijze
hebben ze het werkelijke drama
geschilderd dat zich afspeelde
in de woestijnen van Nevada.
The Misfits zou Marilyns laatste
len bewijzen dat zijn zo vaak als
sekssymbool en dom blondje af
geschilderde vrouw een echte
serieuze, sensibele en intelli
gente actrice was, die wel dege
lijk ook dramatische rollen kon
spelen.
De tentoonstelling in Düssel-
dorf is een hommage aan Mari
lyn Monroe, die begin deze
maand 75 jaar zou zijn gewor
den. Het Filmmuseum laat een
heeft (Some Like It Hot en Let's
Make Love) lijkt nog geen rol te
spelen. Maar al na een paar da
gen begint het. Arthur Miller
wijzigt de ene tekst na de ande
re, en de relatie tussen hem en
Marilyn wordt stevig op de
proef gesteld. Op een prachtige
foto van Inge Morath is de span
ning zichtbaar. Marilyn en Ar
thur op hun hotelkamer. Mari
lyn keert Miller de rug toe en
kijkt naar buiten. De afstand
tussen beiden is symbolisch
groot.
De vermoeidheid slaat toe bij
Marilyn. Ze is kapot na twee
films, en de spanningen in haar
huweli j k slopen de laatste weer
stand. Langzaam maar zeker
gaat de waanzin een hoofdrol
spelen in het maken van de film.
Persoonlijke drama's worden
zelfs nog overschaduwd door de
extreme weersomstandigheden
in de zoutwoestijn van Nevada.
De temperatuur stijgt tot boven
de 50 graden Celsius. Tegen de
tijd dat de opnames worden be
ëindigd, ligt er sneeuw op de
bergen. Een extreem koude
wind jaagt dunne wolken zout
over de filmcrew, maar ook in
het filmmateriaal. Iedereen
heeft ademproblemen. John
Huston krijgt bronchitis, Clark
Gable kan bijna niet meer pra
ten. Niemand gelooft meer in
een goed einde van de film.
Rondlopend tussen de foto's
word je deelgenoot van het dra
ma. Je ziet de wanhoop en de
waanzin. Erich Hartmann foto
grafeert Miller, onderuit han
gend in een stoel.
Miller zou zeggen: „Ik begrijp
nog steeds niet hoe het tussen
-iZ-sèi
foto Inge Morath/Magnum
ons beiden is misgegaan. Ik had
deze film bedoeld als een cadeau
voor haar, maar ik ben eruit te
voorschijn gekomen zonder
haar."
De selectie uit de verzameling
van Peter Schnug helpt om de
laatste gaten die er overblijven
te vullen. Foto's van Marilyn
terwijl ze als jong meisje aan het
werk is in een wapenfabriek in
1945. Mooi, oprecht, onbevan
gen. Er hangt een voorpagina
van de Los Angeles Times van 5
augustus 1962. Marylin Monroe
Dies; Blame Pills. Een overdo
sis, zo schreeuwt de krant. Glo
ria Steiner, de Amerikaanse fe
ministe, schreef een tekst bij de
pagina: „Het tragische is dat al
le tijd, moeite en verbetenheid
die is gebruikt om de dood van
Marilyn te verklaren, niets heb
ben bijgedragen om haar leven
te verklaren."
Hans Jacobs
The Misfits. Nicht gesellschaftsfa-
hig. Filmmuseum Düsseldorf,
Schulstrasse 4 Parkeergarage in de
tunnel van de Altstadt heeft een uit
gang Schulstrasse pal voor het mu
seum). Open dinsdag tot en met zon
dag van 11.00 tot 17.00 uur en
woensdag van 11.00 tot 21.00 uur.
Tot en met 16 september.
Tovenaarsleerling Harry Pot
ter houdt zijn bezem ver
keerd om. Dat hebben Britse
heksen geconstateerd na het
zien van een voorvertoning van
de nieuwe Potterfilm. „Bela
chelijk!", vindt de Heks van Ap
pelscha.
Hartstikke van slag waren de
heksen van de Sussex-kring
toen ze een voorvertoning zagen
van de film Harry Potter en de
Steen der Wijzen. Want Harry
Potter zat verkeerd om op zijn
bezem. Niet, zoals het hoort,
met de takkenbos naar voren,
maar naar achteren. Een veel
gemaakte fout, als we hoge
priester Kevin Carlyon mogen
geloven, maar daarom niet min
der erg. Carlyon en consorten
waren zo boos over de fout dat
ze een vloek uitspraken over
Hollywoodstudio Warner Bros.
die de film maakte.
De banvloek heeft als resultaat
dat er nauwelijks publiek naar
de bioscoop komt, totdat de
filmstudio toegeeft dat ze het bij
het verkeerde eind heeft. De af
faire veroorzaakte ophef in me
dialand.
Idioterie, dat vindt Margarita
Ronger, alias de Heks van Ap
pelscha, van de acties van Car
lyon. Om de vloek over Warner
Bros. heeft ze smakelijk gela
chen „Ja, dit is belachelijk na
tuurlijk. Jij denkt toch niet dat
wij heksen kunnen vliegen?"
Nou nee, maar waarom zijn
haar collega's dan zo boos?
„Kijk, je hebt twee soorten hek
sen. Traditioneel gezien is een
heks een man of vrouw die bui
ten het dorp woonde, naar wie
mensen gingen voor raad, krui
dendrankjes of "voorspellingen.
Zo'n heks ben ik. Ik hou praktijk
in mijn heksenhoeve. Daar ont
vang ik mensen, De tweede
vorm van hekserij is eigenlijk
heel jong. In achttienzoveel
heeft iemand in Engeland een
boek gevonden. Op basis van
dat boek is toen de eerste coven,
zeg maar kring, gesticht. Met
een hogepriester en de hele rim
ram. Een gewone heksenoplei-
ding duurt een jaar en een dag,
Maar bij die covens ben je eerst
eerstegraads lid en dan tweede
graads. Het is meer een clubHet
heeft met de traditionele hekse
rij niet zoveel te maken.
Vliegencrème
Goed, maar hoe komen wij er
dan bij dat heksen op bezemste
len rondvliegen? „De bezem is
voor heksen een belangrijk at
tribuut. Als je een ritueel wilt
uitvoeren, moet je de grond
waarop je dat doet eerst reini
gen. Dat doe je met een bezem.
Vervolgens wek je allerlei
machten en krachten die zich
om ons heen bevinden op. En als
je klaar bent veeg je de grond
weer schoon, omdat alle energie
anders blijft hangen."
En dat vliegen? „Dat komt dooi
de vliegencrème, een mengsel
van kruiden dat heksen op hun
huid smeren om te kunnen vlie
gen." Dus toch? „Nee, die crème
heeft een hallucinerende wer
king. Het is nog sterker dan lsd.
Verkeerd gebruik is echt levens
gevaarlijk. Zelfs fk heb het nog
nooit geprobeerd."
Wat vindt De Heks van Appel
scha van Harry Potter? „Ik vind
het echt te gek! Maar het is een
sprookje en daar moet je geen
conclusies aan verbinden. Het is
een geweldig verhaal. Net als
Hans en Grietje. Dan gaan we
toch ook met zitten zeiken over
foutief gebruik van de spreuk
'knibbel-knabbel-knuisje'?"
Rieke Veurink
Harry Potter en de steen der wijzen:
première in november.
George Sluizer: „Ik ben een filmnomade."
Het Iberisch schiereiland breekt af bij
de Pyreneeën en drijft richting
Zuid-Amerika. Dat is het uitzinnige uit
gangspunt van de nieuwe film van de Ne
derlandse regisseur George Sluizer
('Spoorloos', 'Twee Vrouwen'), geba
seerd op de roman van Nobelprijswin
naar José Saramago. Momenteel worden
de opnames gemaakt in Spanje.
Het lijkt een verhaal dat alleen in Holly
wood kan worden verfilmd. Op een dag
ontstaat een flink gat in de Pyreneeen,
dat zich uitbreidt tot een scheur. De
scheur wordt een breuk en uiteindelijk
raakt het Iberisch Schiereiland los van
Europa. Terwijl de Spaanse en Portugese
bevolking in paniek probeert te ontko
men, drijft het eiland met een snelheid
van 12,5 meter per seconde af in de rich
ting van Zuid-Amerika.
Toch wordt dit verhaal momenteel in
Spanje verfilmd door de Nederlandse re
gisseur George Sluizer. Met een budget
van twaalf miljoen gulden maakt hij
'Het Stenen Vlot' naar het gelijknamige
boek van de Portugese auteur José Sara
mago, de Harry Mulisch van het Iberisch
schiereiland, maar dan wél met een No
belprijs voor de literatuur.
De reputatie van Saramago heeft hem
aanbiedingen van tientallen miljoenen
guldens opgeleverd vanuit Hollywood.
Alleen George Sluizer (Parijs, 1932)
kreeg toestemming voor de verfilming
van een van zijn verhalen. „Saramago is
een echte communist", weet Sluizer.
„Daarom weigert hij alles aan Holly
wood. Met mij kon hij het meteen goed
vinden. Ik denk dat hij voelde dat ik res
pect heb voor zijn werk; dat ik het niet ga
verklooien."
Wie 'Het Stenen Vlot' leest weet dat Slui
zer niet voor een gemakkelijke klus staat.
Het boek bevat nogal wat magische ge
beurtenissen, en is bijna onmogelijk te
verfilmen. Centraal staan vijf mensen en
een hond, die allen een signaal krijgen
dat er iets staat te gebeuren. De één
wordt plots gevolgd door een troep
spreeuwen, de ander weet een loodzware
steen over het water te keilen. Na de
breuk in de Pyreneeën vinden het vijftal
en de hond elkaar en beginnen gezamen
lijk aan een bedevaart over het wegdrij
vende eiland.
„Ik werd door een kennis geattendeerd
op het boek", vertelt Sluizer op de set in
Madrid. „Toen ik het las bleef het me
prikkelen. Ik vond er dingen in terug die
verloren zijn geraakt in de maatschappij
Zaken als intuïtie, harmonie, de kracht
van irrationaliteit of het volgen van in
stinct."
De scheuring in de Pyreneeën is inmid
dels gefilmd, evenals de scène met vier
honderd getrainde vogels die een van de
hoofdpersonen moet achtervolgen. „Die
scheuring hebben we hydraulisch ge
daan," vertelt Sluizer. „Maar het gat is
slechts één meter diep. Die meter gaan
we straks digitaal duizend keer klonen.
Natuurlijk wordt het niet zo mooi als wat
in 'Star Wars' wordt gedaan met 50 mil
joen dollar. Maar ik wil vooral de sugges
tie verkopen. Dat deed ik ook met
'Spoorloos': geen druppeltje bloed te
zien, maar niemand kon om de doods
angst heen
De special effects blijken niet het moei
lijkste aan de productie van 'Het Stenen
Vlot'. „De mensen leven hier echt nog on
der het Franco-regime," bromt Sluizer
over de set. „Wij Nederlanders zijn ge
wend om snel en los te werken. Hier moet
je voor alles toestemming vragen. 'Kan
niet', is het eerste wat ze zeggen."
'Het Stenen Vlot' is een Nederlands-
Spaans-Portugese coproductie met een
Portugees-Spaans-Argentijns-Neder-
landse cast en crew. Het past in het oeu
vre van Sluizer, die niet alleen hoofdza
kelijk boekverfilmingen op zijn naam
heeft staan, maar ook coproducties uit
vele verschillende landen.
„Ik ben een filmnomade," omschrijft
Sluizer zichzelf. „Levi Strauss zei al: wil
ik iets van mezelf vinden dan moet ik
naar de andere kant van de wereld. En zo
is het: ga ik op zoek naar andere culturen,
dan kom ik mezelf tegen in spiegel
beeld."
Toch had het weinig gescheeld of Sluizer
kon worden bijgezet in de Hollywood-
annalen, tussen Paul Verhoeven en Jan
de Bont. Zijn verfilming van Tim Krab-
bé's roman 'Spoorloos' leverde hem zo
veel internationale lof op, dat hij werd
uitgenodigd voor een Amerikaanse re
make. Die kwam er ook onder regie van
Sluizer, met sterren als Kiefer Suther
land en Sandra Bullock, maar werd uit
eindelijk toch een nare ervaring voor de
Nederlander.
De oorspronkelijke 'Spoorloos' liep na
melijk slecht af en daar houden Ameri
kanen niet van. Dus werd aan 'The
Vanishing' een gekunsteld positief einde
gebreid, wat de hele film naar beneden
haalde. „Je hebt als regisseur in Holly
wood acht weken om je montage te ma
ken," vertelt Sluizer. „Daarna word je
aan de kant gezet. Toen ik protesteerde
over dat einde kreeg ik te horen: wil je
vandaag of morgen terug op het vliegtuig
naar Holland?"
De pech was daarmee in de VS nog niet
over, want tijdens de opnames van zijn
volgende film 'Dark Blood' stierf zijn
hoofdrolspeler River Phoenix. „Ik weet
nog steeds zeker dat dat een hele goede
film zou zijn geworden," zegt Sluizer.
„Had ik die kunnen afmaken, dan denk
ik dat ik nu nog in Hollywood zou zitten
en hele grote films aan het maken was."
'Het Stenen Vlot' van George Sluizer
moet in het voorjaar van 2002 zijn te zien
in de Nederlandse en Europese biosco
pen.
Marc Floor
