Mam, zijn dat echte zeeleeuwen?
Eens ging de zee hier tekeer
PZC
30
1
Dolfinarium
Harderwijk
Op stap in
Nederland
Maritieme
schilderkunst
Reishorloges
Ooievaars
Van Gijn
zaterdag 30 juni 2001
Aaibare haaien, walrus
sen die op de pondjes
letten, zeeleeuwen met lief
desverdriet en zoenende dol
fijnen. In het Dolfinarium in
Harderwijk zijn de dieren
artiesten in een decor dat 'De
wereld van de zee' heet. Met
een beetje planning kun je
alle spetterende shows be
zoeken, maar de dieren in
hun gewone doen observeren
is zeker zo leuk.
Zo, dus jij komt dolfijnen kij
ken?" De vrouw achter de
kassa in restaurant De Tuime
laar verdient misschien niet de
originaliteitsprijs, maar het is in
elk geval een vriendelijke bin
nenkomer. Dat haar jonge klan
ten melden na de Fristi eerst de
roggen te willen aaien, vervult
haar met goed gespeelde be
wondering: „Ik zou het niet dur
ven, hoor!"
Op het terras biedt de bij de en
tree verstrekte folder inzicht in
het programma van die dag.
Eerst het Geheim van Dolfij
neneiland, daarna is het etens
tijd bij de roggen, vervolgens de
zeeleeuwenshow, en dan de
walrussen. Tussendoor is er tijd
om het Wad en de Lagune te be
kijken. Gelukkig staan dolfij
nen bekend om hun ontstressen-
de uitstraling.
Op naar de koepel, sinds 1969 de
blikvanger van het Dolfinari
um. Het publiek wordt er vanaf
een projectiescherm verwel
komd door Neptunus, die in dit
geval een neef zou kunnen zijn
van KabouterPlop. Zijn teksten
(„Is het dan toch waar dat mens
en dier elkaar kunnen ver
staan?") mogen een tikje oubol
lig overkomen, des te flitsender
is de op Amerikaanse leest ge
schoeide show die hij aan elkaar
praat. Drie trainsters - tevens
recordhoudsters op de drie
kwartier breeduit lachen - voe
ren met de dolfijnen een specta
culair en verrassend spel op. En
wie dan nog reserves zou hebben
bij al deze acrobatiek, smelt
vanzelf op het moment dat de
dieren een zacht 'gesnater' laten
horen. Er is geen houden meer
aan: „Daar heb je Flipper!"
zingt het in de hoofden van me
nig dertigplusser.
In de onderwaterruimte zijn de dolfijnen goed te zien.
De lunch moet nog even wach
ten, eerst zijn de roggen aan eten
toe, meldt het schema. Bij het
roggenrif blijkt dat hier geen
medewerker met voer staat te
zwaaien, maar dat er zelfwerk
zaamheid van het publiek
wordt verwacht. De kinderen
griezelen bij de aanblik van de
gevulde mosselschelpen die
voor een gulden per stuk bij het
loket worden verstrekt. De rog
gen aaien, oke, maar voeren....
Er zit niets anders op dan het
voer - stukjes ondefinieerbare
vis en een paar garnaaltjes - zelf
onder de waterspiegel te hou
den, zodat de roggen er als plat
te stofzuigers overheen kunnen
zwemmen. Een zacht gekriebel
aan de vingers betekent dat de
geinige, met maalplaatjes uit
geruste bekkies het lekkers heb
ben opgepikt.
Erg veel trek hebben ze niet.
Maar het voer onder water hou
den en vervolgens even de blik
afwenden naar de minder hui
verige buren kan toch voor ver
rassingen zorgen. Een haai(tje)
ziet zijn kans schoon. Net op tijd
de hand uit het water! Gelach
bij de omstanders, de haai
druipt teleurgesteld af. Jaws in
het klein.
Maffe Matrozen
Tijd voor vrolijkheid. In het zee
leeuwentheater staat dit sei
zoen de show Maffe Matrozen
op het programma. Met muziek
uit De Jantjes is het bijna een
mini-musical, al wordt er door
de acteurs gezongen noch ge
sproken. Maar de zeeleeuwen
foto Frans Nikkels/GPD
hebben geen last van podium
vrees, als de zogenaamde liefjes
van twee passagierende matro
zen. Ze zoenen en knuffelen dat
het een aard heeft en zelfs voor
een walsje draaien ze de hand
niet om. Het is ook het moment
waarop een van de kinderen
hardop twijfelt of het niet toch
gewoon een man in een zeeleeu-
wenpak is die daar met die ma
troos staat te dansen. „Mam,
zijn dat echte zeeleeuwen?"
De walrussen Igor en Olga zijn
eveneens artistieke zwaarge
wichten. Het publiek mag het
gewicht van Igor raden en schat
dat natuurlijk veel te laag in.
Dat Olga een paar honderd kilo
minder gewicht in de schaal legt
dan haar mannelijke partner
Igor ligt voor de hand, maar ze
vraagt en krijgt er toch een da
verend applaus voor.
Als de voorstelling is afgelopen,
wordt het plotseling heel rustig
bij het walrussenbassin. En dan
blijkt dat ze buiten de bühne
minstens zo bezienswaardig
zijn. Je kunt de kolossen bijna
aanraken, terwijl ze zich ogen
schijnlijk loom door het water
bewegen. Bovendien blijken ze
te beschikken over een indruk
wekkend repertoire aan 'vieze'
geluiden. Hilariteit bij de toe
schouwers, zeker de jongsten
kunnen er geen genoeg van krij
gen.
Ongewoon zijn ook de vogelge
luiden op het Wad, dat er heel
natuurlijk uitziet en met bord
jes wordt aangeduid als een be
schermd broedgebied. Maar het
gekrijs van meeuwen en andere
wadbewoners blijkt bij nader
onderzoek mede afkomstig uit
de lantaarns langs het schelpen
pad, waarin kennelijk een klei
ne luidspreker verstopt zit. De
zeehonden die van de zon genie
ten, zijn wel van vlees en bloed,
al bewegen ze nauwelijks. „Ze
zijn vreselijk lui vandaag",
meldt een medewerker die bezig
is een van de strandjes aan te
harken.
De dolfijnen in De Lagune heb
ben er wel zin in. Je kunt aan de
waterkant wachten tot ze uit de
vijftien miljoen liter Noordzee
water opduiken, maar in de on
derwaterruimte - die 's avonds
dienst doet als restaurant - laten
ze zich nog veel beter bekijken.
Dé attractie van De Lagune zijn
dit seizoen de jonge dolfijntjes.
Medio mei werden er kort na el
kaar drie geboren. Ademloos
zien de bezoekers de kleintjes -
veilig aan de zijde van pa of moe
- voorbij komen. Met waarschu
wende teksten („Niet tegen de
ramen tikken! Niet flitsen! Niet
rennen of schreeuwen!) wordt
het kraambezoek tot rust ge
maand. Geheel ten overvloede.
Hier word je vanzelf stil van.
Ingrid Bosman
Het Dolfinarium in Harderwijk
is dagelijks open van 10.00 tot
18.00 uur. De toegang kost 39,50
gulden per persoon, inclusief
toegang tot het strand aan het
Veluwemeer en de speeltuinen.
Meer informatie:
0900-3653456.
Internet: www.dolfinarium.nl.
In de provincie Flevoland ligt
Schokland, ooit een eiland in
de Zuiderzee, nu een midden in
de polder gelegen museum met
een heel bijzondere historie.
In de grote vlakke polder lijkt
Schokland zich te verheffen van
de grond. Het zicht op dit voor
malige Zuiderzee-eiland is dan
ook het mooiste vanaf de pro
vinciale weg waarover iedereen
komt aanrijden. Vandaar is
goed te zien hoe de kerk en enke
le huisjes bijeengepakt op een
terp liggen, alsof ze nog steeds
steun zoeken bij elkaar tegen
het wassende water. Van dat
water is echter in de verste verte
niets meer te zien, en juist dat
geeft Schokland zo'n bijzondere
status. Het vroegere eiland, nu
een museum, toont misschien
wel het beste hoe de Nederlan
ders daar de strijd tegen de zee
uiteindelijk hebben gewonnen.
Schokland maakte tweedui
zend jaar geleden deel uit van
een groot veeneiland, waartoe
ook Urk behoorde. Nog tot 1450
was het een schiereiland, daar
na raakte het los van het vaste
land. De volgende eeuwen
knabbelde de zee telkens stuk-
jes van Schokland af, waardoor
het visserseiland flink kromp.
Rond 1800 was het mede daar
om een dichtbevolkt gebied,
met woonkernen als Middel-
buurt, Zuiderbuurt, Zuidpunt
en Oud Emmeloord. In die tijd
werd Schokland voorzien van
een rij palen rondom, een zee
wering die het wassende water
zou moeten tegenhouden. Vier
jaar later werd aan de westzijde
bovendien een twee meter hoge
stenen dijk gebouwd. Dat moest
afdoende zijn, dacht men in die
tijd, maar dat bleek al spoedig
niet het geval.
De ergste rampspoed op Schok
land begon in het najaar van
1824 met een lange natte herfst,
gevolgd door springtij in febru
ari 1825. Na een storm op de
derde van die maand begon de
zeespiegel gevaarlijk snel te
stijgen. Mensen vluchtten naai
de zolders van hun woningen,
probeerden in bootjes en zelfs
tobbes te ontkomen, maar velen
overleefden de stormramp niet.
In de kerk herinnert een ge
denksteen hier nog aan. In 1840
woonden er nog maar 695 men
sen, die het water steeds dich
terbij zagen komen. Nog geen
twintig jaar later moesten de
laatste Schokkers vertrekken
op last van koning Willem III,
die na herhaalde stormrampen
geen verder risico durfde te ne
men. Schokland raakte in de
vergetelheid, totdat in 1937 be
gonnen werd met het droogleg
gen van de Noordoostpolder.
Het project werd met medewer
king van de Duitsers in 1942
voltooid. Dat dit midden in de
oorlog gebeurde, was niet toe
vallig, de Duitsers hadden veel
belang bij extra land waar
graan geteeld kon worden voor
de hongerige bevolking.
Het kerkje, het enige originele
overgebleven pand van Schok
land, was opeens weer bereik
baar, en nog wel over de weg. Al
twee jaar na de oorlog werden
daar omheen enkele Schokker
huizen nagebouwd, die de be
stemming museum kregen. Dat
museumcomplex is klein. In de
huisjes is een permanente dia
jEens ging de zee hier tekeer
Maar die tijd komt niet weer
't Water ligt nu achter de dijk
Waar eens de golven het land bedolven
Golft nu een halmenzee, de oogst is rijp
(laatste couplet Zuiderzeeballade)
voorstelling, er zijn archeologi
sche vondsten te zien, een skelet
grijnst bezoekers vanuit zijn
met een glasplaat bedekte graf
toe.
Foto's tonen de laatste Schok
kers die het eiland moesten ver
laten en zich bijna allemaal
dichtbij vestigden in Kampen,
Vollenhove of Zwolle. Buiten
liggen enkele oude graven, een
stuk houten zeewering en dijk,
een restaurant en natuurlijk de
kerk. Deze is overigens niet al
tijd toegankelijk omdat er re
gelmatig huwelijken gesloten
worden die flink wat geld in het
laatje brengen, circa duizend
gulden per keer.
Niet het museum zelf, maar de
gehele omgeving is de grootste
attractie. Een ruim vier kilome
ter lange fiets/wandelroute
voert naar de noordpunt van het
vroegere eiland, waarbij het
Schokkerbos en de gerestau
reerde drooggevallen haven
Oud Emmeloord worden gepas
seerd. Een vijf kilometer lange
fiets/wandelroute gaat via het
museum naar de zuidpunt, en
vandaar is ook de Gesteentetuin
goed bereikbaar. Onderweg ge
ven plaquettes informatie over
wat er te zien is. Deze twee rou
tes zijn prima te combineren.
Wie een beetje geïnteresseerd is
in de geschiedenis van Neder
land als waterland, kan op
Schokland zijn hart ophalen.
Hier zijn geologie, archeologie,
natuur en historie nauw met el
kaar verweven. Met centraal
natuurlijk de fysieke herinne
ring van de strijd tegen het wa
ter. Voor Unesco was vooral dat
laatste aspect de belangrijkste
reden om het vroegere eiland in
1995 een plaats te geven op de
lijst van Werelderfgoederen.
Alice Plekkenpol
Museum Schokland. Middel-
buurt 3, Ens, tel. 0527-251396,
is in juli en augustus dagelijks
open van 11.00-17.00 uur, daar
na op maandag gesloten. Entree
5,00, 65-plussers en kinderen
ƒ3,50.
Het museum van Schokland.
foto's Dinand Buisman/GPD
Voor het eerst verscheen bij
de ANWB de leden wijzer
'Op Stap in Nederland' met
daarin ruim 130 aanbevelingen
voor een dagje uit in eigen land
Het 160 pagina's tellende boekje
geeft de gebruiker niet alleen
informatie over onder meer at
tractieparken, musea en (win
kelsteden maar geeft ook sug
gesties voor zestien fiets- en
negentien wandeltochten. 'Op
Stap in Nederland' (een bunde
ling van de negen regionaal ge
tinte brochures die voorheen
werden uitgegeven) is voor
ANWB-leden gratis verkrijg
baar bij alle ANWB-verkoop-
punten. Ook kan het boekje
worden opgevraagd via 0800-
0503 of internet
(www.anwb.nl/winkel).
In het Marinemuseum aan de
Hoofdgracht 3 in Den Helder i
is nog tot en met 23 september
een expositie te zien met ruim
tweehonderd schilderijen en te
keningen van Arne Zuidhoek. I
De tentoonstelling geeft een uit-1
gebreid beeld van het werk van I
de maritiem kunstenaar die zich
altijd heeft bediend van zeer
uiteenlopende vormen en stijlen I
en die zich net zo makkelijk liet
inspireren door de vermaarde
Willem van de Velde de Oude als
door William Turner.
Het museum is van maandag tot
en met vrijdag geopend van
10.00 tot 17.00 uur en op zater
dag en zondag van 12.00 tot
17.00 uur.
Toegangsprijs 10 gulden (kinde
ren 5 gulden). Meer informatie:
0223-657534 en internet
www.marinemuseum.nl.
Een eeuw geleden was met
vakantie gaan absoluut niet
voor iedere Nederlander wegge-
legd. Nee, arbeiders bleven
thuis, werkten, alleen de rijken
gingen op pad. En dat deden ze
luxueus. Wie een beetje idee wil
hebben van hóe luxueus kan nog I
tot en met 31 oktober een kijkje
nemen op de expositie 'Ik ga op
reis en ik neem mee' op Land
goed Nienoord in het Groninger
Leek. Daar worden op de bo
venverdieping van de borg unie-
ke reishorloges en reisnecessai-1
res uit verzamelingen van twee I
particulieren getoond.
Onder de necessaires een
theekookset van zilver en ivoor.
Nienoord, dat ook nog z'n Rij
tuigmuseum en andere attrac-
ties te bieden heeft, is dagelijks
van 10.00 tot 17.00 uur geopend,
maandag en zondag van 13.00 i
tot 17.00 uur. De entree kost 7,50
gulden, voor kinderen 4 gulden.
Met 380 broedparen is de
stand van de ooievaars in
Nederland weer op vooroorlog
se sterkte. De tijd dat de ooie
vaar het alleen goed deed in
speciale dorpen, zoals Ooie-
vaarsbuitenstation 't Zandt in
Gorssel, is allang voorbij. Ook
op losse nesten op het platteland
en in dorpskernen nestelt de vo
gel steeds vaker.
Vogelgroep IJsselstreek heeft de
nesten in de regio Zutphen/De-
venter in kaart gebracht en er
een fietsroute langs uitgestip
peld. De tocht is zo'n 45 kilome
ter lang. Routebeschrijvingen
zijn verkrijgbaar bij de WV in
Gorssel.
Alleen nesten, die met het blote
oog goed zijn waar te nemen,
zijn in de route opgenomen. Zo
ontbreekt bijvoorbeeld het nest
in een kastanjeboom midden in
het hart van dorp Voorst, omdat
de ooievaar die daar zit zich niet
laat zien. Tot half juli is het de
beste tijd om de vogels op en
rondom hun nesten waar te ne-
Na een restauratie die ruim
twee j aar in beslag heeft ge
nomen, wordt het Museum Si- j
monvanGijninD ordrecht op J
zaterdag 8 september weer
opengesteld voor het publiek. I
Het voormalige woonhuis van
de collectioneur (antiek, meu
bels, prenten) Van Gijn is geheel
in oude staat teruggebracht in-
clusief de originele 18e-eeuwse i
keuken en de'rode salon'. De
vermaarde speelgoedcollectie
heeft een plaatsje gevonden op
zolder.
Ter gelegenheid van de herope
ning is het museum tij dens het I
weekeinde van 8 en 9 september I
gratis toegankelijk.
Meer informatie: WV Zuid-
Holland Zuid, 0900-463,68.88;
internet www.dordt.nl.
