Het risico Milosevic Een beweging is geboren Profa Aanslagen worden niet uitgesloten 23 zaterdag 30 juni 2001 Met de komst van Slobo dan Milosevic heeft Nederland een van de groot ste veiligheidsrisico's ooit binnen zijn grenzen gehaald. Aanslagen op Milosevic worden niet uitgesloten, wraakacties op Nederlandse doelwitten evenmin. Slobo heeft tal van vijanden én vrienden, die tot alles in staat worden geacht. Een select groepjeverant woordelijk voor de staats veiligheid, kent ze. De draai boeken voor het uur 'U', het moment waarop de Joegoslavi sche autoriteiten hun voormali ge president uitleverden aan de Verenigde Naties (VN). Middels een strak geleide en zwaar be waakte militaire operatie werd- Milosevic donderdagavond op het vliegtuig gezet richting West-Europa. De eindbestem ming was Den Haag. Route, transportmiddel en nadere de tails bleven tot op het laatste moment onbekend. Milosevic (59) is immers niet zo maar een verdachteHij wordt eindverantwoordelijk gehou den voor etnische zuiveringen, massaslachtingen en een reeks van andere misdaden tegen de menselijkheid. Zijn naam wordt niet voor niets in één adem ge noemd met die van Adolf Hitler, Saddam Hoessein, Nicolai Ce- aucescu en Pol Pot. „Er zijn zat mensen die Milose vic zo'n grote schoft vinden, dat ze een proces in Den Haag nog te goed voor hem vinden. Ook al belandt hij voor de rest van zijn leven achter tralies," zegt prof. Mr. G. Strijards, hoogleraar in ternationaal recht aan de uni versiteit van Groningen en van 1994 tot 2000 verbindingsoffi cier voor onder meer het Joego- slavië-tribunaal. Van zijn (voormalige) vrienden en strijd makkers heeft Milosevic mis schien nog wel het meest te vre zen. Zij hebben niet alleen het geld, de wapens en de connec ties om de ex-president een kop je kleiner te maken. Ze hebben vooral een motief. Behalve ver dachte is Milosevic voor het tri bunaal kroongetuige. Met zijn kennis van wat er zich ten tijde van zijn dertienjarig bewind heeft afgespeeld, kan hij tal van kompanen in zijn val meesleu ren. Een pratende Milosevic kan andere gezochte oorlogsmisda digers, onder wie de Bosnisch- Servische kopstukken Mladic en Karadzic, het leven nog heel zuur maken. Direct gevaar Volgens kenners loopt Milosevic gevaar. Zelfs binnen de muren van de gevangenis in het specia le VN-cellenblok in Schevenin- gen is hij zijn leven niet zeker. „Voor zijn mede-gevangenen die al in Scheveningen zitten is het een direct gevaar als Milose vic gaat praten. Milosevic trekt anderen mee, dat is een feit" zegt Strijards. Er is nog een an der reëel risico op een aanslag binnen de gevangenismuren, zegt mr. Micha Wladimiroff. De Nederlandse topadvocaat heeft al eerder verdachten van oor logsmisdaden verdedigd en is nu genomineerd om hetzelfde te doen voor Milosevic. Wladimi roff acht ook een aanslag vanuit het omliggende gevangenis complex voor 'gewone' misda- digers niet uitgesloten. „Er is vanuit die cellen altijd zicht op de luchtplaats van de VN-ge- vangen. Je moet dan wel eerst een wapen dè gevangenis in krijgen en een raam forceren, maar dan heb je vrij zicht op de luchtplaats." Het lijken scenario's uit een spannende Hollywood-film. Maar Joegoslavische crimine len, wereldwijd berucht om hun gewelddadigheidhebben ook in Nederland al meermalen la ten zien waartoe ze in staat zijn. „Het leegpompen van een ka- lashnikov in een tegenstander is in die kringen een mineurfeit," zegt Strijards. Hij werkt inmid dels op een hoge post binnen het parket-generaal van het Open baar Ministerie in Den Haag, dat nauw betrokken is bij de voorbereidingen voor Milose vic' komst. „Aanslagen zijn niet uit te sluiten. Er zijn tot dusver re geen indicaties voor. Maar dat zegt niks." Dick Leurdijk, Balkan- en VN- deskundige van instituut voor internationale betrekkingen Clingendael, zegt het nog stelli ger. „De Balkan is één groot te huis voor maffia en misdaad. Mensensmokkel, prostitutie, handel in wapens en drugs, cri minaliteit hebben er vertakkin gen tot in elke hoek van de maatschappij. Niet alleen in Joegoslavië, maar ook tot ver daarbuiten." Hoe beveiligt een braaf aange harkt, democratisch land als Nederland zich tegen de meest geslepen criminelen van Euro pa? Feit is dat aanzienlijke aan tallen Joegoslavische crimine len inmiddels vaste voet aan de grond hebben in Nederland. Hun motto: niet praten, maar schieten. De top van de Bevei- lings BV Nederland staat dus niet voor niets op scherp. Mocht zich direct levensbedreigend geweld voordoen in de categorie bomaanslagen, kapingen, of moordaanslagendan heeft Ne derland een speciaal keurkorps achter de hand: drie Bijzondere Bijstands Eenheden (BBE's). Deze bestaan uit geselecteerde mensen van politie en krijgs macht, met een speciale trai ning in bijvoorbeeld man-tot mangevechten en scherpschie- ten op lange afstand. „We zijn nu niet actief bij de beveiliging rond het tribunaal betrokken, maar we zijn altijd oproep baar," zegt Bram Visser, na mens politie en justitie betrok ken bij de inzet van BBE's. Milosevic is, als het om aansla gen gaat, niet het enige pote'nti- ele doelwit. Ook betrokkenen rond het proces tegen de ex-pre sident lopen een risico. Desge vraagd stelt de BVD dat ze ook informatie vergaart over de mo gelijkheid van aanslagen op prominente Nederlanders. Wraakacties van sympathisan ten van Milosevic, in feite ge richt tegen Nederland als gast land van het tribunaal, vormen een laatste risicocategorie. En daarbij lopen niet alleen perso nen een risico. Ook Nederlandse bedrijven met naam en faam tot ver over de landsgrenzen, van Heineken en Philips tot Unile ver, lopen zo bezien een risico. Dit is van overheidswege een nagenoeg niet te beveiligen 'doelgroep'. Want wie of wat zijn dan wel de doelwitten? Het duidelijkste potentiële doelwit is en blijft echter Slobo dan Milosevic. Snipers Elk prijsgegeven detail kan nieuw risico creëren, weten ex perts. „Een sluipschutter is het grootste gevaar. En in voorma lig Joegoslavië lopen nogal wat 'snipers' rond die hun sporen al verdiend hebben," zegt Remy de Jong van Angel Guards Securi ty (AGS). Het landelijk opere rende beveiligingsbedrijf levert bodyguards aan nationale en internationale prominenten. „Een top-sniper is in staat om tot op een afstand van duizend meter binnen vier seconden een doelwit te doden." De aankomst van Milosevic was niet bij voor baat het grootste veiligheidsri sico. De ex-president zal tijdens zijn proces vrijwel dagelijks vervoerd moeten worden van zijn cel naar de rechtszaal. Dat betekent dag-in-dag-uit 'target number one' door Den Haag vervoeren. Een wel hele lange spanningsboog. Eén moment van onachtzaamheid was ook voor Mark Dutroux, in België volksvijand nummer één, vol doende om te ontsnappen. Niet voor niets zal Milosevic altijd geblinddoekt of met een zwarte skibril op vervoerd wor den en elke dag een andere route afleggen. Als hij zijn route niet kent, kan die informatie ook niet belanden bij figuren die hem willen doden of juist be vrijden. Het dagelijkse gereis tijdens het proces blijft volgens ingewijden het echte mega-risico. Hoogle raar en OM-topfunctionaris Strijards: „Die vijftien kilome ter door de straten van Den Haag met bepantserde wagens is natuurlijk verre van ideaal." Niet voor niets krijgt het nieuwe internationale strafhofdat ook in Den Haag wordt gevestigd, wel cellen op eigen terrein. Bij het internationale strafhof moeten vanaf 2004 verdachten van misdaden tegen de mense lijkheid uit de hele wereld te recht staan. „Milosevic is dus nog maar het begin van wat ons te wachten staat," zegt Leurdijk, die zich probeert voor te stellen wat er allemaal mee kan komen naar Den Haag in de slipstream van 'grote vissen' uit andere wereld delen. „Daar kleven natuurlijk net zo goed veiligheidsrisico's aan." Strijards ziet de komst van Milosevic naar Den Haag dan ook als dé testcase voor het in ternationale strafhof. „Dan ga je dit constant krijgen. Denk eens wat je aan risico's binnen haalt als je bijvoorbeeld de mi nister van defensie uit het regi me van Saddam Hoessein hier weet te krijgen voor berechting. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat we er klaar voor zijn. Ne derland haalt geen verhoogde risico's in huis als we die niet aankunnen." Ferdi Schrooten en Axel Veldhuijzen Bijna elke twee weken komen tien duizenden demonstranten bijeen op plaatsen waar de Europese Unie, de Wereldbank, het IMF of de wereldhan delsorganisatie WTO vergadert en bij na altijd leveren demonstranten een veldslag met de politie. Een beweging is geboren en de overheden weten zich vooralsnog geen raad met de aanzwel lende massa. Na de rellen bij de EU-top in het Zweedse Gotenburg sprak Wim Kok van 'georganiseerde groepen die rot zooi komen trappen'. Hij was zeer geïr riteerd over demonstranten die alles in het werk stellen om een top te laten mislukken. „Deze raad praat nota bene over vrede en de kwaliteit van leven voor de komende generaties. Hoe haalt men het in zijn hoofd?" Dat het verzet echt zo goed georgani seerd is als Kok beweert, wordt door activisten ontkend. Kees Stad van XminY, een fonds dat groepen steunt die opkomen voor sociale rechtvaar digheid, zelfbeschikking en milieube houd, gelooft niet in dat beeld: „Het is een mythe dat het een rondreizend cir cus is dat elke top af gaat. In Gotenburg en Nice bestonden de demonstranten voor negentig procent uit lokale men sen." Kraakbeweging Internationaal zijn er een paar over koepelende organisaties zoals PGA Peoples Global Action, Corporate Eu rope Observatory, Attac en GBG2001. Ze verzetten zich tegen de macht van grote internationaal opererende be drijven en zeggen te strijden voor soci ale rechtvaardigheid. Ook in Neder land is er een vertakt netwerk van activisten. Er zijn tientallen organisa ties en clubs. De bekendste in de strijd tegen de EU is het Leidse EuroDusnie. Ze pleit voor 'een kritische houding ten aanzien van globalisering van de eco nomie met de Europese Unie als speer punt'. Geijkte partijen Andere spelers in het links activisme zijn bekend onder namen als Infocen trum Wageningen, Internationale So cialisten, Dwars, Aktieblad Ravage en Kollektief Rampenplan. De 29-jarige Oscar uit Amsterdam was één van de ongeveer honderd Nederlanders die naar Zweden reisden. Volgens hem veroorzaakt juist het gebrek aan orga nisatie het geweld. „Het was duidelijk dat de Zweden niet snapten dat zij niet te maken hadden met de geijkte partij en. Het is een brede beweging die kleine belangetjes overstijgt. De politie wist niet wat ze moest doen nu ze niet met één organisatie te maken had." Dat de gevechten tussen politie en de monstranten feller worden, bleek in Gotenburg. Door de politie werd met scherp geschoten, er vielen gewonden en er zou voor twintig miljoen gulden schade zijn aangericht in het centrum van de stad. Oscar: „Je moet nooit zwichten voor geweld van de politie, je moet altijd terugvechten. Het gevaar is wel dat er organisaties ontstaan als de Duitse Rote Armee Fraktion, die in de jaren zeventig verzet pleegde middels aanslagen en ontvoeringen." Marco van Duijn (32) is actief voor Eu roDusnie. Hij ziet dat de landen van de Europese Unie zich geen raad weten met de wereldwijde beweging die op gang is gekomen in reactie op de groei ende economische verbondenheid. „Staten zijn zenuwachtig over de pro testbeweging. De mondialisering van de economie heeft ook het verzet ge- Vaak leiden de protesten tot harde acties mondialiseerd. Doordat overheden aansturen op rellen en demonstranten provoceren bereiken alleen de verhalen over geweld de wereld." De regeringsleiders van de Europese Unie lijken nog geen manier te hebben gevonden om met de tienduizenden de monstranten in contact te komen. Toch is het een beweging die nauwelijks ge negeerd kan worden. Stad: „Er worden beslissingen genomen op het niveau van de Wereldbank, WTO, EU en IMF. Deze hebben effect op veel gebieden in de samenleving zonder dat burgers daar iets over te zeggen hebben. De on vrede daarover is heel breed in de sa menleving te vinden. Een deel van die mensen gaat naar rechts en stemt op de Jörg Haider of het Front National. Een ander deel kiest links en probeert een topontmoeting tegen te houden met de monstraties." Nu massale protestacties met geweld een terugkerend fenomeen zijn bij ver gaderingen van de Europese Unie, pro beren landen zich hier tegen te wape nen. Ministers van binnenlandse zaken en justitie van de EU-landen komen 15 juli in Brussel bij elkaar om te kijken hoe het geweld kan worden beteugeld. Ook trekken landen him eigen plan. Zo schortte Oostenrijk het verdrag van Schengen afgelopen week op om rel schoppers buiten de deur te houden tij dens het 'Weltwirtschaftsforum Osteu- ropa'. De Wereldbank hield vorig weekend een internetconferentie om te voorkomen dat de bijeenkomst in Bar celona werd verstoord. Belgen zijn op hoog niveau in beraad om te voorko- foto Phil Nijhuis/GPD men dat een samenzijn van ministers van financiën in Luik en de EU-top in december in Brussel uitdraaien op rel len. Pieter Storm is lid van de Internationa le Socialisten. De Nederlandse afde ling bestaat uit 150 mensen. Hij is ver heugd over de wereldwijde beweging die op gang is gekomen. „Toch komt het verzet niet uit de lucht vallen. Als niet al die jaren mensen actief waren ge weest in de strijd tegen kapitalisme, ook in de tijd dat het niet populair was, was dit niet mogelijk geweest." De 39- jarige Storm vindt wel dat het belang rijk is om als één blok naar buiten te treden. „Om de macht van de multina tionals te breken moet je samen een be weging vormen. Chriz van de Graaf 1/Taanden had ik jacht op IVL/iem gemaakt. Zijn hij- naam was Profa en hij had nog nooit met journalisten gepraat. Profa hield niet van journalis ten, vooral niet als die uit Ne derland kwamen. Nederland was voor hem 'Den Haag', de stad van het tribunaal voor oor logsmisdadigers. Twee weken eerder was Profa op de afgesproken plaats in het hart van Belgrado niet op ko men dagen. In zijn plaats ver scheen een kompaan, een stevig gebouwde man die weigerde zijn naam te noemen. Hij stelde een aantal vragen, keek of nie mand mij gevolgd had en ver dween zonder enige toezegging. Maar de man die nu de eetzaal van de Rode Tsaar binnenliep, een uitspanning in de hoofd stad, was Profa. Hij liep enigs zins mank, want zijn linkerbeen was 6 cm korter dan het rechter - het gevolg van een dumdumko- gel. Nog voordat hij een woord had gesproken, legde hij een aantal foto's van ernstig verminkte lij ken op tafel. „Kijk, dit is wat de Kroaten deden met hun slacht offers", zei hij met een stem die opmerkelijk geciviliseerd was. Profa hield niet van Kroaten. „Eén gebeurtenis zal ik nooit vergeten", zei hij. „We hoorden geweerschoten uit een dorp bij Benkovac (in het Servische deel van Kroatië). Ik ging er met mijn mannen op af. Het eerste dat ik zag toen ik het dorp binnenging, was het hoofd van een vrouw bij een schutting. Het was afge hakt. Daarna betrad ik een huis. Ik zag twee lichamen, van een man en een jonge vrouw. Hun kind van 3 jaar lag in de keuken. De Kroaten hadden het in een braadslee gelegd en het gedeel telijk gebraden. Er lag een vel papier naast dat uit een school schriftje kwam. Er stond op: 'Eetsmakelijk, Serviërs'." Profa moest overgeven, en ver loor zijn bewustzijn. Hij moest door zijn maten worden wegge voerd. Hij droeg weken de geur van verbrand mensenvlees in zijn neus. Zelfs nu, bijna tien jaar later, stokte zijn stem tij dens het relaas. De wreedheid zou hem verande ren in de ultieme soldaat. Profa had destijds zelf een kind van driejaar. Hij was nog in dienst van het Joegoslavische Natio nale Leger, maar besloot met acht andere commando's een zelfstandige eenheid op te zet ten voor operaties achter de li nies. De eenheid zou de naam dragen van zijn peuter. Terwijl ik hem aanhoorde, vroeg ik mij af hoeveel mensen Profa had gedood. Hij zei dat hij geen onschuldig bloed aan zijn han den had, maar hij was toch bang voor 'Den Haag'. Ik mocht zijn werkelijke naam niet geven en slechts over enkele operaties be richten. En vooral: geen foto. Zijn verhaal was verbijsterend. Van zijn eenheid van negen man waren er zes omgekomen. De drie anderen waren invalide. Maar hij had in Kroatië en Bos nië meer dan 350 operaties ach ter de linies uitgevoerd. Profa had in het heetst van de oorlog zelfs een Servische vlag ge plaatst op het dak van de kathe draal van Osijek, Kroatië. 1 Wat ik uit het relaas van Profa distilleerde, waren twee conclu sies. Eén: het was een blunder van 'Den Haag' om wel Slobo dan Milosevic maar niet Tudj- man, de nu overleden generalis simo van Kroatië, aan te klagen. Twee: de Kroaten werden actief gesteund door het Westen, dat dus ook blaam trof. Een van de operaties, zo vertel de Profa, was het opblazen van een gepantserde trein die Oos tenrijk aan Kroatië had gele verd. „We hadden zeven dagen nodig om hem te vinden. Hij was enorm. Ik had nog nooit zoiets gezien. Uit de wagons staken machinegeweren en zelfs lucht doelkanonnen. De Kroaten had den de trein in het geheim gekre gen. Ze wilden hem gebruiken om de Krajina (Servisch Kroatië) te veroveren." De operatie beschreef hij in se conden. Verkleed als Kroati sche militairen benaderden we de trein 's nachts. We doodden de bewakers, plaatsten springstof en tijdmechanisme en wachtten achter een heuvel. Zelfs daar trilde de grond. De trein zat vol munitie." Tientallen mensen had hij ge dood, wellicht honderden. „Mijn laatste slachtoffer was de soldaat die mij de dumdumko- gel in het been schoot", zei hij. „Ik was zwaar gewond, maar kon hem nog juist doden." Terwijl Profa het restaurant uit- hinkte, behoedzaam om zich heen kijkend, bekroop mij de vraag: had ik gesproken met een oorlogsheld of een oorlogsmis dadiger? Ik wist het niet, maar één ding stond vast: voor een ob jectief antwoord op die vraag moest ik niet in Den Haag zijn. Cees van Zweeden De containerconstructie in het penitentiair complex Scheveningen, waarin VN-gevangenen opgesloten zitten foto Jan van der PIoeg/GPD.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2001 | | pagina 23