Gieren cirkelen boven Mondragon
Politie Zeeland zet
100 agenten extra
in bij intrede euro
Autokrakers azen
steeds vaker op
bezit sportduikers
17
Mini-concerten
in Zoutelande
Laatste uur van Zierikzees theater is aangebroken
sbw
zaterdag 30 juni 2001
door Jacques Cats
MIDDELBURG - De politie
Zeeland zet honderd agenten
extra in om de overgang naar de
euro met veiligheidsmaatrege
len te kunnen omringen.
Gedurende drie weken in de
cember en januari komt er niet
alleen meer blauw op straat,
maar wordt ook op de bureaus
extra capaciteit achter de hand
gehouden. Om over voldoende
mensen te kunnen beschikken,
gelden voor de genoemde perio
de van drie weken verlofbeper-
kende maatregelen.
De inschatting is dat er met na
me begin januari veel geld over
straat gaat. Dat leidt tot een
verhoogd risico van straatroof,
overvallen op geldtransportau
to's, banken en winkels. „Met de
extra inzet van personeel willen
wij in die periode laten blijken
dat de politie nabij is", meldt K.
de Vos. die bij het Zeeuwse
korps de veiligheidsmaatrege
len coördineert. Agenten zullen
nog duidelijker dan anders aan
wezig zijn in winkelgebieden.
Voorts rekent De Vos het als een
medeverantwoordelijkheid van
het korps dat de waardetrans
porten door Zeeland geruisloos
kunnen plaatsvinden.
Incidenten
Voor incidenten worden extra
mensen voor de straatdienst en
het recherchewerk achter de
hand gehouden. Eurogelateerde
delicten hebben in die periode
hoge prioriteit. De verhoogde
inzet met honderd agenten be
treft een voorlopige schatting.
In september wordt bekeken of
dat aantal voldoende is. Moch
ten er meer politiemensen nodig
zijn, dan zullen facilitaire en
technische medewerkers de
taak van de geüniformeerde
dienst komen verlichten. Om
grensoverschrijdende perikelen
te lijf te kunnen is er vanuit
Zeeland bij Den Haag op aange
drongen het bij de voetbalkam
pioenschappen van 2000 geslo
ten Verdrag van Bergen op
Zoom nieuw leven in te blazen,
zodat politiemensen uit België
en Nederland elkaar te hulp
kunnen komen.
De Zeeuwse politieeoördinator
geeft de criminelen die overval
len beramen weinig kans. Zowel
op het land als te water en in de
lucht is er extra aandacht voor
verdachte bewegingen. De Vos:
„Zeeland is gemakkelijk af te
sluiten. Op het moment dat ze
iets flikken zullen we rigoreuze
maatregelen nemen en zullen
we ze pakken."
In de voorlichting aan het pu
bliek over de komst van de euro
worden de veiligheidsaspecten
meegenomen. Wie op dat punt
met vragen zit, kan ook contact
opnemen met het algemene po-
litienummer 0900-8844.
Misbruik
Volgens De Vos dient het pu
bliek erop bedacht te zijn dat er
misbruik wordt gemaakt van de
situatie. Zo wordt er rekening
mee gehouden dat personen bij
ouderen aan de deur komen met
de smoes dat ze kunnen regelen
dat de pinpas eurogeschikt
wordt gemaakt. Ze vragen pasje
en pincode op en plunderen ver
volgens de bankrekening.
Straks in paniek naar de bank
rennen is absoluut niet nodig,
meent De Vos. Tot 1 januari 2007
blijft de oude gulden inwissel
baar bij de Nederlandse Bank
Biljetten blijven daar zelfs tot
2032 inwisselbaar,
pagina 21zes harinkjes voor €9,08
ZOUTELANDE - Vanaf dins
dag 3 juli worden in de Catliari-
nakerkin Zoutelande wekelijks
mini-concerten gehouden. Tij
dens de toeristenmarkt is de
kerk open van 18.45 uur tot 21
uur.
Als eerste wordt een inloopcon
cert verzorgd door Leonie Wil-
lemse (sopraan- en altblok
fluit), Lydia Dingemanse (so
praan-, alt- en basblokfluit) en
Wout Bosschaart (orgel). Ze bie
den een programma met werken
van onder anderen Bruhns. Jan
van Dijk, G.P Teleman en J
Temprement.
door Ben Jansen
NIEUWERKERK - Sportdui
kers maken zich in toenemende
mate zorgen over inbraken in
auto's die bij duikstekken aan
het Grevelingenmeer en aan de
Oosterschelde zijn geparkeerd.
Het aantal inbraken groeit,
maar ook de vrijpostigheid van
de inbrekers.
Steeds vaker nemen de dieven
alle kleding uit een auto mee. De
bedoeling daarvan is aangifte
door de eigenaar te voorkomen
of te vertragen. Je stapt nu een
maal niet zo makkelijk poedel
naakt, in slechts een onderbroek
of in duikpak een politiebureau
binnen.
Duiksportondernemer Bas Ma-
thijssen van de Kabbelaar in
Scharendijke had laatst zo'n
voorbeeld. Hé nee toch geen vi
site, dacht hij, toen op een onge
bruikelijk tijdstip een auto bij
hem thuis kwam voorrijden. Hij
herkende de gezichten in de au
to, maar tot zijn verbazing stap
te niemand uit. Toen hij zelf
maar eens ging kijken, zag hij
twee spiernaakte bekenden.
Hun auto was opengebroken en
samen met wat waardevolle
spullen waren ook al hun kleren
meegenomen. Om de bekleding
van de stoelen niet te bederven,
hadden ze hun duikpak maar
uitgetrokken. Met ieder een
trainingspak van de familie Ma-
thijssen waren ze dan ook zeer
in hun schik.
Ook andere eigenaren van duik-
sportbedrijven kennen dergelij
ke verhalen. „De dieven weten
op die manier te voorkomen dat
een duiker snel aangifte kan
doen", denkt Carina Goud
zwaard van duiksportcentrum
Waterworld in Nieuwerkerk.
„Er komen hier mensen van wie
de hele auto is leeggehaald. Ze
hebben alleen nog hun duikuit-
rusting." Haar indruk is dat de
inbrekers hun werkterrein
steeds verleggen. „Soms komt
wel drie keer in de week iemand
zijn beklag doen. Daarna is het
weer een paar weken stil. Alles
bij elkaar hoor ik toch wel van
tien auto-inbraken per maand
op duikstekken hier in de omge
ving."
Prooi
Duikers zijn een makkelijke
prooi voor autokrakers. Ze kun
nen geen gehoor geven aan de
aansporing 'Buit er uit'. Een
duiker kan hooguit zijn auto
sleutel meenemen bij zijn on-
derwatertocht. De meeste dui
kers blijven een half uur tot drie
kwartier onder water en intus
sen heeft een inbreker, zeker op
afgelegen plaatsen en in de
nachtelijke uren, min of meer
vrij spel. Mathijssen: „Er zijn
locaties genoeg waar iemand
met een verrekijker de kust kan
verkennen en op het juiste mo
ment kan toeslaan."
Voorbeelden daarvan zijn duik
stekken bij het Koepeltje bij
Scharendijke, de Zuidbout en
de Zeelandbrug aan de Zuid
kust van Schouwen-Duiveland
en de Kattendijksedijk op Zuid-
Beveland.
Het probleem is zo groot dat de
leden van sommige duikvereni-
gingen onderling afspraken
maken over de bewaking van de
auto's. Er zijn dan altijd enkele
leden die het wagenpark en de
inhoud ervan in de gaten hou
den. Zelfs dat biedt niet altijd
een waarborg. Het is gebeurd
dat een paar van die bewakers
de verrichtingen van hun colle
ga's volgden, terwijl op het par
keerterrein achter de dijk enke
le auto's werden leeggehaald.
Bij de politie is het probleem be
kend. Woordvoerster Jolanda
Duinkerke kan alleen niet aan
geven wat de omvang ervan is
„We maken er niet speciaal een
aantekening van wanneer een
sportduiker het slachtoffer
wordt van een auto-inbraak.
Alleen als er ook duikmateriaal
wordt vermist, is duidelijk wat
de aard van de inbraak is." De
politie probeert wel duikstek
ken in de route van de gewone
surveillance op te nemen.
Marcel Waijers van de Neder
landse Onderwatersport Bond
(NOB) vermoedt dat er heel wat
meer inbraken in auto's van dui
kers worden gepleegd dan bij de
politie worden gemeld. „Wat
moet je als je na een nachtduik
bij je auto terug komt en alles
blijkt weg te zijn. Dan rij je zo
snel mogelijk naar huis." Een
oplossing heeft de NOB ook
niet. Waijers: „Het blijft bij een
algemeen advies. Zorg als je met
een groepje bent, dat er altijd ie
mand beschikbaar is om een
oogje in het zeil te houden.
Neem zo min mogelijk van
waarde mee. Berg spullen waar
je toch niet zonder kunt uit het
zicht op of geef ze in bewaring
bij een duikcentrum." Mathijsse
heeft daarvoor speciaal voor dat
doel inmiddels kluisjes aange
schaft.
Ingang van de Concertzaal aan de Paardenstraat. foto Pieter Honhoff
De balkonrand is versierd met een bronsplastiek van beeldend kunstenaar Ad Braat met daarin de
notenverwerking van het lied Ik heb mijn hart in Zierikzee verloren. foto's Pieter Honhoff
door Ali Pankow
ZIERIKZEE - De laatste uren voor
Theater Mondragon in Zierikzee zijn
ingegaan. Met vertoning van de film
Dancer in the dark eindigt vanavond
na 145 jaar het bestaan van de kleine
schouwburg. Onder de naam Concert
zaal werd de fiere cultuurtempel op 25
oktober 1856 geopend met een
feestouverture en het oratorium Die
Schöpfung van Joseph Haydn onder
leiding van kapelmeester Carl Eisner.
Bijna anderhalve eeuw bood het ge
bouw plaats aan de muzen in hun tal
rijke verschijningsvormen, maar ook
aan plat vertier en alles wat daar tus
sen zit. Vanavond gaan de lampen de
finitief uit.
De cynische woordspeling Mondrago-
ne, bedacht binnen de gelederen van
de Koninklijke Harmonie Kunst en
Eer, is typerend. Het is gedaan met
Mondragon. „Doodzonde", „onbe
grijpelijk" en „verschrikkelijk" lui
den de reacties binnen de samenle
ving, maar verder staat de bevolking
erbij en kijkt ernaar. Kort nadat in de
cember vorig jaar de gemeenteraad
het finale oordeel velde, sputterde
hier en daar nog wel een cultuurlief
hebber dat daar toch een vuist tegen
gemaakt moest worden, maar verder
dan sputteren kwam het niet. Het zie
kenhuis ging tenslotte ook al dicht en
dat vonden de meeste burgers veel er
ger.
Bovendien waren potentiële enthou
siastelingen in de loop der jaren wijs
geworden. Particulier initiatief werd
steevast in de kiem gesmoord. Eind
1979 bijvoorbeeld bood een groep
vrijwilligers, verenigd in de Stichting
Bioscoop Zierikzee, aan de exploita
tie van de Concertzaal op zich te ne
men toen Exploitatiemaatschappij
Mondragon BV, een dochteronderne
ming van de Koninklijke Zeelandia
BV,onder het lopende contract uit
wilde. Toenmalig burgemeester De
Meester reageerde uiterst gereser
veerd op dit aanbod. „Het beheer van
een dergelijk object is niet iets, dat je
er zo even tussen neus en lippen bij
doet. En om dat nu zo maar over te la
ten aan een paar goedwillende bur
gers
Onwil
Ook de brede initiatiefgroep die in
1981 de visienota 'Geld kost het toch'
presenteerde, liep zich stuk op be
stuurlijke onwil binnen de gemeente
Zierikzee. Leden van de werkgroep
culturele raad, Stichting Samenle
vingsopbouw, Filmkring Ziejook,
Stichting Jeugd, Vrouwencafé Zierik
zee en zestien particulieren legden on
der voorzitterschap van Juriën de
Jong een boeiende visienota op tafel
bij het gemeentebestuur. Voorgesteld
werd de Concertzaal tot culturele ont
moetingsplaats voor velen te maken
met. een theateraccommodatie, een
multifunctionele zaal, een lees- en in-
formatiehoek en een ruimte voor klei
ne concerten, voordrachten, lezingen
en exposities.
De geringschatting waarmee, weder
om, burgemeester De Meester de dis
cussienota ver van zich af op zijn bu
reau wierp, was veelzeggend. Tot een
wezenlijke discussie over dit iniatief
binnen de gemeenteraad is het zelfs
nooit gekomen.
Per definitie werd en wordt er vrijwel
nooit inhoudelijk over cultuur gedis
cussieerd aan de bestuurstafels op
Schouwen-Duiveland. Wel over de
accommodaties, tot in den treure
zelfs. Soms was er wel goede wil, maar
geen geld en sleepten plannen tot ver
bouwing van de Concertzaal zich elf
jaar lang voort. Veel vaker echter gol
den andere prioriteiten en bungelde
cultuur ver onderaan de wensenlijst.
Herensociëteit
Zierikzee leek trots op haar schouw
burg in 1856. Het initiatief tot de
bouw kwam van herensociëteit De
Vereeniging. Vijfentwintig jaar later
al werd geconstateerd dat het gebouw
menigmaal te klein bleek te zij n om al
le belangstellenden voor 'de schoone
kunsten' te herbergen. Van enige sa
menhang met het monumentale pand
aan de Oude Haven 13 was toen nog
geen sprake. Dat was sinds 1752 een
riant woonhuis, dat door de jaren heen
door verschillende families werd be
woond. Rond 1900 was het eigendom
„Zonde", luidt ook de reactie van A.
Doeleman uit Nieuwerkerk. Hij is de
zoon van de vermaarde M.C. Doele
man of kortweg van MCD, de maker
van de beroemde Zierikzeese revues in
de jaren dertig en veertig. MCD
schreef de teksten en speelde er zelf in
mee. Zijn medemakers waren Chris
Unger, Leo Kenters en Johan Brou
wer. Tientallen muzikanten en toneel
spelers verleenden hun medewerking.
Zij werden geregisseerd door Rinus de
Regt en Sam Ochtman. Oudere Zie-
rikzeeënaars raken in vervoering bij
de herinnering aan die MCD-revue's.
Volgens Doeleman jr. was het dan ze
ven avonden achtereen uitverkocht
huis in de Concertzaal„Mijn vroegere
natuurkundeleraar Knaap vond het
zo geweldig dat hij alle avonden
kwam kijken.Waarom de revues zijn
gehouden? „Geldgebrek. Die vier
mannen moesten alles uit eigen zak
betalen, want subsidie kregen ze na
tuurlijk niet. De burgemeester,
Schuurbeque Boeye, censureerde wel
de teksten, want hij wou er niet alles in
hebben."
„De lichten moeten hier blijven bran
den", luidde de motivatie van het Zie
rikzeese gemeentebestuur bij de aan
koop van restaurant Mondragon eind
1996 voor 1,3 miljoen gulden. Van der
Zwan had zijn restaurant al enige tijd
te koop staan. Aankoop door een der
de zou het functioneren van het thea
ter en daarmee de podiumkunsten in
gevaar kunnen brengen. Mondragon
en Concertzaal konden niet echt zon
der elkaar, maar de bedrijfsvoering
bleek uiteindelijk toch te moeilijk. De
Zeeuwse Theater Stichting (ZTS) liep
zich erop stuk en vervolgens ook de
vier Zierikzeese horeca-onderne-
mers, verenigd in de vof Mondragon
aan de Haven. Zij zijn blij het contract
met de gemeente vandaag te kunnen
beëindigen.
Pronken
De exploitatie van Mondragon blijkt
dus niet rendabel te maken. Niet door
theaterspecialisten en niet door door
gewinterde uitbaters. Voor het Schou-
wen-Duivelandse gemeentebestuur
geldt dat als motief de tent dan maar
definitief te sluiten. De bereidheid
nog te investeren in het oude Zierik
zeese theater ontbreekt.
Of er ooit een nieuwe accommodatie
komt, blijft voorlopig onderwerp van
studie en overleg. Het raadsbesluit
vijf ton te verspijkeren in het kwijnen
de Mondragon om tenminste nog de
komende vijf jaar vooruit te kunnen,
is teruggenomen. „Maar er komt toch
een professioneel theateraanbod het
komend seizoen. In de dorpshuizen op
Schouwen-Duiveland zijn zeventien
cabaret-, muziek- en toneelvoorstel
lingen gepland", pronkte cultuurwet
houder D. van der Wekken al diverse
malen.
Op de vraag waar de Goese Operette
Vereniging, het Zeeuws Eenakterfes
tival, de grootschalige voorstelling
van theatergroep Arduin, de dialect
middagen van Stad en Lande, de ma
nifestaties van de Stichting Welzijn
Ouderen, de uitvoeringen van Kunst
en Eer en van de Muziekschool naar
toe moeten, heeft hij geen antwoord.
„Ze doen de Concertzaal toch niet
dicht?", reageert filmmaker Erik de
Bruyn uit Amsterdam geschrokken.
Als puber sprong voor hem hier de
vonk over die hem later deed besluiten
cineast te worden. De Bruyn woonde
vele jaren op Schouwen-Duiveland en
raakte in Zierikzee gefascineerd door
films als Once upon a time in the West,
Jaws en Jesus Christ Superstar. ,,De
gemeente zou moeten beseffen dat ze
de cultuur flink moeten ondersteu
nen. Het belang daarvan wordt bena
drukt in alle sociologische rapporten.
De Concertzaal kan als filmhuis voor
al ook de jeugd wat biedenAls een ge
meente niks voor jongeren doet, gaan
ze inderdaad alleen maar in een boe
renschuur speed zitten snuiven", zegt
De Bruyn.
Initiatiefnemers Reinoud Warnaar en
Petra Benschop van het Filmtheater
Zierikzee mogen vanavond het licht
uitdoen in Mondragon. Ook zij krijgen
geen kans in de simpelste vorm het
Zierikzeese Theater nog enige tijd te
gebruiken, al zouden ze dat heel graag
willen.
Het doek valt definitief. Het plan voor
ontmanteling ligt gereed. De gieren
cirkelen al boven het dak.
van vennootschap De Eendracht. Die
verkocht het in 1905 aan Sociëteit De
Vereeniging en daarmee ontstond dus
de verwantschap tussen de achter ge
legen Concertzaal.
Bouwkundig duurde het tot 1960
voordat beide panden tot een twee
eenheid werden gesmeed. Architect
Jac. Schuch ontwierp de verbindende
corridor tussen de bovenfoyer van de
Concertzaal en het aan de Oude Ha
ven gelegen restaurant. Daarmee
werd, zo wees de praktijk later uit, in
feite de basis gelegd voor een haat
liefde verhouding. Het restaurant
kreeg met de toegang tot de bovenfoy
er de mogelijkheid grotere gezel
schappen te ontvangen. Voor de
Concertzaal was de beschikking over
horecafaciliteiten een belangrijke
aanwinst. Het geheel echter bleek een
moloch waarin de weinig rendabele
bedrijfsvoering vaak bovenmenselij
ke inspanning vereiste. Toenmalig
kunstschilder (en later verslaggever)
Jan Jongschaap moet die spanning
hebben voorvoeld. Waarom anders
zou hij zijn kunstwerk dat de bouwers
van de corridor de eigenaars aanbo
den de titel 'Dreigende Chaos' hebben
genoemd?
Plastiek
Beide gebouwen waren in 1960 nog
onder de koepel van de NV Concert
zaal eigendom van de Koninklijke
Zeelandia. Dat bleef zo tot 1966. Toen
besloot de gemeente Zierikzee tot
aankoop van de Concertzaal voor
130.000 gulden. Daarbij werden ook
de plannen tot verbouwing van de to
neelruimte en de entree overgenomen.
De NV Concertzaal bleef wel de ex
ploitatie voortzetten. Reden om te
pronken was er pas weer in 1971. Rijk,
provincie en gemeenten betaalden
mee aan de ingrijpende verbouwing
van ruim zeven ton. Het toneel werd
drastisch vergroot. Er kwamen meer
kleedkamers, toiletten en douches
voor de artiesten, repetitieruimte voor
het amateurtoneel, een stemkamer,
een beatkelder en een flexibele to
neelverlichting. De balkonwand werd
opgesierd met een koperplastiek van
beeldend kunstenaar Ad Braat. Het
was een artistiek reliëf met daarin de
notenverwerking van het lied Ik heb
mijn hart in Zierikzee verloren. Waar
het straks blijft? Cultuurambtenaar
Bert Stuit aarzelt even: „Nou het
wordt niet verkocht. Ik denk dat het
naar het gemeentemuseum gaat, of....
wie weet, krijgt het wel een plaatsje in
het nieuwe gemeentehuis."
Geruime tijd ging het goed. Bij Zee-
landia-directeur M. Doeleman klopte
een warm hart voor de cultuur in zijn
stad. Ten behoeve daarvan werden te
genvallende exploitatiecijf ers vele ja
ren voor lief genomen. De Zeeuwse
Volksuniversiteit (ZVU) beleefde pri
ma tijden met een bescheiden, maar
gevarieerd professioneel theateraan
bod. ZVU-voorman Piet Mom werd
bestookt met telefoontjes aan de voor
avond van een voorstelling. Late be
slissers konden uitsluitend telefo
nisch bij hem terecht om nog aan
kaartjes te komen. Ze waren bereid
soms meer dan een uur achtereen te
trachten door de ingesprekstoon heen
te dringen. De ZVU-voorstellingen
ademden nog de sfeer van een echt
avondje uit. Beetje kneuterig was het
ook met een traditioneel openings
woordje door voorzitter Hans Er-
brink, maar met ook steeds weer de
verrassing welke bizarre stropdas hij
nu weer zou dragen.
Aardige man
In 1984 kwam de zoveelste herope
ning na weer een verbouwing. 'Geld
kostte het toch', maar de ideeën van
die brede initiatiefgroep vanuit de be
volking waren er niet in meegenomen.
Horeca-ondernemer Nico van der
Zwan was inmiddels eigenaar van
restaurant Mondragon en exploitant
van de Concertzaal. „Ik heb me er
twintig jaar rot gewerkt. Ik was of een
aardige man of ik was vervelend. Daar
was niks aan te doen. Niet alles kon in
dat moeilijke gebouw", zegt Van der
Zwan.
Hij vindt het 'onbegrijpelijk' dat de
gemeente vandaag de tent sluit. „Zo
zou het niet moeten, denk je toch ook
als een huis waarin je twintig jaar
hebt gewoond zomaar door anderen
wordt afgebrokenIk ben er eerlijk ge
zegd nooit meer geweest nadat ik er
vier j aar geleden mee ben gestoptHet
is echt onbegrijpelijk. Er kon ook
nooit wat voor de Concertzaal. Over
dat laad- en losplateau bijvoorbeeld is
tien jaar gepraat, maar er is nooit wat
gedaan. In feite hebben ze mij als ex
ploitant ook altijd laten stikken. M'n
kinderen zeggen nu ook: Pa, je hebt er
jarenlang keihard gewerkt en nu slui
ten ze alsnog de tent achter je rug.
Het pand van het huidige café/restaurant Mondragon aan de Oude Haven heeft een rijk verleden.
reproductie Pieter Honhoff
