De gulden van florijn tot wokkei
PZC
Geschiedenis van munteenheid loopt na 750jaar ten einde
het weer
I
recept
puzzel
T
L
M
E
G
A
A
E
N
T
ft
A
S
A,
Heer Bommel en de Sloven
L-
Casper Hobbes
o
A
a2
0
A25 0
vrijdag 22 juni 2001
Zeeland: Zomer!
door Florien van Rees
Misschien is A. Scheffers, di
recteur en conservator van
het Nederlands Muntmuseum
in Utrecht, van alle Nederlan
ders wel het minst rouwig om
het feit dat gisteren in de Ko
ninklijke Munt de laatste gul
den is geslagen.
„Ik vind het geweldig dat de
gulden verdwijnt! Overal in Eu
ropa zijn mensen ineens geïnte
resseerd in mijn vakgebied: mo
netaire historie", glundert
Scheffers. „Er komt ineens heel
veel geld beschikbaar voor leu
ke uitgaven over muntgeschie-
denis. Alle media duiken de his
torie in. En dat alleen maar om
de gulden, een woord op een
rond plaat je."
Op 1 januari 2002, met de invoe
ring van de euro, valt het doek
voor de munt. Daarmee komt
een eind aan een 750 jaar durend
tijdperk. De eerste gouden (gul
denmunt werd in 1252 geslagen
in de Italiaanse stad Florence,
destijds een belangrijke han
delsplaats. Op de ene kant
prijkte de afbeelding van Jo
hannes de Doper, de bescherm
heilige van de stad. Op de ande
re kant stonden de naam en het
embleem van de stad, de lelie
(flos). De munt bevatte ruim
drieëneenhalve gram goud en
heette florenus. Vandaar de gul
denaanduiding en fl.
De florijn, zoals de munt al snel
werd genoemd, werd in de eerste
helft van de veertiende eeuw in
vrijwel de hele West-Europese
De twaalfjarige Tim van Melis toont zijn ontwerp van de laatste gulden. Hij is winnaar van een ontwerpwedstrijd voor deze speciale gul
denmunt.
handel het belangrijkste betaal
middel. Via jaarmarkten in de
Champagnestreek en Vlaande-
(Advertentie)
IN HET BUITENLAND VAN DE GEBAANDE PADEN AF?
Niets houdt je tegen. Want met de Internationale Reis- en
Kredietbrief Plus heeft u bij problemen met de auto recht op:
dag en nacht hulp van de ANWB Alarmcentrale
in het Nederlands
gratis hulp van de buitenlandse wegenwacht
vervangende auto, zo mogelijk met trekhaak
Kom langs, bel gratis 0800-0503 of kijk op anwb.nl
ren. belandde ze ook in de Ne
derlanden.
Het slaan van munten was lu
cratief voor vorsten en stadsbe
stuurders, omdat munthuizen
die mochten produceren, om
zetbelasting aan hen moesten
afdragen. De florijn werd dus
veelvuldig geïmiteerd. De eerste
Hollandse munt stamt waar
schijnlijk uit 1349.
In de ongeveer tweehonderd
jaar die volgden, circuleerden
verschillende muntstukken. Ze
waren zoveel waard als de
waarde van het verwerkte me
taal en er stond van alles op: Jo
hannes de Doper werd vervan
gen door andere heiligen,
muntheren, vorsten en wapen
schilden.
Karei de Vijfde stond aan de
wieg van de huidige Nederland
se gulden. Hij voerde in 1521 de
Hans Belterman
Ham, zoals destijds in Vreeland
Ooit, wanneer ik mij niet vergis
was het in de jaren '60, stond
het gerecht op de kaart van hotel-
restaurant De Nederlanden in Vree
land. Hetwas een gerecht waarvoor
VVD-senator Van Riel graag vanuit
het Haagse naar Vreeland kwam. Bij
de 'ham in een portsaus' haalde de
patron van destijds, de heer Har-
tung, speciaal voor de senator, een
van zijn mooie Bordeaux-wijnen uit
de kelder. Vandaag - smaken en
voorkeuren zijn inmiddels veran
derd - zou hij er waarschijnlijk Ja
cob's Creek, Shiraz-Cabernet uit
Australië bij hebben willen schen
ken.
Hoofdgerecht voor 4 personen:
4 dikke (3/4cm) plakken achterham
elk ca. 75 gram; 35 gram boter; 2 sja
lotjes, gesnipperd; 11/2 eetl. toma
tenpuree; 25 gram bloem, gezeefd;
2 dl gevogeltefond, uit potje; 1,5 dl
rode port (ruby); 1 dl slagroom;
zout; witte peper uit de molen; 1
eetl. fijngehakte bladpeterselie.
Eventueel enkele toeven krulpeter-
selie en enkele gehalveerde kersto
maatjes.
Neem de vetranden van de
hamplakken af. Snijd of hak ze in
kleine stukjes.
Verhit een koekenpan en laat de bo
ter er in smelten. Wacht tot het
schuim begint weg te trekken. Voeg
de stukjes vet van de ham toe en laat
ze enkele minuten zachtjes fruiten.
Bak hierna de plakken ham in 2 - 3
minuten aan weerszijden goud
bruin. Houd de ham daarna warm.
Fruit de sjalotjes enkele minuten in
de resterende bakboter. Roer er
daarna de tomatenpuree en vervol
gens de bloem door. Voeg de fond
en de rode port toe. Breng alles on
der voortdurend roeren aan de
kook. Temper de warmtebron. Laat
alles 5 - 7 minuten zachtjes sudde
ren. Roerde room erdooren laatal-
les dan nog zo lang zachtjes sudde
ren tot de saus de gewenste dikte
heeft gekregen. Voeg naar smaak
zouten peper toe.
handen
vlekken-
kolfspel
vinger
bitter
heid
onbezon
uitroep
gewest
l
1
T
uitroep
6
geliefde
5
grond bi
hatelijke
lach
L
wagen
k
snijwond
Tettef
es
7
ooit
4
kasteel
kerk
gebruik
l
8
Griekse
maal
Ttang
Chinese
l
bedrag
2
dwaas
3
der prijs
In dit diagram is een woord van
12 letters verstopt. Het is te vin
den door, beginnend bij het
vakje met de stip, telkens een
vakje naar links, rechts, onder,
boven of diagonaal te versprin
gen. Elke letter wordt eén keer
gebruikt. Hoe luidt het zoek
woord?
karolusgulden in. Dat werd niet
alleen een nieuwe gouden munt
maar ook een rekeneenheid
voor twintig stuivers. Vijf jaar
later droeg hij alle Nederlanden
op alleen nog met die eenheid te
werken.
Zilvervondsten leidden in 1543
tot de zilveren karolusgulden,
die ook twintig stuivers waard
was. Daarna deed de zilveren
daalder, ter waarde van dertig
stuivers haar intrede. Toen
volgde ruim een eeuw monetai
re ondoorzichtigheid: waarde
verminderingen, onduidelijke
wisselkoersen, een veelheid aan
muntsoorten, ruzies over munt
recht en (oneerlijke) concurren
tie tussen munthuizen.
De provincie Holland wist daar
in 1694 een eind aan te makenen
kreeg de zeven soevereine pro
vinciën -al dan niet onder
foto Jasper Juinen/ANP
dwang- zover, dat ze de Hol
landse, zilveren gulden, be
staande uit twintig stuivers, als
eenheidsmunt invoerden.
De invoering van de euro is ei
genlijk een soortgelijk kunstje,
want ook nu geven zelfstandige
landen hun eigen oude munten
op, ten gunste van één gezamen
lijke nieuwe.
Centen
In 1816, na de Franse overheer
sing en de totstandkoming van
het koninkrijk Nederland,
greep men terug op de eenheids
munt uit de tijd van de Repu
bliek. Ze werd alleen niet meer
officieel opgedeeld in twintig
stuivers, maar in honderd cen
ten. Deze zogenoemde decimale
gulden verdrong steeds meer
andere munten en werd hon
derd jaar geleden het enig wet
telijk toegestane betaalmiddel
in Nederland. Sinds 1967, toen
zilver te duur werd, worden gul
dens gemaakt van nikkel.
In de loop der eeuwen zijn mil
jarden munten geslagen. Sinds
1948 6,4 miljard, waarvan 747
miljoen guldens. Gisteren is de
laatste gulden geslagen: een
plakje nikkel met een gewicht
van zes gram, een doorsnee van
25 millimeter en bijnamen als
baardmannetje, flip, florijn, pe
gel, piek, pieterman en pop. De
oplage van de serie die gisteren
in roulatie is gebracht, is zestien
miljoen, voor iedere Nederlan
der één. Ongetwijfeld zullen de
meeste mensen die er een in han
den krijgen, de munt niet meer
willen uitgeven.
Tegelijk met de gulden verdwij
nen ook het kwartje en rijks
daalder, want er komen geen
munten van 25 eurocent of 2,5
euro. In het taalgebruik zullen
de stuiver en het dubbeltje blij
ven bestaan, verwacht munt-
museumdirecteur Scheffers.
„De munt van 5 eurocent zal
vast stuiver gaan heten, en die
van 10 cent een dubbeltje." Hij
denkt dat het een generatie of
langer duurt voordat 'alle pot
jes' waar guldens inzitten, leeg
zijn.
Zoekgeraakt
Veel muntstukken, vooral klei
nere eenheden als dubbeltjes en
kwartjes, zijn in de loop der ja
ren zoekgeraakt of mee terugge
nomen naar huis door buiten
landse toeristen. A. Wellink,
president van de Nederlandsche
Bank, schat dat ongeveer de
helft van het muntgeld tijdens
de overgang naar de euro wordt
ingeleverd. Van de 380 miljoen
gulden aan biljetten, verwacht
hij het meeste terug.
De munten die terugkomen,
worden bij de Nederlandsche
Bank door een zware machine
tot 'wokkels' gedraaid. Het nik
kel van de gulden is niet ge
schikt voor euro's, want die zijn
van een ander soort metaal. Het
'verschrote' metaal wordt ver
kocht aan schroothandelaren
die het doorverkopen aan fa
brieken. Het nikkel van guldens
kan worden hergebruikt in on
der meer buizen, sieraden en
motor-onderdelen voor auto's.
GPD
Door: Monique Vroliji
Aankomend weekeinde draait de zo
mer op volle toeren, waarbij zon, blau
we lucht en aangename temperaturen de boventoon voeren. Daarna
schiet het kwik zelfs door tot boven de 25 graden; de zomer is dusniet
alleen astronomisch op gangVandaag echter zit de temperatuurop
een lager peil. Afgelopen nacht stroomde lucht vanaf noordelijke
breedten via de Noordzee over Zeeland uit, zodat het nog niet war
mer wordt dan 19 graden. Deze lucht is nog aan de vochtige kant,
zodat wolken de zon meestentijds bedekken, vooral vanochtend. De
wind is matig tot vrij krachtig uit het noordwesten. De lucht droogt
morgen verder uit en de wind verliest aan kracht. Een gebied van
hogedruk komt tot over Nederland, en in de zomer geeft dat meestal
mooi weer als resultaat. Er is 's ochtends vroeg weinig bewolking,
maar in de loop van de dag komen er nog wel wat onschuldige sta
pelwolken voor. Bij een meest matige wind uit noord tot noordwest
klimt het kwik in de thermometer op tot 21 graden. Zondag houdt het
hogedrukgebied het roer op
nieuw stevig in handen, met
als gevolg een prachtige zo
merdag met maxima van 22 a
23 graden. Let er wel opdat
deze dagen de UV-index bijna
maximaal is, dus verbranding
van de huid is snel gebeurd.
Na het weekeinde zet de op
warmende trend zich voort.
Het gebied van hogedruk
schuift met het centrum rich
ting Noorwegen, zodat bij ons
een droge en warme oostelij
ke wind op gang komt. Op het
menu staat dan een uitbun
dige zon met temperaturen
die de 25 graden bereiken. In
de loop van de volgende week
wordt het benauwder en
neemt de kans op onweer toe.
Wolkenvelden
Vooruitzichten
weer
max.
min.
wind
zaterdag
zondag
maandag
dinsdag
O
O
O
19°
23°
24°
25°
10°
11°
13°
15°
N 3
NO 3
NO 3
03
Zon
Maan
vrijdag
onder 22,05
zaterdag
op 5.28
vrijdag
onder 23.15
zaterdag
op 7.14
Nautisch bericht
Er waait een matige tot vrij krachtige noordwestenwind. Hetzee
water is 16 graden.
Toonder Studio's Waterstanden
De ventjes achtervolgden de vluchtelingen niet. Terwijl Bul Super
en Hiep Hieper in zuidelijke richting een goed heenkomen zochten,
trokken heer Bommel en Tom Poes' zich naar het noorden terug,
doch de inboorlingen bleven bij hun goud bevattende steenklom
pen achteren loerden dreigehd rond. „Is van mijzei Ak, terwijl hij
een van de ronde stenen beklom. „Is zonnesteen van vrije sloof Ak,
die eigen hachje heeft. Danku." „En deze is van vrije sloof Ok", stel
de een ander vast, en hij nam plaats op een belendend rotsgevaarte.
„Wie aan zonnesteen komt, krijgt straf!" Deze voorbeelden vonden
onmiddellijk navolging en al spoedig kon men overal op gelige ste
nen ventjes zien zitten, die elkander vol wantrouwen aanstaarden,
terwijl ze knuppels in de vuistjes klemden. Nu trad er echter een be
kende figuur te voorschijn. Het was Vlijmen Fileer, knark van de
Tuf kegel en aanliggende slikken en zompen, die achter een piek zijn
tijd had afgewacht. „Dit wordt niets", stelde de grootgrondbezitter
vast. „Door de komst van de vreemdelingen is het bederf in deze ge
bieden geslopen. Maar het is nog niet te laat. Wanneer jullie nu alle
maal je hachjes teruggeven, zullen we weer orde op zaken stellen!"
VRIJDAG
Hoog water
Laag water
22 JUNI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.13
246 15.36
240
09.38
208 22.06
212
Terneuzen
03.31
275 15.55
268
10.07
218 22.32
221
Cadzand
02.45
240 15.10
233
09.15
202 21.39
206
Roompot Buiten
02.56
188 15.20
182
09.15
148 21.46
154
Roompot Binnen
04.51
143 17.10
140
10.35
124 23.05
129
Zierikzee
04.50
166 17.20
161
10.45
144 23.10
150
Krammersl. West
04.14
172 17.56
169
10.56
146 23.25
151
Hansweert
04.01
281 16.27
273
10.33
233 23.01
237
Stavenisse/Yers.
05.06
170 17.35
166
10.44
143 23.15
148
ZATERDAG
Hoog water
Laag water
23 JUNI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
03.56
253 16.20
236
10.25
205 22.52 220
Terneuzen
04.13
281 16.39
263
10.53
215 23.20
229
Cadzand
03.28
247 15.55
228
10.00
199 22.28
214
Roompot Buiten
03.39
195 16.05
178
10.05
144 22.30
160
Roompot Binnen
05.39
149 17.59
137
11.36
119 23.55
136
Zierikzee
05.45
171 18.05
158
11.35
140
Krammersl. West
06.23
180 18.43
167
11.41
141 -----
-
Hansweert
04.46
285 17.12
267
11.17
230 23.45
245
Stavenisse/Yers.
05.55
175 18.16
162
11.36
138
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
lichte sneeuw
~s
mange sneeuw
-
lichte regen
lag*
malige regen
1030
zware regen
Isobaar
door Bill Watterson
Europa: Opwaarts
Horizontaal:
4. Eilandbewoonster? (6); 6. Met
gevoel in de mond (4); 7. Veel
bundels zijn groen (6); 8. Minder
gewichtig naar beneden tuime
len (8); 10. Niet voor zichzelf
achter een persoon (6).
Verticaal:
1. Minder op de hoogte van deze
drank (5); 2. Sukkelen met de
gezondheid in de winter (9); 3.
Hoe men verkoopt en oplicht (5);
5. Opblazen op krediet (6); 9.
Aan dit lichaamsdeel heeft men
niet veel (3).
Oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
HORIZONTAAL:
1. Brik; 4. gauw; 8. lik; 10. via; 11. mrs; 13. ft; 15. aet; 16.
el; 17. erenaam; 20. bles; 21. arme; 22. entente; 24. In; 25.
rad; 26. ro; 28. ore; 29. vee; 32. lee; 34. Aser; 35. Saul.
VERTICAAL:
1. Bluf; 2. ri; 3. ik; 5. av; 6. ui; 7. Waal; 9. eren; 11. mae
stro; 12. staande; 14. telen; 16. emmer; 18. ren; 19. art;
23. earl; 24. lava; 27. Orel; 30. es; 31. ee; 32. la; 33. eu.
Crypto-overlapper:
Horizontaal: 5. Luipaarde; 6. slotgeval; 7. evenzogen; 8.
trainerts.
Verticaal: 1. Pullovers; 2. spotentie; 3. ragenoten; 4.
idealente.
YA A
20 22
^101 off
1 24
32
1020 J
l 30
29 n
O
o
45 VERWACHTING l/OOR VRIJDAGMIDDAG 22 JUN|2C0i
De temperaturen in Zuid-Europa worden ver omhoog gestuwd. Het
Spaanse binnenland haalt op meerdere plaatsen de 38 graden. De
afgelopen dagen heeft het kwik daar een spurt genomen. Het voor
bije weekeinde begon detemperatuuropmars nog kalmpjes metin
Madrid 25 graden in de middag. Maar gisteren en eergisteren was
het tropisch met 30-plus. Italië en Griekenland zijn ook beslist niet
koud met 25 tot 30 graden. Heel Zuid-Europa vormt de komendeoa-
gen een prima vakantiebestemming, want overal rondom de Mid
dellandse Zee is het zonnig. Een hogedrukgebied met zijn kern net
zuid van Sicilië draagt daar zorg voor. Minderfraai is het weerbeeld
in het oosten van ons continent. Een storing veroorzaakt buien, som
gepaard gaand met onweer. De neerslag valt vandaag voornamelijk
in Polen, Duitsland, Tsjechië en Slowakije. Maar ook Oostenrijk kan,
na het mooie weer van gisteren, wat buien verwachten. Nog verder
oostwaarts, naar Rusland toe. zijn ook buien aanwezig. De tempera'
tuur zakt daar langzaam terug. In Moskou was het de afgelopen da
gen ruim 25 graden, maar daar wordt iets van af geknabbeld. In net
grootste deel van Europa gaat de temperatuur omhoog!
