Kerkhof in
Sinoutskerke
leeft nog
Een koe geeft geen chocomelk
Op de achtergrond staat het atelier van Jan Toorop
Nieuwe raadkaart
Boere-noek
woensdag 20 juni 2001
®«3r
Voorzitter Wim de Kam (links) van de stichting Zeeuwse Boerenkoopdagen houdt met medeorganisator Brasser een uitnodiging op voor de Walcherse open dag van boeren.
foto's Dirk-Jan Gjeltema
/^\p Zuid-Beveland is het niet
v^/ echt iets bijzonders: een
kerkmuur zonder kerk of een
kerkhof waar het godshuis is
verdwenen. In Baarsdorp heeft
de stichting Het Zeeuwse Land
schap de kerkhofmuur van de
voormalige slotkapel van Jaco-
ba van Beieren helemaal geres
taureerd en in Eversdijk worden
binnen de kerkhofmuur, waar
tussen de kerk in 1821 instortte,
bijzondere bomen en een paar
grafjes in stand gehouden. Maar
in Sinoutskerke is het kerkhof
nog in gebruik, het 'leeft' nog.
De graven worden na jaren ge
ruimd, er komen graven bijde
graf veldjes worden onderhou
den, de taxus gesnoeid en het
hekwerk geschilderd en geolied
Het is het tegenovergestelde van
wat in de meeste dorpen is ge
beurd, ook in 's-Heer Abtsker-
ke, een paar honderd meter ver
derop. Daar bleef de kerk en
verdween het kerkhof. Maar in
's-Heer Abtskerke werd niet, zo
als in zoveel dorpen, een alge
mene begraafplaats een eindje
buiten het dorp aangewezen.
Het dorp had Sinoutskerke, dat
zelf te weinig zielen heeft om
een begraafplaats levend te
houden en: plaats genoeg. De
kerk werd immers al in 1906 ge
sloopt en er kwam maar een heel
klein lijkenhuisje voor in de
plaats.
De kerk moet al bestaan hebben
voor 1196, als dochter van de
parochie van West-Souburg, en
tegelijkertijd gewijd aan de
Heilige Maagd en aan Sint
Maarten. Dat was tot de refor
matie. Ontdaan van beelden, al
taren en relikwieën, ging de
kerk tot 1666 samen met die van
Nisse. Daarna werd het 's-Heer
Abtskerke, met welk dorp Si
noutskerke tot de herindeling
van 1970 ook bestuurlijk ver
bonden bleef. Het ontbreken
van een kerk sinds de vorige
eeuwwisseling, was er niet de
oorzaak van dat Sinoutskerke
niet uitgroeide tot meer dan een
gehucht. Het is waarschijnlijk
evenzeer een gevolg van de lig
ging. Tot de ruilverkaveling van
de jaren zeventig lag Sinouts-
kerke 's winters in een kletsnat
akkerbouw- en weidegebied,
slechts bereikbaar over uitbun
dig kronkelende wegen. Het
dorp en het kerkhof danken
daaraan evenzeer hun charme.
De namen op de zerken corres
ponderen met die in het tele
foonboek van 's-Heer Abtsker
ke, families die al generaties in
het gebied leven: Tolhoek, Van
Liere, Luteijn, Minnaard en nog
een paar. Curieus is de gevel
steen boven de deur van het lij
kenhuisje. Die moet veel ouder
zijn dat het gemetselde bouw
werkje, dat van net voor de oor
log oogt. De steen maakt een da
tum van 1637 bekend. Het is
hergebruikt materiaal van toen
er er nog een kerk stond. Het op
schrift is een raadseltje:
Dat ghy nu syt waeren wy voor
dese
Dat ick nu ben suit ghy haest
wesen
Siet vry op my en vraecht alle
man
oft iemandt tgeslacht wel ken
nen kan
Gedenckt opt sterven staat er
nog onder, alsof we dat nog zou
den vergeten. Het antwoord op
het raadsel staat erboven: een
doodskop met een botje. Hier
spreekt de eeuwigheid vanaf
een sobere kansel in een kathe
draal van stammen, takken en
gebladerte.
Mieke van der Jagt
Naam: Oude gevelsteen op lijkenhuisje kerkhof
Sinoutskerke
Bouw: Op de steen staat het jaartal 1637; de steen
is afkomstig van de kerk die vroeger bij het
kerkhof stond; de kerk moet al hebben be
staan voor 1196; in 1906 is de kerk gesloopt
Functie: Het kerkhof van Sinoutskerke wordt ge
bruikt als begraafplaats voor overledenen
uit Sinoutskerke en 's-Heer Abtskerke
illustratie Adri Karman
Boeren noemen zich te
genwoordig graag
maatschappelijk onderne
mer. Daaruit voortvloeiend
willen ze de burger ook laten
zien wat er op hun bedrijven
gebeurt. Dat is een nobel
streven, want al is Zeeland
een provincie met veel bui
tengebied, de 'stedeling'
weet nauwelijks wat er op
het platteland gebeurt. In de
driehoek tussen Koudeker-
ke, Middelburg en Vlissin-
gen - een landelijke groene
oase temidden van verste
ning - gaan ze een stapje ver
der. Daar presenteren zowel
boeren als hun burger-buren
zich aan het pubhek.
Onder het motto bezoek in de
boere-noek wordt zaterdag
30 juni een open dag georgani
seerd, met veel activiteiten. Het
is een initiatief van de stichting
Zeeuwse Boerenkoopdagen, die
daarmee voortborduurt op het
succes van de vernieuwde boe
renkoopdag, die vorig jaar voor
het eerst gehouden werd (en 25
augustus aanstaande voor de
tweede maal op het programma
staat). „Ons doel is het platte
land te promoten. De agrarische
sector zit toch een beetje in het
verdomhoekje. We willen het
imago opkrikken", zegt voorzit
ter Wim de Kam.
„Wij zijn met een koopdag ge
start en we hebben gezegd: we
moeten meer doen. Toen rees de
gedachte om eens een boeren-
markt te houden", vertelt be
stuurslid Lo Polvliet. „De boe
renkoopdag is vooral voor de
agrarische sector. Het gaat er nu
om iets te doen van de boer vóór
de burger. De stadsmens kennis
laten maken met het platteland.
Duidelijk maken dat de aardap
pels niet aan de bomen groeien
en dat een koe geen chocolade
melk geeft. Die dingen spelen
echt."
De stichting heeft alle boeren
bedrijven in de driehoek bena
derd: akkerbouw, veeteelt,
(glas)tuinbouw en biologische
landbouw. Ook is een aantal
particuliere bewoners gevraagd
mee te doen, onder meer door te
tonen wat bed breakfast in
houdt. Inmiddels zijn er 23
adressen die 30 juni de deuren
wagenwijd open zetten voor be
langstellenden. Mogelijk komt
er nog een aantal bij. Om te
voorkomen dat de wegen in de
driehoek verstopt raken, wordt
aan de Groeneweg een ruim
parkeerterrein open gesteld.
Van daaruit brengen paarden
trams de bezoekers door het he
le gebied. Iedereen kan overal
langs de route in- en uitstappen.
Op het evenemententerrein aan
de Groeneweg wordt de eigen
lijke boerenmarkt gehouden,
waar agrarisch Walcheren zich
kan presenteren en waar veel
streekproducten gepromoot
worden. De stichting heeft voor
een reeks van activiteiten erbij
Boerderij aan de Groeneweg, tussen Vlissingen en Middelburg.
gezorgd, meldt voorzitter De
Kam. De valkeniersgroep Jaco-
ba van Beieren geeft met tien
valkeniers shows. Er zijn de
monstraties kleiduiven schieten
(de bezoekers mogen het ook
zelf proberen)er wordt een boe
ren wasdag uit 1850 uitgebeeld
en er zijn demonstraties met be
wakingshonden. Voor kinder
opvang wordt gezorgd.
Bokaal
„De kennismaking met het plat
teland is voor ons het voor
naamste", stelt Polvliet. „Maar
het is dan wel zo leuk dat je er
iets omheen organiseert om de
mensen te plezieren.De dag
zelf wordt tussen 09.00 en 18.00
gehouden, maar dan is het niet
afgelopen.
's Avonds vindt een touwtrek
wedstrijd plaats tussen mini-
campings. Er zijn 132 boeren-
campings op Walcheren en
Noord-Beveland voor deelname
aan dit evenement benaderd.
„Ze strijden om de Zeeuwse mi-
nicamping-bokaal. Zoiets is
nog nooit vertoond in 't Zeeuw
se", legt Wim de Kam enthousi
ast uit.
Lo Polvliet noemt het erg be
langrijk dat zoveel bewoners
van de boere-noek, zowel boe
ren als burgers, de handen ineen
slaan. Het wijst volgens hem op
veel saamhorigheid en op gevoel
voor de samenleving
De stichting concentreert zich
wat de gratis te bezoeken open
dag betreft, vooral op de bewo
ners van Walcheren. Als het net
als de boerenkoopdag een suc
ces wordt (daar kwamen ruim
3.500 bezoekers), is het festijn
voor herhaling vatbaar. De Kam
en Polvliet hopen dat in andere
regio's boeren en burgers ook de
handen ineen slaan om him ver
haal te vertellen aan de stede
lingen.
Rinus Antonisse
kaart, „die op vele, oude an
sichtkaarten staat."
Domburg moet vroeger rijk ge
weest zijn aan pompen 'voor al
gemeen gebruik' weet F. Kodde
uit Ter Mantelinge in Domburg.
Er stonden pompen in de Sta
tionsstraat, de Duinput (bij de
Hoge Hil), de Badhuisweg bij
het Badpaviljoen en op het
Groentje. Hij denkt dat de foto
genomen is vanaf de Stations
straat richting Markt. Het huis
met de vier ramen, links op de
raadkaart, is volgens hem van
de gebroeders Scheele geweest,
de vroegere eigenaren van het
Schuttershof.
Willem Passenier daarentegen
stelt dat op de achtergrond heel
vroeger het huis stond van de
Heeren van Borssele, die de titel
in Schotland had gekregen voor
zijn bemoeienis met de Schotse
wolstapel in Veere. De Schotten
kregen allerlei voorrechten om
wol naar Veere te brengen. Het
huis raakte later in verval, werd
gesloopt en op de restanten
bouwde Jan Toorop zijn atelier.
„Zo ziet u maar", schrijft hij,
„dat er toen ook al slordig met
monumenten is omgegaan." Hij
trekt een vergelijking met het
huidige Badpaviljoen. Willem
Passenier is bang dat ook dat
monument sneuvelt door on-
doordachtzaamheid.
De waardebonnen van 25 gul
den gaan deze week naar: Wil
lem Passenier uit Domburg,
Janny Janse-Huibregtse uit
Kortgene en H. Hendrikse.
Deze week opnieuw de vraag: Om welke straat en welke plaats PZC, postbus 18,4380 AA, Vlissingen, fax 0118-470102, e-mail
gaat het hier. redactie@pzc.nl. Wie meer weet over de afgebeelde foto wordt van
Inzendingen moeten uiterlijk zaterdag 23 juni binnen zijn bij de harte uitgenodigd dit te melden bij de inzending.
De raadkaart van vorige
week laat de Weststraat in
Domburg zien met uitzicht op
de Markt. Vier inzendingen wa
ren goed. De ansichtkaart is vol
gens H. Hendrikse uitgegeven
door P. J. Daniëlse uit Middel
burg in 1906. Dat jaartal is,
schrijft hij, vrij zeker. Wat wil
nu het toeval Daniëlse heeft de
kaart thuis en deze is afgestem
peld in 1906. De datum is daar
door voor hem geen geheim.
Willem Passenier uit Domburg
ziet op de achtergrond het ate
lier van schilder Jan Toorop. In
het pand worden al tientallen
jaren geen kunstwerken meer
gemaakt van linnen en verf. De
chefkok van het restaurant In
den Walcherschen Dolphijn to
vert hele andere soorten kunst
werken in zijn keuken. Wie de
personen op de achtergrond
zijn, is Passenier onbekend. Ge
let op de drukte van 'boere-
mensen' denkt hij dat er een
trouwpartij aan de gang is.
Ook J. van Driel uit Nieuwer-
kerk heeft de oplossing goed ge
raden. De dorpspomp, met op de
achtergrond het oude gemeen
tehuis van de gemeente Dom
burg, gaf voor hem de doorslag.
De pomp blijkt meer inzenders
een duwtje in de goede richting
hebben gegeven. Janny Janse-
Huibregtse uit Kortgene schrijft
dat we vanaf de Weststraat rich
ting marktplein kijken. „Ik her
kende het aan de bekende
pomp", vertelt ze op haar brief
Weslstraat, Semburs
