Het leven gaat gew
Tijdgenoten van Toorop
PZC
Kunstenaars gunnen publiek een blik in de keuken
IT
EUCHT
Mahlers Zesde bij
VU-Orkest nog niet
uitgekristalliseerd
22
mkz-crisis
kunst cultuur
lezers schrijven
Bad II
WAO III
Lubumbashi
zaterdag 16 juni 2001
door Ben Jansen
De stallen in de door mond- en
klauwzeer getroffen gebieden in
Nederland raken geleidelijk weer ge
vuld. Sinds 22 april zijn er geen nieu
we uitbraken van mkz meer geweest.
De beperkende maatregelen in de om
geving van de haarden van de gevrees
de veeziekte en ook elders in het land
zijn ingetrokken. Vee mag weer wor
den getransporteerd en ook in andere
sectoren van de samenleving die stag
natie door de mkz-crisis opliepen,
heeft het leven zijn gewone gang her
nomen. Er worden weer dijkglooiin-
gen verzwaard, muskusratten bestre
den, er kan weer ongehinderd van en
naar België worden gereden, in na
tuurgebieden gewandeld en campings
met van die schattige dwerggeitjes
kunnen weer gasten ontvangen.
Ook al heeft het mkz-virus Zeeland
niet bereikt, de crisis heeft toch ingrij
pende gevolgen gehad voor de vee
houderijsector in deze provincie. Vee
houderij-voorman J. Kodde uit Arne-
muiden onderscheidt er drie: econo
mische schade, emotionele schade en
welzijnsproblemen bij de dieren. De
extra kosten en inkomensderving
voor varkenshouders en rundvlees-
mesters die door het vervoersverbod
hun dieren niet konden afleveren, lo
pen volgens hem per bedrijf sterk uit
een. In sommige gevallen bedraagt de
schade enkele tienduizenden guldens.
De emotionele schade is enerzijds
ontstaan door onzekerheid en zorgen
over de vraag of het mkz-virus on
danks alle maatregelen Zeeland toch
niet zou bereiken. Ook heeft het vee
houders aangegrepen dat varkens bij
na letterlijk uit de stallen dreigden te
groeien en dat in overvolle schapen
stallen dieren om het leven kwamen.
In de varkens- en de schapenhouderij
deden zich ook de ernstigste proble
men voor met het welzijn van de die
ren.
Ontwrichtend
Uit het feit dat ook andere sectoren de
gevolgen van de vervoersverboden en
van andere beperkende maatregelen
hebben ondervonden, blijkt volgens
Kodde de belangrijke rol die de vee
houderij op het platteland speelt. „De
mkz-crisis is duidelijk maatschappij-
ontwrichtend geweest, ook in Zee
land. Het heeft onze sector wel veel
goed gedaan dat vanuit de samenle
ving over het algemeen bijzonder loy
aal en begripvol is gereageerd op de
problemen die de crisis heeft veroor
zaakt."
Tijdens de mkz-crisis is België door blokkades op sommige plaatsen alleen nog per fiets binnen te komen, z
hier bij Philippine. foto Peter Nicolai
Het mkz-virus stak de kop op in Ne
derland in een periode van het jaar
waarin de muskusrattenbestrijders
zich tot het uiterste moeten inspannen
om de verspreiding van dit zich explo
sief voortplantende knaag- en graaf-
dier te voorkomen. Negen dagen kon
den ze het veld niet in en daarna heb
ben ze nog wekenlang te maken gehad
met beperkingen.
Coördinator M. Geuze durft daar nog
geen conclusies aan te verbinden voor
de muskusrattenstand. Vooral in
West-Zeeuws-Vlaanderen heeft die
de afgelopen jaren veel inzet gevergd.
Geuze: „Het is afwachten of er nu
sprake is van een terugslag. Dat zal
pas in het najaar blijken, wanneer de
muskusratten weer aan het trekken
gaan. Een bestrijder treft gemiddeld
per twee uur drie ratten in zijn klem
men aan. Dat betekent dat we tijdens
die negen dagen waarin we niet het
veld in mochten, in elk geval 1700
muskusratten hebben gemist."
Blokkades
De controles aan de grens met België
en de blokkades van grensovergangen
hebben tot inkomstenderving in
Zeeuws-Vlaanderen geleid. Zo zijn er
dagen geweest dat Fina-pomphouder
M. Sandrini in Sas van Gent slechts
acht klanten had, in plaats van de
tweehonderd die onder gewone om
standigheden komen tanken. Dat zal
in zijn cijfers over 2001 ongetwijfeld
merkbaar zijn. Hij is niettemin laco
niek: „We hebben hier al zoveel mee
gemaakt. Gelukkig weten de klanten
ons nu weer te vinden. Deze week is de
omzet weer zoals we gewend zijn."
Even onverstoorbaar is Eric Scher-
beijn van restaurant La Marmite pal
op de grens tussen IJzendijke en Wa
tervliet. Het aantal Belgische eters is
in de weken van de blokkades met on
geveer tien procent afgenomen. „Niet
rampzalig", is zijn oordeel. „Als je be
drijf door zo'n omzetdaling in de pro
blemen zou komen, is het niet best."
Ook de middenstand en de horeca in
koopsteden als Hulst en Sluis hebben
met een lagere omzet te maken gehad.
En omdat er minder publiek kwam,
was de opbrengst van parkeermeters
en -automaten ook geringer. Wethou
der G. van Daele schat dat in de perio
de van de mkz-crisis 10 tot 15 procent
minder is binnengekomen. Hij betwij -
feit of deze vermindering geheel aan
de mkz-crisis is toe te schrijven. „We
zijn in Sluis bezig met een herinrich
ting van het centrum. Dat heeft onge
twijfeld ook een aantal mensen ervan
weerhouden naar Sluis te komen."
Van Daele merkt op - en die constate
ring geldt ook voor de recreatiesector
- dat de mkz-problemen zich op een
betrekkelijk gunstig moment hebben
voorgedaanHet seizoen moest nog op
gang komen. „Het is even een dip ge
weest. Met Hemelvaartsdag en Pink
steren was er al weinig meer van te
merken en nu is het weer business as
usual."
De schapen en herders van de stich
ting Zeeuwse Schaapskudde zijn vrij
dagvoor het eerst weer op pad gegaan
langs de bloemdijken in de Zak van
Zuid-Beveland. De stichting schat de
schade door de mkz-crisis op onge
veer 40,000 gulden. De gebruikelijke
inkomstenbronnen droogden op,
omdat de schaapskooi voor bezoekers
geslot en moest worden en het j aarlij k-
se Schaapscheerdersfeest in Nisse
moest worden afgelast. De stichting
heeft haar donateurs daarom ge
vraagd een extra bijdrage over te ma
ken.
Emmanuel Viérin, Zomer in Zeeland (1918).
door Jan Dirk van Scheyen
DOMBURG - Sarika en Móricz
Góth, Jan Toorop, Heyse en
Kimpe, maar ook minder be
kenden als Viérin, Heymans en
Cassiers, ze hangen allemaal in
Het Noorderlicht. Deze Dom-
burgse galerie houdt vanaf van
daag, in samenwerking met
kunsthandel Studio 2000 uit
Amsterdam, een verkoopexpo
sitie van kunst die voor het
overgrote deel is gemaakt door
tijdgenoten van Jan Toorop
(1858-1928), de tekenaar/schil
der die begin twintigste eeuw in
Domburg een kunstenaarskolo
nie stichtte.
Emmanuel Viérin,Vrouw in Zeeuwse dorpsstraat, 1893.
Verkoopexpositie Zeeuwse kunst in Domburg
De tentoonstelling kent enkele
verrassingen. Zo hangt in de en
tree van het voormalige kerkje
waarin galerie Het Noorder
licht is gevestigd, een reeks
fraaie schilderijen van de vrij
onbekende Russisch-Oekraïen-
se impressionist Konstantin Lo-
mykin (1924-1993). Zijn schil
derijen Geheime ontmoeting en
Maanlicht maken indruk, maar
wat er in Het Noorderlicht
hangt is nog maar een klein deel
van het oeuvre van de Rus. Wie
meer van hem wil zien, moet
naar het Marie Tak van Poort-
vlietmuseum in Domburg, waar
op 7 juli een overzichtstentoon
stelling begint met werken van
Lomykin uit het Museum voor
Schone Kunsten van de stad
Odessa, pendant van Domburg
aan de Zwarte Zee.
Licht en schaduw
Uitschieter op de tentoonstel
ling in Het Noorderlicht is een
fraai gezicht op Saint Tropez,
van de hand van Móricz Góth,
een schilderij in zachte tinten
dat met meesterhand is neerge
zet. Van de Belg Emmanuel Vié
rin (1869-1954) zijn enkele in
Zeeland gemaakte dorpsge
zichten te bewonderen waarin
een subtiel spel wordt gespeeld
met licht en schaduw. Op het
zonnige Zomer in Zeeland van
Viérin - uit 1918 - voel je bijna de
warmte van het zonlicht dat
zich door weelderig groen een
weg baant en dat uiteenspat op
het boerenhuisje met erf dat op
het schilderij is afgebeeld.
Van Henri Cassiers (1858-1944)
is een stemmig strandgezicht te
zien en Het Noorderlicht toont
een vlammende wolkenpartij
van Louis Heymans boven een
in donkere tinten gepenseeld
gezicht op de stad Veere. Hey
mans (1890-1977) overtuigt
daarnaast met twee fijne etsen
van een jongen en meisje in Wal-
cherse dracht.
Deze zomertentoonstelling van
Het Noorderlicht - de zesde die
samen met Studio 2000 werd ge
organiseerd - biedt een rijke en
interessante collectie die lief
hebbers van 'Zeeuwse' kunst al
leszins zal plezieren. En die met
recht de schijnwerper niet uit
sluitend richt op de grote na
men, maar ook enkele minder
gevierde, maar stellig even inte
ressante kunstenaars aan bod
laat komen.
De tentoonstelling wordt van
daag om 15.00 uur geopend dooi
de Domburgse kunstverzame
laar en oud-KLM-gezagvoer-
derH.J. Bouwmeester.
'Zeeuwse Kunst in Domburg', ver
kooptentoonstelling met circa 120
werken uit de 19de en 20ste eeuw:
galerie Het Noorderlicht (i.s.m.
kunsthandel Studio 2000 in Amster
dam), Noordstraat 13, Domburg. Tot
en met 30 september. Open: dage
lijks (behalve maandag) van 15.00
tot 19.00 uur
door Ernstjan Rozendaal
BORSSELE - De open atelier- en monumenten
route Borsele begint een traditie te worden. In
het weekeinde van 7 en 8 juli opent opnieuw een
aantal kunstenaars hun atelier voor publiek.
Ook worden in verschillende kernen van de ge
meente Borsele kerken, monumentenpanden en
molens opengesteld. In de kerk te Ellewoutsdijk
speelt het ensemble Padovana zaterdagmiddag
7 juli twee keer (14 en 15.30 uur) barokmuziek.
De permanente kunstroute Wankel Evenwicht,
die leidt langs kunstwerken die vanaf 1990 in de
verschillende kernen van Borsele zijn gereali
seerd, is opgenomen in de jaarlijkse open ate
lierroute.
In totaal twaalf kunstenaars of galeries gunnen
het publiek een kijkje in de keuken. In Baarland
kan een bezoek worden gebracht aan het atleier
van Cees Dubbeldam en dat van kunstenares Ti
neke van de Water.
Nicolaas van den Berg uit 's-Heerenhoek laat het
werk zien dat hij maakt in potlood, houtskool,
olieverf en acrylverf, in het werk van keramiste
Betsy de Jonge uit Heinkenszand zijn klei en
vuur het uitgangspunt. Kunstschilder Jopie
Minnaard uit Heinkenszand vindt inspiratie in
Zeeland als grens van land en water, zijn plaats-
genote Nellie Grim schildert bloemen, land
schappen en speelgoed in een wat onwerkelijke
setting. In Heinskenszand is ook 't Kunsthuus
gevestigd, waar schilderijen worden getoond
van C. Miedema-Sandee en keramiek van M.
Weststijn.
Glas
Kunstglazenier Rinus Rentmeester laat in zijn
atelier in Nieuwdorp zien hoe licht en lijnen in
glas worden gevangen. De Nieuwdorpse beeld
houwster Ingrid Gillisen maakt beelden in steen
en brons. Het werk van Marian Aerssens uit El
lewoutsdijk is een 'queeste naar de essentie van
de mens'. Lage horizons, katten en tulpen
behoren tot de favoriete onderwerpen van Nelly
van Nieuwenhuijzen uit Lewedorp. Keramiste
Cock Hazelager uit Borssele heeft dit jaar geko
zen voor het thema boom en oerpotten.
Alle deelnemende kerken en molens zijn herken
baar aan wimpels, in en buiten Borsele is een
brochure beschikbaar met kaart en routebe
schrijving.
Deze rubriek is uitsluitend bestemd voor reacties op in de PZC versche
nen redactionele berichten, artikelen of commentaren. De reactietijd
beloopt uiterlijk 7 dagen. Plaatsing van bijdragen betekent niet dat de
redactie de meningen en stellingen van de inzenders onderschrijft.
Open brieven, oproepen, gedichten en anonieme inzendingen worden
niet geplaatst. Bijdragen mogen niet langer zijn dan 250 woorden. De re
dactie behoudt zich het recht voor inzendingen te bekorten. Overat
weigerde brieven wordt niet gecorrespondeerd.
Het management van Arduin
wordt verweten onkundig per
soneel in te zetten. Directeur
van den Beemt is voldoende
kundig om ook hier weer een
draai aan te geven. Maar wat
hangt degene boven het hoofd
die dit veroorzaakt heeft, zij
draait hiervoor op. Gaat men nu
nog door met onkundig perso
neel aan te nemen? Je zal je kind
af moeten staan als ouder om
wat voor reden ook, een emotio
neel gebeuren. Mag je dan ver
wachten dat het in goede han
den is met goed opgeleid
personeel? Niet dus. Hoelang
gaat het allemaal nog door on
danks dat er al genoeg kritiek is
geweest binnen de stichting Ar
duin. Alles onder het mom de
cliënt laten wonen in een zo'n
gewoon mogelijke t situatie,
kleinschallig. Tineke was meer
voudig gehandicapt, dus
verdiende ze alle zorg. Bijvoor
beeld even voelen aan het bad
water is de normaalste zaak
voordat je zo iemand wast. Je
ziet mijns inziens al aan het wa
ter dat het te heet was: damp.
Waar was op dat moment de lei
ding? ik hoop in de toekomst dat
de cliënten die in Arduin wonen,
de deskundige hulp krijgen die
ze verdienen. Zelf kunnen velen
het niet verwoorden.
H. Klaaijsen
Valkenisseweg 41
Biggekerke
Ook ik wil reageren op de inge
zonden brieven over de WAO. Ik
zit al zeven maanden thuis door
falen van de Arbodienst, na vier
operaties aan beide knieën,
waarvan de laatste op 16 febru
ari 2001. Het werk dat ik deed
kan ik niet meer, ander werk in
het bedrijf is er niet, dus zou ik
via de Arbodienst in het Tempo-
Traject komen voor een om
scholing cursus. Hiervoor zou
mijn baas 25 procent van het
cususgeld moeten betalen, waar
hij niet akkoord mee ging, want
hij heeft geen ander werk voor
mijDe Arbodienst en mijn baas
werden het niet eens dus ge
beurde er niets en hoorde ik ook
niets meer. Van de Arbodienst
moest ik zelf initiatief tonen
dus ben ik vanuit de ziektewet
gaan solliciteren. Eigenlijk zot
der kans zoals iemand bij het ar
beidsbureau voorspeld had. Ik
heb uiteindelijk omdat ik niet
meer wist tot wie ik mij kon
wenden (want ik wil zo graag
aan de slag) op 17 mei een brief
gestuurd naar het Gak, waarin
ik alles heb uitgelegd. Ze waren
stomverbaasd dat ik nog niet
met een omscholing bezig was,
zij willen mij nu verder helpen'
Naar mijn mening wordt er zo
langs elkaar heen gewerkt door
diverse diensten, dat als je zelf
geen stappen onderneemt, ]e:
vanzelf in de WAO komt waarje
helemaal niet in wilt. Er wordt
nog steeds gezegd dat er zoveel
mensen ten onrechte in de WAO
zitten. Het zou tijd worden dat
daar eens een grondig onder
zoek naar komt
G. Kaasenbrood-Flien
Langeweegje31
Koudekerke
Hierbij wil ik reageren op hef
artikel in de PZC (11-06) over de
moord op Lumumba in 1961
Hierin staat vermeld dat Patnee
Lumumba zou zijn vermoord in
het huidige Lumumbashi (voor
heen tot 1966 Elizabethstad).
Volgens mijn atlas en volgens de
encyclopediën bestaat er echter
geen Lumumbashi maar wel een
Lubumbashi in Congo. Het leu
ke is dat het erop lijkt volgens
uw artikel dat Elizabethstad is
vernoemd naar degene die in die
stad is vermoord, Patrice Lu
mumba, maar dit blijkt dus niet
het geval te zijn. Lubumbashi is
volgens de encyclopedie ver
noemd naar een riviertje dat
door de plaats loopt.
P. J. Huttink
W. Arondeusstmatl
Middelburg
MIDDELBURG, Concertzaal
Het VU-Orkest olv Daan Admi
raal met als soliste Janine Jan
sen (viool) in werken van Benja
min Britten en Gustav Mahler.
door Kees Cijsouw
Nee, bij het VU-Orkest hoef
je niet bang te zijn dat je je
verveelt. Tijdens de jaarlijkse
voorjaarstournee doet de club
nu al een paar decennia Middel
burg of Veere aan en steeds ver
rast de inventiviteit van de pro
grammering: zelden een platge
treden pad, altijd iets verfris
sends en nooit zonder bovenmo-
dale ambitie.
Neem het programma dat vrij
dagavond in Middelburg klonk:
het vioolconcert van de Engels
man Benjamin Britten dringt
zelden in een Zeeuwse concert
zaal door en datzelfde geldt
voor de zesde symfonie van
Mahler; de enige keer, die ik me
herinner was een uitvoering, ze
ven jaar geleden, door datzelfde
VU-orkest, zij het in een andere
samenstelling.
Een bovenmodale ambitie. Die
hebben dirigent Daan Admiraal
en zijn jonge orkestleden hard
nodig gehad om zich in Mahler
Zes te verplaatsen en die muziek
klank te geven. De wereld die
Mahler in dit werk opbouwde,
maakt een concertervaring niet
zonder meer tot een gezellig
uitje. Van alle auteurs die zich
met Mahler hebben bezigge
houden, heeft Simon Vestdijk
zijn symfonisch oeuvre het tref
fendst metafysisch geduid. Me
dicus, auteur en muziekliefheb
ber Vestdijk onderscheidde
Mahlers symfonieën afwisse
lend met een karakteristiek,
ontleend aan zijn professie:
diastole en systole - ontspan
ning en spanning dus, natuur
beleving en spiritualiteit, aards
en hemelbestormend.
De oneven genummerde symfo
nieën hebben een lichter, min
der strijdbaar karakter dan
naar het bovenzinnelijke stre
vende even werken.In de dui
ding van Vestdijk wordt in de
Tweede een gemeenschap als
het ware een glimp op de hemel
beloofd, bereikt in de finale van
de Vierde het kind het paradijs
en mislukt in de tragische Zesde
de poging van het volwassen in
dividu de hemel te bestormen.
De spanning en concentratie
zijn niet te missen: „Een sup ra-
naturalistische duiding is on
ontkoombaar - tenzij men in het
geheel niet wil duiden," noteer
de Vestdijk.
De onverwoestbare Daan Adi-,
miraal leidde zijn manschappen
vrijdagavond zeer gedecideerd
door een uitvoering, die welis
waar respect afdwong, maar
nog niet op alle fronten was uit
gekristalliseerd; in dit opzicht
kon Middelburg dienen als een
soort tryout voor de concerten
vandaag en zondag in Utrecht
en Amsterdam. Het gaat me met
technische onvolkomenheden
als regelmatig wankele hoor-
ninzetten, af en toe een nasle-
pende cellogroep of het niet feil
loos overnemen van een thema
van de ene naar cle andere sectie
van het orkest. Die manke
mentjes werden wat mij betreft
royaal overvleugeld door de
geestdrift, waarmee iedereen
zich voor Mahler en Admiraal
inzette.
Naar mijn indruk was in de ver
tolking het evenwicht tussen de
delen nog niet optimaal. Daar
leden het eerste deel en het An
dante onder: de eerste twintig
minuten leek er nog teveel on
rust in het orkest te zitten en
zakte af en toe - vooral halver
wege - de spanning uit de mu
ziek weg. Het serene, soms bijna
myastiek aandoende langzame
deel klonk mij te prozaïsch
te overtuigen. Daar staat tegen
over, dat het grimmige Scherzo
en die zo onwillig beginnendeen
daarna zo verbeten finale nt-
misch markant en zonder inzin
kingen werden opgetrokken.
Vooral in de finale werd de
spanning trefzeker opgevoerd
en het VU-Orkest leverde zo
toch een respectabele prestatie.
Bij al dat orkestrale geweld zou
men bijna vergeten dat Admi
raal c.s. en violiste Janine Jan
sen een met zorg
substantieël voorafje
Brittens vioolconcert - gesemc-
ven in 1939, toen hij 26 was
bleek een verrassend inventiel
werk. Janine Jansen deed w
haar vertolking het niveau va?
de muziek alle recht: delicaatuj
het fijnzinnig-melancholiscn^
eerste deel, met flair en virtuosi^
teit in het flamboyante midden
stuk en met een glanzende toon
in de Passacaglia. Het orkest
toonde zich een opvallend afcj
tente en alert reagerende part
ner. Magere publieke opkomst:
er zaten ongeveer evenveel mu
sici op het uitpuilende podium
als luisteraars in de zaal.