Nostalgie viert hoogtij
in Het Kleinste Huisje
Kikkers kwaken hun paringsconcert
PZC
Botanische vijvertuin
56
Schermerhorn
Wijn
Schreeuwen
Stoomtrein
Verwolde
Fotografie
zaterdag 16 juni 2001
Je bent er in vier, vijf stap
pen voorbij: 'Het Kleinste
Huisje van Schermerhorn'.
En tegelijk ook het leukste.
Nostalgie in optima forma.
Met een bedstee in de woon
kamer, een plee boven het
water en een fles Draisma le
vertraan in de volle provisie
kast. 'Weet je nog? Dat had
den we vroeger thuis ook!
Hij heette Cornelis. Maar dat
wist alleen z'n dochter. Dus
noemde heel Schermerhorn
hem 'opa'. En werd zijn woning
aangeduid als 'het huissie van
opa Konijn'. Eigenlijk was zelfs
dat nog te veel gezegd, 'huissie'.
Het houten optrekje mat exclu
sief het klompenhok nauwelijks
vier bij vier meter, de wind
gierde er dwars doorheen en el
ke keer als er een zware vracht
auto langs reed, viel het heilig
hartbeeld van het dressoir. Maar
het meest opmerkelijke was de
plee. Die stond buiten. Boven de
sloot, 's Zomers was dat nog niet
zo'n probleem, 's Winters wel.
Als het vroor, vei*telde Konijns
dochter Em later, vormde zich
op het ijs al snel 'een bijzonder
landschap.'
Niet dat ze er opa Konijn ooit op
hebben aangesproken, de
Schermerhorners. Ze vonden
het alleen wat vreemd. In de 67
jaar dat de oude baas in zijn
huisje aan het Zuidje woonde,
had hij er nauwelijks iets aan
verspijkerd. Jawel, toen in de
winter van 1942 de sneeuw hori
zontaal door de huiskamer
gierde, werd de houten pui ver
vangen door een stenen. Maar
toen opa in 1987 overleed, stond
er nog steeds een bedstee in de
woonkamer, bedroeg de ruimte
tussen vloer en plafond 187 cen
timeter (balken niet inbe
grepen) en lagen er dekens op de
elektrische leidingen om ze te
beschermen tegen kou en vocht.
Enquêteformulier
Dat zie je wel meer. Dat alles 'la
ten zoals het is' iets heel bijzon
ders kan opleveren. Het 'huissie'
was door de rampokkende
jeugd van Schermerhorn al bij
na met de grond gelijk gemaakt
toen de dokter zich ermee ging
bemoeien. En de slager. En de
architect. 'Wat zou u er van vin
den', luidde de vraag op een
door het hele dorp verspreid en
quêteformulier, 'als het huisje
van opa Konijn wordt gerestau
reerd?' Van de ongeveer twee
duizend stencils kwamen er wel
veertig terug. En die waren, zegt
Pieter Schotsman nu, 'heel posi
tief'.
Schotsman is woordvoerder van
de 'Stichting Het Kleinste Huis-
Het 'Kleinste Huisje van Schermerhorn' met geheel links de buitenplee met orginele WC-bril.
je van Schermerhorn' die me
teen na de enquête, in 1988,
werd opgericht. Maar je mag 'm
ook duvelstoejager noemen. Of
conservator van zijn part. Toen
ze hem vroegen zitting te nemen
in het comité, had hij niet lang
nagedacht. „Want denk erom,
dit huisje is heel bijzonder.
Vroeger stonden er hier tiental
len zo. Allemaal bewoond door
landarbeiders met grote gezin
nen. Tien kinderen was geen
uitzondering. Om ruimte te
winnen ging de kachel met
Pinksteren naar het schuurtje
en hij kwam pas weer terug in de
herfst als het echt koud werd. In
één bedstee sliepen vier kinde
ren. En in de krib boven het voe
teneind nog 's eentje."
Ze zijn er bijna drie jaar mee be
zig geweest, met de restauratie
van het huisje. De al hoog en
breed gepensioneerde dorpsarts
maakte het vloerhout spijker-
vrij en deed het schilderwerk.
Een elektricien legde nieuwe
leidingen. De loodgieter zorgde
voor een wind- en waterdicht
dak. Provincie en gemeente
kwamen met een subsidie van in
totaal meer dan veertigduizend
gulden over de brug. Schots
man: „Als je maar eenmaal een
beginnetje hebt, dan kan het
hard gaan."
Nog steeds verandert er bijna
maandelijks iets aan het in 1992
geopende 'huisje'. Dorpsbewo
ners ruimen thuis de zolder op,
vinden een nog puntgave stro
matras en denken, hé zou dat
niet iets? Schotsman: „Staat op-
Het Kleinste Huisje van Schermerhorn staat aan het Zuidje 11 in Schermerhorn en is tot en met sep
tember elke zondag geopend van 11 tot 17 uur en in juli en augustus ook elke zaterdag van 11 tot 17
uur. Eventueel kan het buiten de openingstijden op aanvraag worden bezocht: 072-5022374. De toe
gang is gratis. Een bezoek aan 'Het Kleinste Huisje' is goed te combineren met een fietstocht door het
zogeheten 'Land van Leeghwater' dat de deelnemers door prachtige dorpen als De Rijp, Graft, Scher
merhorn en Middenbeemster voert. Langs het traject liggen onder meer de Museum-molen, het Muse
um Betje Wolff, het Rijper Museum en dus ook 'Het Kleinste Huisje'.
Meer informatie: Museum-molen, Noordervaart 2, Schemerhornd 072-5021519 en internet www.mu-
seummolen.nl
foto Hans van Weel
eens slager Deckwitz voor de
deur. 'Zèg Schotsman, is dat iets
voor jullie? Ik heb hier nog een
originele pleedeksel.' En zo zijn
we ook aan een ruim honderd
jaar oud dienstbode-kastje ge
komen. En een eierwekker uit
de negentiende eeuw. Bij de
tweeduizend bezoekers die we
nu per jaar hebben, zitten er al
tijd wel een paar die roepen dat
ze iets voor ons hebben. Prach
tig. Kom maar op. Het huisje
wordt daardoor steeds echter."
Met de provisiekast als hoogte
punt. Terugblik op een harde
jeugd. Toen er nog karnemelkse
pap met vellen werd opgediend.
En broeder in de zak. Alle ingre
diënten zijn in de kast voor
handen. Met inbegrip van 'het
verschrikkelijkste van het ver
schrikkelijkste': een fles Drais
ma levertraan. Prijs 1,50 gul
den. Schotsman lachend: „Als
de mensen dat zien, slaan ze me
teen een hand voor hun mond.
Af-schu-we-lijk. Maar het is
natuurlijk ook het feest van de
herkenning. En dat geldt voor
het hele huisje. Om de minuut
hoor jeze 'troepen: 'Weet je nog?
Dat hadden we vroeger thuis
ook!'."
Rob Dobbelsteen
De Botanische Vijvertuin van Ada
Hofman in het Overijsselse
Gramsbergen straalt één en al rust uit.
Maar vanaf de eerste mooie dagen in
mei tot half juni barsten de kikkercon
certen los. Het is paringstijd voor de
groene kikker en de paringsroep klinkt
vanuit meerdere vijvers. Maar het con
stant opzwellende gekwaak verstoort
de stilte niet. Het sonore geluid past in
het natuurparadijs dat Ada en haar
man Douwe rond hun woning gescha
pen hebben. „Het zijn mijn nachtega
len", stelt de vijverliefhebster verte
derd vast.
Bij oudere mensen van boerenafkomst
komt de jeugd weer naar boven, zodra
ze het geluid van de kikkers ontwaren.
Stadse bezoekers hebben er meer moei
te mee.,We hebben wel vrouwen gehad
die gillend wegrenden zodra ze de eer
ste kikker zagen."
Wie de kikkers in Gramsbergen echt
wil ontwijken, krijgt nog een hele klus:
in de vijvers leven gemiddeld driedui
zend van deze beestjes. Door hun
schutkleur vallen ze amper op. Maar
wie goed oplet, ziet ze overal langs de
randen van de talloze vijvers zitten.
Wie ze niet ziet, merkt ze toch op: als je
er langs wandelt, springen de amfibie-
en achter elkaar in het water. Plop
klinkt het dan in korte tijd vele malen
in het water.
De Hofmannen zijn er trots op, want de
kikker heeft altijd symbool gestaan
voor de zuiverheid van het water. Het
dier behoort ook tot de beschermde
soorten, dat wil zeggen dat de koud
bloedige niet gevangen mag worden,
vervoerd mag worden of in gevangen
schap gehouden.
De vijverliefhebbers waren wel ge
noodzaakt die regels één keer te over
treden toen ze verhuisden naar Grams
bergen. Tien kikkers werden toen van
hun vorige vijver overgezet naar de
nieuwe. De populatie groeide daarna
vanzelf. De beestjes voeden zich met de
insecten, die op de planten rond de vij
vers afkomen. „Ze eten echt alles wat
om hen heen beweegt." De natuur zorgt
er zelf voor dat er niet te veel kikkers
komen. „Dan vreten de ouders de jonge
kikkers op."
In 1987 begon Ada Hofman, auteur van
'Het Vijverboek', 'Vijvers' en 'Het Ada
Hofman vijverboek', met de aanleg van
haar 2,25 hectare grote vijvertuin. In
middels zijn er dertig verschillende tui
nen ontstaan, variërend van onkruid-
tuin, rotstuin, vlindertuin, artsenijtuin
en grassentuin tot de Japanse tuin.
Niet alles is door de eigenaresse zelf
aangelegd. Ook andere hoveniers heb
ben de ruimte gekregen hun visie op de
tuin weer te geven. Drie tuinmannen
dragen zorg voor het onderhoud, maar
het echtpaar Hofman werkt zelf nog el
ke dag mee.
Centraal in de tuin liggen drie grote na-
tuurvijvers, omgeven door vijftig voor-
gevormde- en folievijvers. Af en toe
worden hele stukken tuin opnieuw in
geplant. Het levenswerk van Ada is een
altijd doorlopend project. „Het moest
niet zoveel werk zijn", verzucht ze tij
dens een ronde door haar domein .Maar
even later, als ze een vink gedag heeft
gezegd: „Ik ben een rijk mens, rijk van
binnen."
Bekvechten
Ada Hofman vormt de creatieve geest
achter alle ideeën. Haar man brengt
haar vaak weer met beide voeten op de
grond door de praktische kanten te be
lichten. Samen bekvechten ze heel wat
af over de uitvoering van de ontwer
pen, maar ze komen er altijd uit. „Het is
onze liefde, wij helpen elkaar." Het
beeld bij de entree moet dit gevoel uit
beelden. Ada staat in een vijver en
wordt door Douwe naar de kant ge
trokken.
Om haar passie voor vijvers te verkla
ren, gaat Ada Hofman terug naar haar
jeugd. „Door omstandigheden thuis
trok ik er altijd op uit. Als klein kind al
zat ik vaak langs de waterkant. Dat
mysterieuze onderwaterleven heeft me
altijd geboeid. Al die schakels in de na
tuur, die tezamen een evenwicht vor
men." Haar man beschrij ft haar als een
„natuurtalent." „Zonder opleiding
heeft ze de natuur leren kennen." Door
deskundigen wordt de vijverliefheb
ster daarom lang niet altijd serieus ge
nomen.
Vooral de commercie heeft het op het
echtpaar gemunt, weet Douwe Hof
man. „Omdat wij overal vertellen dat
helder water mogelijk is zonder ge
bruik van pompen of filters. Ook ande
re toevoegingenzoals substraat of kor
rels op de bodem, worden door ons
afgeraden. Wij geven meer adviezen
over wat niet gedaan moet worden, dan
over wat er allemaal wel moet komen."
Biologisch evenwicht is voldoende, is
de stelregel van Ada Hofman. „Een
leefgemeenschap van planten en die-
tuurliefhebster ontdekt: „Kijk, olie op
het water. Hier is vannacht een reiger
geweest." Om de reigers, ooievaars,
eenden en andere ongewenste dieren te
verdrijven, staat één van hen elke och
tend om 5 uur op om ze af te schrikken
met een alarmpistool.
Ook de vijver met koikarpers is niet
naar de zin van de maakster. „Met die
vissen word je sinds een jaar of drie,
vier doodgegooid", verklaart haar
man. „Maar een koi karper past niet in
ren, die zichzelf in stand houdt, zonder
ingrijpen van mensenhand."
Dat het in de praktijk werkt, laat het
echtpaar tijdens een ronde door de tuin
zien. De vijvers en aquaria zijn inder
daad helder. Hoewel, enkele vertonen
een schoonheidsfoutje. Het is de schep
ster van het geheel een doorn in het oog:
„Gatverdamme, al dat stuifmeel, ik
word er zo moe van." Het is afkomstig
van de bomen die als omheining voor de
hele tuin dienen en het ligt als een groe
ne sliert in sommige vijvers. Ook een
andere boosdoener wordt door de na-
een siervij ver, die heeft eenheel ander
type vijver nodig." Toch kon het echt
paar het niet laten ook voor deze vissen
de ideale vijver uit te proberen. Ze laten
ze nu zwemmen in een kale bak die door
gaas gescheiden is van het vijverdeel
met plantjes. „Maar ze hebben abso
luut een schone bodem nodig. Dat bete
kent dat je drie, vier keer per week de
troep weg zou moeten zuigen met een
groot filter. Dat noem ik geen vijver
meer."
Hoewel het experiment niet echt ge
slaagd is, wil Ada Hofman haar koikar
pers niet meer kwijt. „Beatrix, kom
eens bij het vrouwtje", roept ze zodra ze
bij de karpervijver stopt. „Kusje",
voegt ze eraan toe als de vis zich laat
zien en het beestje laat zowaar zijn
bekje over haar hand gaan. „Ja, jullie
hebben het goed bij vrouwtje. Ik kom
zo bij jullie. Margriet en Claus."
Ondertussen instrueert ze haar tuin
mannen, maar haar adviezen verstom
men in het geweld van de kikkercon
certen. „Kun je me wel verstaan?"
Hoewel er verschillende soorten kik
kers in de tuin leven, is de paringsroep
afkomstig van de groene kikker De
roep wordt teweeggebracht door het
vullen van de kwaakblazen achter de
mondhoeken, waardoor als het ware
bellen geblazen worden. De mannetjes
zwemmen op dat moment rond en om
klemmen alles wat beweegt. De groene
kikker is er in een kleine soort (tot 8
centimeter), een middensoort en een
grote soort, die de meerkikker wordt
genoemd en 15 centimeter groot kan
worden.
Het is deze meerkikker die de concer
ten in juni afsluit. In mei kwaakt de
kleine soort, waarna de middelste het
overneemt.
Maria Delgrosso
De Botanische Vijvertuin van Ada Hofman is gevestigd aan de Westeindiger-
dijk 3 in Gramsbergen (0524-562.448). Geopend: van 1 april tot 1 november
op dinsdag tot en met zondag van 10.00 tot 17.00 uur. Op feestdagen is de tuin ook
op maandag geopend. De entree bedraagt 14 gulden per persoon. Kinderen onder
de 12 jaar worden niet toegelaten, of ze moeten in een buggy of wandelwagen zit
ten. Ook honden zijn niet toegestaan.
Brood en wijn in het oude
Israël heet de nieuwe expo
sitie in het Bijbels Openlucht-
musuem. Eerder was deze
tentoonstelling te zien in Jeru
zalem en Genève. Tot eind au
gustus kunnen bezoekers er
onder meer godenbeeldjes,
wijnbekers en broodstempels
bewonderen.
Het Nederlands Wijnmusuemm
Arnhem heeft een parallelten
toonstelling. Dit museum is be
perkt open: tel. 026-4424042
Wie beide musea bezoekt krijgt
korting. Het Bijbels Openlucht
museum is gevestigd in Heilig
Landstichting, tel. 024-
3823110, www.bijbelsopen-
luchtmuseum.nl
"NTormaal mag het niet, zo
IN hard schreeuwen als je
kunt. Zeker niet in een museum.
Maar tot 2 9 oktober ligt dat an
ders in het Nationaal Museum
van Speelklok tot Pierement in
Utrecht. Daar is de expositie
'MuziekFabriek versie 2.0: De
Stem'. Jonge bezoekers van
pakweg acht tot vijftien jaar
kunnen in een badkamer hun
stem schor schreeuwen, zelf hun
toonhoogte bepalen, meezingen
in een videoclip of de stem ver
vormen. Regelmatig zijn er de
monstraties, workshops en op
tredens.
Meer informatie: tel. 030-
2312789,
www.muziekfabriek.nl
De Veluwsche Stoomtrein
Maatschappij (VSM) heeft
voor het voorseizoen een aantal
activiteiten op touw gezet. Zo
wordt op 21 en 2 8 j uni en op 5 ju
li gereden. De trein vertrekt om
14 uur uit Apeldoorn en om
14.28 uur uit Beekbergenen
rijdt vervolgens naar Eerbeek
Van maandag tot en met vrijdag
in de periode 9 juli tot en met 21
augustus worden de stoomloco
motieven van de VSM opge
stookt om twee keer per dag van
Apeldoorn naar Dieren af te rei
zen.
Een andere mogelijkheid is de
combinatie van boot en stoom
trein. Deze route begint bij de
halte Immenbergweg om 9.30
uur of op station Beekbergen om
9.40 uur. Aansluitend eenritper
dieseltrein van Apeldoorn naar
Zutphen en vervolgens om 14.15
uur een boottocht over de IJssel
en om af te sluiten een stoom
treinrit langs het Veluwemas-
sief. Er is ook een mogelijkheid
om met een kaartje met de
stoomtrein naar Apeldoorn te
reizen en vandaar naar de
Apen heul. Vertrek van de Im-
menbergweghalte om 9.30 uur
en vanaf station Beekbergen om
9.40 uur.
Huis Verwolde in Laren (Gld)
heeft voor de zomermaan
den een arrangement opgesteld
Een (verwarmde) paardentram
rijdt dan op gezette tijden inde
omgeving van Laren naar Huis
Verwolde. Daar worden bezoe
kers in het achttiende eeuwse
landhuis ontvangen en krijgen
een rondleiding door de com
pleet ingerichte kamers. Inde
Oranjerie staan koffie en thee
klaar. Huis Verwolde is een
mooie plek voor natuur- en cul
tuurliefhebbers. De paarden
tram rijdt vandaag, zaterdag, en
op 30 juni, 14 en 28 juli, 11 en 25
augustus en 24 oktober.
Reserveren: 0573-401.825.
Hu'
Kikkers in de botanische vijvertuin in Gramsbergen.
foto Jan Bouwman
I" et Noordbrabrants Muse-
lum presenteert in de zo
mermaanden een overzicht van
een eeuw fotografie in Noord-
Brabant. Elk jaar uit de vorige
eeuw wordt vertegenwoordigd
door een foto van telkens ver
schillende gebeurtenissen en
plaatsen in deze provincie. De
tentoonstelling geeft een ver
rassend beeld van Brabanders
in de twintigste eeuw. Naast fo
to's van markante historische
gebeurtenissen, zoals de Twee
de Wereldoorlog, de waters
noodramp en het pausbezoek,
zijn er ook kiekjes van faits di
vers: een kinderfeestje, de vie
ring van Koninginnedag, een
wielerwedstrijd en palmpasen
Meer informatie: telefoon: 073-
6877815
