PZC
Spitsuur op het rieten dak
49
Elpees leven voort
als fruitschaal
Scheidingswand
snel te monteren
zaterdag 16 juni 2001
Alles gebeurt op het zicht. Rietdekken is en kwestie van gevoel.
De familie Den Herder
heeft er zelf ook ver
baasd van gestaan: zoveel
belangstelling voor dat rie
ten dak van hun woning. Al
die vragen van bekenden,
maar ook van passanten die
hun oog laten vallen op het
royaal bemeten pand dat aan
de Walcherseweg in Middel
burg is verrezen. Iedereen
wil het weten: vanwaar die
beslissing om in plaats van
pannen materiaal uit de
grassenfamilie te kiezen?
Wat voor voor- en nadelen
zitten er aan zo'n rieten dak
vast? Hoe gaat de verzeke
ring daar mee om?
Het rietdekkersvak heeft,
hoewel een eind boven de
grond uitgeoefend, lange tijd
geen hoog aanzien genoten.
'Trouw nooit een rietdekker,
dan trouw je de nood, 's zomers
geen man en 's winters geen
brood', luidde een weinig be
moedigend gezegde. Het riet-
dekken leek op den duur voor
bestemd een oud ambacht te
worden. De populariteit bereik
te in de jaren tachtig zelfs een
dieptepunt. Zo'n dak is niet al
leen brandgevaarlijk maar ook
tamelijk prijzig, werd er ge
steld. Naarmate het beter ging
met Nederland en er ook meer
geld te besteden was raakte de
natuurlijke dakbedekking uit
de klompensfeer en terug in de
gratie. Een onlangs geïntrodu
ceerde brandwerende construc
tie heeft de belangstelling voor
een rieten dakbedekking alleen
maar meer aangewakkerd.
De Vakfederatie Rietdekkers
komt bosjes ambachtslieden te
kort om aan de enorme vraag te
kunnen voldoen. Het is com
pleet spitsuur op het dak. Er
werken in Nederland dagelijks
ongeveer 900 rietdekkers in ho
ger sferen terwijl er zeker 1500
nodig zijn, becijfert secretaris
Henk Horlings. Het is een vak
dat vroeger van vader op zoon
overging. En nog steeds is het
een ambacht dat je moet leren
door het te doen. Na twee jaar
praktijkarbeid is het mogelijk
een cursus te volgen waar van
alles dat om het vak heen zit kan
worden opgestoken. Al bij al
neemt het drie jaar in beslag
voordat een rietdekker voor het
eerst zelfstandig op een karwei
kan worden gezet. Horlings:
,Het lijkt makkelijk maar toch
is het behoorlijk lastig."
Het nijpende gebrek aan vak
krachten brengt lange wachttij
den met zich mee. Dat kan wel
tot een jaar aanlopen. Het zou
een aardige stunt opleveren als
Peter Koelewijn kon worden be
wogen om als tegenhanger voor
zijn hit 'kom van dat dak af
jonge mensen aan te moedigen
een vak op het dak te kiezen.
Voor een doorknede ambachts
man valt er tegenwoordig een
leuke boterham in het riet te
verdienen.
Bedenkingen
Het echtpaar Den Herder heeft
een tijd lopen dubben: komen er
voor de nieuwe woning dakpan
nen aan te pas, wordt het lei
steen of riet. Vooral bij die laat
ste mogelijkheid kwamen de
bedenkingen. Had riet niet de
naam ontzettend prijzig te zijn?
En hoe moeilijk zou de verzeke
ring doen? Het ontwerp van de
architect ging uit van een rode
pannenbedekking. Maar omdat
omringende opstallen bij het
nieuwe huis al met die kleur
dakpannen waren belegd, zou
het allemaal wel erg rood wor
den. ,,En bij blauwe dakpannen
had ik zoiets van: dan wordt het
een ratjetoe", vertelt Lineke den
Herder.
Het kostte haar moeite maar
uiteindelijk wist ze och haar
man over te halen. ,,Riet is echt
het allermooiste", licht me
vrouw Den Herder de keuze na
der toe. ,,Als ik een rieten dak
zie moet ik daar altijd naar kij
ken. Ik heb daar een passie voor.
Het is uiteraard duurder dan
pannen, maar je hebt zoveel
meer. Zo'n dak geeft een lande
lijke, nostalgische uitstraling."
Voor bedekking van de Middel
burgse woning is gebruik ge
maakt van een nieuwe, door de
branche zelf ontwikkelde me
thode waarbij het riet recht
streeks op een dichte onderplaat
wordt ondergebracht. De zoge
heten schroefdakconstructie
bevordert niet alleen de brand
veiligheid maar zorgt ook voor
minder tocht en stof waardoor
er zuiniger met energie kan
worden omgesprongen.
De Vakfederatie Rietdekkers
heeft het bij een verzekering
voor elkaar gekregen een rietge-
dekt pand tegen dezelfde pre
mie te verzekeren als voor een
woning huis met een pannen
dak. De Den Herders zochten en
vonden een oplossing via huis
bankier de Rabobank die weer
met Interpolis samenwerkt. Na
een aanvankelijke offerte met
een premie die drie keer hoger
uitpakte gaven de brandvertra
gende platen de doorslag en
werd een akkoord bereikt over
een premie die maar dertig pro
cent hoger ligt dan een gewone
verzekering.
Lineke den Herder zegt het nu al
te merken dat het in huis in het
milde jaargetijde heel koel is.
En voorspeld is dat het 's win
ters een stuk behaaglijker is.
Dat komt niet alleen door de
isolerende werking maar ook
door de overstekken van het
dak. Bij het aanleggen van dak
goten moest noodzakelijkerwijs
worden gekozen voor koper als
materiaal. „Iets anders gaat niet
met riet."
Slechts veerttig procent van het
basismateriaal komt in Neder
land tot wasdom. De grootste
voorraden worden met wagon
ladingen tegelijk uit het buiten
land aangevoerd. De voor
naamste herkomstlanden zijn
Turkije en Hongarije. Ook komt
er veel riet uit Oostenrijk, Polen,
Estland en Roemenië. Henk
Horlings geeft het verschil aan:
„Nederlands riet is tamelijk
spits. Dat verdekt heel makke
lijk. Buitenlands riet is moeilij
ker verwerkbaar. Daar staat te
genover dat het iets goedkoper
is. Wat de kwaliteit betreft doet
het Nederlandse riet volgens
Rietdekken is een vak apart.
Horlings niet onder voor wat er
uit het buitenland komt. Maar
voor alle toeleverende oorden
geldt dat er 'soms veel bagger
tussen kan zitten'. De vakfede
ratie ziet erop toe dat de aange
sloten leden goed werk en mate
riaal afleveren.
De tarieven die rietdekkers
hanteren zijn heel erg regioaf-
hankelijk. In Drente wordt het
goedkoopst gewerkt, weet Hor
lings. Daar zitten veel rietdek
kers die elkaar beconcurreren.
De consument kan daar van
profiteren. In Zeeland zijn de
ambachtslieden dun gezaaid.
Het Domburgse bedrijf Rosema
heeft zo'n beetje het rijk alleen.
Het bedrijf komt oorspronkelijk
uit het noorden van het land
waar in vroeger tijden nagenoeg
op elke hoek van de straat een
rietdekker woonde.
Ook in Domburg wordt ge
klaagd over tekort aan man
kracht. Het is ook niet ieders
werk. „Je moet er gevoel voor
hebben", zegt Elly Rosema. „Je
Lineke den Herder voor haar huis: „Als ik een rieten dak zie moet ik daar altijd naar kijken. Ik heb daar een passie voor."
fotografie Ruben Oreel
kunt niks met een meetlat doen.
Alles gebeurt op het zicht." De
prijs van een rieten dakbedek
king wordt mede bepaald of het
een bewerkelijk object is, wat
voor planken er onder zitten en
of er getimmerd moet worden.
Rosema: „Reken maar op een
bedrag tussen de ƒ175 en ƒ225
per vierkante meter."
Het is bij het Domburgse bedrijf
bekend: het publiek dat kiest
voor riet boven het hoofd is
vooral verkikkerd op egaal
blonde daken. Met name Turks
riet kan in het begin vlekkerig
zijn. „Dan lijkt het eerst op een
dambord en denken de mensen,
ojee, ojee. Maar dat vlekkerige
is wel een goed teken. Dat bete
kent dat het riet met de voeten in
het water heeft gestaan. Dan
krijg je riet van de beste kwali
teit. Na een poosje zie je niks
meer van die vlekken."
Volgens bepalingen in het
bouwbesluit stellen gemeenten
als eis dat er binnen vijftien me
ter van de grens met het perceel
van de buren geen brandbare
dakbedekking mag worden toe
gepast. Alleen na een brandwe
rende behandeling wil men wat
soepeler zijn.
Helling
Wie zijn dakpannen met het grof
vuil wil meegeven om vervol
gens voor riet te kiezen dient
zich te bedenken dat riet niet op
alle soorten daken toepasbaar
is. Daken dienen een bepaalde
graad van schuinte te hebben.
Een dak met een flinke helling
zorgt voor een goede en snelle
afwatering. Dat is medebepa
lend voor de levensduur. Een
rietbedekt dak met een hoek van
45 graden gaat makkelijk 35
jaar mee.
Een pannendak, daar heb je als
het niet teveel stormt, geen om
kijken meer naar. Rieten dak
ken vergen onderhoud. Want
mossen en algen kunnen plagen.
Henk Horlings van de vakfede
ratie adviseert mensen die een
rieten dakbedekking hebben la
ten aanbrengen om elk jaar vijf
honderd gulden in een potje te
doen. „De eerste tien jaar zal dat
potje overwegend groeien. Als je
dan na twaalf jaar dat dak een
keer schoon moet laten maken
kun je dat mooi uit dat potje be
talen".
Jacques Cats
Oude elpees als organizer of als schaal. Ook de voetjes van de scha
len komen uit het kringloopcircuit. foto's Annette Vlug
James Last laat zich niet zo
makkelijk vervormen,
maar elpees van The Cats,
Boudewijn de Groot en zelfs
de Teleac-cursus Spaans
voor beginners wel. In het
atelier van Anne Miek
Spruyt uit Nieuwegein krij
gen ze een nieuw leven. Bij
voorbeeld als fruitschaal.
Het geheim van de smid geeft
kringloopkunstenares An
ne Miek Spruyt niet prijs. Maar
het valt niet mee om van een
langspeelplaat een schaal te
maken. Het lijkt alsof ze de pla
ten met geweld indeukt, maar
niet alle vinyl buigt even mak
kelijk en kan scheuren. „Van de
honderd stuks lukken er zo'n
tien. Ik ben een echte vinyloloog
geworden", zegt Spruyt.
Mislukt is bijvoorbeeld een ou
de plaat van André Hazes.
„Even vellerig als de zanger
zelf", zegt Spruyt. Ook zijn niet
alle platen mooi rond of overal
even dik, zo blijkt bij de bewer
king. Maar het album Third Life
van The Cats is een mooie ver
sierde schaal geworden. Com
pleet met kleine katjes rondom.
Een van de pronkstukken van
de collectie.
Spruyt werkt al jaren met afval
en oude, afgedankte spullen.
Als styliste van de Houtense
kringloopwinkel zag ze de laat
ste maanden steeds meer elpees
binnenkomen van mensen die
hun zolder aan het opruimen
waren. „Het is zonde om daar
niks mee te doen en toen ben ik
gaan nadenken wat ik er als
kunstenaar mee zou kunnen
doen." Na een aantal misluk
kingen, lukte het haar om de
platen uiteindelijk om te vor
men tot schaaltjes. Van even
eens gebruikte voetjes van
schemerlampen, eierdopjes, pa
pierbakjes en zelfs een brander-
tje maakt ze de onderstellen van
de schalen. Als het even kan
zoekt ze naar een combinatie
van artiest en onderstel. Zo
heeft ze een rode elpee kunnen
voorzien van rode voetjes.
Een ander nieuw idee is een
soort opbergsysteem. Hierbij
wordt de onderkant van de el
pee gebogen tot er een brede,
stevige gleuf ontstaat, waar bij
voorbeeld makkelijk een krant
in kan. Via staaldraad worden
er zo een heleboel platen onder
elkaar gehangen. „Ideaal voor
de post in een studentenhuis",
denkt Spruyt. „Via de kleur van
de etiketten kun je ook makke
lijk sorteren." Haar grootste 'or
ganizer' heeft ze gemaakt van
de complete Teleac platencol
lectie van de cursus Spaans voor
beginners.
De schalen en de opbergvakken
zijn te zien bij de expositie Ou
disme in Nieuwegein. Daarna
gaan ze in de verkoop. „De scha
len zullen tussen 45 en 225 gul
den gaan kosten", denkt Spruyt.
„De prijs hangt af van bijvoor
beeld het voetje en de tijd die ik
er mee bezig ben geweest. Voor
de organizers ga ik ongeveer 150
gulden vragen."
Ruud Poels
Expositie Oudisme; tot en met
22 juli in Kunstenaars Centrum
Nieuwegein, Kerkstraat 38
Nieuwegein. Het centrum is op
zaterdag en zondag geopend
van 14 tot 17 uur.
Een kamer splitsen in twee
ruimtes vereiste tot nu toe
een stevige constructie van hout
of metaal waarop plaatmateri
aal wordt aangebracht. Voor het
beste resultaat is het aanbren
gen van isolatie bovendien on
misbaar. Zo's scheidingswand
maken kost de nodige tijd. Voor
de doe-het-zel ver die dat sneller
wil komt het wandsysteem
Quick Easy vanaf begin juli
op de markt bij de Praxis.
Het systeem is een drie-in-een:
isolatie (massieve kern), bepla
ting (stevige kartonplaten met
witte afwerking) en constructie.
De wandpanelen worden tussen
de vooraf te monteren vloer- en
wandprofielen geplaatst. Voor
onderlinge verbindingen van de
panelen en voor de verbinding
met vloer en plafond zorgen
spaanplaat verbindingslatten
(veren). Deze veren worden in de
gleuven geduwd die daartoe aan
de zijkanten van de panelen zijn
gemaakt. Daarbij vallen de ve
ren ook in de gleuven in de vloer
en plafondprofielen. Als de ve
ren niet worden vastgelijmd,
blijft de wand verplaatsbaar.
De panelen zijn er in twee
breedten: 29 en 59 centimeter.
De smalle delen hebben een lei
dingschacht met een contact
doos op 20 of op 105 centimeter
vanaf de vloer. Met een gewone
zaag zijn de delen makkelijk op
maat te maken. Als grondstof
voor de wanddelen zijn vlas
scheven, een restproduct van de
vlasteelt, gebruikt. De witte af
werking kan gesaust, behangen,
gespachteld of betegeld wor
den.
Informatie, Praxis of www.doe-
hetzelfwand.nl
