Van de ene kant net een jongetje
Pseudo-patiënt is griezelig echt
Recht op waardig afscheid
Angsten vragen
om een precieze
behandeling
7
spreekuur
Jonge vrouwen met borstkanker vertellen hun levensverhaal
Autisme onderschat
Foliumzuur
in elk ontbijt
Hersenen
herstellen
Bloemkooloor door piercing
Toekenning Van Walree Prijs
Gen-test voorspelt succes medicijn
Effectieve behandeling psoriasis
homeopathie
dinsdag 12 juni 2001
Hnor Marieke van Schie
Fijn dat u zelf tijd heeft, zegt me
vrouw Van Gaal als ik bij haar langs
kom. ,.De assistente zei, dat u het druk
heeften dat de andere dokter misschien
nel even zou komen, maar nu bent u er
toch zelf. Ik wil nameli jk iets persoon
lijks bespreken, en ik zag er erg tegen
op dat met uw collega te moeten doen.
Niet dat ik haar niet goed vind, ze is
kundig en een aardige dokter. Maar u
kent me al zo lang als ik bi j u in de prak
tijk ben. Dat maakt het gemakkelij-
Wezijn intussen naar binnen gelopen,
en ze nodigt me uit plaats te nemen in
deserre. Ze zat kennelijk te lezen, zie ik
aan het boek dat opengeslagen op de
tafelligt. „Ik haal even wat te drinken",
zegt ze. Samen even wat gebruiken
maakt een gesprek soms gemakkelij
ker. Het breekt het ijs. Zo ook hier.
„Mijn zus is plotseling erg ziek gewor
den, de huisarts stuurde haar door met
bloedverlies in de urine, en nu blijkt ze
kanker in de blaas te hebben. Zeis jon
ger dan ik, we hadden altijd gedacht
dat ze me zou overleven. Nooit ziek ge
weest, terwijl ik zo'n krakende wagen
ben. Pijntje hier, pijntje daar. Dat heeft
ons erg aan het denken gezet. Mijn zus
heeft een levenstestament opgesteld,
de huisarts heeft haar daarbij gehol
pen. Ze wil namelijk geen levensver
lengende ingrepen, als die haar niet
meer genezen kunnen. Nu wil ik zo iets
ook met u regelen."
Mevrouw Van Gaal zwijgt en kijkt me
verwachtingsvol aan. Het is een in
drukwekkend verhaal. Mevrouw Van
Gaal is weduwe, haar man heeft ze een
paar jaar geleden verloren aan een
hartinfarct. Ze heeft geen kinderen,
haar zus woont in een andere stad,
maar kwam regelmatig bij haar loge-
ren. Zo heb ik haar leren kennen. Als er
eens een kleinigheid was, kwam ze mee
naar mijn spreekuur'. Ze hebben samen
een hechte band.
Dit moet een ingrijpende periode zijn
voor mevrouw Van Gaal, en kennelijk
heeft dit haar ook geconfronteerd met
haar eigen situatie. „Zoals u weet heb
ik geen kinderen, ik wil graag de zeker
heid, dat ik gerespecteerd word in mijn
wensen ten aanzien van het afzien van
behandeling in een uitzichtloze situa
tie. Geen euthanasie, maar waardig af
scheid nemen. Hoe regel ik dat?"
Ik leg haar uit, dat er een officieel opge
stelde verklaring aan te vragen is bij de
vereniging van euthanasie, waarbij on
derscheid gemaakt wordt tussen actie
ve levensbeëindiging en het afzien van
behandeling, met als doel het lijden
niet te verlengen. Zo'n verklaring kan
ze tekenen en bij mij inleveren, dan be
waar ik dat in haar dossier. Zelf moet ze
dan ook een exemplaar bewaren en er
eventueel een geven aan een familielid
of de notaris. Een jjaar weken later belt
ze. of ik deze week nog in haar buurt
kom. De verklaring is gekomen. En ze
heeft hem ingevuld. Opnieuw bespre
ken we wat ze wil en ik kijk of ze het
goed heeft geformuleerd. „Ik heb het
besproken met mijn zus en haar zoon.
Mijn zus is nu bedlegerig, maar ik kan
nog goed met haar pratenHet geeft ons
beiden rust, dat we mogen kiezen voor
een goede kwaliteit, zonder ingrepen in
ons leven. Ik weet wel dat iedereen zelf
moet bepalen hoe hij of zij het wil. Maar
nu we het geregeld hebben, kunnen we
weer genieten van alle dagen die ons
gegeven zijn."
Met het kostbaar document in mijn
zak, vertrek ik. Ze zwaait me uit. „De
volgende keer probeer ik weer naar de
praktijk te komen, maar ik vind het fijn
dat we dit thuis hebben kunnen bespre
ken. Daar voel ik me vertrouwd. Ik ga
nu met een gerust hart de toekomst te
gemoet." GPD
Marieke van Schie is huisarts
doorCorine van Zuthem
GRONINGEN - Het aantal jon
ge vrouwen met borstkanker is
in de afgelopen jaren toegeno
men. Mogelijke oorzaken zijn de
hogere leeftijd waarop vrouwen
hun eerste kind krijgen en het
vergeleken met vroeger gerin
gere kinderaantal. Onlangs ver
scheen Stuk, het relaas van acht
jonge vrouwen met borstkan
ker. Een aangrijpend boek over
doodsangst, onbegrip van de
omgeving en de gevolgen van
een amputatie.
Neillwas 23 jaar toen er voor het
eerst een stukje uit haar borst
werd weggehaald. Het was
goedaardig, zeiden ze in het zie
kenhuis. Zes jaar later voelde ze
weer iets. Volgens haar arts
hoefde ze zich niet druk te ma
ken. „Het zou wel littekenweef
sel zijn. Bovendien, op mijn
leeftijd een tumor? Nee, daar
was ik echt te jong voor. Maar
mijn intuïtie sloeg alarm. Na
drie maanden ben ik expres
naar de vervanger van mijn
huisarts gegaan. Toen kreeg ik
een verwijzing." Het bleek in
derdaad om een kwaadaardige
tumor te gaan. „Volgens de art
sen zat het gezwel er al een jaar
of zes. Dus vanaf mijn drieën
twintigste."
Na twee borstbesparende ope
raties moest NeiH alsnog een
amputatie ondergaan. Hoewel
het ziekenhuis het aanvankelijk
weigerde, wilde ze ook haar
tweede, gezonde borst laten af
zetten. „Eén borst, dat was voor
mij geen vrouwelijkheid en die
tweede borst voelde trouwens
ook niet goed meer. Ik dacht:
weg ermee, je maakt me ziek, je
maakt me dood, ik wil je niet
meer."
Ze kreeg veel steun van haar
jongere zusje en van een collega,
maar haar man liet het afweten.
Het leidde uiteindelijk tot een
echtscheiding. „Mijn man vond
me niet meer perfect, ik was
stuk en ik moest vervangen wor
den. Daar kwam het op neer. Ik
heb ook wel eens gezegd: sorry
Jacques, dat ik kanker heb."
Neill is een van de vrouwen die
aan het woord komen in het on
langs verschenen boek Stuk van
Janneke Vonkeman. De schrijf
ster interviewde acht jonge
vrouwen met borstkanker. Het
boek is geschreven in opdracht
van dr. Wil Dolsma, radiothera
peute in het Academisch Zie
kenhuis Groningen. Zij werd in
1998 door borstkankerpatiën-
ten en het Landelijk Contactor
gaan Begeleiding Borstkanker
uitgeroepen tot 'Mens achter de
patiënt'. Ze mocht een bedrag
van 15.000 gulden besteden ten
gunste van borstkankerpatiën-
ten. Ze koos voor de uitgave van
een boek, waarin alle aspecten
aan bod komen van borstkanker
bij jonge vrouwen. Want: „Als je
jong bent, net een relatie hebt,
net getrouwd bent, net kinderen
of nog net geen kinderen hebt,
net bezig bent met een carrière
en net plannen hebt gemaakt
voor de invulling van je verdere
leven, is het des te moeilijker je
leven in duigen te zien vallen",
schrijft Dolsma in het voor
woord. „Plotseling sta je voor
beslissingen over zware opera
ties, chemokuren, bestralingen
en plastische chirurgie.','
Eén op de tien vrouwen krijgt
borstkanker. Van hen is zo'n 20
tot 30 procent jonger dan 45
jaar. Dolsma heeft de indruk dat
er de laatste jai'en sprake is van
een toename van borstkanker
onder jonge vrouwen. Mogelijke
oorzaken voor de stijging zijn de
toegenomen risicofactoren, zo
als de hogere leeftijd van vrou
wen bij de geboorte van het eer
ste kind, de afname van het
kinderaantal, het minder en
korter borstvoeding geven en
het op jongere leeftijd optreden
van de eerste menstruatie.
Alle vrouwen in Stuk krijgen de
volle laag: niet alleen een kapot
lichaam, maar ook totale ver
moeidheid. angst, woede,
schaamte, onbegrip van ande
ren en depressies zijn hun deel.
Miranda (39) bleek een agressie
ve vorm van borstkanker te heb
ben. Haar borst werd geampu
teerd. „Nu ben je van de ene
kant net een jongetje, dacht ik,
en van de andere kant een echte
vrouw.Een reconstructie wil ze
niet. „Misschien ga ik wel hele
maal zonder prothese lopen.
Het is ook eigenlijk idioot. Een
VELDHOVEN - Autisme
komt vaker voor dan medici
aannemen. Precieze cijfers
zijn niet bekend, maar in Ne
derland hebben naar schat
ting 40.000 tot 60.000 men
sen deze kwaal.
Prof. dr. M. Haveman heeft
dat vrijdag in Veldhoven tij
dens het eerste wetenschap
pelijke congres over autisme
verklaard. Volgens Haveman
is het aantal autisten in het
verleden onderschat en is er
door een wijziging in de ma
nier van diagnosticeren
sprake van een forse stijging.
De hoogleraar stelde vast dat
de overheid autisme deson
danks niet als een zelfstandi
ge handicap erkent. Hier
door kunnen ouders en
verzorgers geen beroep op
zorgbudgetten doen. De Ne
derlandse Vereniging voor
Autisme heeft in een brief
aan staatssecretaris Adel-
mund geschreven dat veel
kinderen buiten de boot drei
gen te vallen. Ze zijn soms „te
moeilijk" voor het reguliere
onderwijs, aan de andere
kant zijn ze vaak „te dom of
te goed" voor een speciaal
schooltype. Steeds meer ou
ders melden dat hun kind
niet terecht kan in het speci
aal onderwijs. Daardoor
gaan de kinderen niet naar
school. ANP
Een radioloog bekijkt foto's van tumoren.
foto Hans Broekhuizen/GPD
doorArd Schouten
UTRECHT - Mag het UMC
Utrecht even voorstellen? Een
pseudo-patiënt die 125.000 gul
den kost en praat, lacht en jam
mert als ware het een echte.
Het Universitair Medisch Cen-
frum schaft als eerste zieken
huis in Europa een geavanceer
de namaakpatiënt aan, die de
vergelijking met een menselijke
ziekenhuisganger op veel ter
reinen kan doorstaan. Vorige
week werd de patiëntensimula-
tor, ook wel SimMan genoemd,
gedemonstreerd op de calami
teitenafdeling van het Utrecht
seziekenhuis.
Wisselende temperaturen? Het
inbrengen van een heus infuus,
desnoods gevuld? Voelen en ho
ren of de patiënt nog ademt en
hoe het gesteld is met zijn hart
ig? Het kan allemaal. „Deze
patiëntensimulator stelt ons in
staat nijpende situaties bijna
tot in perfectie na te bootsen."
<3ijna, want de klinische erva-
"ng wordt natuurlijk nooit ver
vangen", legt Vivian Eijzen-
hach, hoofd van de afdeling
instructielab Klinische Vaar
digheden uit. „Zowel voor aan
komende artsen als verpleeg
kundigen die bijvoorbeeld een
vnsissituatie willen nabootsen,
is het een uitkomst. Nu nog is
het zo dat medewerkers of stu
denten op elkaar oefenen, of er
acterende patiënten aan te pas
^omen. Dat blijven we deels
doen, maar deze simulator be-
nadert de werkelijkheid veel
realistischer. Welke oefenpati-
?ntlaat immers toe dat er daad
werkelijk een infuus in de arm
«Wdt gestoken? Daarbij heb-
De simulator kan de meest afwijkende ziektes toebedeeld krijgen.
ben met name studenten die op
elkaar oefenen al gauw een hou
ding van 'het is toch niet echt'."
„Dat slaat al snel om in noncha
lance. De simulator kim je sterk
afwijkende symptomen geven.
Dat leert iedereen - maakt niet
uit hoe lang je al in het vak zit -
om zich meer te focussen op die
afwijkende verschijnselen. Ver
pleegkundigen die op elkaar oe
fenen, krijgen bijvoorbeeld
haast nooit een afwijkende
bloeddruk. Ze verwachten dat
ook niet bij elkaar. En daarmee
neemt hun alertheid afEn dat is
in de medische wereld nou net
iets wat je moet voorkomen."
Hoe anders is dat bij de simula
tor. Computergestuurd is aan te
geven wat de patiënt mankeert.
Tot aan de meest afwijkende
ziektes aan toe. Een geperfo
reerde maag is weliswaar niet
zichtbaar, maar de symptomen
kunnen wel geshowed worden.
Daar moet de student of arts
adequaat op inspelen. Eijzen-
bach: „Daar ligt nu net de
kracht; studenten kunnen keer
op keer een bepaalde handeling
overdoen, terwijl videobeelden
hen achteraf precies tonen waar
ze de fout in zijn gegaan. Dat
voorkomt ook discussies tussen
instructeurs en studenten die
ontkennen een fout te hebben
gemaakt. De feedback wordt
veel groter. Met deze pop kun je
veel uitgebreider oefenen - en
dus ook fouten maken."
Het grootste voordeel is dat de
SimMan ook daadwerkelijk
reageert op wat een arts, student
of verpleegkundige doet. „Ver
gelijk het met een vliegsimula-
tor in de luchtvaartwereld. Je
merkt het dus ook als je verkeer
de handelingen uitvoert en de
patiënt verliest. Sommige fou
ten maak je geen tweede keer in
foto An nette VI ug/G PD
je leven als je er tijdens een oefe
ning op wordt gewezen." Kort
om, het UMC kan studie en
praktijk dichterbij elkaar bren
gen.
Tot voor kort werden studenten
na hun opleiding letterlij k in het
diepe gegooid. „Als de patiën
tensimulator er in september
eenmaal is, mogen ze oefenen,
oefenen en nog eens oefenen.
Zoals ook hele conversaties met
de SimMan mogelijk zijn, mid
dels een vooraf ingeprogram-
meerde tekst of een instructeur
die met de medische staf com
municeert." GPD
amputatie van een been of een
arm is gewoon geaccepteerd.
Maar een vrouw met één borst,
dat moet altijd gecamoufleerd
worden."
Ook het schrijnende gevoel van
machteloosheid dat de vrouwen
soms hebben, komt aan bod.
„Iedereen roept: je moet vooral
genieten en leuke dingen doen.
Maar ik heb helemaal geen zin
om leuke dingen te doen, dacht
ik in het begin. Als ik de uiterste
houdbaarheidsdatum op een
pot appelmoes zag, dacht ik: ik
weet niet of ik er dan nog ben."
Opvallend is dat vrijwel alle
vrouwen slechte ervaringen met
artsen hebben. Of ze werden
slecht geïnformeerd, óf ze kre
gen een arts tegenover zich die
weinig tijd had. Corry (42) bleek
uitzaaiingen te hebben in de
longen. „Ik begreep het niet.
Uitgezaaid, wat houdt dat in?
Wat kunnen we eraan doen? Dit
behoeft nog enige nabehande
ling, zei de chirurg. Maar zo
praat je niet over kanker die is
uitgezaaid. Hij stak al na tien
minuten zijn hand uit. Of ik nóg
vragen had." GPD
Janneke Vonkeman: Stuk - Uit
geverij De Kern, f24,95. Con
tactpunt Jonge Vrouwen met
Borstkanker: 071-541.8868
antwoordapparaat
GRONINGEN - De Groningse
epidemiologe II. de Walle pleit
voor het kunstmatig toevoegen
van foliumzuur aan voedings
middelen als cornflakes en
brood. Volgens de onderzoek
ster is het gebruik van folium
zuur de laatste jaren toegeno
men, maar niet genoeg en vooral
onder hoogopgeleide vrouwen.
Zwangere vrouwen kunnen met
het slikken van foliumzuur ern
stige aangeboren afwijkingen
van het zenuwstelsel en waar
schijnlijk ook hartproblemen
bij hun kind voorkomen. Vol
gens de Nederlandse Gezond
heidsraad mag foliumzuur al
leen worden toegevoegd aan
producten die specifiek door de
doelgroep worden aangeschaft.
..Dat is onzin", aldus De Walle.
„Moet je het dan toevoegen aan
augurken? Vrouwen met een
kinderwens kopen helemaal
geen andere pi'oducten dan 'ge
wone' vrouwen." Om alle vrou
wen in de vruchtbare leeftijd te
bereiken, moet de Nederlandse
overheid volgens De Walle het
voorbeeld van andere Europese
landen en de VS volgen.
„Aan ontbijtproducten als
cornflakes of gewoon aan meel
kan prima foliumzuur worden
toegevoegd", aldus de onder
zoekster. Ze benadrukt dat fo
liumzuur ook voor mannen geen
kwaad kan. „Wat te veel is, plas
je gewoon weer uit. Vrouwen die
een kind verwachten, hebben
400 microgram per dag nodig,
en in normale voeding zit iets
minder dan de helft."
De onderzoekster promoveert
18 juni aan de Rijksuniversiteit
Groningen. ANP
GÖTTINGEN - De hersenen
van de mens hebben een veel
groter vermogen om te herstel
len dan tot dusver werd aange
nomen. Dat hebben weten
schappers zaterdag verteld op
een congres over hersenen in de
Duitse plaats Göttingen.
De groei van nieuwe cellen is
echter niet voldoende om om
vangrijke schade na een beroer
te of een zware epileptische
aanval volledig te repareren.
De mate waarin de hersenen van
een individu zich kunnen her
stellen, hangt volgens de onder
zoekers mede af van het sociale
leven van die persoon. Wie veel
contacten heeft en lichamelijk
actief is, kan zijn hersenen tot
op hoge leeftijd flexibel houden
en ziekten voorkomen. DPA
DEN HAAG - 'Bloemkooloren' worden van oudsher vooral
met boksen en judo in verband gebracht. Maar ook een pier
cing kan tot een merkwaardig vervormd oor leiden.
Britse oorartsen hebben vastgesteld dat een piercing boven in
de oorschelp riskant is. Voor een dergelijke piercing moet het
kraakbeen worden doorboord. Als daarbij een infectie ont
staat, kan dat kraakbeen ontstoken raken. Bij onvoldoende of
late behandeling kan het kraakbeen door abcesvorming ver
loren gaan, waarna de oorschelp verschrompelt. Zo ontstaat
het bloemkooloor.
De artsen adviseren bij ontsteking een snelle en agressieve be
handeling met antibiotica. Als de ontsteking niet snel voorbij
is, moeten huisartsen doorverwijzen naar de specialist.
In Engeland is het aantal kraakbeenontstekingen van het oor
tussen 1990 en 1998 ruimschoots verdubbeld. Omdat steeds
meer jongeren een piercing in het oor laten aanbrengen, wordt
voor een verdere toename gevreesd. ANP
AMSTERDAM - De Van Walree Prij s is dit jaar toegekend aan
de gynaecoloog dr. G. Kleiverda en de dermatoloog dr. J. van
Everdingen. De Koninklijke Nederlandse Akademie van We
tenschappen (KNAW) kent hun de prijs toe, omdat zij medisch
wetenschappelijk werk hebben gepopulariseerd. Ze moeten
de prijs van 25.000 gulden met elkaar delen.
Kleiverda heeft naast haar werk in het Flevo-ziekenhuis in
Almere vele publicaties gemaakt om de inzichten in haar vak
gebied breed te verspreiden onder collega's en vrouwen zelf.
Ze schrijft ondermeer voor het tijdschrift OpzijVan Everdin-
gen is adjunct-directeur van het Kwaliteitsinstituut voor de
Gezondheidszorg CBO in Utrecht. Hij heeft meegewerkt aan
een groot aantal populair-wetenschappelijke publicaties.
De Van Walree Prijs wordt elke twee jaar toegekend. ANP
GRONINGEN - Genetische testen zijn een betrouwbare mo
gelijkheid om bij bepaalde patiënten te onderzoeken of een
medicijn succesvol kan worden ingezet. De methode is goed
koper, sneller en minder belastend voor de patiënt dan me
thoden die momenteel worden gebruikt.
Het moet in de toekomst dan ook mogelijk zijn per individu de
werking en bijwerkingen van bepaalde medicijnen beter te
voorspellen. Dat concludeert ing. W. Tamminga in een onder
zoek naar genetische tests waarop hij op 18 juni promoveert
aan de Rijksuniversiteit Groningen.
De vraag of een geneesmiddel bij een patiënt werkt wordt gro
tendeels bepaald door erfelijke aanleg. Deze heeft invloed op
de werkzaamheid van enzymen die een rol spelen bij de af
braak van de medicijnen in het bloed.
Daarom is het van belang om te weten of een individuele pati
ent een enzymafwijking heeft Tot nu toe worden modelmedi
cijnen gebruikt voor het onderzoek naar de enzymafwijking.
ANP
LONDEN - Er is een effectieve behandeling in zicht voor de
huidziekte psoriasis. Amerikaanse wetenschappers hebben
ontdekt dat het medicijn infliximab - dat sinds 1997 gebruikt
wordt tegen de ziekte van Crohn en reuma - ook helpt tegen
psoriasis.
Patiënten die het middel bij wijze van proef kregen, hadden er
baat bijHoe hoger de dosering, hoe beter het effect. Ernstige
bijwerkingen constateerden de onderzoekers niet. Dat is een
belangrijk voordeel ten opzichte van het geneesmiddel ciclo-
sporine dat nu vaak tegen psoriasis wordt voorgeschreven
Dat kan bij langdurig gebruik schade aan de nieren aanrich
ten. ANP
door Jacques van Dam
Het heeft er alle schijn van
dat er tegenwoordig
meer mensen last hebben van
onbestemde angsten dan een
aantal jaren geleden, en daar
al dan niet succesvol voor be
handeld worden middels me
dicatie en psychotherapie.
Van oudsher heeft ook de ho
meopathie zich toegelegd op
de behandeling van angst. Er
wordt een duidelijk onder
scheid gemaakt tussen con
crete angst en onbestemde
angst.
In het algemeen komen con
crete angsten meer voor bij
kinderen en onbestemde
angsten vaker bij volwasse
nen. Concrete angst is een
onprettig gevoel dat ontstaat
door een aanwijsbaar gevaar
of dreiging. De patiënt is zich
hier bewust van en zal probe
ren zich hiervoor te bescher
men of de situatie waardoor
de angst ontstaat te omzei
len.
Om enkele voorbeelden te
geven: de patiënt die last
heeft van hoogtevrees zal
grote hoogten vermijden.
Hetzelfde geldt voor de pati
ent die bang is in de lift, hij
zal de trap nemen.
Een groter probleem vormt
de onbestemde angst. Dit on
prettige gevoel ontstaat als
antwoord op een inwendig
onbekend gevaar of dreiging.
Dit kan gaan om spanning,
angst en paniek. Hij kan de
angst niet benoemen en hij
kan zich er niet voor bescher
men.
Ziekten
Onbestemde angst komt
vaak voor in combinatie met
concrete angst. In de homeo
pathie wordt altijd gezocht
of er een aanleiding of oor
zaak is voor de klachten
waar de patiënt last van
heeft. Aan angst kunnen heel
wat organische ziekten ten
grondslag liggen, zoals
schildklierproblemen, dia
betes, alcoholisme en drug
verslaving. Anderzijds kan
angst ook heel wat lichame
lijke klachten uitlokken.
U zult begrijpen dat de ho
meopathische medicatie
daardoor totaal verschillend
kan zijn. Een voorbeeld: een
angstige patiënt kan hoge
bloeddruk krijgen en daar
door hoofdpijn. Een patiënt
met hoge bloeddruk kan
hoofdpijn krijgen en daar
door angstig worden. In het
eerste geval kan Arsenicum
een goed resultaat geven en
in het tweede geval is Glonoi-
num (nitroglycerine) te over
wegen. De onbestemde angst
voelt de patiënt soms in het
gehele lichaam of vooral op
één plaats. Dit kan belangrij
ke informatie zijn voor de be
handelende homeopaat om
een juiste medicatie te kun
nen voorschrijven. De ene
patiënt wordt duizelig van de
angst, de andere rusteloos en
de derde begint te beven. Of
de patiënt kan bang zijn om
flauw te vallen of krijgt hart
kloppingen.
Sensatie
De aanleiding kan voor al de
ze patiënten dezelfde zijn.
Angst die ontstaat waar veel
mensen bij elkaar zijn, zoals
in een stadion, de bioscoop of
de supermarkt. Maar afhan
kelijk van de lichamelijke
sensaties kan het homeopa
thisch voorschrift voor elk
van deze patiënten verschil
lend zijn.
De angstigste patiënt is hij
die Arsenicum nodig heeft.
Maar ook Calcium carbonaat
(kalk), Phosphorus (fosfor)
en Argentum nitricum (zil-
vercarbonaat) worden regel
matig met succes voorge
schreven. Oude mensen die
's avonds angstig worden in
bed en daardoor slapeloos
zijn, kunnen baat hebben bij
Ambra grisea (grijze amber),
vooral als dit probleem zich
voordoet na een avond van
veel praten en kletsen. Als de
angst opkomt als de patiënt
alleen is, valt te denken aan
Arsenicum, Phosphorus en
Kalium carbonicum (ka-
liumcarbonaat).
Homeopathie kan zeer suc
cesvol zijn bij de behande
ling van zowel concrete als
onbestemde angst. Maar ook
hier geldt dat, om wat voor
redenen dan ook, niet ieder
een baat zal hebben en wel
licht beter zal reageren op
een andere therapie.
Jacques van Dam is klassiek
homeopaat
