Nooit bang
geweest voor
de toekomst
Jonge asielzoeksters vaak door smokkelaars verkracht
Guikje
Roethof
29
msrwÊÊUÊm
zaterdag 9 juni 2001
Ze was stand-up comedian
voordat het genre een hit
werd en pleitbezorger van de
nieuwe economie toen nog weini
gen ervan hadden gehoord. Haar
Europese internetkrant Prezz-
.com kwam ook al te vroeg. Toch
begint Guikje Roethof (46) altijd
vol vertrouwen aan iets nieuws.
„Ik kijk niet terug en zelden voor
uit." Nu presenteert ze AVRO's
Gezondheidsplein.
Roethof: ,,In elk interview met mij
wordt er naar mijn vader verwe
zen: Hein Roethof. Alsof ik nog steeds
in zijn schaduw sta. De media zouden
daar een keer mee op moeten houden.
Temeer daar mijn vader in mijn leven
niet zo'n grote rol heeft gespeeld. Mijn
moeder is veel belangrijker geweest.
Mijn ouders zijn gescheiden toen ik
nog heel jong was en ik ben opge
groeid bij mijn moeder. Ze stond voor
eerlijkheid, vooral dat is me ingepe
perd. Dat heeft mij veel meer gete
kend dan het toch veel vagere beeld
van mijn vader, die één keer per week
bij ons kwam eten en bij wie ik op za
terdagmiddag op visite ging.
Ik zeg ook altijd dat ik mijn interesse
voor politiek niet van mijn vader heb,
al is dat onbewust misschien toch wel
het geval. Ik vond het wel boeiend wat
hij deed, maar het vak van politicus
stond mij erg tegen. Je bent zeer af
hankelijk van een partij en ik heb
meegemaakt hoe mijn vader op een
onverkiesbare plaats voor de Tweede
Kamer werd gezet, omdat er een
vrouw naar voren moest worden ge
schoven, in dit geval Elske ter Veld.
Daar was mijn vader zeer bedroefd
over en dat heeft wel indruk op me ge
maakt. Toch ben ik later zelf ook de
politiek in gegaan, als kamerlid voor
D66En net als mijn vader ben ik eerst
politiek journalist geweest. Misschien
wilde ik laten zien dat ik kon wat hij
kon. Ik weet het niet, onbewust mis
schien wel, maar dat doet er niet toe,
voor mij is dat allemaal niet zo be
langrijk.
Ik weet wèl dat ik de politiek beter
kan relativeren. Mijn belangstelling is
breder en ik heb me bekwaamd in ver
schillende disciplines. Als ik het voor
het zeggen had, zouden mensen na vijf
jaar verplicht moeten verkassen. Vers
bloed in een organisatie is goed voor
de economie èn het persoonlijk leven
van mensen. Nou ja, ik zou het niet
willen verplichten, maar als idee op
peren. Hoeveel mensen zijn, als ze
twintig jaar op een post zitten, nog net
zo creatief en gedreven bezig als in het
begin? Wanneer mensen te lang het
zelfde doen, gaan ze uit hoofde van
hun ervaring elke vernieuwing stag-
nei-en en dat is jammer.
Na het gymnasium had ik geen zin om
met driehonderd anderen in een saaie
collegezaal te zitten. Ik wilde zingen
en dansen. Ik vond creativiteit veel
belangrijker dan geld verdienen, vind
ik eigenlijk nog steeds. De toelating
voor de theaterschool was trouwens
veel en veel zwaarder dan voor de uni
versiteit. Van de achthonderd kandi
daten werden er acht toegelaten, en
daar zat ik bijJe kreeg bewegings
trainingen, ontwikkelde je stem, leer
de dansen en zingen. En acteren. Dat
vond ik prachtig, omdat je leerde je
emotie in evenwicht te brengen met je
verstand. Als je alleen emotie speelt,
komt een rol niet uit de verf, maar als
je alleen met je verstand speelt ook
niet. Voor mijn persoonlijke ontwik
keling is dat een fantastische oplei
ding geweest. Het heeft geleid tot een
tour de chant, een rol in een musical en
een one woman show, die je best de
voorloper zou kunnen noemen van de
stand-up comedy die nu zo populair
is. Dat genre is niet zo makkelijk als je
vrouw bent. Ik heb de Comedytrain
een paar keer op tv gezien, nou dat
gaat héél veel over seks. Als vrouw ben
je dan meer het mikpunt dan dat je
zelf die grappen maakt. Je bent veel
kwetsbaarder, je wordt veel meer op je
uiterlijk beoordeeld dan een man: ze is
wel leuk, maar heeft ze ook grote tiet
en? Bette Middler heeft dat doorbro
ken, maar dat is slechts weinigen ge
geven.
Ik heb in die periode ondervonden dat
succes een grillige factor is. Het komt
op de raarste momenten om redenen
die niets met jou te maken hebben. Ik
heb in het toneelstuk 'Boeing, Boeing'
gestaan met Rijk de Gooijer en Sylvia
de Leur. Ik speelde een Amerikaanse
stewardess, niet echt de grootste uit
daging van mijn leven, maar wel suc
ces, veel belangstelling en publiciteit.
Daarna heb ik voor het Holland Festi
val op het thema Nederland-Berlijn
een programma gemaakt met veel
teksten en liederen uit de jaren twin
tig en dertig. Dat had een sombere,
sterk literaire dimensie. Dat was geen
publiek succes, maar ik vond het zelf
geweldig. Net als die one woman
show, waar weinig mensen op afkwa
men, maar waar ik zelf wel enorm veel
voldoening in had.
In de literatuur zie je dat ook. Tien
procent van de boeken heeft succes,
maar dat wil niet zeggen dat die ande
re negentig procent niks voorstelt. Ik
heb ooit een boek geschreven. Dat
heeft me heel veel moeite gekost ik
heb het met liefde gemaakt, maar het
is amper verkocht. Er zijn zoveel fac
toren die een rol spelen: het verkeerde
moment, geen publiciteit, weet ik
veel. Maar naar mijn eigen maatstaf
en die van mijn vrienden was het een
goed boek. In artistieke beroepen
moet je je eigen graadmeter zijn. Het
is fijn als je waardering krijgt, maar
als je begint met een knieval te maken
voor een vermeend pubhek ben je ei
genlijk al verloren.
Als je acht jaar op het toneel hebt ge
staan, krijg je het idee dat er meer is in
het leven dan amuseren en het land
door trekken. Ik wilde meer doen met
„Alsof ik nog steeds in de schaduw van mijn vader sta.
mijn intellectuele capaciteiten. Er
moet inhoudelijk en artistiek iets te
verteren zijn, anders ben ik snel ver
veeld. Laat ik eerlijk zijn: als ik toen
had kunnen overstappen naar het se
rieuze toneel, stukken van Shakespe
are had kunnen spelen, dan was ik
vermoedelijk altijd actrice gebleven.
Maar het lukte niet om bij een groot
gezelschap te komen. De journalistiek
leek mi] toen een aanlokkelijk alter
natief en ik kon meteen bij weekblad
de Haagse Post aan het werk. Daar
heb ik ruim drie jaar gewerkt en direct
daarna nog ruim vier jaar bij De Groe-
ne en de VARA, als politiek redacteur.
Acht jaar lang heb ik elke week een
stuk geproduceerd. Ik heb in mijn le
ven de politiek dus zowel van buiten
als van binnen kunnen bekijken en ik
moet zeggen: dat is verrijkend. Je be
grijpt er veel meer van dan als je maar
één kant ziet.
De parlementaire journalistiek vond
ik op een gegeven moment te afstan
delijk worden, te veel reageren op de
verontwaardiging van de dag. Er ge
beurt iets en prompt zegt de j ournalis-
tiek dat het de schuld is van de
politiek. Als morgen blijkt dat het an
dersom is, vindt de journalistiek het
ook ineens andersom. Dat opportu
nisme begon me meer en meer tegen te
staan. Ik voelde me net iemand in een
zijspan, die in de bochten heel erg
naar buiten moet hangen om tegen
wicht te geven. Ik wilde me niet meer
laten sturen, maar zelf het stuur in
handen nemen. Ik heb een groot ver
antwoordelijkheidsgevoel, ook voor
het grotere geheel, ik had heel veel
kennis over de politiek vergaard, dus
het was een logische overstap om poli
ticus te worden. Ik vond het bevredi
gend en heb heel hard gewerkt, omdat
ik het de moeite waard vond. Dat
geldt voor de meeste politici. Het zijn
onderhand de enige mensen die nog
hun nek uitsteken en aansprakelijk
zijn voor wat ze doen. Daar verdienen
ze waardering voor. Er is tegenwoor
dig bijna niemand die het nog voor ze
opneemt, nou laat mij die gek dan
maar zijn.
Voordat mijn vier jaar als Kamerlid er
op zaten, wist ik al dat ik niet meer te
foto Cees Zorn/GPD
rug hoefde te komen. Ik werd niet
meer op een verkiesbare plaats gezet-
Dat was een hele vervelende periode.
Je hebt in de Kamer meteen geen en
kel gezag meer, je stelt helemaal niks
meer voor, terwijl je er nog maanden
moet werken. Maar ik ben nooit bang
geweest voor de toekomst. Ik denk al
tijd: er komt vast wel weer iets nieuws
langs. Gebeurt ook steeds. Ik was be
hoorlijk thuis geraakt in de nieuwe
media, zag hoeveel geld je kon opha
len als je een internetbedrijf startte en
zag ook hoe belangrijk Europa aan het
worden was. Ik dacht dat er een
'window of opportunity' was, een
unieke kans, voor een Europese krant
op internet. Dat werd Prezz.com.
Ik heb ooit het verwijt gekregen dat ik
ineens dollartekens in de ogen zag.
Dat was beeldvorming, die ik zelf me
de gecreëerd heb. Als je een bedrijf
wilt opstarten, kun je moeilijk zeggen:
ik weet niet of het wat wordt, maar ik
ben bezig mijn grote droom te verwe
zenlijken. Als je jezelf presenteert als
een grote idealist krijg je geen cent los.
Je moet een businessplan hebben,
perspectief op verdiensten bieden. Ik
heb genoeg startkapitaal bij elkaar
gekregen, maar daarna hield het op.
Na een jaar was het over. Door domme
pech, want internationaal stortte de
hele markt van de dotcoms in elkaar
en daarmee ook 'mijn' Prezz.com. In
eens wilde niemand er nog geld inste
ken. Daarnaast heeft zeker bij Neder
landse investeerders het debacle met
World Online een rol gespeeld. Dat
heeft die hele sector veel kwaad ge
daan, ongeloofwaardig gemaakt. Na
tuurlijk leek het ook mij een mooie
manier om geld te verdienen. Als het
was gelukt, zou ik, zoals diverse suc
cesvolle internetondernemers, met
dat geld anderen hebben geholpen een
internetbedrijf op te starten. Zo werkt
de nieuwe economie.
Voorlopig heeft de nieuwe economie
het verloren van de oude economie.
Wat je nu sterk ziet, is dat de techni
sche revolutie na het snelle begin
wordt uitgevoerd in het tempo van de
bedaagde giganten. Er is wel een tech
nologische revolutie, daar kun je echt
niet meer omheen, maar de grote oude
bedrijven bepalen hoe snel die ont
wikkeling gaat. Neem de WAP-tele-
foon. De Financial Times zet niet zijn
nieuws op die telefoon, maar de mede
deling dat je nog maar tweehonderd
meter verwijderd bent van een kiosk
waar je de Financial Times kimt ko
pen. Technische vooruitgang wil ech
ter zeggen: dit digitale nieuwsproduct
is overal op elk moment en op elk ap
paraat beschikbaar. Zo ver is het dus
nog lang niet. Misschien over vijf of
tien jaar. Het is best mogelijk dat zo'n
Europese internetkrant dan wèl een
succes wordt. Heb ik het toch goed
aangevoeld, maar veel te vroeg. Mis
schien ben ik wel zo'n trendsetter, die
de trend niet zet.
Bij de AVRO zeiden ze: Je hebt zo veel
gedaan, een programma presenteren
kun je vast ook heel goed. Ze boden me
aan om Gezondheidsplein te gaan
doen, terwijl ik geen enkele ervaring
had. Maar ik moet zeggen, het gaat me
makkelijker af dan acteren, soms iets
tè makkelijk. Ik mis alleen wel de puur
medische kennis, ik heb geen achter
grond op dat terrein. Pas was er een
gynaecoloog die vertelde over baar
moederverzakkingen. Dan denk ik al
leen maar: oei, dat lijkt me eng. Maal
ais er iemand komt vertellen over ad
viezen van de Gezondheidsraad, dan
weet ik precies hoe het adviezencir-
cuit in elkaar steekt en wie er uitein
delijk een beslissing neemt.
Het prettige van het programma is dat
het niet zo flitsend is als al die jonge
renprogramma's, maar het zou af en
toe wel iets scherper, iets joumalistie-
ker mogen. Daar heb ik geen invloed
op, ik ben er alleen voor de presenta
tie. Volgend seizoen doe ik het niet
meer, maar het is heerlijk om te mer
ken dat mijn rijke arbeidsverleden
eerder als een voordeel dan als een na
deel werkt. Als je één ding doet, moet
je daar ook in door en kun je je niet
verbreden. Als je dan ook de pech hebt
dat je in dat ene niet zo goed bent, is de
kans groot dat je vreselijk verzuurt.
Omdat ik zulke verschillende dingen
heb gedaan, heb ik een rijke ervaring,
schrik ik niet snel ergens voor terug.
Ik begin opgewekt en vol vertrouwen
aan iets nieuws. Ik pluk de dag, ik kijk
niet terug en zelden vooruit. Ik heb al
leen moeite met een overgangssitua
tie. Ik houd niet van sukkelen, ik wil
snel besluiten. Af is af en dan liefst
meteen opnieuw beginnen. Na deze
tv-ervaring zou ik graag ergens een
managementfunctie willen. Ik heb het
idee dat ik daarvoor voldoende kennis
en ervaring heb. De komende vier, vijf
of misschien wel tien jaar lijkt me dat
erg leuk. Het is onzin te denken dat je
alleen het beste uit jezelf kunt halen
als je je hele leven met hetzelfde bezig
bent."
Dick Hofland
Staatssecretaris Kalsbeek van justitie
wil alleenstaande minderjarige asiel
zoekers (de zogenaamde ama's) harder aan
pakken. Als ze geen goed vluchtverhaal
hebben, moeten ze terug naar hun geboorte
land. Dat geldt ook voor de honderden Afri
kaanse en Chinese meisjes, die dikwijls zeg
gen onderweg te zijn verkracht door hun
reisagent'. Hoogzwanger komen ze in Ne
derland. Terugsturen is onacceptabel, vin
den hulpverleners.
De 16-jarige Jane uit Angola was zes maan
den zwanger toen ze in Nederland arriveer
de. Samen met Henriëtte (17), die haar
tweejarige zusje bij zich had, zijn de meisjes
de oorlog ontvlucht. Jane laat voorzichtig
doorschemeren dat zij voor haar vertrek in
Angola is verkracht. Over de dader zwijgt
ze. „Deze moeders praten niet over de va
ders van hun kinderen. Die mannen willen
ze zo snel mogelijk vergeten", vertelt Mona
Mahdjoeb (38), mentor van vijf ama-tiener
moeders in Den Haag.
De Angolese meisjes wonen nu in een speci
ale Kleine Woon Eenheid (KWE) voor ama-
tienermoeders. Jane is inmiddels bevallen
van een dochter. „Mijn kindje is mijn konin
gin," roept de trotse, jonge moeder de hele
dag.
Mahdjoeb: „Het is opvallend hoe blij de
meisjes zijn met hun kinderen. Ook al zijn ze
zwanger geraakt nadat een soldaat of reis
agent ze heeft verkracht. Hun kind is vaak
het enige dat ze nog hebben. Jane is in Ango
la haar hele familie kwijt geraakt".
Bij aankomst wordt de zwangere ama's ge
vraagd of het kind wel of niet is gewenst en
of ze weten wie de vader is. In hun vlucht
verhalen wordt vaak gerept van verkrach
ting. Maar het is niet aantoonbaar of meis
jes zich in sommige gevallen doelbewust
zwanger hebben laten maken om zo ge
dwongen terugkeer te voorkomen.
Mahdjoeb: ,,Ik heb nu voor het eerst een
moeder die zich van haar kind afkeert. Het
Chinese meisje is net zeventien, het kind al
anderhalf! Ze zorgt er niet goed voor. Het
kind draagt vieze kleren. Zodra het kindje
huilt keert de moeder het de rug toe. Als ik
met haar praat, begint de jonge moeder te
huilen. Ze heeft het verschrikkelijk moei
lijk".
Onder welke omstandigheden het kind is
verwekt, blijft onduidelijk. Bij Chinese
meisjes komt het nog al eens voor dat ze on
derweg naar Nederland gedwongen worden
tot prostitutie en daardoor zwanger raken.
Zo goed en zo kwaad als het gaat probeert de
mentor het Chinese meisje toch te motive
ren om voor haar kind te zorgenNu nemen
andere bewoonsters haar taak uit handen.
Dat is niet goed. Ik zeg haar voortdurend
dat het kind liefde van de moeder nodig
heeft. Of het nu gewenst is of niet. Als de si
tuatie niet verbetert, moet er professionele
hulp komen".
De kleinschalige Kleine Woon Eenheden
voor ama-tienermoeders maken deel uit
van De Opbouw. Deze voogdijinstelling is
namens het ministerie van justitie verant
woordelijk voor de opvang van alle 14.000
ama's in ons land. Naar schatting zijn enke
le honderden van hen tienermoeders.
Staatssecretaris Kalsbeek van justitie heeft
recent een nota aan de Tweede Kamer ge
stuurd, waarin zij aankondigt dat het over
grote deel van de ama's moet worden terug
gestuurd. Tachtig procent komt niet in aan
merking voor een verblijfsvergunning. Tot
nog toe mochten alle ama's blijven, louter
omdat ze minderjarig waren. Maar juist dat
bleek een enorme aantrekkingskracht te
hebben. In 1996 kwamen er 1600 ama's naar
Nederland, vorig jaar waren dat er 6700.
Het budget voor opvang moest dit jaar wor-
Mona Mahdjoeb (mentor) en Ohad Topper (praktijkleider) van stichting 'Opbouw' voor alleenstaande minderjarige asielzoekers.
foto Sieko Kloosterhuis/GPD
den verdubbeld tot een half miljoen gulden.
Meer dan 95 procent van de kinderen komt
via mensensmokkelaars uit China, Sierra
Leone, Angola, Guinee en Somalië, landen.
Ouders geven de handelaren een flinke som
geld in de hoop op een betere toekomst voor
hun kind in het rijke westen.
Hoeveel meisjes onderweg seksueel worden
misbruikt, is onbekend. Praktijkleider
Ohad Topper van De Opbouw in Den Haag
vindt het onverantwoord om deze kwetsba
re groep terug te sturen. In sommige landen
worden ongetrouwde moeders immers door
familieleden verstoten. „Wij zijn niet tegen
uitzetting. Maar als ze op het vliegtuig wor
den gezet, moet opvang door familie in het
land van herkomst worden gegarandeerd.
Anders is terugsturen onacceptabel".
Het uitzetten van de minderjarige moeders
is extra wrang, omdat ze juist in deze kleine
wooneenheden keihard vechten om hier een
bestaan op te bouwen. De meisjes gaan naar
school, leren Nederlands, de kinderen gaan
naar de crèche. De voornamelijk Chinese en
Afrikaanse tienermoeders krijgen zelfs van
het consultatiebureau Nederlandse normen
en waarden over opvoeding bijgebracht.
Mentor Mahdjoeb: „Dat is echt wel nodig.
In China is het bijvoorbeeld de gewoonte om
baby's al vanaf drie maanden bami te voe
ren. Dat kan echt niet. Of ze geven de klein
tjes al lopende borstvoeding, ook dat is niet
goed". Soms gaat de integratie echter heel
snel. „Veel kleintjes praten al Nederlands.
'Mama, waar is papa?', hoor je soms vragen.
Bovendien krijgen steeds meer kinderen
Nederlandse namen. Wij hebben een 'Chi
nese Willem', daar zijn we echt trots op".
Tweede kind
Ook krijgende tienermoeders seksuele
voorlichting. Het komt nogal eens voor dat
ze in Nederland zwanger raken van een
tweede kind. Hier gaat het zelden of nooit
om seksueel misbruik, het is een bewuste
keus. „Ikhebeen 16-jarigmeisjeuit Angola,
ze heeft een kind van een jaar en in juni ver
wacht ze haar tweede"vertelt Renate Edel
man (2 5)Als voogd van De Opbouw heeft ze
acht tienermoeders onder haar hoede. „Ze
zeggen dat het kind van hun vriend is, maar
meestal is een of andere vage relatie de ver
wekker. Hij komt overigens wel bijna altijd
uit hetzelfde land van herkomst."
Het verlangen naar 'een tweede' wordt bij
Chinese meisjes versterkt door de één-kind-
politiek in China. Een tweede kind wordt in
het Aziatische land officieel niet erkend. De
meisjes hopen daarom dat ze met een twee
de kind nooit meer worden teruggestuurd.
Volgens richtlijnen van het ministerie van
j ustitie krijgt de moeder een vergoeding van
420 gulden per kind, plus 50 gulden die ver
plicht op een spaarrekening moet worden
gezet. „Een goede voorziening. De kosten
voor levensonderhoud van een tweede kind
is voor ama-tienermoeders geen probleem,"
aldus Topper. Daar komt bij dat veel ama's
geloven dat ze helemaal niet meer kunnen
worden teruggestuurd als ze een kind heb
ben dat geboren is in een westers land met
de bijbehorende nationaliteit.
De begeleiders in de wooneenheden doen
hun uiterste best om de meisjes op voorbe
hoedmiddelen te wijzen, vaak tegen beter
weten in. Want de meisjes zijn vaak ge
fixeerd op een tweede kind, als een garantie
op een gezin, een nieuw leven in een nieuw
land. Mahdjoeb: „Het is schokkend hoe wei
nig ze weten over condooms. De meesten
weigeren een spiraaltje, dat is niet goed voor
hun lichaam, vinden zé. Datzelfde geldt ook
voor de pil. Ze kunnen het allemaal voor
niks krijgen, maar het lijkt alsof ze het ge
woon niet willen. Alles is gericht op een
nieuw bestaan. Met kinderen."
Carine Neefjes en
Ferdi Schroot en
In verband met de privacy zijn de namen
van de twee Angolese meisjes gefingeerd.