Nooit bang geweest voor de toekomst Jonge asielzoeksters vaak door smokkelaars verkracht Guikje Roethof 29 msrwÊÊUÊm zaterdag 9 juni 2001 Ze was stand-up comedian voordat het genre een hit werd en pleitbezorger van de nieuwe economie toen nog weini gen ervan hadden gehoord. Haar Europese internetkrant Prezz- .com kwam ook al te vroeg. Toch begint Guikje Roethof (46) altijd vol vertrouwen aan iets nieuws. „Ik kijk niet terug en zelden voor uit." Nu presenteert ze AVRO's Gezondheidsplein. Roethof: ,,In elk interview met mij wordt er naar mijn vader verwe zen: Hein Roethof. Alsof ik nog steeds in zijn schaduw sta. De media zouden daar een keer mee op moeten houden. Temeer daar mijn vader in mijn leven niet zo'n grote rol heeft gespeeld. Mijn moeder is veel belangrijker geweest. Mijn ouders zijn gescheiden toen ik nog heel jong was en ik ben opge groeid bij mijn moeder. Ze stond voor eerlijkheid, vooral dat is me ingepe perd. Dat heeft mij veel meer gete kend dan het toch veel vagere beeld van mijn vader, die één keer per week bij ons kwam eten en bij wie ik op za terdagmiddag op visite ging. Ik zeg ook altijd dat ik mijn interesse voor politiek niet van mijn vader heb, al is dat onbewust misschien toch wel het geval. Ik vond het wel boeiend wat hij deed, maar het vak van politicus stond mij erg tegen. Je bent zeer af hankelijk van een partij en ik heb meegemaakt hoe mijn vader op een onverkiesbare plaats voor de Tweede Kamer werd gezet, omdat er een vrouw naar voren moest worden ge schoven, in dit geval Elske ter Veld. Daar was mijn vader zeer bedroefd over en dat heeft wel indruk op me ge maakt. Toch ben ik later zelf ook de politiek in gegaan, als kamerlid voor D66En net als mijn vader ben ik eerst politiek journalist geweest. Misschien wilde ik laten zien dat ik kon wat hij kon. Ik weet het niet, onbewust mis schien wel, maar dat doet er niet toe, voor mij is dat allemaal niet zo be langrijk. Ik weet wèl dat ik de politiek beter kan relativeren. Mijn belangstelling is breder en ik heb me bekwaamd in ver schillende disciplines. Als ik het voor het zeggen had, zouden mensen na vijf jaar verplicht moeten verkassen. Vers bloed in een organisatie is goed voor de economie èn het persoonlijk leven van mensen. Nou ja, ik zou het niet willen verplichten, maar als idee op peren. Hoeveel mensen zijn, als ze twintig jaar op een post zitten, nog net zo creatief en gedreven bezig als in het begin? Wanneer mensen te lang het zelfde doen, gaan ze uit hoofde van hun ervaring elke vernieuwing stag- nei-en en dat is jammer. Na het gymnasium had ik geen zin om met driehonderd anderen in een saaie collegezaal te zitten. Ik wilde zingen en dansen. Ik vond creativiteit veel belangrijker dan geld verdienen, vind ik eigenlijk nog steeds. De toelating voor de theaterschool was trouwens veel en veel zwaarder dan voor de uni versiteit. Van de achthonderd kandi daten werden er acht toegelaten, en daar zat ik bijJe kreeg bewegings trainingen, ontwikkelde je stem, leer de dansen en zingen. En acteren. Dat vond ik prachtig, omdat je leerde je emotie in evenwicht te brengen met je verstand. Als je alleen emotie speelt, komt een rol niet uit de verf, maar als je alleen met je verstand speelt ook niet. Voor mijn persoonlijke ontwik keling is dat een fantastische oplei ding geweest. Het heeft geleid tot een tour de chant, een rol in een musical en een one woman show, die je best de voorloper zou kunnen noemen van de stand-up comedy die nu zo populair is. Dat genre is niet zo makkelijk als je vrouw bent. Ik heb de Comedytrain een paar keer op tv gezien, nou dat gaat héél veel over seks. Als vrouw ben je dan meer het mikpunt dan dat je zelf die grappen maakt. Je bent veel kwetsbaarder, je wordt veel meer op je uiterlijk beoordeeld dan een man: ze is wel leuk, maar heeft ze ook grote tiet en? Bette Middler heeft dat doorbro ken, maar dat is slechts weinigen ge geven. Ik heb in die periode ondervonden dat succes een grillige factor is. Het komt op de raarste momenten om redenen die niets met jou te maken hebben. Ik heb in het toneelstuk 'Boeing, Boeing' gestaan met Rijk de Gooijer en Sylvia de Leur. Ik speelde een Amerikaanse stewardess, niet echt de grootste uit daging van mijn leven, maar wel suc ces, veel belangstelling en publiciteit. Daarna heb ik voor het Holland Festi val op het thema Nederland-Berlijn een programma gemaakt met veel teksten en liederen uit de jaren twin tig en dertig. Dat had een sombere, sterk literaire dimensie. Dat was geen publiek succes, maar ik vond het zelf geweldig. Net als die one woman show, waar weinig mensen op afkwa men, maar waar ik zelf wel enorm veel voldoening in had. In de literatuur zie je dat ook. Tien procent van de boeken heeft succes, maar dat wil niet zeggen dat die ande re negentig procent niks voorstelt. Ik heb ooit een boek geschreven. Dat heeft me heel veel moeite gekost ik heb het met liefde gemaakt, maar het is amper verkocht. Er zijn zoveel fac toren die een rol spelen: het verkeerde moment, geen publiciteit, weet ik veel. Maar naar mijn eigen maatstaf en die van mijn vrienden was het een goed boek. In artistieke beroepen moet je je eigen graadmeter zijn. Het is fijn als je waardering krijgt, maar als je begint met een knieval te maken voor een vermeend pubhek ben je ei genlijk al verloren. Als je acht jaar op het toneel hebt ge staan, krijg je het idee dat er meer is in het leven dan amuseren en het land door trekken. Ik wilde meer doen met „Alsof ik nog steeds in de schaduw van mijn vader sta. mijn intellectuele capaciteiten. Er moet inhoudelijk en artistiek iets te verteren zijn, anders ben ik snel ver veeld. Laat ik eerlijk zijn: als ik toen had kunnen overstappen naar het se rieuze toneel, stukken van Shakespe are had kunnen spelen, dan was ik vermoedelijk altijd actrice gebleven. Maar het lukte niet om bij een groot gezelschap te komen. De journalistiek leek mi] toen een aanlokkelijk alter natief en ik kon meteen bij weekblad de Haagse Post aan het werk. Daar heb ik ruim drie jaar gewerkt en direct daarna nog ruim vier jaar bij De Groe- ne en de VARA, als politiek redacteur. Acht jaar lang heb ik elke week een stuk geproduceerd. Ik heb in mijn le ven de politiek dus zowel van buiten als van binnen kunnen bekijken en ik moet zeggen: dat is verrijkend. Je be grijpt er veel meer van dan als je maar één kant ziet. De parlementaire journalistiek vond ik op een gegeven moment te afstan delijk worden, te veel reageren op de verontwaardiging van de dag. Er ge beurt iets en prompt zegt de j ournalis- tiek dat het de schuld is van de politiek. Als morgen blijkt dat het an dersom is, vindt de journalistiek het ook ineens andersom. Dat opportu nisme begon me meer en meer tegen te staan. Ik voelde me net iemand in een zijspan, die in de bochten heel erg naar buiten moet hangen om tegen wicht te geven. Ik wilde me niet meer laten sturen, maar zelf het stuur in handen nemen. Ik heb een groot ver antwoordelijkheidsgevoel, ook voor het grotere geheel, ik had heel veel kennis over de politiek vergaard, dus het was een logische overstap om poli ticus te worden. Ik vond het bevredi gend en heb heel hard gewerkt, omdat ik het de moeite waard vond. Dat geldt voor de meeste politici. Het zijn onderhand de enige mensen die nog hun nek uitsteken en aansprakelijk zijn voor wat ze doen. Daar verdienen ze waardering voor. Er is tegenwoor dig bijna niemand die het nog voor ze opneemt, nou laat mij die gek dan maar zijn. Voordat mijn vier jaar als Kamerlid er op zaten, wist ik al dat ik niet meer te foto Cees Zorn/GPD rug hoefde te komen. Ik werd niet meer op een verkiesbare plaats gezet- Dat was een hele vervelende periode. Je hebt in de Kamer meteen geen en kel gezag meer, je stelt helemaal niks meer voor, terwijl je er nog maanden moet werken. Maar ik ben nooit bang geweest voor de toekomst. Ik denk al tijd: er komt vast wel weer iets nieuws langs. Gebeurt ook steeds. Ik was be hoorlijk thuis geraakt in de nieuwe media, zag hoeveel geld je kon opha len als je een internetbedrijf startte en zag ook hoe belangrijk Europa aan het worden was. Ik dacht dat er een 'window of opportunity' was, een unieke kans, voor een Europese krant op internet. Dat werd Prezz.com. Ik heb ooit het verwijt gekregen dat ik ineens dollartekens in de ogen zag. Dat was beeldvorming, die ik zelf me de gecreëerd heb. Als je een bedrijf wilt opstarten, kun je moeilijk zeggen: ik weet niet of het wat wordt, maar ik ben bezig mijn grote droom te verwe zenlijken. Als je jezelf presenteert als een grote idealist krijg je geen cent los. Je moet een businessplan hebben, perspectief op verdiensten bieden. Ik heb genoeg startkapitaal bij elkaar gekregen, maar daarna hield het op. Na een jaar was het over. Door domme pech, want internationaal stortte de hele markt van de dotcoms in elkaar en daarmee ook 'mijn' Prezz.com. In eens wilde niemand er nog geld inste ken. Daarnaast heeft zeker bij Neder landse investeerders het debacle met World Online een rol gespeeld. Dat heeft die hele sector veel kwaad ge daan, ongeloofwaardig gemaakt. Na tuurlijk leek het ook mij een mooie manier om geld te verdienen. Als het was gelukt, zou ik, zoals diverse suc cesvolle internetondernemers, met dat geld anderen hebben geholpen een internetbedrijf op te starten. Zo werkt de nieuwe economie. Voorlopig heeft de nieuwe economie het verloren van de oude economie. Wat je nu sterk ziet, is dat de techni sche revolutie na het snelle begin wordt uitgevoerd in het tempo van de bedaagde giganten. Er is wel een tech nologische revolutie, daar kun je echt niet meer omheen, maar de grote oude bedrijven bepalen hoe snel die ont wikkeling gaat. Neem de WAP-tele- foon. De Financial Times zet niet zijn nieuws op die telefoon, maar de mede deling dat je nog maar tweehonderd meter verwijderd bent van een kiosk waar je de Financial Times kimt ko pen. Technische vooruitgang wil ech ter zeggen: dit digitale nieuwsproduct is overal op elk moment en op elk ap paraat beschikbaar. Zo ver is het dus nog lang niet. Misschien over vijf of tien jaar. Het is best mogelijk dat zo'n Europese internetkrant dan wèl een succes wordt. Heb ik het toch goed aangevoeld, maar veel te vroeg. Mis schien ben ik wel zo'n trendsetter, die de trend niet zet. Bij de AVRO zeiden ze: Je hebt zo veel gedaan, een programma presenteren kun je vast ook heel goed. Ze boden me aan om Gezondheidsplein te gaan doen, terwijl ik geen enkele ervaring had. Maar ik moet zeggen, het gaat me makkelijker af dan acteren, soms iets tè makkelijk. Ik mis alleen wel de puur medische kennis, ik heb geen achter grond op dat terrein. Pas was er een gynaecoloog die vertelde over baar moederverzakkingen. Dan denk ik al leen maar: oei, dat lijkt me eng. Maal ais er iemand komt vertellen over ad viezen van de Gezondheidsraad, dan weet ik precies hoe het adviezencir- cuit in elkaar steekt en wie er uitein delijk een beslissing neemt. Het prettige van het programma is dat het niet zo flitsend is als al die jonge renprogramma's, maar het zou af en toe wel iets scherper, iets joumalistie- ker mogen. Daar heb ik geen invloed op, ik ben er alleen voor de presenta tie. Volgend seizoen doe ik het niet meer, maar het is heerlijk om te mer ken dat mijn rijke arbeidsverleden eerder als een voordeel dan als een na deel werkt. Als je één ding doet, moet je daar ook in door en kun je je niet verbreden. Als je dan ook de pech hebt dat je in dat ene niet zo goed bent, is de kans groot dat je vreselijk verzuurt. Omdat ik zulke verschillende dingen heb gedaan, heb ik een rijke ervaring, schrik ik niet snel ergens voor terug. Ik begin opgewekt en vol vertrouwen aan iets nieuws. Ik pluk de dag, ik kijk niet terug en zelden vooruit. Ik heb al leen moeite met een overgangssitua tie. Ik houd niet van sukkelen, ik wil snel besluiten. Af is af en dan liefst meteen opnieuw beginnen. Na deze tv-ervaring zou ik graag ergens een managementfunctie willen. Ik heb het idee dat ik daarvoor voldoende kennis en ervaring heb. De komende vier, vijf of misschien wel tien jaar lijkt me dat erg leuk. Het is onzin te denken dat je alleen het beste uit jezelf kunt halen als je je hele leven met hetzelfde bezig bent." Dick Hofland Staatssecretaris Kalsbeek van justitie wil alleenstaande minderjarige asiel zoekers (de zogenaamde ama's) harder aan pakken. Als ze geen goed vluchtverhaal hebben, moeten ze terug naar hun geboorte land. Dat geldt ook voor de honderden Afri kaanse en Chinese meisjes, die dikwijls zeg gen onderweg te zijn verkracht door hun reisagent'. Hoogzwanger komen ze in Ne derland. Terugsturen is onacceptabel, vin den hulpverleners. De 16-jarige Jane uit Angola was zes maan den zwanger toen ze in Nederland arriveer de. Samen met Henriëtte (17), die haar tweejarige zusje bij zich had, zijn de meisjes de oorlog ontvlucht. Jane laat voorzichtig doorschemeren dat zij voor haar vertrek in Angola is verkracht. Over de dader zwijgt ze. „Deze moeders praten niet over de va ders van hun kinderen. Die mannen willen ze zo snel mogelijk vergeten", vertelt Mona Mahdjoeb (38), mentor van vijf ama-tiener moeders in Den Haag. De Angolese meisjes wonen nu in een speci ale Kleine Woon Eenheid (KWE) voor ama- tienermoeders. Jane is inmiddels bevallen van een dochter. „Mijn kindje is mijn konin gin," roept de trotse, jonge moeder de hele dag. Mahdjoeb: „Het is opvallend hoe blij de meisjes zijn met hun kinderen. Ook al zijn ze zwanger geraakt nadat een soldaat of reis agent ze heeft verkracht. Hun kind is vaak het enige dat ze nog hebben. Jane is in Ango la haar hele familie kwijt geraakt". Bij aankomst wordt de zwangere ama's ge vraagd of het kind wel of niet is gewenst en of ze weten wie de vader is. In hun vlucht verhalen wordt vaak gerept van verkrach ting. Maar het is niet aantoonbaar of meis jes zich in sommige gevallen doelbewust zwanger hebben laten maken om zo ge dwongen terugkeer te voorkomen. Mahdjoeb: ,,Ik heb nu voor het eerst een moeder die zich van haar kind afkeert. Het Chinese meisje is net zeventien, het kind al anderhalf! Ze zorgt er niet goed voor. Het kind draagt vieze kleren. Zodra het kindje huilt keert de moeder het de rug toe. Als ik met haar praat, begint de jonge moeder te huilen. Ze heeft het verschrikkelijk moei lijk". Onder welke omstandigheden het kind is verwekt, blijft onduidelijk. Bij Chinese meisjes komt het nog al eens voor dat ze on derweg naar Nederland gedwongen worden tot prostitutie en daardoor zwanger raken. Zo goed en zo kwaad als het gaat probeert de mentor het Chinese meisje toch te motive ren om voor haar kind te zorgenNu nemen andere bewoonsters haar taak uit handen. Dat is niet goed. Ik zeg haar voortdurend dat het kind liefde van de moeder nodig heeft. Of het nu gewenst is of niet. Als de si tuatie niet verbetert, moet er professionele hulp komen". De kleinschalige Kleine Woon Eenheden voor ama-tienermoeders maken deel uit van De Opbouw. Deze voogdijinstelling is namens het ministerie van justitie verant woordelijk voor de opvang van alle 14.000 ama's in ons land. Naar schatting zijn enke le honderden van hen tienermoeders. Staatssecretaris Kalsbeek van justitie heeft recent een nota aan de Tweede Kamer ge stuurd, waarin zij aankondigt dat het over grote deel van de ama's moet worden terug gestuurd. Tachtig procent komt niet in aan merking voor een verblijfsvergunning. Tot nog toe mochten alle ama's blijven, louter omdat ze minderjarig waren. Maar juist dat bleek een enorme aantrekkingskracht te hebben. In 1996 kwamen er 1600 ama's naar Nederland, vorig jaar waren dat er 6700. Het budget voor opvang moest dit jaar wor- Mona Mahdjoeb (mentor) en Ohad Topper (praktijkleider) van stichting 'Opbouw' voor alleenstaande minderjarige asielzoekers. foto Sieko Kloosterhuis/GPD den verdubbeld tot een half miljoen gulden. Meer dan 95 procent van de kinderen komt via mensensmokkelaars uit China, Sierra Leone, Angola, Guinee en Somalië, landen. Ouders geven de handelaren een flinke som geld in de hoop op een betere toekomst voor hun kind in het rijke westen. Hoeveel meisjes onderweg seksueel worden misbruikt, is onbekend. Praktijkleider Ohad Topper van De Opbouw in Den Haag vindt het onverantwoord om deze kwetsba re groep terug te sturen. In sommige landen worden ongetrouwde moeders immers door familieleden verstoten. „Wij zijn niet tegen uitzetting. Maar als ze op het vliegtuig wor den gezet, moet opvang door familie in het land van herkomst worden gegarandeerd. Anders is terugsturen onacceptabel". Het uitzetten van de minderjarige moeders is extra wrang, omdat ze juist in deze kleine wooneenheden keihard vechten om hier een bestaan op te bouwen. De meisjes gaan naar school, leren Nederlands, de kinderen gaan naar de crèche. De voornamelijk Chinese en Afrikaanse tienermoeders krijgen zelfs van het consultatiebureau Nederlandse normen en waarden over opvoeding bijgebracht. Mentor Mahdjoeb: „Dat is echt wel nodig. In China is het bijvoorbeeld de gewoonte om baby's al vanaf drie maanden bami te voe ren. Dat kan echt niet. Of ze geven de klein tjes al lopende borstvoeding, ook dat is niet goed". Soms gaat de integratie echter heel snel. „Veel kleintjes praten al Nederlands. 'Mama, waar is papa?', hoor je soms vragen. Bovendien krijgen steeds meer kinderen Nederlandse namen. Wij hebben een 'Chi nese Willem', daar zijn we echt trots op". Tweede kind Ook krijgende tienermoeders seksuele voorlichting. Het komt nogal eens voor dat ze in Nederland zwanger raken van een tweede kind. Hier gaat het zelden of nooit om seksueel misbruik, het is een bewuste keus. „Ikhebeen 16-jarigmeisjeuit Angola, ze heeft een kind van een jaar en in juni ver wacht ze haar tweede"vertelt Renate Edel man (2 5)Als voogd van De Opbouw heeft ze acht tienermoeders onder haar hoede. „Ze zeggen dat het kind van hun vriend is, maar meestal is een of andere vage relatie de ver wekker. Hij komt overigens wel bijna altijd uit hetzelfde land van herkomst." Het verlangen naar 'een tweede' wordt bij Chinese meisjes versterkt door de één-kind- politiek in China. Een tweede kind wordt in het Aziatische land officieel niet erkend. De meisjes hopen daarom dat ze met een twee de kind nooit meer worden teruggestuurd. Volgens richtlijnen van het ministerie van j ustitie krijgt de moeder een vergoeding van 420 gulden per kind, plus 50 gulden die ver plicht op een spaarrekening moet worden gezet. „Een goede voorziening. De kosten voor levensonderhoud van een tweede kind is voor ama-tienermoeders geen probleem," aldus Topper. Daar komt bij dat veel ama's geloven dat ze helemaal niet meer kunnen worden teruggestuurd als ze een kind heb ben dat geboren is in een westers land met de bijbehorende nationaliteit. De begeleiders in de wooneenheden doen hun uiterste best om de meisjes op voorbe hoedmiddelen te wijzen, vaak tegen beter weten in. Want de meisjes zijn vaak ge fixeerd op een tweede kind, als een garantie op een gezin, een nieuw leven in een nieuw land. Mahdjoeb: „Het is schokkend hoe wei nig ze weten over condooms. De meesten weigeren een spiraaltje, dat is niet goed voor hun lichaam, vinden zé. Datzelfde geldt ook voor de pil. Ze kunnen het allemaal voor niks krijgen, maar het lijkt alsof ze het ge woon niet willen. Alles is gericht op een nieuw bestaan. Met kinderen." Carine Neefjes en Ferdi Schroot en In verband met de privacy zijn de namen van de twee Angolese meisjes gefingeerd.

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2001 | | pagina 29