Proefproject boordevol
met hobbels en kuilen
proefvak
M
kantelweg
adviessnelheid
vrachtauto's
40 km/h
De problemen rond
Duurzaam Veilig
i
zaterdag 2 juni 2001
Het proefproject Duurzaam
Veilig West-Zeeuws-Vlaan-
deren heeft niet gebracht wat er in
eerste instantie door de overheden
van vernacht werd. De weerstand
tegen de vele voorgestelde ver
keersmaatregelen werkte als een
rem op het hele project. Commu
nicatieproblemen tussen project
bureau, wegbeheerders en bevol
king versterkten de aversie. Na
een evaluatie van de eerste pro
jectperiode van vijf jaar heeft het
Bestuurlijk Overleg Duurzaam
Veilig besloten om er toch een
tweede periode aan vast te
plakken, omdat de betrokken in
stanties er inmiddels wel van
overtuigd zijn geraakt dat een
projectmatige aanpak van de ver
keersveiligheid in een regio kan
werken.
Duurzaam Veilig in West-Zeeuws-
Vlaanderen is mislukt", conclu
deert het GroenLinks-statenlid Frans
van Kollem deze week op basis van
het evaluatieverslag van het project
team. Gedeputeerde Jaap Hennekeij,
voorzitter van het Bestuurlijk Over
leg Duurzaam Veilig West-Zeeuws-
Vlaanderen en in die hoedanigheid
eindverantwoordelijke voor het pro
ject, denkt daar iets anders over. Hen
nekeij moet ook wel een andere kij k op
de zaken hebben, want zou hij Van
Kollem gelijk geven, dan zou de WD-
gedeputeerde zijn portefeuille moeten
inleveren, kan-ie opstappen. Hennek
eij verbond per slot van rekening eind
1995 zijn politieke lot aan het welsla
gen van het project.
„Van Kollem zijn conclusie is onte
recht. Er zijn flink wat dingen misge
gaan, dat ontkent niemand, maar er is
daarnaast ook een heleboel gereali
seerd, dat wel degelijk een positief ef
fect op de verkeersveiligheid in West-
Zeeuws-Vlaanderen heeft gehad. De
voorbije vijf jaar is een aanzet ge
maakt om de streek een stuk veiliger
te maken. Niet meer dan dat. Willen
we onze einddoelstelling (50 procent
minder verkeersdoden en 40 procent
minder verkeersslachtoffers in 2010)
bereiken, dan moeten we gewoon ver
der gaan met het project. Dat was ook
de reden voor het Bestuurlijk Overleg
om er nog een periode van vier jaar
achteraan te plakken. Van Kollem is
met die verlenging akkoord gegaan.
Als je vindt dat iets mislukt is, dan
stem je natuurlijk niet met een verlen-
gingsvoorstel in", zegt Hennekeij.
Boekdelen
Terug naar het begin. West-Zeeuws-
Vlaanderen begin jaren '90. De ver-
keersstatistieken spreken boekdelen.
Tientallen verkeersdoden en honder
den gewonden in een paar jaar tijd.
Bestuurders schrikken zich een hoed
je, de bevolking roept om maatrege
len.
Wegbeheerders, het Regionaal Or
gaan Verkeersveiligheid Zeeland
(ROVZ), politie, openbaar ministerie
en het toenmalige Veilig Verkeer Ne
derland (nu 3VO) steken de koppen bij
elkaar om gezamenlijk een plan van
aanpak op te stellen. Centrale vraag:
'West-Zeeuws-Vlaanderen is ver-
keersonveilig en hoe kunnen we daar
verandering in brengen?'
Op rijksniveau wordt ook gedokterd
aan methodieken om verkeersonveili-
ge situaties in bepaalde regio's aan te
pakken. Eén concept, het zogenaam
de Duurzaam Veilig Verkeer, lijkt de
aangewezen weg. Duurzaam Veilig
staat voor een stelsel van ideeën over
de inrichting van verkeer en vervoer
in Nederland waardoor de verkeers
veiligheid als het ware 'ingebakken'
zou worden in de personenmobiliteit.
Het Rijk wil dit principe loslaten op
een regio, heeft er geld voor over - zo'n
90 miljoen gulden- en is medio 1992
net op zoek naar een streek waar
Duurzaam Veilig bij wijze van proef,
kan worden uitgezet.
Als dat in Zeeland bekend wordt,
trekken de Zeeuws-Vlaamse wegbe
heerders in Den Haag aan de bel. Er
wordt wat overleg gevoerd en bingo!
West-Zeeuws-Vlaanderen wordt door
het ministerie van Verkeer en Water
staat aangewezen als proefgebied
voor Duurzaam Veilig en de lieve som
ma van 83 miljoen gulden wordt toe
gekend als projectsubsidie. Daarna
gaat het vlug. De gezamenlijke over
heden (provincie, gemeenten en wa
terschap) maken ook middelen vrij
voor het project. In totaal komt er in
het fonds 121 miljoen gulden te zitten.
Voldoende voor een aardige start.
Tempo
„Die start was ook erg voortvarend,
misschien wel iets te...", zegt Henne
keij nu. In 1996 wordt door de
gezamenlijke overheden een be
stuursovereenkomst gesloten, een or
ganisatiemodel opgezet en een pro
jectbureau geïnstalleerd. Met heel
veel enthousiasme gaan de verschil
lende partijen aan het werk.
Met name de gemeente Oostburg
maakt tempo, legt in wijken verkeers
remmers aan, bedenkt verkeerscircu
latieplannen en neemt andere maat
regelen. Op de Lange Strinkweg bij
Cadzand-Bad wordt een reeks test
verkeersremmers aangelegd. De pol
derweg verandert binnen een paar
maanden in een ware proeftuin met
visuele en akoestische versmallingen,
plateautjes, asverschuivingen en
poortjes.
Amper goed en wel op weg of er doe
men problemen op. Het Rijk heeft de
rijkswegen 58 en 61 buiten het project
gelaten. Toch is er de toezegging dat
Rijkswaterstaat in de projectperiode
het wegvak Breskens -Schoondijke
opnieuw zou inrichten en zou begin
nen met de ombouw van de N61 tot
stroomweg, waarop alle verkeer tus
sen West-Zeeuws-Vlaanderen en de
Westerscheldetunnel en de Kanaalzo
ne moet worden af- en aangevoerd en
waarop een maximumsnelheid geldt
van 100 kilometer. Hard blijkt die toe
zegging niet te zijn. „Het gevolg was
''ff,
v v-
tïJiZ r-z T" I
dat één van de belangrijkste pijlers
onder het project, de ombouw van
Rijksweg 61 tot stroomweg, wegviel
en we met het Rijk in de slag moesten
om die overheid zover te krijgen dat er
geld werd gereserveerd voor de herin
richting van de N61 en wel op een zo
kort mogelijke termijn. Dat heeft erg
veel tijd en moeite gekost, maar we
hebben er wel lering uit getrokken",
legt Hennekeij uit.
Omdat de Rijksweg 61 niet binnen het
projectkader valt en alle andere we
gen in het gebied wel, begint de bevol
king van West-Zeeuws-Vlaanderen te
klagen over de maatregelen in de ker
nen en het buitengebied. Met de her
inrichting van de Philipsweg (IJzen-
dijke-Oostburg), die voorzien wordt
van tien plateaus en een andere snel
heidregime krijgt (60 in plaats van 80
kilometer), maakt het Bestuurlijke
Overleg en het Projectbureau een
slechte beurt. De plateaus blijken te
steil, busdiensten lopen vertraging
op, automobilisten schade en bewo
ners van panden langs de weg klagen
over de toename van geluidshinder.
„Deskundigen van het SWOV (Stich
ting Wetenschappelijk Onderzoek
Verkeersveiligheid) hadden ons ver
zekerd dat de plateaus aangelegd
moesten worden op de wijze zoals wij
dat hadden gedaan. Uiteindelijk
bleek dat de drempels in de praktijk
nooit waren beproefd en dus pure te
kentafelvindingen waren. Wij konden
vervolgens de plateaus weer verlagen
en ja, dan ben je zo de risee van de sa
menleving", verhaalt Hennekeij.
Er gaat wel meer mis in de periode
1997-1999. Er kan geen aanpassings
plan gepresenteerd worden of de be
volking loopt ertegen te hoop. Wordt
er een weg bedrempeld of ingericht als
60-kilometerzone, dan verzuimt de
politie om te controleren. Bij de pre
sentatie van de kantelweg in Nieuw-
vliet begint Oostburg bij monde van
wethouder L. Wille te mekkeren over
het feit dat de gemeenten hun werken
wel uitvoeren, maar dat provincie en
waterschap zaken laten liggen.
Wille is bovendien slecht te spreken
over het ruimtebeslag dat een nieuw
kruispunt bij Nieuwvliet inneemt en
vindt de kantelweg meer weg hebben
van een kermisattractie dan van een
doordachte verkeersremmende maat
regel. Een paar weken later dreigt
Oostburg zelfs zijn medewerking aan
het project op te schorten als niet snel
eerst iets gedaan wordt aan de hoofd
wegeninfrastructuur in de regio.
Hennekeij herinnert zich die periode
nog goed. Het was ook in die tijd dat
het Bestuurlijk Overleg besluit om het
project in een lagere versnelling te
schakelen. „Die herbezinning was no
dig. We dreigden het maatschappelijk
draagvlak voor het project volledig te
verliezen en dat mochten we echt niet
laten gebeuren. Ook al, omdat alle
wegbeheerders, maar ook veel gewo
ne West-Zeeuws-Vlamingen, vonden
dat de doelstelling van het hele pro-
j eet te waardevol was om alles zomaar
te laten schieten. Dat we in bijzondere
mate in de streek werden geconfron
teerd met ongezond wantrouwen te
genover overheidshandelen deed het
project geen goed, maar dat was wel
een gegeven waarmee we om moesten
leren gaan."
Kritische wijze
Het Bestuurlijk Overleg herbezint
zich vorig jaar over de uitgangspun
ten van het proefproject en besluit
verder te gaan met het categoriseren
van de wegen in het gebied als kader
voor de herinrichting, kent prioriteit
toe aan het scheiden van verkeers
stromen (fietsers en landbouwver-
keer), gaat verder met het inrichten
van 60-kilometerzones in het buiten
gebied, maar zonder toepassing van
plateaus en remmers, zoekt aanslui
ting bij het herinrichtingsplan voor de
kustzone en stelt een nieuw communi
catieplan op. En passant wordt ook
besloten om de projectperiode met
vier jaar te verlengen.
In mei van dit jaar wordt het project
geëvalueerd. En wel op een zeer kriti
sche wijze. Volgens projectleider Hu-
bert Uitterhoeve is zo'n grote dosis
zelfkritiek ook nodig. „Er zijn veel
dingen misgelopen. Daarvoor hoeven
we ons niet te schamen. Het is ook een
proefproject. Daar staat tegenover
dat we in West-Zeeuws-Vlaanderen
wel ontzettend veel ervaringen heb
ben opgedaan met tal van maatrege
len. Maatregelen die nu elders worden
toegepast."
„Probleem is echter", vervolgt Hen
nekeij „dat we last hebben gehad van
de Wet van de remmende voorsprong.
We moeten nu erg veel zaken oppak
ken, die we graag eerder hadden uit
gevoerd. Wat je nu ziet is dat de
Duurzaam Veilig-aanpak overal
wordt toegepast. In Nederland, maar
ook in Vlaanderen en in een tempo
waar wij jaloers op kunnen zijn. Wat
ons wel is tegengevallen is de betrok
kenheid van het bedrijfsleven. Wij
waren ervan uitgegaan dat ingeni
eursbureaus en zo op het project zou
den inhaken, met alternatieven op de
proppen zouden komen, met vindin
gen, maar niets hoor. De respons was
minimaal. En dat is eigenlijk onbe
grijpelijk, omdat er in Duurzaam Vei-
ligprojecten vandaag de dag honder
den miljoenen omgaan."
Lacherig
Over Jan Bakx, de uitvinder van de
kantelweg, wordt weliswaar wat la
cherig gedaan, hij is volgens Henne
keij en Uitterhoeve wel één van de
weinige deskundigen in den lande die
met vindingen op de proppen komt.
Vindingen waar elders wel degelijk
belangstelling voor bestaat.
De kantelweg, de visuele en akoesti
sche verkeersremmers, de groen
steenstroken in de bermen, de slinger-
weg in Breskens en de broodjes op de
rondweg Oostburg zijn in de optiek
van Uitterhoeve prima vindingen die
in West-Zeeuws-Vlaanderen zijn uit
geprobeerd en nu elders ook toegepast
worden of kunnen worden toegepast.
Dat is de eerste oogst van Duurzaam
Veilig, maar er is nog meer uit de
proeftuin gehaald. De snelheden op
de meeste wegtracés die de voorbije
jaren werden aangepakt, zijn flink af
genomen en omdat snelheid altijd
gold als één van de belangrijke oorza
ken van ongelukken is dat een prima
resultaat. Ook het aantal verkeers
slachtoffers daalde tussen 1990 en
2000, maar dat kan niet alleen toege
dicht worden aan het proefproject. De
intensieve verkeerscontroles van de
politie hebben daar ook een belangrij -
ke rol in gespeeld.
„Wat zeker zo belangrijk is geweest
als de fysieke maatregelen die in het
projectkader zijn getroffen zijn de er
varingen die wij als wegbeheerders
hebben opgedaan. Om een voorbeeld
te noemen: overal waar nu verkeers
remmende maatregelen worden ge
troffen, moet eerst een openbaar ver-
voertoets worden gedaan. Leg je op
een weg drempels en moet de bus
daarover, dan kunnen die verkeers
remmers de rijtijd van zo'n bus nega
tief beïnvloeden. Met zo'n toets maak
je dat tijdverlies hard en blijkt dan dat
door een paar remmers een buslijn ge
schrapt moet worden, dan wordt er
vlug anders tegen zulke verkeers
maatregelen aangekeken. Die leerer
varing, daar kunnen ze nu ergens an
ders iets mee. Het gaat overigens niet
alleen over aanrijtijden van bussen,
maar ook van hulpdiensten zoals am
bulances en brandweerwagens. Veel
mensen gaan aan dit soort zaken voor
bij, maar ze zijn van groot belang."
Politieke lot
Nee, Hennekeij vindt het project
Duurzaam Veilig niet mislukt. Zeker,
er is veel misgelopen, maar niet vol
doende om zijn politieke lot te bezege
len.
„Wat ik wel vind is dat we meer werk
met werk moeten maken. Straks komt
erbij de landinrichting van de Braak
manpolders 300.000 kubieke meter
zand vrij, da's mooi, maar het zou nog
mooier zijn als die enorme hoop aan
gewend wordt voor de ombouw van de
N61 en dat zie ik niet gebeuren. Ik zou
er groot voorstander van zijn als in de
nabije toekomst ook binnen het pro
vinciebestuur gewerkt wordt met ge-
biedsgedeputeerden. Die naast de po
litieke verantwoordelijkheid voor een
bepaalde portefeuille ook een gebied
krijgen toegewezen. Het fenomeen
van een gebiedsgerichte aanpak is in
bestuurlijk Nederland aan een op
mars bezig. Neem de herinrichting
van het kustgebied West-Zeeuws-
Vlaanderen maar eens, daar zal zo'n
3000 hectare grond van bestemming
veranderen in de toekomst. Zo'n her
schikking heeft effecten voor de land
bouw, de recreatie, het waterbeheer,
het wonen, infrastructuur en natuur.
Als je het dan hebt over de ombouw
van de N61 tot vierbaansweg, dan
spreek je over een ruimtebeslag van 80
hectare en ja, dat is natuurlijk pea
nuts."
Conny van Gremberghe
