Uit slikken
en schorren
De gelegenheid maakt nog steeds de dichter
Sint-Annaland
Agenda
ONDERWEG
woensdag 30 mei 2001
luchtfoto Aero Lin Photo
Naam: Sint-Annaland
Ligging: aan de noordkant van Tholen aan de Krabbenkreek
Ontstaan: Stichtingsakte stamt uit 1475. De grond was eigendom van Anna van Bourgondië, die naar de heilige Anna was vernoemd:
schutspatrones der gehuwde vrouwen
Inwonertal: 3450
Monumenten: Korenmolen De Vier Winden uit 1847 en standerdmolen uit 1684 en Nederlands Hervormde kerk
Bijzonderheden: draagt als bijnaam toaverkot, omdat het Stallandse verleden doorspekt is met verhalen over bijgeloof
T 7anuit vogelperspectief gezien ligt Sint-Annaland er verstild bij
V Een in rechthoeken verdeeld dorp, direct aan het kalme water
van de Krabbenkreek gelegen. De overige drie zijden grenzen aan
akkerland. Dankzij strak ploegwerk lijkt het dorp onwrikbaar in
geklemd te liggen in een ordentelijk patroon van horizontale en ver
ticale draden. Schijn bedriegt, want door de jaren heen hebben de
inwoners van dit noordelijk gelegen Thoolse dorp heel wat veran
deringen moeten incasseren dan wel kunnen omhelzen. En nog al
tijd lijkt het moment dat de tijd stil staat niet in aantocht te zijn.
Nog maar enkele weken geleden haalden burgemeester, wethou
ders en raadsleden een frisse neus op het havenplateau. Hetkernbe-
zoek dat het Thoolse gemeentebestuur in elke plaats eens in de twee
jaar aflegt, werd aangegrepen om rond te dwalen door dit bij lange
na nog niet 'uitontwikkelde' havengebied. Sint-Annaland oefent
een grote aantrekkingskracht uit op in ieder geval bootjesmensen.
De plaatselijke watersportvereniging zou, gezien de wachtlijst, zo
kunnen uitbreiden met honderd vaste ligplaatsen. Een plan om er
vijftig plaatsen bij te maken, ligt inmiddels gereed. Maar er zou,
denkt onder andere het gemeentebestuur, veel meer met de haven
kunnen gebeuren. Nu struinen scheepsbemanningen via een stukje
niemandsland het dorpscentrum binnen. Die 'entree' van Sint-An
naland kan wel wat opleuking gebruiken. Daar is niet alleen de
(water)toerist maar ook de lokale middenstand bij gebaat. Daar
naast zijn er plannen voor een shoppingsteiger en, een nogal om
vangrijk project, een heuse watersportboulevard waar maritiem
Nederland voor alles wat met watersport te maken heeft terecht
kan.
Voor een dorp dat zo'n nauwe band met het water onderhoudt, is dat
geen gek idee. De relatie van de Stallanders met het zoute nat is oud
en niet altijd vreedzaam van aard. Door de eeuwen heen hebben de
inwoners van het bijna 3500 koppen tellende dorp herhaaldelijk te
maken gehad met de vernietigende kracht van dat door de heden
daagse recreant zo geliefde water. Zoals in 1532, waar een novem
berstorm een bres sloeg in de dijken. Nog altijd vers in het geheugen
van oudere inwoners ligt het onder water zetten van Tholen door de
Duitse bezetters en de Watersnoodramp van 1953.
Sint-Annaland is ooit door de mens uit slikken en schorren gewon
nen. Het land was destijds eigendom van Anna van Bourgondië, die
het geërfd had van haar echtgenoot Adriaan van BorselenMet haar
tweede man, Adolf van Kleef, kwam zij op het idee de boel te bedij
ken. Dat gebeurde na ondertekening van de stichtingsakte in 1475.
Hoe blij de meeste inwoners met dat feit van weleer zijn, bleek vori
ge jaar. Het 'officiële' 525-jarig bestaan van Sint-Annaland werd
uitbundig gevierd. Met als hoogtepunt de megaproductie Setal-
lands Spektakel. Een evenement waar bijna het hele dorp bij be
trokken leek te zijn. De opvoering vond, vast niet toevallig, plaats
op dat doorgaans wat kaal ogende havenplateau. Dik vijf eeuwen
geschiedenis trok tegen de achtergrond van de Oosterschelde aan de
toeschouwers voorbij
Gezien de ontwikkelingsplannen zal ook in de toekomst de relatie
tussen Sint-Annaland en het water een hechte blijven. Naast vroege
aardappels en kassenteelt biedt recreatie de inwoners mogelijkhe
den hun boterham te beleggen. En om een leefbaar dorp te blijven.
Waardoor van de verstilde sfeer die van een luchtopname uitgaat in
de straten zelf geen sprake zal zijn.
Esme Soesman
Het komt voor dat men
sen tot creatieve presta
ties komen onder druk van
een speciale gelegenheid.
Het 'doen van een stukje' op
bruiloften en partijen is nog
steeds een bron van ver
maak. De ene groep mensen
pakt naar bestaande stukjes,
maar in mijn waarneming
worden dat er steeds minder,
de andere groep zwoegt en
zweet zelf op het maken van
een gedicht, een lied of een
complete show.
Bestaande stukjes als 'Ode
aan de pot', 'Van der Steen
met zijn derde been', een quasi
weerbericht of de schildersre
kening voor het opknappen van
het kerkinterieur, zijn niet meer
besteed aan de huidige genera
ties. Men is eerder bang dan blij
als ome Frits tijdens zijn gang
naar het podium in zijn binnen
zak grijpt om een veel te lange
tekst voor te gaan dragen.
Naast bruiloften en partijenzijn
ook andere bijzondere gebeur
tenissen in een gemeenschap
door de eeuwen heen aanleiding
geweest voor mensen om een ge
dicht te maken. Moord, diefstal,
gedwongen huwelijken, on
trouw zijn zo van die dingen die
kennelijk de dichtader doen
vloeien bij gelegenheidsdich
ters. Natuurlijk ook grote ge
beurtenissen als veldslagen,
oorlogen en bevrijding leveren
altijd liederen op. Dan is de her
kenning en de bestemming veel
ruimer en is de kans groot dat
een lied blijft bestaan. 'Kun je
nog zingen, zing dan mee' staat
er vol van. Maar dan zijn we de
grens van wat je gelegenheids
liederen zou kunnen noemen al
lang voorbij.
Een gelegenheidslied wordt ge
maakt voor die ene speciale ge
beurtenis en is dus niet bedoeld
om naderhand in het algemeen
gezongen te worden. Toch komt
dat wel voor. Het lied bezingt,
dan die ene geschiedenisles met
Zondagmiddag 10 juni, 14.00
uur 'meeziengmirreg' in 't Kerk
je van Ellesdiek (Ellewoutsdijk)
met een intermezzo van het koor
Sonore met een programma van
internationale volksliedjes en
een selectie uit bekende musi
cals. Entree 7,50. Reserveren
niet nodig.
Negosianten of ahosianten is
een beroep dat nauwelijks meer
voorkomt. We hebben het over
gepensioneerden, aow'ers, vut
ters etc., maar rentenier is uit
het spraakgebruik verdwenen.
En waar vind je tegenwoordig
nog een bokkenboer?
Mobieltje
In 'De Schalm', het verenigings
blad van de dorpsgemeenschap
Wolfaartsdijken Oud-Sabbinge
staat elk nummer een gelegen
heidsgedicht in het Zeeuws.
Meestal bevat de kroniek, zoals
het stukje heet, een komisch
voorval. In het voorlaatste num
mer beschrijft de kroniek in het
kort de voor- en nadelen van een
mobiele telefoon: ergernis, ge
mak en vermaak. De dichter
neemt het niet al te nauw met
het ritme, maar dichterlijke
vrijheden zijn nu eenmaal toe
gestaan:
Jewannes is deze keer een jonge
knul
mie een opa zó hul.
Ie ei een mobieltje van z'n opa
hekrehe.
En mie dat dieng is um op de
fiets ni schole hereee.
Toen docht um: ik za m'n moe
der iis op stang jeahe
en mie de mobiel eur vreahe,
of ze um mie d'n auto wou kom-
me eale, dan kon um ni uus.
toan mie een lekke band was um
voe zesse zeker nie thuus.
Z'n moeder stapt heliek ni
buute.
En wie dienkje dat 'r voe de
deure sti mie z'n fiets,
Jewannes, mie een hrote glim
lach ofzö iets.
Mè d'n volhende dag lag z'n mo
biel thuus ergens an de kant,
en oa Jewannes warempel echt
een lekke fietsband.
Het is niet zeker of het een waar
gebeurd voorval betreft. Mis
schien alleen het eerste gedeelte
en zijn de twee laatste regels
verzonnen. We gaan het hier
niet over de spelling hebben,
maar de dichter heeft wel een
heel eigen manier om Zeeuws te
schrijven.
Er zijn er veel en er worden nog
altijd gelegenheidsliederen ge
maakt. Mocht u fraaie voorbeel
den kennen van gedichten of
liedjes die in het dialect ge
schreven zijn, dan zien we ze
graag tegemoet.
Engel Reinhoudt
In het kader van Tuinen aan de
Kust zijn er in Oostkapelle
vier tuinen geopend. De ope
ningstijden zijn op elkaar afge
stemd, zo is het mogelijk om
deze tuinen op één dag te bezoe
ken. Het zijn tuinen die onder
ling enorm verschillen. Eén
ding hebben zij gemeen, ze lig
gen vlak aan zee. Het klimaat is
er milder, daarom zijn deze tui
nen begin juni al zo mooi.
Open tuindagen: vrijdag 1 en 8
juni van 15 tot 21 uur, zaterdag 2
en 9 juni van 10 tot 17 uur; toe
gangsprijs per tuin 3,-per per
soon, kinderen gratis.
Het gaat om de volgende tuinen:
Hetty van Baaien, Duinweg 32,
Oostkapelle - Romantische for
mele tuin, opgedeeld in tuinka
mers met elk een eigen sfeer.
Buxus en gesnoeide hagen ge
ven lijn aan de borders op Meur.
Geurende rozen, waaronder
heel oude soorten.
Thea van Maldegem, Noordweg
51,4356 EB Oostkapelle - Cot
tage-tuin die uitloopt naar een
meer natuurlijk gedeelte met
heem-, stinze- en waardplan-
ten. De tuin is opgebouwd en
onderhouden op ecologische
wijze en een onkruidje mag. Er
zijn houtwallen en in de vee
drinkput zitten veel salaman
ders. In de schuur is een exposi
tie van schilderijen.
Tiny Adriaanse, Wijkhuijsweg
5,4356 RC Oostkapelle - Een
echte liefhebberstuin met bor
ders op Meur, omsloten door ha
gen. Er zijn veel bijzondere
plantensoorten. In de achter
tuin zijn de hagen iets lager
gehouden, om van het wijdse
uitzichtte kunnen genieten. Tij
dens de open tuindagen worden
kimstwerken geëxposeerd.
Lia Jobse, Noordweg 60A. 4356
ED Oostkapelle - De oprit naar
deze tuin wordt geheel omgeven
door fruitbomen. Eenmaal in de
tuin vindt u gemengde borders
met een fantastisch uitzicht
over de velden. Behalve een
bloemen en een groentetuin is er
ook een fruittuin.
vaak een waarschuwing of an
dere boodschap of moraal.
Denk er aan dit en dat kan er ge
beuren als je dit of dat uitvoert.
In de volksmuziek zijn genoeg
voorbeelden te vinden. AM-
BRAS, de Zeeuws-Vlaamse
volksmuziekgroep, heeft er di
verse op het repertoire staan. Zo
was in 1910 de komeet Hailey
waar te nemen en mensen dach
ten dat de wereld zou vergaan.
Een onbekende dichter dreef de
spot met dit idee. Piet Scheer
ders bewerkte het lied opnieuw
en het verscheen op de jongste
cd van AMBRAS. Eén coupletje:
Zou d'óók nie stoppen mee was
sen en schjèren,
of nog 'n propere schabbe aon-
doen?
Laot ons maor drinken en laot
ons maor smjèren,
laot ons maor gans onsfortuin-
tjen verdoen
Toe jan, gij moet ons wat kieks-
kens gaan aolen,
kiekens die lööpen d'r genoegt
op de straot
En 't is nie nóódig daovoor te be-
taolen,
aongezien da toch de wjèreld
vergaot.
Dattij vergaot, dattij vergaot
da d'onzen wjèreld vergaot
Het dialectgebruik bij het ma
ken van een gelegenheidslied is
geen automatisme, maar ligt
wel voor de hand. Het gaat om
situaties uit het leven gegrepen
en geschreven en gezongen door
mensen uit de buurt die bij de
gelegenheid betrokken zijn.
Een prachtig voorbeeld van een
gelegenheidslied gaf de heer J.
Franse uit 's-Heerenhoek. Hij
vertelde dat zijn moeder - en
daarmee zitten we aan het begin
van de vorige eeuw - een spot
liedje kende dat gezongen werd
in Nieuwdorp en omstreken en
ontstaan was nadat een schaap
herder schapen had laten ver
drinken, omdat hij op de schor
ren van het Sloe in slaap was
gevallen en het opkomende wa
ter te laat had opgemerkt. Via de
actiegroep Redt de Kaloot kreeg
ik het liedje compleet. Het moet
gezongen worden op de melodie
van het Wilhelmus en luidt als
volgt:
Oorlof m'n erme schaepen
Die bin in groöte noöd
Wan Busje lag te slaepen
In 't kotje van de Kloot
Och Job, wil toch vergeve,
Je schorre stae nog groen,
Mèje schaepen bin verzope
Di is niks mi an te doen.
Wie het zonder de kennis van de
gebeurtenis of het verhaal er
over moet stellen, begrijpt niet
veel van een dergelijk vers. Bus
je is de bijnaam van schaapher
der De Jonge die nadien nooit
meer bij de boer op het erf is ge
weest. Job was boer Karelse van
wie de schapen waren. Het kotje
was een eenvoudige schuilhut
die destijds op de uitgestrekte
schorren van de Kaloot stond.
Honderd jaar later wordt het
lied nog gekend en herkend,
maar alleen door mensen die op
de hoogte zijn van het verhaal
dat bij het spotversje hoort.
Om bij Nieuwdorp te blijven: er
wordt daar ook nog steeds een
ABC geciteerd dat ook al da
teert uit het begin van de vorige
eeuw. In 26 letters had de dich
ter getracht bekende dorpsge
noten te vangen en kennelijk
heeft dat diepe indruk gemaakt.
Of dit alfabet oorspronkelijk in
het Zeeuws gesteld is, is onbe
kend. Het zou kunnen dat men
het gemakshalve in het Neder
lands schreef, maar het in dia
lect citeerde. Een paar regels:
G is Gerard die schildert goed
H is Huige die in negotie doet
Iis Izaak draagt zijn kruikje met
plezier
J is De Jager de dorpsrentenier
K is Karei tijdt menige toer
L is Lanes de bokkeboer
Ie ei een mobieltje van z'n opa hekrehe, en mie dat dieng is um op de fiets ni schole hereeë. foto Koen Suyk/ANP
