Joodse cultuur leeft op Curasao
PZC
o
4
Gemeenschap van vijfhonderd zielen volledig ingeburgerd op Antillen
Cosmo Sandal
ecco
recept
Salade met asperges en surimi
puzzel
12
14
15
16
19
21
25
Heer Bommel en de Sloven
Casper Hobbes
het weer
O
zaterdag 5 mei 2001
door Armand Snijders
WILLEMSTAD - Op een bevol
king van bijna 130.000 mensen
is het huidige aantal van vijf
honderd joden te verwaarlozen.
Maar het stempel dat zij in het
verleden op de ontwikkeling
van Curasao hebben gedrukt en
de nadrukkelijke rol die ze nu
nog spelen, maakt deze kleine
gemeenschap tot een van de be
langrijkste groepen van het ei
land. Dit jaar wordt herdacht
dat de eerste joden 350 jaar ge
leden neerstreken op het groot
ste Antilliaanse eiland.
„We zijn in die tijd volledig in
geburgerd geraakt op Curasao,
maar hebben onze eigen identi
teit grotendeels behouden",
zegt René Maduro, president
van de Mikve Israël-Emanuel
congregatie. Hij kijkt echter
wat meewarig voor zich uit, als
de instandhouding van het
joodse culturele erfgoed ter
sprake komt. Maduro zit trots
op een bankje in de Snoa Mikve
Israel-synagoge in het hartje
van Willemstad. De renovatie
van het historische complex
werd in 1974 vrijwel geheel door
de joden zelf gefinancierd. Het
geld voor dergelijke projecten
moet bijna altijd uit eigen kring
komen, van het lokale bedrijfs
leven en de overheid valt weinig
te verwachten. „Overheid? Wat
is dat?", zegt Maduro minach
tend. „We moeten alles op eigen
kracht doen."
De synagoge is de grootste toe
ristische trekpleister van het ei
land. Het aangrenzende joods
Historisch Museum bezet een
goede tweede plaats op de rang
lijst. Het steekt Maduro daarom
des te meer dat er lokaal zo wei
nig ondersteuning is voor het
behoud van deze publiekstrek
kers. „De synagoge kunnen de
toeristen gratis bezoeken. Het
gebouw is openbaar, dus daar
kun je ze moeilijk voor laten be
talen". zegt Maduro. „Maar als
je ziet dat hier dagelij ks honder
den passagiers van cruisesche
pen langs worden gebracht
waar wij geen cent voor krijgen,
dan vraag je je af of we dat nog
wel toe moeten staan zolang
touroperators geen bijdrage aan
ons leveren. Want die laten zich
dik betalen, terwijl wij de boel
onderhouden voor hun klanten.
Al geven ze maar een gulden per
bezoeker. We overwegen serieus
de organisatoren van tours aan
te schrijven en hen onderdrukte
zetten om een klein deel van hun
opbrengsten af te dragen. Het is
ook voor hen van belang dat de
synagoge in stand wordt gehou
den."
Pad
Ook zonder de hulp van buiten
af zullen de joden het op Cura-
?ao wel rooien, zoals ze dat al
350 jaar hebben gedaan. Het
pad dat zij bewandelden ging
over even zoveel bergen als da
len. De eerste jood die, volgens
de officiële geschiedschrijving,
pogingen ondernam economi
sche activiteiten op Curacao te
ontplooien, was Joao de Yllan.
In 1651 stichtte hij een agrari-
(Advertentie)
Hans Belterman
Voor dit gerecht kunnen zowel
witte als groene asperges wor
den gebruikt. De meeste groene
asperges hoeven niet te worden
geschild. De kooktijd van deze as
perges kan met een kwart worden
bekort. Surimi is geperste zeevis
waaraan natuurlijke smaakstoffen
van schaaldieren (krab, kreeft, gar
nalen) zijn toegevoegd. Surimi
wordt, geheel ten onrechte, ook
wel als crabsticks en dergelijke
aangeboden.
Hoofdgerecht voor 4 personen:
1,5 kg asperges; zout; 150 gr. mes-
clun (gemengde sla met tuinkrui
den) of waterkers; 2 zongerijpte
tomaten, ontveld en in kleine
blokjes gesneden; 2 bosuitjes, in
smalle ringetjes gesneden; 2 eie
ren, hard gekookt, grof gehakt 2
eetl. fijngesneden kervel; 300 gr.
surimi, in stukjes gesneden.
Voor de dressing: 1 eetl. dilleazijn
of -edik; (zee)zout; witte peper;
snufje poedersuiker; 4 eetl. olijf
olie, extra vierge.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
13
17
18
20
22
23
26
27
28
^9
30
31
32
33
34
35
36
37
38
HORIZONTAAL:
1. Sort boot; 9. indianentent; 10. bijbelse naam; 11. radon; 12.
knaagdier; 14. bijwoord, 15. keukengerei; 17. voor; 19. cijfer; 21.
Iers Republikeins Leger; 22. autogas; 23. herkauwer; 25. en
meer andere; 27. buisje met injectievloeistof; 30. buiten dienst;
32. eventueel (afk.); 33. ut supra; 34. vierkante zuil; 36. vlakte
maat; 38. toiletartikel.
VERTICAAL:
1. Lus; 2. kleine metalen staaf; 3. ambtshalve (Latijn); 4. Ierland;
5. onnozel; 6. rund; 7. organisatie voor Afrikaanse eenheid; 8.
staren; 13. atmosfeeroverdruk; 15. Aziatisch land; 16. deel van
het bestek; 18. rivier Sp20. Edelgrootmogende; 23. vleesge
recht; 24. in plaats van; 26. absint; 28. zangvogel; 29.
Amerikaanse staat; 31. bestanddeel van chromosomen; 33.
Zwitsers kanton; 35. tijdelijk (afk.); 37. koper (scheik.symb.).
sche nederzetting, die hij vanuit
Amsterdam draaiende trachtte
te houden. Erg succesvol was
deze onderneming niet.
Acht jaar later begonnen zo'n
zeventig sefardische joden on
der leiding van Isaac da Costa
aan een avontuur, dat op den
duur een beter resultaat ople
verde. Vooral nadat de joden de
overstap hadden gemaakt van
de agrarische sector naar de
handel en export. De eerste se
fardische joden op Curasao
behoorden tot de groep van
tienduizenden joden die nood
gedwongen Europa hadden ver
laten. De inquisitie in Spanje en
Portugal deed hen op de vlucht
slaan naar landen als Neder
land, van waaruit zij naar de
Nieuwe Wereld trokken.
Aan het einde van de zeventien
de eeuw leidde de levendige
handel van de joden tot de stich
ting van Willemstad, de huidige
hoofdstad van de Nederlandse
Antillen en het economische
centrum. Honderd jaar latei-
was de helft van de blanke be
volking van vierduizend zielen
op het eiland van joodse af
komst. De in 1732 geopende
Snoa Mikve Israël-synagoge
was de eerste synagoge die in de
Nieuwe Wereld werd gebouwd.
Geloofsgemeente
De sefardische joden ontwik
kelden zich in de loop der eeu
wen tot een liberale geloofsge
meente. De strenge joodse
wetten bleken onder de omstan
digheden op Curacao, tropisch
en geïsoleerd, niet altijd even
strikt nageleefd te kunnen wor
den. Dat leidde in 1864 tot een
breuk, waarbij de hervormings-
gezinden de Tempel Emanuel
stichtten. Precies een eeuw later
werden de geschillen bijgelegd
en ontstond de verenigde ge
meente Mikve Israël Emanuel,
die tot op de dag van vandaag
een gematigd-liberale lijn bin
nen het jodendom volgt.
Mikve Israël Emanuel is niet de
enige joodse gemeente op Cura-
?ao, want door de komst van
Oost-Europese joden, ten tijde
van de Tweede-Wereldoorlog,
wisten ook de meer orthodoxen
voet aan de grond te krijgen op
het eiland. Deze groep, bestaan
de uit zo'n 150 joden, is verenigd
in de Sharei Tsedek. Hoewel het
aantal joden in de afgelopen
eeuw drastisch is teruggelopen
tot nauwelijks vijfhonderd.
I i
De synagoge is de grootste toeristische trekpleister van Curasao.
Leg de asperges een half uurtje in
ruim koud water. Schil de asper
ges van het kopje naar beneden
toe steeds iets dikker. Verwijder
het onderste deel van elke stengel
(ca. 2,5 - 3 cm.) Spoel de asperges
na het schillen in ruim koud water.
Snijd ze in stukjes van ca. 4 centi
meter. Houd de kopjes apart. Zet
de asperges op met ruim kokend
water met wat zout. Laat ze 6 - 7
minuten koken. Voeg de kopjes na
3 minuten toe. Zet het vuur uit, leg
het deksel op de pan en laat alles 6
minuten staan. Laat de asperges
uitlekken, koud worden en opdro
gen.
Maak de dressing door de ingredi
ënten met elkaar te vermengen.
Leg de asperges in een kom en
schenk de dressing erover. Schep
alles enkele malen om en laat het
10 minuten staan. Doe daarna al
les over in een vergiet.
Leg de uitgelekte asperges in een
kom. Schep, vlak voor het opdie
nen, tomaten, bosuitjes en surimi
door de aspergestukjes.
Verwarring maakte zich nu van heer Bommel meester.
„Wat moet dat?" vroeg hij. „Wat doe je daar nu, jonge vriend, sta
toch op!"
De sloof scharrelde gehoorzaam overeind, doch hij bleef in een dee
moedige houding voor heer Ollie staan en gluurde naar het vreemde
bolletje, dat deze in de hand hield. „Mooi, hè?" hernam heer Bom
mel en hij hurkte neer om het schuwe wezen op zijn gemak te stellen.
„Kijk, er zijn ook nog oogjes in uitgesneden, zieje wel? Een leuk ge
schenk van je baas, zo'n mooie bal! Werkelijk!"
10 11 12 13
HORIZONTAAL:
1. Torenuurwerk, muzieksoort; 2. bloed
vat, bekoorlijk, akelig; 3. orgelregister,
priesterkleed; 4. voorheen, onnozel,
delfstof; 5. twijfel, stapelen; 6. eerlijk,
abonnee, dus (Latijn); 7. amandelpers,
docent; 8. citrusvrucht, vierdeurs auto,
bevlieging; 9. heildronk, winst opleve
ren.
VERTICAAL:
1. Rijtuig, misslag; 2. nobel, scheepsla
ding; 3. spelleiding, sneeuwhut; 4.
spierpijn, tocht; 5. bloemenring, hinder;
6. kleur, elk; 7. steekschuim, gewoonte;
8. Russische zweep, geestdrift; 9. vlak-
gom, roofvogel; 10. wandpilaster, tuin
kamer; 11. schoeisel, vreemd; 12.
gezondheid, zeemansloon; 13. oorlogs
god, soort schaatsen.
Oplossing van gisteren:
Zweeds raadsel:
-v-u-e-1-
beflyster
-nat-tree
genre-ark
-z-als-s-
mud-salto
-eed-moor
kleurboek
-alt-asla
YZERERTS
Cryptogram:
Horizontaal: 1. Drijfijs; 7. plomp; 8.
anker; 9. tweed; 10. klok; 11. poe
del; 12. tijdbom.
Verticaal: 2. Rijpad; 3. fakkel; 4.
schrok; 5. spat; 6. zogezegd; 10.
klem; 11. pit.
Zoekwoord:
Kalverliefde
Zeeland: Zonnige periode
worden de joodse normen en
waarden nog grotendeels nage
leefd. Anders dan in bijvoor
beeld Suriname en andere lan
den in de regio, waar van de
joodse cultuur weinig meer over
is. „Vanaf het eerste moment is
er sprake geweest van een jood
se samenleving in de Curagaose
gemeenschap", zegt Maduro.
Op de positie die zij vandaag de
dag in de samenleving bekle
den. kunnen de joden trots zijn.
Een groot deel van de belang
rijkste handelsondernemingen
is in handen van joden, evenals
financiële instellingen. Veel
straten en pleinen zijn naar
vooraanstaande joden ver
noemd, en zelfs Madurodam in
Den Haag heeft zijn naam te
danken aan een Curagaoenaar
van joodse afkomst. GPD
Door: Johan Reuter
Na een zonnige start van mei, was
het gisteren een grijze dag met veel
bewolking. Dit was echter maar van korte duur, want vandaag
neemt de kans op zon alweer toe en daarmee wordt een vrij
zonnige periode ingeluid. Ook de temperatuur zit merkbaar in de
lift. Naarmate de nieuwe week vordert, loopt het kwik steeds
verder op in de richting van 20 graden. Door een hogedrukgebied
boven de noordelijke Noordzee worden storingen op ruime
afstand van Nederland en dus ook de provincie Zeeland
gehouden. Door de positie van het hogedrukgebied komt een
noordoostelijke stroming op gang. Daarmee wordt drogere lucht
aangevoerd, zodat er steeds minder vocht voorhanden is om
bewolking te vormen. Vandaag wisselen zon en bewolking elkaar
af. Boven land staat een matige wind, kracht 4. Langs de kust is
deze vrij krachtig, kracht 5. Het wordt circa 11 graden vlak aan zee
tot 12, misschien 13 meer landinwaarts. Morgen neemt de kans
op zon nog verdertoe, maar
er is ook nog steeds
bewolking aan het zwerk.
De wind blijft een voorkeur
houden voor de noordhoek
en is nog matig, kracht 4.
Aan de kust is de wind af en
toe vrij krachtig.
Begin volgende week zet
deze weersverbetering door
en stijgt de temperatuur
verder om op woensdag al
uit te komen op 17 graden.
Donderdag wordt het met 18
graden nog iets warmer en
de kans op neerslag blijft erg
klein. De 20-gradengrens
wordt in het Zeeuwse nog
niet bereikt, maar komt toch
al dicht in de buurt.
•-Me.
m
Minimumtemperatuur voor de komende nacht
VERWWHJINÖ VOOn f
Vooruitzichten
zondag
weer
max.
min.
wind
foto Armand Snijders/GPD
Toonder Studio's
14°
6°
N 4
O
16°
N 4
O
16°
8°
NW 4
17°
9°
N 3
Zon
Maan
zaterdag
onder21.14
zondag
op 6.07
zaterdag
onder 5.39
zondag
op 19.48
Nautisch bericht
Er staat een matige tot vrij krachtige noordenwind. Het zicht is
goed en de kans op onweer is miniem. De temperatuur van het
kustwater is 9 graden.
„Is geen bal," verklaarde het ventje dof. „Is hachje van Ok. En Ok is
nu sloof van grote heer, die hachje van Ok heeft."
Heer Ollie rees haastig overeind, terwijl er denkrimpels over zijn
voorhoofd speelden. Na enige ogenblikken drong de betekenis van
het gehoorde dan ook tot hem door.
„Nee maar!" zo riep bij uit. „Heb ik ooit. Dat riekt naar slavernij!
Dat past niet in deze tijd; dat is niets voor een heer van mijn stand. Ik
wil jouw hachje niet, vriend Ok. Hier, je mag het zelf hebben. Je bent
vrij, bedoel ik."
Waterstanden
ZATERDAG
Hoog water
aag water
5 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
00.59
18813.25
228
07.35
218 19.56
185
Terneuzen
01.17
213 13.45
253
08.00
230 20.21
198
Cadzand
00.35
180 13.05
220
07.16
210 19.29
178
Roompot Buiten
00.55
135 13.16
173
07.35
162 19.55
129
Roompot Binnen
02.26
114 15.01
147
08.24
150 20.54
118
Zierikzee
02.35
133 15.15
169
08.45
16821.15
135
Krammersl. West
02.24
141 15.26
181
08.40
17521.16
142
Hansweert
01.47
224 14.18
265
08.23
247 20.42
216
Stavenisse/Yers.
02.41
139 15.15
176
08.40
171 21.03
138
ZONDAG
Hoog water
Laag water
6 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
01.47
212 14.12
242
08.22
229 20.35
197
Terneuzen
02.06
236 14.30
266
08.47
242 21.06
209
Cadzand
01.21
204 13.47
234
08.01
222 20.15
190
Roompot Buiten
01.32
153 13.55
182
08.09
167 20.25
135
Roompot Binnen
03.21
126 15.46
149
09.14
150 21.39
120
Zierikzee
03.30
147 16.10
173
09.35
169 22.00
138
Krammersl. West
03.56
15616.23
187
09.25
176 21.52
145
Hansweert
02.37
245 15.05
275
09.12
258 21.28
227
Stavenisse/Yers.
03.36
152 16.09
180
09.25
172 21.45
140
MAANDAG
Hoog water
Laag water
VM 7 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
02.26
229 14.56
246
09.06
232 21.18
206
Terneuzen
02.46
254 15.13
271
09.29
244 21.45
218
Cadzand
02.05
222 14.29
240
08.40
227 20.55
199
Roompot Buiten
02.15
167 14.37
186
08.50
167 21.06
141
Roompot Binnen
04.05
134 16.25
147
09.55
146 22.25
122
Zierikzee
04.20
157 16.50
172
10.15
166 22.35
141
Krammersl. West
04.46
167 17.09
186
10.16
172 22.35
146
Hansweert
03.20
260 15.51
278
09.57
260 22.11
234
Stavenisse/Yers.
04.26
161 16.52
178
10.15
168 22.36
142
door Bill Watterson
Europa: Ingeklemd
Een langgerekte storing ligt gedurende een aantal dagen achtereen
ingeklemd tussen een hogedrukgebied boven de oceaan met een
uitloper naar de Britse eilanden en Scandinavië, en een ander
luchtdrukmaximum aanwezig boven Rusland. Deze storing markeert
de koele lucht in het westen van Europa met de vochtige, warme
lucht in Oost-Europa. Zo wordt het in Hongarije, Roemenië en
Bulgarije nog makkelijk 25 graden. Parijs komt niet verder dan 11
graden, Londen 12. Maar in Londen schijnt de zon geregeld, terwijl
Parijs en eigenlijk grote delen van Frankrijk wolken en regen hebben.
Alleen in Bretagne en Normandië is het droog met veel zon. Er staat
wel een stevige en frisse noordoostelijke wind. In Scandinavië
schijnt de zon vaak en het wordt in Lapland zaterdag niet warmer dan
6 graden, na lichte vorst aankomende nacht. Oslo haalt een
maximum van 15 graden. Rusland is bijna warmer dan Spanje dezer
dagen met steeds 20 tot 24 graden. Dat lukt alleen in het zuiden van
Spanje, waar het droog blijft en de zon schijnt. Want het uiterste
noorden heeft nog altijd buien met gedonder. Portugal is de buien nu
helemaal kwijt, de zon gaat een hoop goed proberen te maken.
Ideaal voor de actieve
vakantieganger (m/v).
Met verstelbare sluitingen.
Voor info: 073 - 52 25 091 www.ecco.com/nl
'ER 15 SEEN ENKELE
SPORT MINDER GE
ORGANISEERD DAN
„CA5PERBAL!
NIEUWE REGEL! NIEU
WE REGEL! ALS TE HET
I /O-METERPAALTTE NIET
I AANRAAKT MET DE VLAG, 1
MOET TE OP ÉÉN BEEN
VERDER!
ZULLEN WE CASPER-
BAL SPELEN?
HET IS ZATER
DAG! WAT ZUL
LEN WE GAAN
HALVE EEN
GEORGA
NISEERDE
SPORT BE-
