Annie Bos onderzoekt
slag Tjiater
ecco
Sk
Sk
O
Familiegeschiedenis bewijst Japanse oorlogsmisdaad
puzzel
Casper Hobbes
het weer
f
recept
Maaltijdsalade met gerookte vis
Heer Bommel en de Sloven Toonder Studio's
Shape Jane
Sk
Hilbrand Bos was een lange, rustige man. Hij beschikte over
een natuurlijk overwicht. Een echte soldaat was de dienst
plichtig ziekendrager niet, daaivoor was hij te veel onderwij
zer. Toch deed hij in maart 1942 op Java zijn plicht, wat hij met
de dood moest bekopen. Tegen alle regels van het oorlogsrecht
werd hij na zijn overgave door de Japanners gefusilleerd. Zijn
dochter Annie wist na nauwgezet onderzoek zijn laatste da
gen, en de laatste dagen van de slag om Java, te reconstrueren.
Vandaag is het nog eenmaal vrij Door: Koen Manders
warm met temperaturen van rond de
18 graden en een beetje zon. Vanaf morgen is het een aantal da
gen koud en somber met af en toe regen en middagtemperaturen
tussen 9 en 12 graden bij een matige noordelijke wind. Het inval
len van de stevige noordenwind heeft te maken met het wegtrek
ken van het lagedrukgebiedje dat twee dagen boven West-Duits-
land lag. Het is gevuld met warmte maar ook bewolking, vooral
middelbare wolken. Nu het laagje wegtrekt richting Polen komt in
onze regio de weg vrij voor een koude noordenwind die lucht aan- "i
voert van over de Noordzee. Het zeewater is echter nog maar 9
graden, dus zelfs als de zon heel hard zijn best doet halen we nog
met moeite 12 graden. Vandaag is het echter nog rustig en vrij
warm. Er kan door de nabijheid van fronten boven Noord-Frank
rijk echter wel een spatje regen vallen, net als gisteren. Vanavond
en vannacht komt er vanuit het noorden meer bewolking en later
ook regen. Morgen blijft het
overwegend bewolkt met
vooral in de ochtend enige
tijd regen. De temperatuur
stokt bij ongeveer 10 graden.
In het weekeinde blijven we
opgescheept zitten met die
koude noordenwind.
Bewolking overheerst en
soms valt er een bui. Het
wordt rond 12 graden. De
verwarming kan dus weer
een tandje hoger. Na het
weekeinde knapt het weer
geleidelijk op, omdat de wind
weer de noordoosthoek op
zoekt. In de loop van
volgende week komt er meer
zon en de temperatuur gaat
weer duidelijk in de lift
richting 18 graden.
Warme dag
Maximumtemperatuur voor vandaag
Minimumtemperatuur voor de komende
Vooruitzichten
vrijdag
zaterdag
zondag
maandag
weer
max.
11°
12°
11°
13°
min.
10°
6°
5°
7°
wind
N 4
N 4
N 4
NO 4
O
Maan
donderdag
onder 21.10
vrijdag
op 6.11
donderdag
onder 4.58
vrijdag
op 17.08
Nautisch bericht
Matige noordenwind en matig zicht. Temperatuur kustwater 9
graden. De kans op onweer is heel klein. Ér is een kleine kans op
mistbanken in de Zeeuwse kustwateren.
Waterstanden
DONDERDAG
Hoog water
Laag water
3 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
11.36
182
05.14
181 18.06
153
Terneuzen
11.56
206
05.45
190 18.26
162
Cadzand
11.08
175 23.39
153
05.06
173 17.46
145
Roompot Buiten
11.25
142 23.59
116
05.14
142 18.25
114
Roompot Binnen
12.56
123 -----
06.15
135 19.05
107
Zierikzee
00.05
103 13.05
145
06.20
153 19.15
125
Krammersl. West
00.08
114 12.55
152
06.19
154 19.15
125
Hansweert
12.20
219
06.08
206 18.46
178
Stavenisse/Yers.
00.10
108 13.05
147
06.26
152 19.05
123
VRIJDAG
Hoog water
Laag water
4 MEI
uur
cm uur
cm
uur
cm uur
cm
Vlissingen
00.06
160 12.40
207
06.40
199 19.06
170
Terneuzen
00.21
185 12.56
231
07.02
21019.28
182
Cadzand
12.11
199 -----
06.15
191 18.45
162
Roompot Buiten
12.28
160
06.45
153 19.20
123
Roompot Binnen
01.26
098 14.06
137
07.25
144 20.04
114
Zierikzee
01.30
117 14.15
160
07.40
161 20.25
132
Krammersl. West
01.14
126 14.15
168
07.46
165 20.15
136
Hansweert
00.52
197 13.26
244
07.26
225 19.50
199
Stavenisse/Yers.
01.36
121 14.15
164
07.46
162 20.16
133
donderdag 3 mei 2001
Oplossingen van gisteren:
Citaat:
Stoof, barak, graat, kolom, bruin, salon,
brood, hemel, bibit, taart, baars, pruim,
dinar, passer. Het citaat is van Solon; "De
rijke is niet gelukkiger dan hij die genoeg
heeft".
Cryptogram:
Horizontaal: 1. Raab; 4. wraak; 7. oer
taal; 8. kar; 9. tip; 10. popster; 12. rondi-
no.
Verticaal: 2. Aula; 3. baklap; 4. witkoper;
5. Amor; 6. kornet; 9. trio; 11. Pan.
door Bill Watterson
Op elke regel twee woorden invullen. Twee of
meer eindletters van het eerste woord zijn
meteen de beginletters van het tweede woord.
Horizontaal:
5. Vingers die het beste wensen (6);
Insect dat aan de touwtjes trekt? (6);
6. Op neuzen en potten (7),
Deze tijd kan men in het hoofd hebben (5);
7. Een ram van een paard (6),
Niet te geloven, wat een kracht! (5);
8. Die vis hoort opgewekt te zijn (4);
Bestuurscollege? (8).
Verticaal:
1. Brandend water (7);
Aan de hand van een dikhuid (4);
2. Verandering van kaft (6);
Verlangen naar oorlog? (7);
3. Enthousiast begin (5);
Mensen die voor koffie zorgen? (7);
4. Affiche van een schildwacht (6);
Zitplaats tegen een berghelling (6).
Zeeland: Morgen Koeler
door Louis Burgers
Enkele eenvoudige stenen op
het ereveld Pandu in Ban
dung zijn alles wat herinnert
aan de slag om de Tjiaterstelling
op Midden-Java. Het was in
1942 de laatste weerstand van
het Nederlands-Indische leger
tegen de Japanners. Na de Slag
in de Javazee en de verplette
rende nederlaag van de Neder
landse vloot betekende Tjiater
het einde van de landoorlog op
Java, en daarmee van het Ne
derlands bewind over Indië.
,,Ik wilde weten wat er met mijn
vader, Hilbrand Bos, is gebeurd.
Om mijn verhaal rond te krij
gen, had ik informatie nodig.
Toen bleek mij dat er maar heel
weinig bekend was over wat er
bij de Tjiaterstelling was ge
beurd", zegt Annie Bos.
De Groningse - inmiddels ge
pensioneerde - onderwijskun
dige is erin geslaagd de geschie
denis van het einde van de slag
om Java te reconstrueren. „Ik
wilde de herinnering aan mijn
vader tot leven wekken. Het is
een persoonlijk verhaal, maar
toen ik probeerde dit rond te
krijgen, ontstond het gevoel dat
er meer was dan tot dan bekend
was geworden. Het bleek dat er
meer mensen met dit verhaal
rondliepen."
De Tjiaterpas (Bos schrijft 'Cia-
ter') ligt zo'n twintig kilometer
ten noorden van Bandung rich
ting Jakarta. Langs de kronkeli
ge weg naar boven hadden de
Nederlanders stellingen opge
worpen ter verdediging van
Bandung, waar het hoofdkwar
tier van het Koninklijk Neder
lands-Indisch Leger (KNIL)
was gevestigd. Gedacht werd
dat de finale slag om Java op de
hoogvlakte van Bandung zou
worden uitgevochten.
Zover kwam het niet eens. Al op
5 maart 1942 achtte de burger
regering verder verzet zinloos,
hoewel de legerleiding dacht
aan een guerrillastrijd en een
langdurige verdediging van de
Tjiaterstelling. Daar werd ook
de eenheid van Hilbrand Bos,
het 21ste bataljon infanterie,
ingezet. Na een heftige Japanse
aanval viel de stelling in de och
tend van 6 maart. Bij de terug
tocht vielen ongeveer 72 mili-
Daarop werd hij op de schouders genomen en weggedragen, terwij 1-
hij luid protesteerde. „Dat kan men ja niet maken!" riep hij uit,
„Praw! Tsjuk ksraksksj." Zijn kreten verstierven langzaam in de
verte en heer Bommel, die tot nu toe verbleekt had toegekeken,
maakte zich gereed om de ongelukkige te volgen. Hij werd echter te
gengehouden door de grote knark.
„Je hebt me daarnet gered", sprak deze, hem op de schouder klop
pend. „Dat is mooi van je en ik ben niet ondankbaar. Zeg me waar
mee ik je een genoegen kan doen!"
„Een genoegen?" herhaalde heer Ollie. „Wel, laat die heer vrij! Het
was allemaal een ongeluk en hij was geen kwaad van plan, wat jij,
Tom Poes? Dit is geen behandeling van oppassende lieden, heer Fi
leer!" De aangesprokene stiet een kil lachje uit.
„Van vrijlaten kan geen sprake zijn", zei hij grimmig. „Wie stout is,
krijgt straf; dat is de gewoonte hier. Hoe zou ik anders orde onder al
deze simpelaars kunnen houden. Nee, die wens kan ik niet toestaan.
Maar ik weet iets beters. Ik zal je Ok geven." „Ok?" vroeg heer Bom
mel verward. „Wat moet ik met een ok? Wat is dat?"
„Dat zal je zien!" hernam de ander. „Ok is een hampelaar, als alle
anderen. Maar hij is toch wel wat waard."
(jat deed
cte in het
achter
veld? ken
te de re
gels niet
HORIZONTAAL:
1. Oppervlaktemaat; 3. uitroep van afkeer; 6. Frans lidwoord; 9
Leger des Heils (Eng. afk.); 10. maangodin; 12. wild zwijn; 14.
vat met hengsel; 16. riem waarmee een zadel wordt vastgebon
den; 19. voorzetsel; 20. bijwoord; 21. de voorkeur geven aan; 26.
Turks decreet; 27. hoofdstad van Letland; 29. slot (D.); 31.
Nederland (op auto's); 32. boom; 33. ieder; 34. zangstem.
VERTICAAL:
1. Vooruit!; 2. mannelijk dier; 4. Noorse godheid; 5. vrouwenver
blijf; 7. vrouw; 8. gevoelig; 11. onderdanig; 13. minder dan nul
graden zijn; 15. inhoudsmaat; 17. onheilsgodin; 18. roem; 21.
Franse schrijver; 22. krakend geluid; 23. dierengeluid; 24. lust
hof; 25. ijverig; 28. illustratie (afk.); 30. duinvallei.
Hans Belterman
Bij de ingrediënten is voor de
salade gerookte makreel aan
gegeven. Met dagverse makreel
kunnen tal van gerechten worden
samengesteld. Datzelfde gaat ook
op voor gerookte makreel die, vers
uit de rokerij, vaak beter smaakt
dan de meer gangbare gerookte
vissoorten als heilbot, zalm, forel
en paling.
Hoofdgerecht voor 4 personen:
1 grote of 2 kleinere gerookte ma
krelen, ca. 700 gram visvlees; ca.
150 gram waterkers; 1 komkom
mer; 1 stuk rettich, ca. 100 gram;
1 grote rode paprika, bij voorkeur
ontveld, vruchtvlees in minuscule
blokjes gesneden; 1 eetl. fijnge
sneden dille; vier kerveltoefjes.
Voor de dressing: 1 eetl. (dille)
azijn of edik; zout; witte peper uit
de molen; 3 eetl. olijfolie (extra
vierge).
Verwijder de huid van de makre
len en neem het visvlees van de
graten af. Verdeel het visvlees in
stukjes.
Spoel waterkers enkele malen in
ruim koud water. Verwijder de dik
ste stelen en neem van de overige
stelen de worteltjes af. Maak de
waterkers zo droog mogelijk (sla
centrifuge). Boen komkommer en
rettich schoon of schil beide. Rasp
komkommer en rettich samen op
een grove rasp. Schep er een beet
je zout door en laat alles op een
zeef uitlekken. Trek daarvoor ten
minste 20 minuten uit.
Maak de dressing door de daar
voor aangegeven ingrediënten
met elkaar te vermengen. Maak de
waterkers met de dressing aan.
Laat de waterkers op een zeef uit
lekken. Vang de uitgelopen dres
sing op.
Presentatie: verdeel de waterkers
als bedjes op de borden. Verdeel
de komkommer met rettich er
over. Leg daarna de stukjes ge
rookte makreel op de salade.
Druppel, noodzakelijk is het niet,
de resterende dressing over de ge
rookte vis. Strooi er daarna papri
kablokjes en vervolgens dille over.
kom op
gens, het
15 maar een
spelletje!
dit moet
leuk blij-
als je het
weer verpe5t
ben je er
geweest,
tot we dit
aan de andere
teams ver
meneer
houdgreep,
ik wil niet
meer
er is te
veel team-
OKE, SLAPPE
ling! tot
(Advertentie)
Voor info: 073 - 52 25 091 www.ecco.com/nl
tairen, onder wie Bos, in
Japanse handen. Zij werden
kort daarna vermoord.
De familie Bos verhuisde in de
zomer van 1939 naar Neder-
lands-Indië, waar Bos biologie
les zou geven aan de kweek
school van Solo (nu Soerakar-
ta). Pas na de dood van haar
moeder in 1995 kreeg ze de
ruimte om het verhaal van haar
vader te onderzoeken. „Ik vond
het onrechtvaardig dat dit be
langrijke verhaal niet bekend
is", zegt ze nu. „De meeste men
sen kennen wel het verhaal van
de Slag in de Javazee - het 'Ik val
aan' van schout-bij-nacht Karei
Doorman. Het was een openba
ring toen ik las dat de landoor
log nog was doorgegaan."
De Tjiaterstelling was haar on
bekend. Met stukjes en beetjes
moest ze de geschiedenis ervan
ontdekken, daarbij geholpen
door een oud koffertje met brie
ven, knipsels en foto's die haar
moeder had bewaard. „Er kwa
men brieven uit van mijn vader,
door zijn hand geschreven, nu
bijna zestig jaar geleden! Het
koffertje ging open en het ver
haal ontstond."
Annie heeft haar vader nooit ge
kend. Ze was drie jaar toen hij
stierf, en zelfs van de daarop
volgende kamptijd heeft ze
hooguit vage herinneringen. „Ik
heb er geen trauma aan overge
houden, ik heb me nooit slacht
offer gevoeld. Moeders met kin
deren probeerden in het kamp
het leven zo gewoon mogelijk te
laten doorgaan." Wanneer ze
praat over die moeilijke tijd,
dan bedoelt ze de tijd na de be
vrijding en na de terugkeer van
de familie in Nederland.
Bos heeft een chronologie willen
optekenen van het gewone leven
van gewone mensen aan de
vooravond van en tijdens de
oorlog. „Langzaam groeide het
naar het levensverhaal van mijn
vader. Want ik wilde ook de hele
periode beschrijven die ik niet
bewust heb meegemaakt. En het
moest niet alleen mijn eigen ver
haal worden, maar ik moest ook
uitleggen waarom de Japanners
handelden zoals zij deden."
Lou de Jong
De slag om Tjiater en de oor
logsmisdaad van de Japanners
vormen toch het hart van haar
verhaal. Haar gedetailleerde
uitkomsten vullen het verslag
over de gevechten in prof. Lou
de Jong's Koninkri jk der Neder
landen (deel 11A, tweede deel)
duidelijk aan. Het Nederlands
Instituut voor Oorlogsdocu
mentatie overweegt een nader
onderzoek.
„Voor mij is van belang dat ik de
witte plekken in mijn levensver
haal heb ingevuld. Ik heb het
boek ook opzettelijk afstande
lijk geschreven. Voor mij per
soonlijk was het vooral belang
rijk te weten hoe mijn rader aan
zijn einde was gekomen. Ik wil
de mijn emoties eronder houden
en zo dicht mogelijk bij de feiten
blijven." GPD
Annie Bos, Rode aarde. Een ver
haal over de vergeten oorlog op
Java. Uitg. De Prom, Baarn.
ISBN 90-6801- 696-2. Prijs
49,95 gulden
De geallieerde vloot onder leiding van scliout-bij-nacht Karei Doorman leed bij de zeeslag op de Javazee in 194 2 een zware nederlaag tegen
een Japans eskader. fotoarchief ANP
Gespot:
Trendy snakeprints
bij je nieuwe outfit.
L Lagedrukgebied
lichte sneeuw
matige sneeuw
H Hogedrukgebied
O
zonnig
mist
A A
Koufront
licht bewolkt
zware sneeuw
lichte regen
onweer
Warmtetroni
vV hagel
Samengesteld front
zwaarbewolkt
matige regen
zware regen
Isobaar
Europa: Minimaal 20
Koele zeelucht probeert het vasteland van Europa binnen te
dringen, maar dit heeft weinig om het lijf. In ieder geval krijgen de
Britse eilanden wel lagere temperaturen en ook in Scandinavië
verdwijnt de warmte van de laatste dagen. Het front dat de koele
lucht begrenst, vertoont echter weinig activiteit. Alleen wolkenvel
den en een paar lichte buien komen met die koele lucht mee. De re
gen- en onweersbuien die begin deze week Zuid-Frankrijk en Span
je in de greep hielden, trekken uiterst traag verder door Frankrijk
noordwaarts. Ook het noordwesten van Italië zal met die buien te
maken gaan krijgen. Verder naar het noordoosten en oosten schijnt
de zon en wordt het minimaal 20 graden en maximaal 29 of 30 gra
den. Dit geldt voor een zeer omvangrijk gebied dat zich uitstrekt
van Tsjechië tot Turkije. Dinsdag is die tropische 30 graden overi
gens maar nipt gehaald in het zuiden van voormalig Joegoslavië,
in Podgorica-Grad. Rusland doet ook nog mee met het fraaie lente
weer alhoewel de 20-gradengrens niet meer zo makkelijk wordt be
reikt. Wat betreft het weer in Spanje en Portugal wordt vooral het
zuiden minder buiig.
