Gaat het toch weer fout
met Nederland-Marokko
PZC
Profiteurs
contra
betweters
Ikea-vrede
in Israël?
31
zaterdag 28 april 2001
Na een kort verblijf in het va
derland keerde ik onlangs
terug in een ander Israël. Nee,
vrede was nog altijd ver te zoe
ken, maar wel had de joodse
staat kans gezien een reuzen
stap te zetten in de richting van
normalisatie.
In mijn afwezigheid was het Is
raëlische volk officieel toegetre
den tot de Ikea-familie. Op nog
geen vijftien kilometer van mijn
huis had de eerste vestiging van
het Zweedse woonwarenhuis
zijn poorten geopend. „Een
droom wordt werkelijkheid",
meldden reusachtige geel-blau-
we reclameborden langs alle
snelwegen. Trompetgeschal!
Op de dag van de opening ver
drongen zich meer dan vijftig
duizend kooplustige Israëliërs
bij de ingang. Een vriendin van
mijn vrouw bekende zonder de
minste schroom dat ze er bij was
geweest. Voor de Ikea-afslag
had een tien kilometer lange file
gestaan, een groot deel van de
dag was heengegaan met het
zoeken naar een parkeerplaats
en pas na twee uur wachten voor
de kassa's had ze het voorrecht
genoten twee lampjes te mogen
afrekenen. „Maar het was het
waard", probeerde ze me wijs te
maken.
Op die eerste dag alleen al rin
kelden de Ikea-kassa's in Israël
voor een omzet van bijna drie
miljoen gulden. De media, tuk
op eens iets anders dan de Aksa-
intifada, trokken alle registers
open. Moraaltheologen schets
ten in radio-interviews een apo
calyptisch beeld van het volk
Israels, dat dansend om het gou
den Ikea-kalf zijn ondergang
tegemoet zou gaan.
Orthodoxe zionisten zagen in de
onbeschaamde koopziekte een
verslapping van de nationale
weerstand. Sociologen en psy
chologen verklaarden de mas
sale trek naar het nieuwe meu
belwarenhuis uit een opgekropt
collectief verlangen naar nor
malisatie, een drang mee te doen
met de rest van de wereld alsof
er in Israël niets aan de hand is.
,Net als in het buitenland"was
al een veel gehoorde aanbeve
ling toen jaren geleden in snel
tempo merknamen als McDo
nald's en Burger King hun en
tree maakten. En nu is er dan
een vestiging van Ikea, die zich
alleen van de buitenlandse on
derscheidt door een kosher res
taurant.
Onbezwaard
De krantenverhalen in Israël
lieten natuurlijk niet onvermeld
dat Ikea-stichter Ingvar Kamp
rad kort na de oorlog lid was ge
weest van de nazistische 'Nys-
venska' beweging. Maar ja, zijn
grootmoeder had hem ertoe
aangezet en toen zijn jeugdzon
den in 1994 uitlekten had hij
uitvoerig spijt betuigd. De Is
raëlische consument kon dus
met onbezwaard gemoed in de
rij aansluiten om Kamprads ta
fels, stoelen en serviezen te ko
pen.
Er moet geen week voorbij gaan
zonder dat ergens in de wereld
een nieuwe Ikea-vestiging open
gaat, maar de komst van de Isra
ëlische heeft in het moederland
opmerkelijk veel belangstelling
getrokken. Mijn Zweedse
vriend en collega Arne vertelde
me dat zijn berichtgeving over
de opening een flink aantal
brieven heeft opgeleverd, waar
in lezers de hoop uitspreken dat
de Israëlische Ikea zal bijdragen
aan vrede in het Midden-Oos
ten.
Ik zag het verband niet onmid
dellijk, maar als trotse Zweed
bleek hij al een baanbrekende
theorie te hebben ontwikkeld.
Volgens de 'Stelling van Arne' is
oorlog tussen landen met een
Ikea-vestiging uitgesloten, en
ik moest onmiddellijk toegeven
dat een bewijs vopr het tegen
deel nog niet is geleverd. In het
Midden-Oosten zijn er Ikea-
vestigingen in Saoedi-Arabië,
Koeweit en de Verenigde Arabi
sche Emiraten. Die landen leven
in vrede, zei Arne, en het was
geen toeval dat juist het Ikea-lo-
ze Irak Koeweit was binnenge
vallen. Had Ingvar Kamprad
tijdig een zaak in Bagdad ge
sticht, dan was de Golfoorlog
uitgebleven.
Geen speld tussen te krijgen. Is
raël is deze maand bijgeschre
ven op de lijst van Ikea-landen.
Nu nog vestigingen in Ramallah
en Gaza en de wereld heeft een
nijpend probleem minder.
Ad Bloemendaal
Of het nu gaat om drugs,
uitkeringen of gedeti
neerden, Nederland en Ma
rokko hebben een moeizaam
verstandshuwelijk. Na een
korte opleving in de relatie,
na de dood van koning Has
san II enkel jaren geleden, is
het weer helemaal mis. Wan
trouwen en stereotypen
regeren opnieuw. En dus
hebben de 'criminele en on
betrouwbare profiteurs uit
Noord-Afrika' het weer ou
derwets aan de stok met de
'betweterige, hypocriete
neokolonisten uit de polder'.
foto's Phil Nijhuis/GPD
vendien: je bereikt ook niet echt
veel als je de boeren tot de teelt
van alternatieve gewassen pro
beert aan te zetten, terwijl bij
voorbeeld Marokkaanse toma
ten de EU niet in mogen."
Niettemin heeft het Agence du
Nord in het noorden van het
land zich ten doel gesteld de
teelt van 'kif' oftewel hasj op
termijn uit te roeien. De boeren
blijken echter uiterst flexibel in
het aanleggen van nieuwe
drugsvelden als ze de oude met
Europese subsidie beplanten
met andere gewassen. En waar
de aandacht zich vestigt op het
noorden, ontstaan steeds meer
cannabisvelden in het midden
van Marokko. Bovendien is het
maar de vraag of de autoriteiten
écht de oorlog willen verklaren
aan de cannabis, zo klinkt het in
diplomatieke kringen aan de
westkust van Marokko. Niet al
leen wordt de suggestie van
belangenverstrengeling en cor
ruptie gewekt, de drugsinkom
sten zijn voor Marokko waar
schijnlijk gewoon te belangrijk.
Het lijkt er dan ook meer op dat
de drugsproductie een illegale,
maar gedoogde bedrijfstak is.
Net als de verkoop van uit Alge
rije gesmokkelde goedkope
benzine, die in het oosten van
Marokko overal door straatver
kopers aan de man wordt ge
bracht, soms zelfs op luttele me
ters afstand van de zoveelste
politiecontrole.
Hypocriet
Marokko lijkt vooral van Ne
derland weinig kritiek te kun
nen hebben als het gaat om
criminaliteit. Neem het terug
nemen van criminele Marokka
nen, een steeds terugkerend
gespreksonderwerp. 'Waar
worden die jongens crimineel,
in Nederland of Marokko?',
luidt de retorische vraag vanuit
Noord-Afrika. En over de soft
drugsproductie. 'In Nederland
wordt toch net zo goed enorm
veel cannabis verbouwd?'
Dat neemt niet weg dat door het
enorme personenverkeer tussen
Nederland en Marokko grote
hoeveelheden Marokkaanse
wiet richting Nederland gaan.
Vaak zijn het jonge Marokkanen
uit Nederland die verantwoor
delijk zijn voor de handel, weet
Tayeb Hamdaoui, remigrant
met een arbeidsverleden in Den
Bosch. Door zijn huidige ban
den met Nederland - als succes
vol zakenman importeert hij on
der meer Nederlandse koeien in
zijn vaderland - spreekt hij de
taal van de polder.
Hamdaoui draait er niet om
heen dat hij zich vaak schaamt
voor de derde generatie Marok
kanen, waarvan de jongeren nu
in veel plaatsen in Nederland
voor problemen zorgen. „Agres
sie, geweld, het is niet mooi, me
neer." In Rotterdam is de zaken
man al eens door een jeugdige
Marokkaan beroofd. „En in de
trein bij Tilburg maakte ik het
mee dat een Marokkaanse jon
gen zonder kaartje een conduc
teur met een mes bedreigde."
Heel triest allemaal, vindt
HamdaouiOok voor hemzelf en
andere oudere Marokkanen.
„Het beeld dat veel Nederlan
ders van Marokkanen hebben,
wordt vooral bepaald door wat
ze in eigen land zien gebeuren.
En dat is vaak niet al te positief.
Vroeger kreeg ik als gastarbei
der in een kroeg in Den Bosch de
hele avond gratis drinken. Nu
niet meer. Als ik in een Neder
landse stad naar de markt ga,
zie ik al wat ze denken als ze me
minachtend aankijken: zeker
weer zo'n rot-Marokkaan."
Ferdi Schrooten
Aviv
Het arme noorden van Marokko: wie geen auto kan betalen neemt zijn toevlucht tot de muilezel.
Straathandel bepaalt het beeld in Marokkaanse dorpen.
Over de slingerende, smalle
wegen van het Rifgebergte
tuft een vrachtwagen van Van
Gend en Loos steil naar beneden
door het stoffige landschap.
Achter het stuur zit een Marok
kaan, de trotse eigenaar van de
in Nederland afgedankte wa
gen. Het wemelt in en rond het
Rifgebergte, de streek waar de
meeste van de kwart miljoen
Marokkanen in Nederland van
daan komen, van auto's uit de
polder. De kentekens zijn in
middels bijna allemaal Marok
kaans: wit met daarop zwarte
cijfers, letters en Arabische te
kens. Maar wie goed kijkt ziet
op de kunststof houder van de
nummerplaat nog steeds de na
men van een dealer in Aalsmeer
of een garagebedrijf in Utrecht.
En anders spreekt een Duinrell-
sticker of de opdruk 'NL' wel
boekdelen.
De wagens worden in groten ge
tale naar Noord-Afrika ge
bracht, onder meer door de vele
honderdduizenden Marok
kaanse emigranten in West-Eu
ropa. Zij die daar een nieuw
leven zijn begonnen, sturen ge
regeld geld en goederen naar de
familie in het vaderland, 's Zo
mers komen ze zelf en masse in
hun wagens met gele kentekens
op vakantie. In plaatsen als
Berkhane, Driouch en Nador
wordt dan een behoorlijk
woordje Nederlands gesproken,
zo nu en dan zelfs met een dui
delijk Limburgs, Rotterdams of
Brabants accent. Cafés en ho
telletjes met namen als 'Amster
dam' en Holland' zijn ook veel
zeggend.
Marokko zelf is meer dan blij
met zijn emigranten. De gelde
lijke overmakingen uit het bui
tenland zijn jaarlijks goedwoor
drie a vier miljard gulden. Een
deel daarvan is afkomstig van
de 130 miljoen gulden uitke-
ringsgeld uit Nederland. Bo
vendien is de jaarlijkse thuis
komst van veel emigranten een
enorme impuls voor de toeris
tenindustrie, waarmee Marok
ko inmiddels tussen de twee en
drie mil j ard gulden per j aar bin
nenhaalt.
De gevolgen zijn zichtbaar. Op
allerlei plaatsen in het vanouds
arme noorden woi'dt driftig ge
bouwd door remigranten die na
een jarenlang verblijf elders
hun oude dag willen slijten in
hun geboortestreek.
Fraude
„Kijk, daar achter. Allemaal
huizen van Marokkanen in Ne
derland", zegt een oude man in
een gehuchtje bij het plaatsje
Ben Tieb. Vanaf zijn werk
plaats, waar een handjevol
monteurs in de schaduw auto's,
brommers en motoren repare
ren, wijst hij naar enkele grote
stenen kolossen. „Ze staan nu
nog leeg, maar in de zomers ko
men de bewoners weer." In het
gehucht is alle ophef over de bij
standsfraude in Nederland nog
niet bekend.
Van enkele tientallen Marokka
nen in Nederland is onlangs de
bijstandsuitkering stopgezet,
omdat ze voor meer dan 20.000
gulden aan onroerend goed in
het vaderland bleken te bezit
ten. Om daar achter te komen
zijn medewerkers van de Neder
landse ambassade in Rabat van
september tot en met februari
langs geweest bij de gemeente
lijke kadasters. Het gevolg: een
stevige rel tussen Nederland en
Marokko. Inmiddels heeft Ma
rokko de controleurs uit de lage
landen alle toegang tot de ka
dasters ontzegd. Nederland
weigert daarmee akkoord te
gaan, want het kadaster is open
baar, er zijn afspraken en daar
mee basta. De Marokkaanse au
toriteiten geven vooralsnog
geen krimp. Ze blijven erbij dat
het onderzoek naar bijstands
fraude een schaamteloze
inbreuk is op 's lands soeverei
niteit. Marokko is als minder
waardig landje weer eens ou
derwets door het neokoloniale
Nederland in de hoek gezet.
Het lijkt op het nog steeds smeu
lende conflict over de Neder
landse gedetineerden in Marok
ko, van wie er nu nog zo'n ze
ventig onder allesbehalve flo
rissante omstandigheden in
verschillende gevangenissen
zitten. Eind 1999 kwamen Ma
rokko en Nederland overeen dat
Nederlandse gedetineerden
vanuit hun Marokkaanse cellen
overgeplaatst mochten worden
naar Nederland. Hoewel be
kend was dat de straffen hier
aanzienlijk lager zijn, stootten
de Nederlandse autoriteiten de
Marokkanen toch flink voor het
hoofd door meteen na aankomst
van de eerste zeven overge
plaatste gevangen op Schiphol
iedereen op vrije voeten te stel
len.
„Had Nederland die zeven nou
maar op zijn minst nog een
weekje vastgehouden", zegt
Vera Hazelhoff Roelfzema, in
Marokko vrijwilligster voor de
Nederlandse reclassering. In
Rabat en omgeving bezoekt zij
geregeld Nederlandse gedeti
neerden.
„Voor de achterblijvers was de
Marokkaanse boosheid over de
onmiddellijke vrijlating van die
zeven een enorme klap. Die
worden de dupe van zo'n bot
sing. Net als bij dat bijstands
conflict nu. Op zich moeten die
twee zaken gescheiden worden
gehouden, maar dit is Marokko.
Hier tellen eer en schaamte veel
meer dan de nuchterheid en re
geltjes van Nederland. Neder
land mag dan formeel wel gelijk
hebben, maar met dat betwete
rige kom j e er in een land als Ma
rokko niet altijd."
Vrijer
Dat denkt ook dr. Herman
Obdeijn, die als docent Noord-
Afrikaanse geschiedenis aan de
universiteit van Leiden gere
geld in Marokko te vinden is.
„Het is zonde. Sinds de dood
van koning Hassan II twee jaar
geleden is het in Marokko alle
maal wat vrijer geworden. Het
land gaat onder zijn opvolger
Mohammed VI ook meer naar
buiten toe open. En dan nu dit",
zegt Obdeijn, die zelf drie jaar
op de ambassade in Rabat heeft
gewerkt. „Hebben we vorig jaar
eindelijk de Marokkaanse pre
mier naar Nederland gekregen
en onze kroonprins naar Marok
ko, ontploft de hele boel weer."
Volgens Obdeijn heeft Marokko
in het bijstandsconflict eigen
lijk geen poot om op te staan.
Volgens hem spelen andere ar
gumenten een rol. „Die paar
frauderende bijstandstrekkers,
dat interesseert de autoriteiten
hier helemaal niks. Voor de cen
ten die daarmee gemoeid zijn
riskeert Rabat echt geen groot
diplomatiek conflict met een
land waar 250.000 onderdanen
stevig bijdi'agen aan de Marok
kaanse schatkist. Nee, ze zijn
vooral bang dat allerlei andere
gevoelige informatie als 'bij
vangst' boven tafel komen. Wij
in Nederland hebben niet zoveel
te verbergen. Maar in Marokko
kun je via kadastergegevens
goed zien hoe heel veel minis
ters, hoge ambtenaren en ande
re notabelen zich de afgelopen
jaren hebben verrijkt over de
ruggen van andere mensen."
In Marokko valt voor deze rede
nering niet veel bijval te krijgen.
Daar klinkt juist het geluid dat
het bijstandsconflict de zoveel
ste poging van Nederland is om
Mai'okko als een land van boe
ven, oplichters en fraudeurs
neer te zetten. En dat terwijl
juist Nederland zich misdraagt
als het op uitkeringen aankomt,
zo klinkt het onder meer bij de
Stichting Steun Remigranten
(SSR) in Berkhane.
De SSR komt op voor zeker
vierduizend remigranten. Veel
van hen hebben problemen met
de Nederlandse overheid. Die
kondigt allerlei nieuwe regelin
gen af, waar voor mensen met
geen of weinig scholing eenmaal
terug in Marokko amper een
touw aan vast te knopen valt.
Het gevolg: WAO'ers die maan
den moeten wachten op hun uit
kering en weduwen die er achter
komen dat hun overleden man
nooit geweten heeft dat hij zich
verplicht had moet verzekeren
voor een nabestaandenpensi
oen.
Beurs
„En die ambtenaren bij de am
bassade in Rabat maar honder
den tot duizenden dirhams in
rekening brengen voor allerlei
officiële stempels en reisdocu
menten", zegt Mohammed Say-
em, zelf remigrant en een van de
vijf medewerkers van de SSR.
De pas opgerichte vereniging
van remigranten El Fath, die in
Berkhane en omgeving zo'n
vijftig leden telt, denkt er net zo
over. „Van ons, oudjes, die jaren
in Nederland hebben gewerkt
en premie hebben betaald, we
ten ze alles. En toch moeten we
steeds weer de beurs trekken en
maanden wachten op de Neder
landse bureaucratie", zegt
voorzitter Mohammed Sidali
(67).
Bureaucratie of niet, voor de
Nederlandse ambassade in Ra
bat verdringen zich dagelijks
honderd a tweehonderd mensen
om toestemming te krijgen voor
een reis naar het 'beloofde land',
Nederland. Zoals Khalid La-
roussi, 32 jaar, werkloos en stee
vast rondhangend bij de poort.
„Weet jij niet iemand die mij
naar Nederland kan krijgen
voor een zwart baantje in de
tuinbouw? Wat verdient dat?
Wat? Vijf tot tien gulden per
uur? Wauw!"
Voor wie de reis naar Fort Euro
pa een brug te ver is, is er altijd
nog de drugshandel. Hele volks
stammen in het noorden leven
van de hasjVan alle cannabis in
Europa komt inmiddels naar
schatting zeventig tot tachtig
procent uit Marokko. Een enke
le drugsexpert durft het land
zelfs al de kwalificatie 'narcoti-
castaat' te geven, een titel die tot
dusver leek voorbehouden aan
heroïne- en cocaïnelanden in
Azië en Zuid-Amerika.
Wie de doorgaande weg van
Tanger naar het oosten neemt,
komt vanzelf door de gebieden
waar de hennep op grote velden
wordt geteeld. Het gebied rond
de stad Ketame heeft inmiddels
de twijfelachtige eer opge
bouwd zijn naam te mogen le
nen aan een van de bekendste
soorten cannabis ter wereld.
Maar ook ver buiten het Rifge
bergte is de greep van de
softdrug te merken. Vooral be
stuurders van auto's met bui
tenlandse kentekens en anders
zins duidelijk herkenbare
'kaaskoppen' zijn geliefd. Zo nu
en dan rijden dealers zelfs
vreemden klem om hen hasj aan
te kunnen smeren. Wie weigert,
krijgt een 'cadeautje' onder de
bumper geplakt en wordt ver
derop door de getipte politie op
gepakt, zo gaat het verhaal.
Lachertje
Net als andere landen in de Eu
ropese Unie probeert ook Ne
derland zijn steentje bij te dra
gen aan het terugdringen van de
drugsteelt in Marokko. Maar
echt zoden aan de dijk zetten die
pogingen niet. De EU heeft een
potje van 167 miljoen euro om
boeren over te halen alternatie
ve gewassen te telen. Maar ie
dereen in diplomatiek Rabat
weet dat dat een lachertje is als
je bedenkt dat cannabis Marok
ko jaarlijks zo'n twaalf miljard
gulden oplevert. „Het is gewoon
te lucratief om drugs te verbou
wen", zegt een diplomaat. „Bo
Marokkaanse Nederlanders zorgen voor een bouwexplosie in hun vaderland.
