PZC
Slechts een steenworp
11
Twee vrouwen gaan de wereld te lijf
Zingende bloem van Macedonië
Soepele Falstaff
in Terneuzen
woensdag 25 april 2001
In 1994 gooiden twee Australische pubers een steen van twee
kilo van een viaduct. Het projectiel, ter grootte van een klei
nevoetbal, vloog dwars door de ruit van een aanstormende
auto. De bestuurder was op slag dood. Waren de daders
moordenaars of was dit snelweg-drama een geval van uit de
hand gelopen kattenkwaad? Hierover gaat het van oor
sprong Australische toneelstuk The Stones, dat vandaag in 't
Beest in Goes en begin mei in de Stadsschouwburg in Mid
delburg is te zien.
door Jan Dirk van Scheyen
The Stones - een productie van
hetMUZtheater uit Zaandam -
wordt gespeeld door Loek Pe
ters (26) en Mohammed Azaay
(25). De twee Amsterdammers,
net afgestudeerd aan de toneel
school in Amsterdam, voeren
het stuk meestal op voor scho
lieren, maar The Stones is ook
voor volwassenen een zeer boei
ende voorstelling. Want, zegt
Mohammed Azaay, „dit is
jeugdtoneel dat op een volwas
sen manier is gemaakt."
Snelheid en energie zijn de
hoofdingrediënten van The Sto
nes. Peters en Azaay spelen de
tweejongensvanl3en 15, die de
fatale worp vanaf het viaduct
op him geweten hadden. De toe
schouwer volgt in de zaal hoe op
het podium het kattenkwaad
dat de twee jongens uithalen -
zoals een poging een kat in
brand te steken - geleidelij k uit-
-mondt in de ongewilde moord
op de automobilist. Daarna zien
we hoe de twee jongens in de ge
rechtelijke molen terechtkomen
en uiteindelijk worden vrijge
sproken door de jury, omdat die
vindt dat het duo na twee pro
cessen (bij het eerste proces
staakten de stemmen van de
juryleden) genoeg was gestraft.
Gymzalen
Loek Peters: „We spelen deze
voorstelling voornamelijk in
gymzalen en aula's van scholen,
zonder schijnwerpers en zonder
podium. De scholieren zitten in
een hoefijzervorm om ons heen.
De enige belichting zijn de tl-
-buizen." Mohammed: „Maar
toch maakt het stuk indruk.
Laatst speelden we op een
school in Hilversum. En na af
loop was het even muisstil. Pas
daarna ging het publiek ap
plaudisseren. Dat was tof. Stilte
doet je als acteur meer dan ap
plaus."
De twee toneelspelers zijn ervan
overtuigd dat de morele vragen
die The Stones stelt - hoe ver
mag je gaan als je kattenkwaad
uithaalt en hoe bewust ben je je
als puber van de reikwijdte van
je daden - niet aan de jeugdige
toeschouwers voorbijgaan.
Loek: „Het publiek kijkt adem
loos toe of het doet overdreven
lacherig, op het hysterische af."
„Ze zitten steeds op het puntje
van hun stoel", weet Moham
med. „En dat komt", aldus
Loek, „omdat ze dondersgoed in
de gaten hebben dat dit flitsen
de en luchtige toneelstuk een
ernstige ondertoon heeft."
Ook Loek Peters en Mohammed
Azaay hebben als puber streken
uitgehaald: ruiten ingegooid,
banden lekgestoken, honden
poep in het handvat van een au
toportier gepropt en vervolgens
gewacht tot de eigenaar van de
auto vloekend op zoek ging naar
iets waarmee hij z'n besmeurde
hand kon schoonmaken. Maar
zo ver als de twee Australische
blagen zijn ze nooit gegaan.
Afbrokkelen
Loek: „De steen die zij gooiden
heeft zich door de snelheid
waarmee die auto kwam aanrij
den bijna dwars door het li
chaam van de bestuurder ge
boord. Tijdens het proces moest
de jongste van de twee naar fo
to's kijken die na het ongeluk
van het slachtoffer waren ge
maakt." Mohammed: „Je ziet in
de voorstelling hoe dat jochie -
dat door mij wordt gespeeld -
totaal afbrokkelt. Dat begint ei
genlijk al meteen na het ongeluk
wanneer hij thuis alles aan zijn
moeder opbiecht nadat hij op
het tv-nieuws heeft gezien wat
hij en z'n vriendje hebben aan
gericht."
Misdaad
Loek: „Wat ervan hun terecht is
gekomen, weten we niet. Ze zijn
vrijgesproken, over hun verdere
lotgevallen is officieel niets be
kend. Het gerucht gaat dat de
oudste in de misdaad is beland.
Na het proces sloeg hij al hele
maal dicht en voelde hij alleen
nog maar haat tegen de samen
leving..."
Loek en Mohammed hebben
met The Stones goede kritieken
geoogst. Rijk zijn ze er nog niet
mee geworden, maar dat hin
dert niet want toneelspelen op
zich geeft al genoeg voldoening,
vinden ze. „We nemen genoegen
met drie hoog achter en met een
fiets in plaats van een dure au
to", zegt Loek. „En", vervolgt
Mohammed, „die stacaravan in
Frankrijk moeten we dus ook
nog maar even uitstellen."
The Stones: vanavond (woens
dag) om 20.30 uur in 't Beest in
Goes; 7 en 8 mei in de Stads
schouwburg in Middelburg.
Zigeunerkoningin Esma
Redzepova is de grootste ster
van Macedonië. In de jaren
zestig, zeventig en tachtig
trad ze overal ter wereld in
de grote theaters op. De oor
log in Joegoslavië en per
soonlijk leed braken haar
carrière. Maar sinds enkele
jaren is ze terug en klinkt
haar stem weer hartstochte
lijker en smartelijker dan
ooit. Zaterdag is ze met haar
groep in Terneuzen.
door Peter Bruyn
„Op de Balkan komt alles bij el
kaar. Oost en west. Daar men
gen de culturen", zegt Esma
Redzepova. „Het is muziek die
nergens mee te vergelijken is.
Anders dan alle andere. Ik hoef
maar vier noten te zingen en ie-
I dereen weet dat ik het ben. Mijn
stijl is uniek.Van bescheiden-
heid heeft ze geen last, de Mace
donische zigeunerkoningin die
deze weken uitgebreid door ons
land toert. En van valse beschei
denheid al helemaal niet.
Esma, de grote ster van Macedo-
nië. De grande dame van het
I Balkan-Romalied. Wie de moei
te neemt om de bijna zeventig
jaar oude en destijds enorm po
pulaire roman 'De Herberg met
het Hoefijzer' van A. den Doo
laard er eens bij te pakken, leest
over de stemmen van het her
dersvolk die klagend over de
berghellingen van Albanië
schallen. Het kost je weinig
moeite om daar anno 2001 cle
zang van Esma Redzepova bij
voor te stellen. Albanië ligt
immers op slechts een steen
worp van haar woonplaats,
Skopje. Elke noot klinkt bij
haar even gepassioneerd en de
presentatie wordt nog eens ver
sterkt door haar uitbundige
verschijning.
„Ik denk dat er niet zoveel over
eenkomst is tussen mijn liede
ren en de zigeunermuziek uit
Spanje, Hongarije of Rusland",
zegt ze. „Wél met de Indiase mu
ziek. Dat is waar de Roma van
daan komen en dat is ook mijn
oorspronkelijke taal."
Exportproduct
Haar levensverhaal laat zich le
zen als een zigeunersprookje.
Esma werd in 1945 geboren als
dochter van een uit Albanië ge
vluchte jood en een Roma-meis-
je. Haar vader was kruier ge
weest, maar verloor een been bij
Duitse bombardementen op
Skopje in 1941 en moest vervol
gens als schoenpoetser het gezin
onderhouden. Een karig be
staan. Op haar dertiende deed
de muzikale Esma zonder dat
haar ouders het wisten mee aan
een talentenjacht in Skopje.
Daar werd ze ontdekt door de
twintig jaar oudere musicus
Stevo Teodosievski. En, om een
lang verhaal kort te maken, hij
nam haar onder zijn hoede en
maakte een ster van haar.
Eind jaren zestig was Esma een
van de beroemdste folklore-ar-
tiesten in het Joegoslavië van
Tito. En dus een belangrijk ex
portproduct. Ze trad over de he
le wereld op, van het Parijse
Olympia tot in New York en In
dia, waar zij en Stevo - met wie
ze inmiddels getrouwd was - tot
'koningin en koning der Roma'
gekroond werden - in cultureel
opzicht dan. Halverwege de ja
ren tachtig was Esma multimil-
Esma Redzepova, de grande dame van het Balkan-Romalied.
foto Lex van Rossum
jonair - ook in guldens.
Toen sloeg het noodlot toe.
Maatschappelijk en privé. In De
Balkan brak de burgeroorlog uit
die Joegoslavië zou doen uiteen
vallen. En Stevo werd ziek. Es
ma stopte met zingen en ver
pleegde hem tot aan zijn dood in
1998. Maar nu zingt ze weer. Te
rug op weg geholpen door een
Nederlands impresariaat en een
Nederlandse platenmaatschap
pij verscheen vorig jaar haar al
bum Chaje Shukaije, een up to
date-registratie van haar beste
repertoire, geproduceerd door
Klezmatics-trompettist Frank
London.
Mijn liederen gaan over de lief
de, over droefenis, over leven en
dood van de zigeuners", vertelt
ze. „Over een leven zonder ra
cisme of nationalisme." Haar
bekendste nummer, 'Chaje Shu
kaije', schreef ze al op haar
twaalfde. Talloze keren heeft ze
het al op platen en cassettes ge
zet. Telkens in andere - aan de
mode aangepaste - arrange
menten. „Het gaat over een
mooi meisje. Over Esma. Ik zing
het altijd. Een concert zonder
dat lied is ondenkbaar."
Straatkinderen
De Roma zijn een volk van ex
tremen, meent de zangeres. Ze
zijn uitbundig blij of diep be
droefd; steenrijk of straatarm.
„Wat Esma's stemming is kan
iedereen zien aan haar ogen",
zegt tolk Elvis. „Haar ogen
spreken." De met goud behan
gen zangeres straalt.
„Macedonië kent slechts één
bloem", zegt Elvis het woord.
„En die bloem heet Esma."
Ooit was ze een folklore-ster. Nu
worden haar concerten en pla
ten aangeprezen als 'wereldmu
ziek'. Hipper, meesurfend op de
golf van de tijdgeest. De zange
res knikt enthousiast. „Muziek
kent geen grenzen", zegt ze.
„Europa is open, de wegen zijn
open. Culturen vermengen zich
steeds meer. Wereldmuziek is de
muziek van de toekomst."
Concerten Esma Redzepova:
zaterdag 28 april om 20.30 uur
Zuidlandtheater Terneuzen;
voorts (selectie): zo 29 apr Am
sterdam (Kleine Komedie); di 1
mei Utrecht (Muziekcentrum
Vredenburg); zo 6 mei Breda
(Chassé Theater).
Mohammed Azaay (links) en Loek Peters in The Stones.
foto DirkJan Gjeltema
Het is er dan toch van geko
men. In de afgelopen weken
hebben we kunnen vaststel
len wat Erik Vos met opera
artiesten in het verre Tatars-
tan heeft bereikt. In Falstaff
nog wel, het werk van Verdi
waarmee Russische zangers
- beter in heroïek dan in ko
medie - de meeste moeite
hebben.
door Aad van der Ven
De productie, die kriskras door
Nederland reist en in mei naar
Engeland gaat, mag gezien wor
den. Aanleiding voor Euro Sta
ge, organisator van de tournee,
om Erik Vos naar Kazan te stu
ren, was het groeiende gevoel
van onbehagen over de wijze
van acteren van de Russen. Vos
blijkt spijkers met koppen te
hebben geslagen. Nu de muziek
nog.
We zijn er aan gewend, dat Rus
sische operaproducties die op
reis gaan een soort goedkope
versies zijn van grootse ensce
neringen, die voor omvangrijke
theaters zijn gemaakt. Dat is bij
deze Falstaff gelukkig anders.
Deze productie zit niet in een te
ruime jas, oogt werkelijk als een
reisvoorstelling, met een paar
simpele doeken (maar wel roya
le kostuums), waarbij tijdens de
scènewisselingen de solisten
zelf af en toe de handen uit de
mouwen steken. Als dat goed,
niet te opzettelijk wordt ge
daan, zoals hier, ziet dat er in
zijn pretentieloosheid char
mant uit. Falstaff kan dat heb
ben.
Een grote kwaliteit van Erik Vos
is, dat hij bereikt wat hij wil
zonder zo iets als een concept
dwingend op te leggen. Acteren
wordt zo niet het werk van een
marionet, zoals bij sommige,
zelfs prominente, hedendaagse
operaregisseurs. Je ziet dat er
altijd aan af.
In Falstaff wordt soepel, leven
dig en onnadrukkelijk geac
teerd. Een nadeel is alleen dat de
aan lager wal geraakte ridder
In de opera Falstaff wordt soepel geacteerd.
zelf, in de persoon van Joeri
Netsjajev met zijn jonge blozen
de gezicht, niet zo geloofwaar
dig is. De meeste anderen zijn
overtuigender, zeker de kweb
belende vrouwtjes van Windsor.
Onder de inwoonsters van
Windsor bevinden zich enkele
voortreffelijke zangeressen, bo
venal Olga Kondina (Alice) en
Tatjana Mazoerenko (Nannetta
Kondina is bovendien één van
de weinige solisten bij wie het
Italiaans soepel en expressief
klinkt. Over het geheel genomen
is dat in deze productie een pro
bleem: iedereen is geanimeerd
bezig, maar veel stemmen mis
sen de vereiste rapheid en flexi
biliteit.
Dirigent Marco Boemi is even
eens druk in de weer, maar hij
kan niet voorkomen dat veel on-
gelijkheden optreden. Het or
kest van Kazan heeft zeer vaar
dige strijkers, maar - zoals vaak
bij de Russen - ontoereikende
blazers.
Opera Falstaff: vrijdag 27 april
om 20 uur in het Zuidlandthea
ter Terneuzen.
Volgens de aankondiging is Klotewijven een programma
voor, door en tegen vrouwen, gezongen en gespeeld door
twee lekkere wijven met kloten en begeleid door een fijne
vent met ballen. Toen Ellen Pieters en Lucretia van der Vloot
nog op de Amsterdamse Kleinkunstacademie zaten, hadden
ze al het voornemen ooit samen een voorstelling te doen. Met
Klotewijven is dat er eindelijk van gekomen.
Ellen Pieters (boven) en Lucretia van der Vloot spelen Klotewijven.
foto PaulTolenaar
door Frans Doeleman
„We wilden proberen een pro
grammaatje met een beetje klo
ten te maken. We spelen niet
echt rolletjes, maar onszelf en
dat is nieuw voor mijDaarin zit
ook de uitdaging, om als Ellen
op het toneel te staan", vertelt
Ellen Pieters over haar samen
werking met Lucretia van der
Vloot in Klotewijven, „We heb
ben allemaal verhalen, min of
meer uit ons eigen leven, thea
traal gemaakt. De rode draad is
eigenlijk wat er nu leeft bij men
sen. De voorstelling is heel erg
van deze tijd, hoe vrouwen zich
staande houden met hun onze
kerheden en hoe ze daarmee
omgaan. En het leukste vinden
wij om te laten zien wat er alle
maal mis kan gaan. Het gaat ook
veel over sex, omdat dat bijna
een metafoor is geworden voor
stoerheid en onafhankelijkheid.
Het is een soort tijdsbeeld."
„We keren ons tegen alles, tegen
vrouwen, tegen mannen, tegen
negers, tegen kinderen. Het pro
gramma zit overigens nog in de
try-outfase. Er moet meer dui
delijkheid komen over die
agressie, over het feit dat we
heel stoer zijn en tegen alles aan
schoppen, omdat we met onze
eigen onzekerheid eigenlijk niet
zo goed raad weten. We zijn ook
wel een beetje klotewijven,
denk ik. We vonden die titel zo
aardig omdat dat een synoniem
is voor rottige vrouwen, maar je
kan het ook uitleggen als wijven
met kloten. Mensen die deze ti
tel niet accepteren, moeten ook
niet naar onze voorstelling ko
men. We zijn wel een beetje grof
het is niet lief. Ik doe bijvoor
beeld een monoloogje over het
feit dat ik gek word van al die
mensen met kinderen die ze
overal mee naar toe nemen en
waar ik dan over struikel in de
kroeg of het restaurant. Dat
vind ik verschrikkelijk. Ik heb
geen kinderen en heb er ook
geen behoefte aan. Wat dat be
treft is het vrij eerlijk allemaal."
Loopbaan
Nadat zij zo'n tien jaar geleden
de Kleinkunstacademie had af
gerond, maakte Ellen Pieters
onder meer cabaretachtige pro
gramma's met Istvan Hitzelber-
ger, met wie zij ook op het
zomerse theaterfestival De Pa
rade te zien was. Komende zo
mer staat zij daar overigens
weer, nu met La Pat. Daarnaast
is zij al vele jaren een vaste ac
trice in het tv-programma
Klokhuis en zong zij enige tijd
het slotlied in het wekelij kse ra
dioprogramma Spijkers met
Koppen, met als voorgangsters
onder anderen Nelleke Burg en
Karin Bloemen. Met Niek Ber-
endsen maakte ze haar eigen
theaterprogramma Scènes uit
een huwelijk over sex en geweld
en verder speelde ze in Omhoog
die stok van Hetty Heyting en
dit seizoen in het kerstspel Het
mysterie van Charles Dickens.
„Het grote geluk van mijn loop
baan tot nu toe is, dat i k bijna al
tijd alleen maar gedaan heb wat
ik leuk vond en waar ik mijn
hart en ziel in kwijt kon."
„Voor Klotewijven hebben we
ongeveer de helft zelf geschre
ven en verder zijn onze ideeën,
met name waar het liedteksten
betreft, uitgewerkt door ande
ren, zoals Peter Heerschop. Er
zit bijvoorbeeld een rap in over
dat we iemand vermoorden. De
reacties zijn tot nu toe heel ver
schillend. Er zijn zalen geweest
waar de mensen, vooral jonge
ren, het fantastisch vonden,
maar een vrij conservatief pu
bliek zoals in Huizen vond het
verschrikkelijk, grof en naar.
Het is het één of het ander. Het
moet ook geen programma zijn
dat er tussenin hangt. Ik ben er
zelfs voor om nog meer de extre
miteit op te zoeken."
Ondertoon
De voorstelling heeft ook wel
een serieuze toon. „Het is best
moeilijk om nu te leven, omdat
je allemaal keuzes kan en moet
maken en daar zelf de verant
woordelijkheid voor draagt.
Welk beroep je kiest, of je wel of
geen kinderen wil. Er wordt nu
een nummer voor mij geschre
ven over mijn moeder, die altijd
het idee had van oh, kon ik maar
kiezen toen ik jong was. Dan
heb ik zoiets van, nou mam, dat
lijkt wel leuk, maar eigenlijk
maakt het niks uit, want nu is
het ook lastig. We proberen te
laten zien dat je, doordat je zo'n
eigen verantwoordelijkheid
hebt, heel erg sterk moet zijn,
dat je moet staan voor je keuzes
en niet over je heen moet laten
lopen. Maar dat wordt verder
uitgewerkt, het is nog echt een
try-out. We hebben gemerkt dat
serieuze en kwetsbare momen
ten er nog te weinig in zitten,
evenals muziek. Dat zit alle
maal nog in de pen. De balans is
niet helemaal goed, te veel la
chen en sex. Dat is niet zo erg,
maar dat moeten we een beetje
rechttrekken."
Klotewijven, met aan de piano
Joop van Dijk en geregisseerd
door Maaike van Langen, is vrij
dag 27 april te zien in Vestzak99
in Vlissingen (20.15 uur).
