Brugge zoekt naar verdieping
Kunstkoeien bieden
andere kijk op vee
29
Culturele
hoofdstad
2002
Expositie
Apeldoorn
PZC
rugge is geen stad
die een cultureel
imago nodig heeft.
De stad wordt al met cultuur
vereenzelvigd. Jaarlijks
bezoeken drieënhalf miljoen
toeristen Brugge. De
meesten van hen doen dat
juist vanwege de cultuur.
Alleen is hun blik vrijwel
altijd op het verleden
gericht. Daaraan wil Brugge
volgend jaar, als het samen
met Salamanca culturele
hoofdstad van Europa is, een
eind maken. Met tal van
culturele activiteiten wordt
getracht bruggen te slaan
tussen verleden, heden en
toekomst.
Bij het stadbestuur leefden
verschillende wensen voor
het jaar 2002. Als oude Hanzes
tad wilde Brugge de jaarlijkse
Hanzedagen - die vorig jaar in
Zwolle plaatsvonden en dit jaar
in Riga worden gehouden - bin
nenhalen. Bovendien moest een
nieuw concertgebouw aan 't
Zand zijn deuren openen. En
tenslotte zag men het wel zitten
om precies zevenhonderd jaar
na de Slag van de Gulden Spo
ren culturele hoofdstad van Eu
ropa te worden. ,,Het is alledrie
gelukt", zegt intendant Hugo de
Greef van Brugge 2002. ,,Dus
zijn de ambities gebundeld en
maken de Hanzedagen en de
opening van het concertgebouw
deel uit van de manifestatie
Brugge 2002."
In 1995 stelde Brugge zich kan
didaat voor de titel culturele
hoofdstad, in 1998 hakten de
Europese instanties de knoop
door. Gedurende de twee jaren
die daarop volgden werden
spontaan achthonderd project
voorstellen ingediend. „Zonder
dat we één enkele oproep had
den gedaan", vertelt De Greef.
„Daarnaast hadden we zelf na
tuurlijk ook ideeën." En er zijn
altijd mensen die wat later wak
ker worden. Dus komen nog da
gelijks projectvoorstellen bij de
organisatie binnen. De Greef:
„Na die eerste achthonderd zijn
er denk ik nog duizend projec
ten aangemeld."
Om tussen zoveel bomen een bos
te kunnen zien, zijn enkele rode
draden onderscheiden. Hoewel
het concertgebouw in 2002
klaar is en de stad kapitalen
steekt in de restauratie van his
torische panden, staat Brugge
2002 niet in het teken grote in
frastructurele werken, zoals dat
wel het geval was in Athene
(1985), Glasgow (1990) en Lis
sabon (1994). Evenmin stelt
Brugge een groot festivalpro
gramma samen zoals Florence
(1986) en Dublin 19 91of wordt
de toekomst van de kunst tot
thema verheven, zoals in Am
sterdam (1987: 'a future for ide
as') en Antwerpen ('Kan kunst
de wereld redden?'). Brugge
zocht het in bezinning.
„We wilden geen culturele
hoofdstad worden om het beeld
van de stad uit te dragen", licht
De Greef toe. „We zijn bekend
genoeg. Wat we willen is verdie
ping geven aan dat wat we heb
ben, het actualiseren, om zo
zicht op de toekomst te krijgen.
Eerst werd een aantal schrij
vers, onder wie Benno Barnard,
Jozef Deleu, Luuk Gruwez.
Mare Reynebeau en Eriek Ver-
paele, gevraagd een kort essay
te schrijven met een kritische
kijk op Brugge. Alle opstellen
werden gebundeld in Omtrent
Brugge. Als een vervolg daarop
werd auteur- Peter Verhelst, zelf
donderdag 12 april 2001
Bruggenaar, gevraagd een ge
dicht te schrijven. Dat gedicht is
het thema van Brugge 2002:
Op een dag doken ze op, zwerm-
den uit
over de stad en nestelden zich.
We gaven ze te eten van onszelf.
Op een dag waren ze verdwe
nen.
Maar ze bleven, 's Nachts wor
den we bezocht
in onze eigen, vreemdkleurige
dromen.
Voor promotiedoeleinden is het
gedicht op muziek gezet, niet al
leen in een klassieke versie met
koor en strijkkwartet, maar ook
in een hiphop-versie door 't Hof
van Commerce. Omdat De Greef
ook wel begrijpt dat een gedicht
een wat vaag thema oplevert,
zijn - naar analogie van de zeven
poorten van Brugge - zeven
deelthema's geformuleerd, vari
ërend van Brugge als werkstad
en denkstad tot het jonge, alle
daagse en gastvrije Brugge.
Er is flink geïnvesteerd in Brug
ge 2002, zowel direct als indi
rect. De organisatie beschikt
over een budget van één miljard
Belgische frank, ruim vijftig
miljoen gulden. Het nieuwe
concertgebouw kost anderhalf
miljard frank en op het ogenblik
staat de stad in de steigers, vóór
2002 zal ongeveer één miljard
frank zijn uitgegeven aan res
tauratiewerkzaamheden. Afge
zien van investeringen in de
particuliere en toeristische sec
tor wordt dus drieënhalf mil
jard frank in Brugge 2002 ge
pompt.
Het programma is in grote lijnen
bekend. Dagelijks worden nieu
we details bekendgemaakt via
de website www.brugge-
2002.be. Met drie grote tentoon
stellingen wordt een nieuw licht
geworpen op het verleden, of in
de filosofie van de organisatie
'wordt met actuele ogen naar de
geschiedenis gekeken'. In maart
2002 begint de expositie Jan van
Eyck en de mediterrane wereld.
Een nieuwe kijk op de Vlaamse
Primitieven. Honderd jaar na de
historische tentoonstelling die
in België de aandacht weer ves
tigde op de Vlaamse Primitie
ven hoopt Brugge de laatste we
tenschappelijke theorieën over
deze vijftiende-eeuwse schil
ders inzichtelijk te maken. In de
zomer is het tijd voor Hanze
Medici.comeen tentoonstelling
waarbij deHanzetijd, toen
Brugge het economische cen
trum van Europa was, wordt
verbonden met de invoering van
de Euro, in het jaar dat Brugge
culturele hoofdtad is. Voor de
derde grote historische tentoon
stelling - Besloten wereld, open
boeken - opent het Groot Semi
narie in Brugge zijn schatka
mers met meer dan achthonderd
Middeleeuwse handschriften.
Die zijn te zien, maar vormen
ook een inspiratiebron voor he
dendaagse kunstenaars.
Verder gaan kunstenaars het
hele jaar door minder bekende
plekken van Brugge belichten,
komt er een geluidenfestival
en - in een school die gewoon
in bedrijf is - een expositie
van hedendaagse lamst
uit particuliere verzamelingen.
De muziekprogrammering con
centreert zich uiteraard in het
nieuwe concertgebouw. Dat is
op zichzelf een staaltje van he
dendaagse architectuur. „Hoe
ga je daarmee om in een oude
stad?", formuleert De Greef het
dilemma. „Brugge is bekend om
zijn drie torens. Het concertge
bouw zal de vierde toren wor
den." Architect Paul Robbrecht
spreekt van de 'eerste vriende
lijke skyscraper van Brugge'.
Met zijn collega Hilde Daem
won hij de prestigieuze archi
Brugge manifesteert zich in 2002 als culturele hoofdstad en Hanzestad.
tectuurwedstrijd die het stads
bestuur voor het nieuwe con
certgebouw had uitgeschreven.
Ze hebben een hypermoderne
zaal met twaalfhonderd stoelen
ontworpen, geschikt voor con
certen, muziektheater, opera en
dans. Een repetitie- of kleine
zaal biedt nog eens plaats aan
driehonderdveertig (zittend) tot
vijfhonderd (staand) man pu
bliek. Beide zijn vormgegeven
in een acht verdiepingen hoge
toren aan 't Zand
Het concertgebouw is de specta
culairste maar niet de enige ar
chitectonische ingreep in Brug
ge. Op de grondvesten van de
Sint Donaaskapel aan De Burg
verrijst een tijdelijk paviljoen
dat is ontworpen door de be
faamde Japanse architect Toyo
Ito. In dat People's Pavilion
kunnen bezoekers vragen be
antwoorden over zichzelf en de
tijd waarin ze leven, zodat een
collectie handschriften van de
ze tijd pntstaat. Dit evenement
loopt tegelijkertijd ook in Am
sterdam en Berlijn.
Een derde architectuurproject
is de voetgangersbrug van de
Zwitserse architect Jürg Con-
zett aan de Coupure. Die zal de
oude vesten weer rond maken,
zodat wandelaars en fietsers
een rondje om het oude centrum
kunnen maken. „Twee oevers
worden verbonden", aldus De
Greef. „Het is ook een symboli
sche daad."
Hoogtepunten in de program
mering van het concertgebouw
zijn onder meer balletten van
Jan Fabre en Anne Teresa de
Keersmaeker en choreografieën
van de veelgeroemde Berlijnse
Sasha Walz. Het Vlaams Symfo
nie Orkest zal werken ten geho
re brengen die hedendaagse
Belgische componisten de laat
ste tien jaar hebben geschreven.
In het najaar maken de grote
Vlaamse dirigenten Philippe
Herreweghe, Jos van Immerseel
en Paul van Nevel hun opwach
ting, terwijl de eerstgenoemde
met De Keersmaeker, Gerard-
jan Reijnders en het barokor-
kest II Fondamento werkt aan
een opera. Verder zullen ook
pop, wereldmuziek en jazz - een
nieuw Europees festival afwis
selend met Jazz Middelheim in
Antwerpen - hun plek krijgen.
De Greef beseft dat het giganti
sche concertgebouw in Brugge
geen toekomst heeft als niet ook
na 2002 het publiek de weg er
naartoe weet te vinden. Zeeland
wordt daarbij als een belangrijk
achterland beschouwd. Voor
Brugge 2002 zijninmiddels con
tacten gelegd met het Bureau
voor Toerisme in Middelburg, in
verband met de benodigde ho
telcapaciteit - die van Brugge
wordt niet uitgebreid - en publi
citeit voor de culturele evene
menten. Via Scoop wordt
onderzocht of het Zeeuwse on
derwijs kan profiteren van
Brugge 2002. En wellicht ver
rijst in Brugge nog een Zeeuws
Paviljoen waarin het project
100 Zeeuwse Portretten voor
het eerst in zijn totaliteit kan
worden geëxposeerd.
Ernstjan Rozendaal
De kunstkoe (zeker voor een tentoonstel
ling een prachtig object), die was be
doeld om kunstmatige inseminatie op een
heldere manier uit de doeken te doen op de
expositie Half-om-half: kunst-vee-geschie
denis, die in het Historisch Museum en het
Van Reekum Museum in Apeldoorn wordt
gehouden, ontbreekt. Met het op de loer lig
gende mond- en klauwzeergevaar mocht hij
niet vanuit Noord-Brabant naar Apeldoorn
worden vervoerd. En de samenstellers wa
ren juist enorm in hun nopjes geweest met
zijn komst, omdat zo'n koe zich - in verband
met zijn werk - niet zo snel laat strikken
voor een expositie.
Toch maakt het er de kunstzinnige inkijk in
het leven van de Nederlandse veestapel niet
minder boeiend om. Dat de beide musea -
die in 2003 gezamenlijk een (nieuw) gebouw
.betrekken en vooruitlopend daarop voor
het eerst nauw samenwerken bij een project
- zo op de actualiteit inspelen, is volgens
projectleidster Dolly Verhoeven, puur toe
val. „Een jaar geleden zijn we met de voor
Half om half, één van de getoonde werken in Apeldoorn.
bereidingen begonnen. Op dat moment was
er helemaal geen sprake een mond- en
klauwzeer-crisis", laat ze weten.
„Heel even hebben we overwogen de ten
toonstelling af te gelasten, maar omdat er
geen direct gevaar is, hebben we besloten
om Half-om-half toch gewoon door te laten
gaan. Bovendien bekijken we de veestapel
vanuit een kunstzinnige en een geschied
kundige kant en voegen we eigenlijk een
nieuwe dimensie toe aan de discussie. Tege
lijkertijd is het niet de dubbeltentoonstel-
ling geworden, waarop we hadden gehoopt.
In eerste instantie zou namelijk ook Het Loo
meedoen. Daar zou, in dezelfde periode de
expositie 'Vorstelijk vee' te zien zijn ge
weest, maar omdat daar wel levende dieren
in voorkwamen, gaat die tentoonstelling
niet door."
Volgens Verhoeven leent het onderwerp zich
bij uitstek voor een thema. „Het zijn er drie
geworden. We kijken naar het vee als levend
wezen, naar het vee als product en naar het
vee als voorwerp van slacht. Om daarbij zo
wel het historische perspectief als de mo
derne kunst-benadering op een afgewogen
manier aan bod te laten komen, is voor elke
kijk een freelancer ingehuurd. En die zijn
met mooie voorwerpen en schilderijen voor
de dag gekomen."
Opmerkelijk is dat ook moderne kunste
naars met veel liefde naar de Nederlandse
veestapel met zijn koeien en varkens kijken.
Om een helder beeld te schetsen zijn voor
elk thema vier schilderijen geselecteerd.
Maar wie een wereldberoemd werk als 'De
stier' van Potter verwacht, zal teleurgesteld
worden.
„Grofweg kun je zeggen dat de moderne
werken steeds een andere artistieke bena
dering vertegenwoordigen, terwijl het his
torische materiaal bij elk thema de ontwik-
keling in schaalvergroting, mechanisering
en commercialisering in de laatste eeuwen
toont", aldus Dolly Verhoeven.
„Er zijn echt mooie, indringende dingen te
aanschouwen, want naast prenten van
pronkkoeien, is er ook reclame materiaal,
waarin de Hollandse koe figureert, te zien,
zijn er gebruiksvoorwerpen zoals verschil
lende kuipen aanwezig, worden er filmpjes
vertoond en wordt er aandacht besteed
aan kunstmatige inseminatie. Bovendien
wordt de bezoeker - onder meer door een on
line internetverbinding - aangespoord ac
tief deel te nemen aan de discussie rond
vee."
Wie dat allemaal gratis wil beleven, zal in
het paasweekeinde naar de musea moeten
afreizen, want dan wordt we gedurende vier
dagen in het museumgebouw 'open huis' ge
houden.
Hans Piët
Expositie: Half-om-half: kunst-vee-geschiedenis
- Historisch Museum en Van Reekum Museum in
Apeldoorn (Raadhuisplein 8). Van 13 april t/m 2
september. Ie en 2e paasdag en 2e pinksterdag
open als zondag. Openingtijden: van dit/m zavan
10-17 uur. Zondag van 13-17 uur.
Impressie van het nieuwe concertgebouw - kosten anderhalf miljard Belgische frank-dat momenteel wordt gebouwd op 'tZand in Brugge.
Brugge moet het volgend jaar als culturele hoofdstad van Europa niet hebben van nóg grotere aantallen bezoekers; de organisatie zoekt naar bezinning en
verdieping.
