Alexander
krijgt er
een paar
ogen bij
Naast Japanners zijn wij bot, plomp en ruw
Tips
voor
Maxima
Weet u wel waar u aan
begint?', werd Maxima
Zorreguieta vrijdag ge
vraagd na de bekendmaking
van haar verloving met
kroonprins Willem-Alexan-
der. De moderne, intelligente
Argentijnse moet namelijk
haar carrière opgeven om
haar aanstaande bij te staan
in 'zijn bijzondere levensop
dracht'. Voor haar gloort een
fulltime job waar geen kant
en klare opleiding voor is.
Wat moet Maxima doen, la
ten en leren om haar konink
lijke taak zo goed mogelijk te
volbrengen?
Wat moet een Argentijnse
met 'inleidende lessen' in
burgering? Leg haar maar eens
uit dat de koning voorzitter is
van de Raad van State, een van
de belangrijkste overheidsin
stellingen, maar dat hij tegelij
kertijd geen enkele macht heeft.
Belangrijker nog zijn de puur
Hollandse gebruiken en evene
menten die het volk op gezette
tijden verbinden of massaal op
de been brengen, vindt Marjo-
leine van Doorn, historicus en
'cross-cultural trainer' voor
mensen uit het internationale
bedrijfsleven die in Nederland
komen werken. „Een buiten
landse directeur van een groot
bedrijf kan bijvoorbeeld raar
opkijken als op 5 december zijn
werknemers al vroeg in de mid
dag zijn vertrokken. Het is han
dig als zo iemand weet dat wij
dan het Sinterklaasfeest vie
ren."
En wat te denken van het eerste
kievitsei en het veilen van het
eerste vaatje nieuwe haring?
„Als een buitenlander in de
krant leest dat er dertigduizend
gulden wordt geboden voor een
vaatje haring, denkt ie dat we
hier compleet gek zijn gewor
den. Om nog maar te zwijgen
over het feit dat je op recepties
zelfs geacht wordt zo'n vette ha
ring naar binnen te schuiven."
Nederland is het land van even
wicht, zal Maxima volgens Van
Doorn ook moeten beseffen.
„Redelijkheid en billijkheid
zijn hier erg ver doorgedreven.
We leven in een soort symboliek
met elkaar, volgens ongeschre
ven regels die voor buitenstaan
ders moeilijk te doorgronden
zijn. Kennis van puur Hollandse
tradities, waarvan niemand het
historische verhaal kent, maar
waar iedereen grif aan meedoet,
kan ik Maxima zeker aanraden.
Natuurlijk, boekjes over veld
slagen moet zij ook opslaan.
Maar ze zal er nog meer van le
ren als zij gezellig surprises in
elkaar flanst zoals dat in een
doorsnee gezin gebeurt, of weet
dat met koffietijd ergens tussen
half elf en half twaalf
's ochtends wordt bedoeld."
Maxima komt echter in het
minst doorsnee gezin terecht
dat maar denkbaar is. Zij wordt
klaargestoomd voor koningin.
En daar is nu eenmaal geen op
maat gesneden opleiding voor.
Zij gaat allereerst op Huis ten
Bosch wonen, waar ze een flinke
hofhouding tot haar beschik
king heeft. Daarnaast zal een
aantal hooggeleerde heren -
wellicht econoom Victor Hal-
berstadt, met wie Maxima vorig
jaar al werd gesignaleerd, of
H. L. Wesseling, Alexanders
mentor in Leiden - worden ver
zocht een kennismakingspro
gramma samen te stellen. Ook
maakt het jonge paar zich, ter
lering én vermaak, op voor de
'blijde intocht', een rondgang
langs alle provinciehoofdste
den, om Maxima te laten ken
nismaken met de Nederlander
in al zijn hoedanigheden.
Maxima heeft van nature al een
belangrijke verworvenheid. „Ze
is een gedistingeerde, intelli-
gente verschijning", vindt
hoogleraar Nederlands staats
recht L. Prakke. „Absolute top
prioriteit is nu de taal. Zaak is
dat zij haar Nederlands gaat
perfectioneren. Nu is dat
Spaanse accent nog charmant,
maar op den duur gaat het irri
teren."
Staatsrechtelijk hoeft haar in
zicht écht niet zo diep te gaan.
„Ze wordt, zeg maar, een vrou
welijke Claus. Ze hoeft nimmer
haar handtekening ergens on
der te zetten." Prakke denkt dat
Maxima zich wel zal willen pro
fileren op een bepaald terrein.
„Er zal wel iets zinnigs voor
haar worden bedacht dat geen
aanleiding geeft tot controver
ses. Je kunt tenslotte niet alleen
maar de hele dag 'vrouw van'
gaan zitten wezen."
Een geschikte taak voor haar
schoonvader, meent een func
tionaris die de gang van zaken
aan het hof goed kent. „Prins
Claus heeft tenslotte het water
management voor Willem-
Alexander bedacht, dan zal hij
vast ook wel iets voor zijn
schoondochter kunnen verzin
nen."
Liefdadigheid
De prinses van Oranje zal wel
meer willen dan het gebruikelij
ke liefdadigheidswerk, ver
wacht Hans van der Voet, voor
koningin zelf trouwens ook.
Haar status is voorlopig te ver
gelijken met die van Margriet,
een soort hulpkoningin."
Desalniettemin een fulltime
job, zoals Willem-Alexander al
opmerkte. „Maxima zal bezoe
ken brengen aan de Raad van
State, de Tweede en Eerste Ka
mer en allerlei andere hoge col
leges. Maar ze hoeft niet alleen
van die moeilijke zaken te
doen", zegt historica Reinildis
van Ditzhuyzen. „Zo moet ze
ook alles weten over de voetbal
rellen, de rivaliteit tussen Ajax
en Feyenoord en wat er bijvoor
beeld speelt in de achterbuurt
van Arnhem. Gaandeweg zal ze
zelf een werkterrein tegenko
men dat haar bijzonder ligt. Dat
kan zorg zijn, onderwijs of mis
schien allochtonen; dat is ze
tenslotte zelf ook."
Belangrijkste taak voor Maxi
ma is Willem-Alexander con
stant tegenspraak bieden. Net
zoals Beatrix haar echtgenoot
Claus als klankbord heeft ge
bruikt. Van Wijnen: „Die op
merking: 'Je was een beetje
dom', mag ze zo vaak mogelijk
herhalen. Ze moet zorgen dat
haar man voortdurend met bei
de benen op de grond blijft."
Dat zij geen prinses of adellijke
dame is, komt daarbij goed van
pas. Maxima heeft tot nu toe
haar eigen keuzes kunnen ma
ken, en is niet opgegroeid in de
schijnwerpers. „Willem-
Alexander is een moderne man,
die lange tijd een zo gewoon mo
gelijk leven heeft geleid", aldus
de publicist. „Dat neemt niet
weg dat hij heel beschermd is
opgevoed. Maxima kan hem bij
staan bij zijn eigen vermaat
schappelijking. Hij is nu 33,
maar nog lang niet afgestudeerd
in de fijne kneepjes van de sa
menleving. Die heeft hij immers
lange tijd alleen maar kunnen
aanschouwen door de spijlen
van kasteel Drakensteyn. Kort
om: met Maxima krijgt Willem-
Alexander er een paar ogen bij
Van belang is volgens Van Wij
nen dat zij niet té lang op Huis
ten Bosch blijft. Grote kans im
mers dat ze op de gang regelma
tig tegen Beatrix oploopt. Haar
schoonvader daarentegen mag
ze ongelimiteerd om advies vra
gen. „Als moeder en schoon
dochter te lang op eikaars lip
zitten, weet iedereen wat er ge
beurt", meent Van Wijnen.
Sleutelfiguren
Voor de hand ligt dat Maxima,
net als Claus toentertijd, door
een soort mentor in contact
wordt gebracht met sleutelfigu
ren in de Nederlandse samenle
ving. Van Wijnen is zelf destijds
gevraagd om de pi'ins-gemaal
bij te praten over ontwikkelin
gen in de maatschappij. „Ze
moet leren verschillende opvat
tingen te onderscheiden. Daar
voor zijn mensen nodig die be
reid zijn haar meer dan een
schematische voorstelling te ge
ven. Ze moet de gelegenheid
krijgen volop vragen te stellen."
Verder zal ze geregeld, net als
Alexander heeft gedaan, in de
collegebanken moeten plaats
nemen en lezingen en forum
avonden over actuele thema's
bijwonen. Het vergaren van
kennis zal voor Móxima geen
probleem zijn. Ze kent immers
al de Argentijnse, New-Yorkse
en Brusselse maatschappij. Van
Wijnen: „Maar hoe hard ze ook
werkt, hoeveel ze ook leert, écht
een Nederlandse zal ze zelfs na
tien jaar nog niet zijn'.'
Maxima mag dan ook pro
bleemloos het motto van haar
schoonvader overnemen, vindt
cross-cultural trainer Van
Doorn. „Claus heeft altijd ge
zegd: 'ik ben wereldburger'. La
ten we als Nederlanders met
Maxima ook dat principe omar
men."
Bernice Breure en
Berrit de Lange
zaterdag 7 april 2001
Willem Alexander en Maxima worden toegejuicht door het publiek. foto Phil Nijhuis/GPD
malig hoofddirecteur van de
Rijksvoorlichtingsdienst. „Tot
haar huwelijk zal zij vermoede
lijk globaal hetzelfde inburge
ren als Claus gedaan heeft. Met
andere accenten, dat wel. Claus
kreeg bijvoorbeeld veel infor
matie over de oorlog en oorlogs
slachtoffers. Dat speelt nu min
der. Een item van deze tijd? Tja,
moeilijk. Het is nu allemaal wat
technocratisch onder Paars.
Misschien de multiculturele sa
menleving, maar het is gokken."
Markant verschil tussen Maxi
ma en Claus is dat de prins-ge-
maal een gevormde man was
met ervaring in diplomatie en
advocatuur, meent voormalig
buitengewoon hoogleraar ge
schiedenis Harry van Wijnen,
die onder meer een aantal boe
ken schreef over het koninklijk
huis. „Claus was al veertig, die
kon bijna niet meer bedorven
worden. Dit meisje is pas 29
jaar, die kan nog behoorlijk
klem komen te zitten in de gou
den kooi. Als ze zelf haar beper
kingen inziet, is er een behoor
lijke kans dat ze het redt."
Maxima is de afgelopen ander
half jaar al vaak op bezoek ge
weest bij oude vrienden van
Willem-Alexander, om mee te
maken hoe het er in een door
snee Nederlands gezin aan toe
gaat, weet een voormalig hof
functionaris. Directeur Rudi
Fuchs van het Stedelijk Muse
um, die op het verjaardagsfeest
van koningin Beatrix de pri
meur had van het eerste open
bare optreden van Maxima,
meldde in een tv-programma
dat hij de vriendin van de
kroonprins had gevraagd wat
zij van zijn museum vond. „Ik
ben hier al drie keer eerder ge
weest", had zij de verbouwe
reerde Fuchs lachend geant
woord.
Modern meisje
Zulke uitstapjes zullen voort
aan niet meer onopgemerkt blij
ven. Ze zal inderdaad een groot
deel van haar privé-leven moe
ten inleveren. Maar het is onzin
om te denken dat de Argentijnse
helemaal niets meer te zeggen
heeft over waar ze gaat, wie ze
ontvangt en hoe ze zich kleedt.
„Het is geen sprookjesprinses,
maar een modern meisje, zoals
koningin Beatrix zelf al zei",
zegt de voormalig hofmedewer-
ker. „Natuurlijk zal ze haar ei
gen vrijheid moeten bevechten,
maar zo erg is het nou allemaal
ook weer niet. Ik denk dat ze
vanaf nu wel wordt bewaakt
door veiligheidsmensen, maar
ze is veel vrijer dan veel mensen
denken. Ze kan rustig gaan win
kelen als ze zin heeft, dat doet de
II
VoorJaPanners *n Nederland is de
V grootste cultuurschok de onbe-
k' leefdheid. Nederlanders zijn te di
to reet: zeggen onmiddellijk ja of nee.
re- Een Japanner begint altijd met ja,
D; ook als hij nee wil zeggen. Met een
xx grote boog komt hij dan bij nee uit,
maar Nederlanders begrijpen dat
niet, horen alleen die eerste ja."
ke- Dit citaat - uit de mond van schilde
rt res Kay Yoshiya - in het vorige week
verschenen boek van Harriët Kroon
over Japanners in Nederland leverde
K)l ook meteen de veelzeggende titel er-
cè van: Zo onbeleefd.
nd Harriët Kroon noemt het 'een bevlie-
:ijn ging' die haar ertoe bewoog zich drie
op- jaar lang te verdiepen in de ongeveer
;le- 6000 leden tellende Japanse gemeen
te schap in ons landZe maakte talloze
interviews en reportages en wist
daarmee diep door te dringen in de
ve; 'ziel' van de zo gesloten Aziaten. „Ik
01 ben voor mijn studie culturele antro-
nk- pologie in 1989 afgestudeerd op min-
,rg. derheden in Nederland. Maar pas
toen ik bij een weekblad in Amstel-
u'p veen ging werken, kwam ik erachter
dat daar een hele grote groep Japan-
en, ners woont. Je hoorde er nooit iets
l0( over, ze redden zichzelf, en daarom
hei raakte ik erdoor geïntrigeerd." Jaren
later, ze werkte toen in deeltijd voor
eet het Novib-blad Onze Wereld, kon ze
een uitgever ervan overtuigen dat het
onderwerp een boek verdiende.
„Ik ben mijn onderzoek begonnen bij
I Nederlanders die met Japanners sa-
i menwerkten en bij Nederlandse
partners van Japanners. Heel lang
zaam wist ik zo vertrouwen te win
nen", vertelt de 37-jarige Amster
damse. Met haar aanpak slaagde ze
erin haar Japanse gespreksgenoten
op, je zou bijna zeggen: on-Japanse
wijze, eerlijk hun mening te laten ge
ven over hun gastland.
„Wij worden opgevoed tot individu",
stelt Kroon. „Wij worden gestimu
leerd ons te profileren, bijvoorbeeld
op de werkvloer, en om een eigen me
ning te hebben. Japanners leren
daarentegen hoe ze moeten opgaan in
de groep, hoe ze de harmonie kunnen
bewaren. Zij horen juist geen eigen
mening te hebben. Ze moeten hun ei
gen ik inleveren en vooral oog hebben
voor andermans emoties en wensen."
Werkvloer
Het reilen en zeilen op de werkvloer
komt uitgebreid aan de orde in het
boek van Kroon. Meer dan de helft
van de Japanners in Nederland be
staat uit zogeheten expatriates, men
sen die worden uitgezonden door hun
bedrijf, en hun vrouwen en kinderen.
„Als werknemer kennen ze drie on
geschreven basisregels: kom nooit te
laat, neem geen vrij en wees volg
zaam. Hier weten ze dan ook vaak
niet wat ze meemaken: Nederlanders
komen zomaar een kwartier te laat
op het werk, doen aan snipperdagen
en wekenlange vakanties en hebben
overal een mening over."
Maar ook buiten de bedrijfsvloer, in
het dagelijkse leven, worden de Ne
derlandse manieren gekenmerkt
door een directheid, die door Japan
ners maar al te vaak als lomp wordt
ervaren. „Beleefdheid en verfijnde
omgangsmanieren zitten als het ware
in het bloed van de Japanners. Verge
leken bij hen zijn wij bot, plomp en
ruw", stelt Harriët Kroon, die voor
haar boek ook drie weken in Japan
vertoefde. „Ik voelde me daar op een
gegeven moment zelf ook als een oli
fant", aldus de tengere schrijfster.
Woorden als 'respectloos' en 'onbe
leefd' duiken in haar boek steeds
weer op. Van de kracht waarmee be
stellingen op tafel worden neergezet
tot de knijpende handdruk, van het
gebrek aan service bij het winkelper
soneel tot de stampende manier van
lopen: voor Japanners zijn het onbe
grijpelijke manieren. „Als je in de su
permarkt aan een medewerker
vraagt waar de Spa Rood staat, krijg
je als antwoord 'weet ik niet', zo
merkt een Japanse op. Ondanks de
enorme cultuurkloof krijgen de
meeste Japanners in de loop van hun
verblijf, dat meestal drie tot vijf jaar
duurt, toch een zekere waardering
voor Nederland. Ook de echtgenotes
van de uitgezonden werknemers, die
vaak niet eens Engels spreken. „Als
ze eenmaal hun weg hebben gevon
den vinden ze de vrij heid heerlij kZe
voelen geen sociale controle van bu
ren of familie. Ze gaan tennissen, ze
maken uitjes, ze gaan samen winke
len, op cursus, van alles. Op d'n duur
leren ze hun eigen 'ik' kennen. Als een
vogeltje uit het kooitje.
Harriët Kroon heeft met haar boek
geen gemakkelijk commercieel suc
ces beoogdwant dat had ook nog ge
kund in deze tijd waarin elke mening
van buitenlanders over Nederlan
ders in sensationele koppen de kran
ten lijkt te halen. Door uitgebreid de -
vaak opmerkelijke - historische rela
tie tussen Japan en Nederland te be
lichten, is Zo onbeleefd een pil van
bijna 400 bladzijden geworden. Ui
teraard komt daarin ook de rol van
Japan in Nederlands-Indië en de
aanleg van de Birma-spoorlijn aan
de orde. „Iedere Japanner in Neder
land krijgt ooit het verleden met de
Japanse interneringskampen voor de
voeten geworpen", stelt Kroon in
haar boek. En dat geeft pas echt
schrik, want de meeste Japanners die
na de Tweede Wereldoorlog zijn ge
boren weten daar helemaal niets van.
Zo werd de eerder genoemde schilde
res Kay Yoshiya 'ingewijd' in een vol
le groentewinkel door een oudere
vrouw die haar vertelde dat Japanse
soldaten haar uit haar huis in Indo
nesië hadden verjaagd. „Ik schrok,
schaamde me in die overvolle winkel.
Door deze gebeurtenis begreep ik
opeens waarom sommige Nederlan
ders me hadden gewaagd of ik Ja
pans was. Als ik ja zei, gingen ze in
het Japans tellen: ichi, ni, san, een
twee drie. Ik had dat nooit gesnapt."
Maria Mulders
Harriët Kroon: Zo onbeleefd - Uitge
verij Atlas, 49,90.
Japanse soldaten in voormalig Nederlands-Indië: Herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog spelen een belangrijke
rol in de relatie tussen Nederlanders en Japanners. foto ANP
