Curacao heeft de wind weer mee
(Ma/UHHWtUftMWMttMltWtÉHHtntti,
Delta Nuts geeft
eiland vertrouwen
in de economie
zaterdag 7 april 2001
foto's Maurits Sep
Cruiseschepen zijn een belangrijke inkomstenbron voor de toeristenindustrie.
Het windpark van Delta Nutsbedrijven aan de noordoostkust van Curasao.
VOLtNDAM
ROTTERDAM
De haven van Willemstad is één van de grotere bunkerstations voor olie ter wereld.
Curagao heeft zijn eerste grote vis ge
vangen. Het Antilliaanse eiland hen
gelt al jaren naar rijke investeerders die
de economie uit het slop kunnen trekken.
Delta Nutsbedrijven bouwde een wind-
park en kocht zich in bij het energie- en
waterbedrijf Aqualectra. Overheid en be
drijfsleven kunnen hun geluk niet op.
„Dit is de ommekeer. Delta is de eerste,
maar nu gaan er meer volgen."
Eindelijk lijken de kansen te keren voor Cu
rasao. Eeuwen geleden floreerde het ei
land dankzij de slavenhandel. Ook toen al
waren het Zeeuwen die een prominente rol
vervulden in de eilandelijke economie.
De West-Indische Compagnie (en daarin zeker
de Zeeuwse kamer) en de Middelburgse Com
mercie Compagnie brachten al hun slaven van
Afrika naar hun depot op Curagao. Daar wer
den ze verzorgd, verkocht en verscheept naar
hun eindbestemmingen: suiker-, katoen- en
koffieplantages in Zuid-Amerika, de Verenig
de Staten en op andere eilanden in het Cari-
bisch gebied.
Met de afschaffing van de slavernij in 1863
verdween de voorspoed. Die keerde terug toen
Shell vijftig jaar later een olieraffinaderij
bouwde. Shell is inmiddels weer vertrokken,
de raffinaderij is door de overheid verhuurd
aan een Venezolaans bedrijf. Nog steeds is
Curagao één van de grotere bunkerstations
voor olie ter wereld. Ook de containeroverslag
levert werk en geld op.
Welvarend is Curagao echter allang niet meer.
„We hebben de laatste jaren veel economische
tegenslagen gekend", zegt voorzitter H. Behr
van de Curagaose Kamer van Koophandel. De
economie liep blijkens een onderzoek van de
Kamer van Koophandel vorig jaar zelfs har
der terug dan voorheen. Niet één sector kon
zich aan de malaise onttrekken. De gevolgen
laten zich raden: de omzet daalde (met bijna
eenvijfde), investeringen worden op de lange
baan geschoven, de werkgelegenheid nam af (-
6 procent) en maar net iets meer dan de helft
van de bedrijven (54 procent) maakte winst.
Toerisme
Het toerisme groeide niet zoals was gehoopt en
verwacht. De afgelopen vijf jaar nam het aan
tal toeristen zelfs iets af, van 226.000 in 1995
naar 192.000 vorig jaar. „De voornaamste re
den was dat een aantal hotels failliet ging of
om andere redenen sloot. Bovendien waren we
relatief duur voor Europeanen door de dure
dollar", verklaart directeur P. Sampson van
het Curagao Tourism Development Bureau.
De concurrentieslag om de vrijgevige vakan
tieganger met vooral het goedkopere Zuid-
Amerika ging verloren. Zelfs andere Caribi
sche eilanden wonnen het van Curagao, dat
meer dan de buren leed onder een imago van
crimineel en onveilig.
Ook een andere sector, de internationale
dienstverlening, leverde veel minder op dan
verwacht. Bovendien blijft de werkloosheid
groot. Ongeveer zeventien procent van de be
roepsbevolking zit zonder baan thuis. Vooral
jongeren vinden maar heel moeilijk een baan.
Hopend op een beter leven, trekken ze massaal
naar Nederland.
„Daardoor is de economie nog verder inge
krompen. Wat resteert is een kleine economie
met weinig mensen", analyseert Behr. „Toch
ging de overheid door met expansie. En nu zit
ten we met vreselijk grote financiële tekor
ten."
In 1995 was Curagao bijna bankroet. Neder
land en het Internationaal Monetair Fonds
(IMF) staken de helpende hand toe. Mits het
eiland zelf ook offers zou brengen. Nederland
eiste een bezuiniging op de overheidsuitga
ven, het IMF een privatisering van enkele
staatsbedrijven, waaronder het energiebe-
drijf.
Het bedrijfsleven heeft zelf ook hard gevoch
ten voor veranderingen, zegt Behr. „Flexibili
sering van de arbeidsmarkt. De werktijden
zijn versoepeld, zodat we met minder kosten
voor de onderneming toch voldoende perso
neel kunnen inzetten."
Tevreden is hij zeker met de afschaffing van de
marktprotectie. „Jarenlang werd de eigen
markt door tariefsbarrières kunstmatig in
stand gehouden. Gevolg: producten waren
duurder dan in het buitenland. Dat systeem
wordt eindelijk afgebroken."
Zo mogelijk nog meer verwacht het bedrijfsle
ven van de geplande herziening van de belas
tingregeling. Die moet Curagao tot een belas
tingparadijs maken voor internationale
dienstverlening, zodat Amerikanen en Euro
peanen elkaar op het eiland treffen om him lu
cratieve deals te sluiten. Behr: „We willen een
sleutelpositie gaan vervullen. De weg daar
naartoe is nog niet volledig geplaveid, maar
we zijn wel heel goed bezig."
De komst van Delta Nutsbedrijven bewijst
dat, reageren overheid en bedrijfsleven en
thousiast. „Dit is een heel belangrijk signaal
naar andere bedrijven", meent Sampson.
Behr: „We hebben ook al contacten met andere
Nederlandse ondernemingen, en met de
Zeeuwse Kamer van Koophandel."
Delta besloot in 1997 de vleugels uit te slaan en
over de landsgrenzen heen te gaan investeren.
Curagao was aanvankelijk een toevalstreffer.
Delta hoorde van de plannen van de Neder
landse windmolenfabrikant Nedwind om er
een windpark te bouwen. Overtuigd van de
goede kansen - op Curagao waait het 24 uur
per dag, 365 dagen per jaar - toog het nutsbe
drijf in 1998 naar de Antillen. Het nam het ini
tiatief van Nedwind over. Een week geleden
werd het park feestelijk geopend.
Eenmaal op Curagao actief, raakte Delta
overtuigd van de mogelijkheden van het ei
land. „Wij gelóven in de groei van Curagao",
zei directeur P. Stoter over de plannen om op
termijn het water- en energiebedrijf Aqualec
tra te kopen. Vooralsnog is slechts sprake van
samenwerking, maar over het uiteindelijke
doel was hij helder: „We doen dit voor onszelf,
voor ons rendement, we doen dit om de presta
ties van Aqualectra te verbeteren en we doen
dit om uiteindelijk het hele bedrijf over te ne
men."
Dat kan, zodra de eilandraad definitief besluit
de aandelen in het nutsbedrijf te verkopen.
Directeur S. Martina van Aqualectra ziet pri
vatisering wel zitten. Zeker als Delta de koper
is. „Wij hebben meer kennis, kunde en kapi
taal nodig. Dat is precies wat Delta Nutsbe
drijven heeft."
Bovendien volgen beide bedrijven exact de
zelfde strategie. Beide prijzen zich gaarne aan
als een multi utility bedrijf. Dat wil zeggen di
verse soorten water (drinkwater, industrie
water), meerdere soorten stroom (duurzame
energie en elektriciteit uit fossiele brandstof
fen). En in het geval van Delta ook nog gas, te
lecommunicatie en afvalverwerking.
Bij de ondertekening van de raamovereen
komst in Willemstad, waarin de nauwe sa
menwerking is vastgelegd en waarin staat dat
Delta het eerste recht heeft om Aqualectra te
kopen, viel meerdere keren het woord 'ver
trouwen'. In elkaar, in het eiland, in de toe
komst.
Vertrouwen is ook hard nodig. Aqualectra
staat voor een niet geringe opdracht en Delta
heeft zich ertoe verplicht daarbij te helpen.
Gedeputeerde voor energiezaken op Curagao
J. Middelhof verwoordde die opdracht zo:
„Een adequate water- en stroomvoorziening
zijn voorwaarden voor het welzijn van de be
volking. Water en elektriciteit moeten be
trouwbaar, beschikbaar en betaalbaar zijn."
Dat lijkt niets bijzonders, de Zeeuwse klanten
eisen van Delta immers niets minder. Echter,
de infrastructuur op Curagao ligt er minder
goed bij dan in Zeeland. De levering is niet al
tijd betrouwbaar. Derhalve zijn stroom en wa
ter niet altijd beschikbaar.
En dan de prijs. Die is voor zowel stroom als
water niet laag. Elektriciteit wordt gemaakt
door dieselgeneratoren. Door de hoge olieprij
zen is stroom op Curagao relatief duur Water
is er voldoende, maar zout en dus ondrinkbaar.
Het moet eerst gezuiverd worden. Daar is weer
stroom voor nodig. Dat drijft de prijs van wa
ter verder op.
Zo worden eerste levensbehoeften voor nogal
wat Antillianen onbetaalbaar, zeker voor hen
die van kleine inkomens moeten rondkomen
of helemaal geen werk hebben. Wanbetalers
genoeg bij Aqualectra. Het bedrijf heeft nog
zo'n 45 miljoen gulden te goed van klanten.
Om daar wat tegen te doen, heeft het bedrijf
een idee uit Zuid-Afrika gekopieerd: de wa
terpas. Dat is een systeem waarbij vooraf
wordt betaald voor water (op termijn mis
schien ook stroom, bevestigde Martina). Ver-
gelij k het met de pre-paid belkaarten voor mo
biele telefoons. Is het tegoed op, dan gaat de
kraan dicht of het licht uit.
De waterpas is een groot succes. Niet alleen
onder het armere deel van de bevolking. Ook
mensen die de rekening toch wel kunnen beta
len, maken er gebruik van. Zij zien het als een
mooie kans om zuiniger te zijn met water.
Om de drie b's - betrouwbaar, betaalbaar en
beschikbaar - te garanderen, heeft Aqualectra
met hulp van Delta het utiliteitsplan 2020 ge
schreven. Conclusie: om aan alle eisen te kun
nen voldoen, is in twintig jaar 1,6 miljard gul
den nodig voor productie en transport. En de
eerste vijf jaar al zo'n 700 miljoen.
Het begint met de verbetering en vernieuwing
van wat er nu al is. Daarna is uitbreiding aan
de orde. Gezien de hooggespannen verwach
tingen van windenergie - die op het Deltapark
Playa Kanoa nu al lijken uit te komen - lijkt de
keuze voor meer windparken voor de hand lig
gend.
Helaas zijn de mogelijkheden beperkt, waar
schuwt directeur R. Kolader van Delta Carib
bean. Deze volle dochter van Delta Nutsbe
drijven initieert nieuwe projecten voor wind
en andere vormen van duurzame energie in het
Caribisch gebied. Er zijn al contacten met Ja
maica en met Belize is twee weken geleden een
intentieverklaring getekend.
„Maar eilanden hebben het nadeel dat het
elektriciteitsnet beperkt is en dus instabiel",
merkt Kolader opJe kunt er dus niet zomaar
een stel molens bij zetten en de stroom lukraak
op het net gooien. In Nederland kun je altijd
nog uitwijken naar het Europese net."
Toch zullen Aqualectra en Delta de productie
moeten opvoeren. De vraag naar stroom én
water op Curagao zal namelijk gaan toene
men. Belangrijke klant is het toerisme, dat na
jaren van teruggang bezig is aan een inhaal
slag. Meer nog dan de olieraffinage en de off
shore-industrie zorgt deze sector voor
inkomsten uit buitenlandse deviezen. Het toe
risme draagt voor 175 procent bij aan het bru
to binnenlands product, omgerekend onge
veer 700 miljoen gulden per jaar.
Meest in het oog springen de gigantische crui
seschepen die dagelijks afmeren in de Cura
gaose haven. Op drukke dagen liggen er twee
in de Sint Annabaai en één daarbuiten aan de
megapier. Drie kades is echter niet meer ge
noeg. „Er zijn plannen voor een tweede mega
pier, die, als het doorgaat, in 2004 klaar moet
zijn", vertelt directeur Sampson van het Cura
gao Tourism Development Bureau (CTDB).
Want cruisen is een uitermate populair tijd
verdrijf geworden. De schepen worden daar
om steeds groter. Vorig jaar - al was dat vol
gens Sampson dan een uitzonderlijk jaar -
ontving Curagao veertig procent meer cruise
toeristen. Dat zijn 340.000 mensen.
Meer waarde hecht hij desondanks aan ver-
blijfstoeristen. Mensen die een week blijven,
geven immers meer uit dan de zeevaarders die
een dagje aan de wal komen winkelen. „Tien
cruisetoeristen staan wat uitgaven betreft ge
lijk aan één verblijfstoerist. Want die laatste
heeft elke dag opnieuw een hotel nodig, en res
taurants, winkels."
Hotelkamers
De toeristische sector timmert stevig aan de
weg, beaamt Faisol Ayoubi, die namens dat
zelfde CTDB Curagao promoot bij potentiële
investeerders. „Als het meezit komen er dit
jaar nog zeshonderd hotelkamers bijNu voor
al m de middenklasse, later ook vier- en vijf-
sterrenresorts. Daar zijn wij erg blij mee, want
daar is op de markt duidelijk behoefte aan."
Door zijn contacten met mogelijke investeer
ders weet Ayoubi hoe belangrijk een vlekkelo
ze en goedkope levering van water en stroom
is. Hij heeft nog niet meegemaakt dat hotel
bouwers Curagao van hun lijstje schrapten
omdat de nutsvoorzieningen te duur of te
slecht zouden zijn. „Maar een punt van zorg is
het zeker. Storingen zijn funest."
Water heeft een ander probleem. Behalve de
prijs moet vooral de kwaliteit beter op de eisen
van de toeristische sector worden afgestemd,
adviseert Ayoubi. Niet dat het water slecht is,
het is soms juist te goed. „Voor de irrigatie van
golfbanen is geen duur drinkwater nodig. De
rendementen in het hotelwezen zijn al niet
hoog, dus doet men er alles aan op water en
stroom te bezuinigen."
Of Aqualectra en Delta dat nu leuk vinden of
niet, ze zullen de sector tegemoet moeten ko
men. En dat weten ze ook wel. „Daarom zijn
we een multi utility bedrijf geworden", beves
tigt A. Martina, directeur algemene zaken bij
het Curagaose nutsbedrijf.
„Grote klanten die niet tevreden waren over
'de levering of over de prijs, gingen hun eigen
stroom maken. Het Van der Valk-hotel bij
voorbeeld. Dus willen we van die markt geen
graantjes maar granen blijven meepikken,
dan moeten we wel met verschillende produc
ten voor verschillende klanten komen."
Voorzitter Behr van de Kamer van Koophan
del op Curagao ziet hierin alleen maar voorde
len voor Delta Nutsbedrijven. „Deze inves
teerder komt op het juiste moment. Het is voor
het eiland heel belangrijk dat dit gebeurt. An
derzijds kan Delta zelf de vruchten plukken.
Als er meer bedrijven komen, en wij hopen op
de top van het midden- en kleinbedrijf en de
onderkant van de grotere ondernemingen in
Nederland, ontwikkelt de economie zich en
zijn er dus meer afzetmogelijkheden."
Behr, en met hem Aqualectra, gedeputeerde
Middelhof van energiezaken, de gehele ei
landsraad en het CTDB hebben er alle ver
trouwen in dat de samenwerking tot iets moois
zal uitgroeien voor Delta én voor Curagao.
Delta-directeur Stoter toont zich gevleid
maar ook wat angstig door het vertrouwen dat
politiek en bedrijfsleven in zijn bedrijf stellen.
Misschien, oppert hij voorzichtig, zijn de ver
wachtingen wel té hoog. Zijn opvolger, J. de
Back, knikt instemmend en zegt: „Want we
hebben bij dit avontuur natuurlijk een groot
eigenbelang: rendement. Het geld dat we in
vesteren levert op Curagao meer op dan in Ne
derland."
Maurits Sep
