Cuba-crisis
blijft adembenemend
PZC
Messen kunnen
Rambo's maken
Horror, science fiction en fantasy in één festival
Kevin Costner in
Thirteen Days
Expositie in
Solingen
ooit heeft de wereld meer op het randje van een
nucleaire oorlog gewankeld dan in 1962 tijdens
de Cubaanse raketten-crisis. „Alleen omdat de
gebroeders John en Robert Kennedy toen het hoofd koel
Slisten te houden, is de wereld een atoomoorlog bespaard
gebleven." Dat zegt Kevin Costner die over dit onderwerp de
film Thirteen Days produceerde die 12 april in onze
bioscopen komt. Zelf speelt Costner daarin de rol van Kenny
p'Donnell, die indertijd als vriend en naaste adviseur van de
Kennedy's bij het crisisberaad betrokken is geweest.
Op 16 oktober 1962 had een
Amerikaans spionagevlieg-
iuig waargenomen dat de Rus
sen bezig waren op Cuba een
basis in te richten van waaruit
raketten in tien minuten Was
hington konden bereiken. Aan
hankelijk ontkenden de Sovjets
het bestaan van de basis, vervol
gens weigerden ze tot ontman
teling over te gaan. Kennedy's
generale staf adviseerde zo snel
mogelijk een luchtaanval uit te
voeren op de raketinstallaties,
nog voor die operationeel kon-
Men zijn. Daarna diende er een
■invasie op Cuba te volgen.
^Kennedy pi'obeerde de bombar
dementen zo lang mogelijk uit te
ptellen. Een aanval op Cuba zou
Öe Russische premier
"Chroetsjev immers verplichten
om terug te slaan, desnoods in
Duitsland. Verdere escalatie
van het conflict had op een der
de wereldoorlog kunnen uitlo
pen. De Amerikaanse marine
trok een cordon rond Cuba maar
Russische aanvoerschepen ble-
,ven opstomen met de kennelijke
opzet de blokkade te breken. Na
moeizame onderhandelingen
heeft uiteindelijk Chroetsjev
bakzeil gehaald en werden de
raketten weggehaald. De crisis
was bezworen.
,„Het is aan slechts een paar
mensen van goede wil te danken
geweest dat toen de zon is blij
ven schijnen", merkt Kevin
Costner op ter verklaring van
zijn geestdrift voor het door Da
vid Self ontworpen script dat hij
vijf jaar geleden al ter inzage
kreeg. En hij voegt eraan toe:
,,De meeste films handelen over
mensen die gaan vechten. Dit is
er een over bijzondere inspan
ningen die zijn geleverd om te
vermijden dat er gevochten zou
moeten worden. Dat noem fk
nou spannend en ronduit fasci-
Inerend."
sö Bijzonder aan het script van
David Self en de verfilming
j door regisseur Roger Donaldson
is dat al het crisisberaad en alle
dynamiek er omheen bespiegeld
1 worden vanuit Kenny O'Don-
nell, een man die zelf geen
machtsdrager was, maar die als
JFK's persoonlijke vriend en
vertrouwensman alles van nabij
heeft meebeleefd en geenszins
zijn mond dicht hield als hij al
leen was met de Kennedy's.
Ierse maffia
k Kevin Costner:Kenny maakte
B deel uit van wat men later de
Ierse maffia rond Kennedy is
gaan noemen en ook wel Came-
lot. Wat me beviel was die speci-
ale relatie tussen die drie man
nen. Kenny had op Harvard met
Bobby Kennedy een kamer ge
deeld en in hetzelfde football-
team gezeten. En hij kende ook
Jack, voor wie hij later ging
werken tijdens diens vex-kie-
zingscampagnes, eex'st voor de
Senaat en later het Witte Huis.
Zijn officiële titel was beschei
den, maar hij werd hoog geschat
als adviseur en waakhond van
de president. Behalve Bobby
was Kenny de enige die altijd
het Oval Office kon binnenlo
pen. Dat xnocht zelfs vice-presi
dent Johnson niet. Lyndon
Johnson komt trouwens in onze
hele film niet voor omdat hij
buiten het crisisberaad werd ge
houden. De Kennedy's ver-
i trouwden hem niet."
„Veel mensen hebben het idee
dat een presi dent zo machtig is
J dat de mensen met wie hij wex'kt
I alleen met eerbied tegen hem
spreken. Maar O'Donnell was
daar de man niet naar. De bij
zondere band tussen hem en de
Kennedy's was gebaseerd op
wederzijds respect, onwankel
bare loyaliteit en de gewoonte
altijd precies te zeggen wat men
dacht. Dat maakt het ook zo
aardig hun gesprekken te recon
strueren, overigens gebaseerd
op Robert Kennedy's memoires
over die periode, CIA-docu-
menten, banden met interviews
die O'Donnell ooit heeft gege
ven en zelfs tapes xiit het Witte
Huis."
Als producent van Thirteen
Days heeft Costner alle zeggen
schap gehad over de rolverde
ling. Hij beweert nooit te heb
ben overwogen om de meest
glamoureuze rol van deze film te
spelen, die van de heroïschepi'e-
sident Kennedy tijdens de moei
lijkste beslissing van diens be
wind.
„Ik heb geprobeerd verstandige
keuzes te maken. Het zou niet
het beste voor deze film zijn ge
weest als ik er een 'star veliicle'
voor mezelf van had gemaakt.
Ten eerste was ik van mening
dat Bruce Greenwood beter in
staat is om John Kennedy raak
neer te zetten. Als ik die rol op
me had genomen, zou dat bo
vendienhebben afgeleid van het
drama. Dan zouden mensen er
speciaal voor zijn gaan zitten
om te beoordelen of Kevin Cost
ner wel of niet overtuigend is als
John Kennedy. Het zou zijn in
gegeven door ij delheid en niet
door de wil de best mogelijke
film te maken. Dus doe ik liever
Ken 'O Donnel. Voor het drama
is hij belangrijk genoeg. Maar je
kunt wel telkens wegschuiven
naar de achtergrond en zorgen
dat iedereen kijkt naar John
Kennedy zodra die binnen
komt."
Costner meent dat in Thirteen
Days de gevaarlijke opvattin
gen van de generale staf tijdens
de Cuba-crisis, speciaal van
luchtmacht-opperbevelhebber
Curtis LeMay, geenszins wor
den overdre'ven. „Het was niet
zo dat de militaire advisexirs het
totaal bij het verkeex-de eind
hebben gehad en in deze kwestie
de booswichten zijn geweest. Ik
ben er trots op dat deze film de
redelijkheid van tevens de mili
taire standpunten recht doet.
Want op hun manier hadden ze
gelijk: Indien wij hadden laten
gebeuren dat die raketten op
Cuba waren blijven staan, dan
was Amerika de pineut geweest.
Daar was iedereen het over
eens. Maar Jack hield vast aan
pogingen naar andere oplossin
gen te zoeken dan enkel de mili
taire, al was hij desnoods bereid
om op de rode knop te drukken
en het op oorlog te laten aanko
men."
„Hij stond op scherp. Maar wat
hij niet wilde was mensenlevens
uitsluitend te beschouwen als
schaakstukken. Zo van: 'Dan
vex-liezen wij er 70 miljoen en zij
100 miljoen en dan hebben wij
dus gewonnen.Want dat was de
mentaliteit bij de generaals. In
die x-edenering wilde Kennedy
niet mee, zo lang hij niet zeker
wist dat er geen andere optie
meer bestond om de Russen te
doen inbinden. En dat het hem
ook is gelukt, daar kan hij nooit
genoeg voor worden geprezen.
Bij alles wat er gemankeerd mag
hebben aan zijn particuliere le
venswandel."
Thirteen Days is niet de eerste
film die Costner maakt over de
Kennedy's. Eerder speelde hij in
Oliver Stone's 'JFK' de rol van
donderdag 5 april 2001
Kevin Costner als Kennedy-advïseur Kenny O'Donnell in de politieke thrillerThirteen Days.
kansen om te worden herkozen
openbare aanklager Jim Garri
son die de moord op John Ken
nedy onderzocht en een complot
vermoedde dat hij nooit bewe
zen kon krijgen. Costner geeft
grif toe dat hij altijd een bewon
deraar van de Kennedy is geble
ven.
„Ik heb net als iedereen de laat
ste twintig jaar bijna niks an
ders meer over de Kennedy's ge
lezen dan moddervex-halen. Dan
komt er ooit iemand die zegt:
'Waarom zijn ze eigenlijk über
haupt ooit legendarisch ge
noemd?' Het is zoiets als wan
neer iemand zegt dat hij niet
snapt waarom John Wayne ooit
werd beschouwd als een legen
darische acteui'. Maar in dat ge
val is het antwoord simpel. Dan
kun je zeggen dat zo iemand
maar eens naar 'Red River' moet
gaan kijken, naar 'The
Searchers' en 'The Man Who
Shot Liberty Valance'Met de
Kennedy's ligt het moeilijker
omdat de laatste jaren alle aan
dacht is gegaan naar wie of wat
ze geweest zijn als particulie
ren."
„Niemand in het politieke land
schap van de jaren zestig zou
hebben kunnen volbi'engen wat
John en Robbie toen voor elkaar
hebben geknokt. Ik geloof dat
we het aan hen verplicht zijn
ook die zaken te belichten. Toen
zij aan cle macht kwamen maak
ten ze hun carrières onderge-
schikt aan hun politieke doel
stellingen. Ze vex-speelden hun
door x'egelx-echt in te gaan tegen
de meningen van de legerleiding
en door hun beslissingen even
min te laten afhangen van
vriendschappen of opiniepei
lingen. In elk geval in de pex-iode
van Thirteen Days zijn ze fan
tastisch geweest. Toen waren ze
echte helden. En ik zou willen
dat de mensen ook dat onthou
den."
En hoe zou Kevin Costner zelf
de geschiedenis in willen? Wat
hem betreft hoeven we niets an
ders te onthouden dan de films
die hij heeft gemaakt. Hij werd
geprezen voor 'Bill Durham' en
JFK'. Het door hemzelf gere
gisseerde, geproduceerde en ge
acteerde 'Dances With Wolves'
won zevens Oscars. 'The Untou
chables' en 'Robin Hood; Prince
Of Thieves' waren grote pu-
bliekssuccesen. Maar Costner
zegt niet minder trots te zijn op
'Waterworld', 'WyattEarp' en
'APerfect World'.
„Die werden geen van drie be
schouwd als successen maar ik
meen dat ze samen met de x-est
van mijn werk opwegen tegen
de films van ieder ander. Ik ge
loof dat ik als acteur beter ben
geworden. Dat gebeurt vanzelf
als je serieus met je vak bezig
bent. Ik ben meer relaxed dan
vroeger als ik op een set sta. Ik
kan me heerlijk in mijn element
voelen in films waarin ik niet de
hoofdrol speel. Het stoort mij
dat termen als leading actors
and suppox-ting actors verkeerd
worden begrepen. Het zou juist
de ster-acteur moeten zijn die
het meest steunend is. Ik kon bij
Thirteen Days als enige zoge
naamde ster-acteur zeggen te
gen Bruce Greenwood: 'Ik ben
Kevin Costner Ben niet bang
van mij. Ik ben hier om jullie te
steunen. Zorg dat je John Ken
nedy wórdt en steek deze film in
je zak!'Dat is wat een echte 'lea
ding actor' moet doen. Ster-ac
teurs die bang zijn dat ze onvol
doende aandacht krijgen, zijn
volgens mij geen echte leading
actors maar ijdeltuiten."
Pieter van Lierop
Thirteen Days: met ingang van don
derdag 12 april in de bioscoop.
Er is geen droppel bloed te
zien. Toch zijn ze levensge
vaarlijk, scherp, dodelijk. Het
designmes tussen vulpen en
horloge, het nieuwe sieraad van
de moderne man. Een expositie
in messenstad Solingen.
Je herinnert je de dreiging in de
film 'First BloodSilvester
Stallone als John Rambo, de
Vietnamveteraan op zoek naar
zijn oude maten. Lange haren,
vervaarlijk uiterlijk. Een
vreemde eend in het stille Ame
rikaanse stadje. De politie
houdt hem aan en stum-t de
vreemdeling de stad uit. Maar
John Rambo komt terug en op
nieuw wordt hij staande gehou-
den. „Ben je nog steeds hier",
krijgt hij te horen. Hij wordt ge-
fouilleex'd. De agent vindt een
mes. Groot, scherp met uitèirst
vervaarlijke tanden op de rug
van het lemmet. „Wat hebben
we hier. Waar heb je zo'n mes
voor nodig?" „Voor de jacht", is
het antwoord. „Wat jaag je dan
met zo'n mes?" Het begin van
een bloedig avontuur waarin
het mes een hoofdx'ol speelt, met
als hoogtepunt de latere con
frontatie in het bos tussen Ram
bo en de agent van het begin.
Het mes hangt op een paar milli
meter van de politiekeel. Het
lemmet beslaat door het angst
zweet.
Een grote foto van de scène uit
de film 'First Blood' hangt aan
de muur. Een serene ruimte in
het Deutsches Klingen Museum
in Solingen, het messenmuse-
um, waar tot en met 26 augustus
de tentoonstelling Cut, beroem
de messen in de film te zien is.
Dertig messen die de hoofdrol
speelden in veertien speelfims.
In de ruimte staat een aantal
kisten afgedekt met prikkel
draad: kooien waarin de ge
vaarlijkste filmsterren zijn op
geborgen. Daar ligt het mes van
John Rambo. Het staal blinkt.
Maar wat steektis niet de dode-
lij ke dreiging, maar de kille
schoonheid. Designmessen, die
nog maar heel verre familie zijn
van het aardappelschilmesje uit
de keukenla en die een plek heb
ben gevonden in een museum.
Vexvaardigd uit kostbare mate-
rialen, bijzonder gegraveei'd en
met de hand gemaakt door een
klein groepje wapensmeden en
industrieel ontwerpers als Jim
my Lile, Gil Hibben en Daniel
Winkler.
In de Verenigde Staten heeft het
designmes als 'toy for boys', het
speeltuig van de moderne man,
al lang een plek gevonden tus
sen de vulpen en het horloge.
Het mes is een statussymbool
geworden, als onderdeel van de
lifestyle, waarin het verlangen
naar vrijheid, naar avontuur,
naar het lütbreken uit de dage
lijkse beslommeringen een
handvat tot onafhankelijkheid
krijgt.
Een bijzondere rol in de meta
morfose van het designmes
heeft de speelfilm gespeeld
waarin de Robin Hoods van de
ze tijd de strijd tegen het on
recht aangingen in de stad, de
ruimte, de wildex-nis of de prai-
x*ie. De oer-Amerikaanse eenza
me ridders van de gerechtigheid
die allen één ding gemeen heb
ben: de voorliefde voor het mes,
dat hen in de strijd om te overle
ven glans en een mate van auto
nomie geeft. Robert Redford,
Clint Eastwood en natuurlijk
Sylvestor Stallone met zijn drie
Rambofilms hebben voor de
grote doorbraak van het mes in
de film gezorgd.
De messen voor de tentoonstel
ling zijn bij elkaar gebracht
door Dietmar Pohl, messenont-
werper bij een van de gx-ote mes
senfabrieken in Solingen.
Bovendien is hij film- en mes-
senliefhebber. Al jaren jaagt hij
op filmmessen, die meestal in
uiterst kleine hoeveelheden
worden gemaakt. Soms moet hij-
er meer dan 5000 dollar voor be
talen.
Staand voor de Rambokist,
waar originele en prototypes
van het overlevingsmes te zien
zijn, vertelt hij over de maker
van het mes in 'First Blood', de
voormalige sheriff Jimmy Lile
uit Arkansas. Lile had er veer
tien ontwerpen voor nodig voor
hij tevreden was over het ideale
Rambo-mes. Bijzonder zijn ook
de messen uit sciencefiction
filmsals 'Star Trek'. GilHibben,
die het Rambo III-mes maakte,
kreeg de opdx'acht een mes te
ontwerpen voor een Klingon-
vrouw in 'Star Trek'. Het werd
een sierlijk futuristisch Ram-
bomes dat ook op de tentoon
stelling te zien is. Dietmar Pohl:
„Het designmes is van ge
bruiksvoorwerp in de handen
van ontwerpers tot een vorm
van kunst verheven."
Hans Jacobs
Cut, beroemde messen in de film -
t/m 26 augustus in het Deutsches
Klingen Museum Solingen Auto
bahn 46, afslag Haan-Ost en dan
richting Solingen). Open: dagelijks
van 10 tot 17 uur en op vrijdag van
14 tot 17 uur. Maandags gesloten.
In Solingen zijn dertig messen te zien die de hoofdrol speelden in veertien
speelfims. fotoDoVisser/GPD
Het Festival van de Fantastische Film
heeft de wind mee. Titels als 'The Sixth
Sense', 'Star Wars. The Phantom Menace en
'The Blair Witch Project' hebben horror,
science fiction en fantasy weer op de kaart
I gezet en het festival kan bogen op sponsors
als het Amsterdams Fonds voor de Kunst en
het ministerie van OC W. „Er zijn zelfs
mensen die ons salonfahig vinden", weet
festivaldii'ecteur Jan Doense. „So be it.
I? Graag."
De taak van het Amsterdamse festival is pas
volbracht als niemand meer moeilijk doet
over een SF-, hoxTor- of fantasyfilm. „Gen
res die nauwelijks serieus werden genomen
toen wij begonnen", stelt Doense. „Wij
wijdden in 1984 al een retrospectief aan Da
vid Cronenberg. Het Rotterdams filmfesti
val kwam daar in 1990 nog eens mee en toen
was Cronenberg plots de held van cultuur-
minnend Nederland. Ik eis toch even de eer
op dat wij hem zes jaar eerder hebben ont-
Jan Doense, directeur van het Festival van de
Fantastische Film: „Ik vind het interessant om te
zien hoe een filmmaker mij dingen voorschotelt
die ik zelf nooit zou kunnen verzinnen."
dekt." Jan Doense houdt kantoor in het Am
sterdamse-onderkomen van Roel Reiné, re
gisseurvan 'The Delivery'. Hij zit erbij zoals
je van zijn doelgroep zou verwachten: met
een flesje bier in de hand en een zak chips op
schoot. Dit jaar noemt de voormalig film
journalist en cultprogrammeur zich voor
het eerst directeur. Want het Festival van de
Fantastische Film moet nu eindelijk maar
eens een gevestigd filmevenement worden
in Nederland.
Het festival wordt gekenmerkt door een on
regelmatige geschiedenis. Het begon in
1984 als het Weekend of Terror („Nachten
doorhalen met gelijkgestemden") met twee
nachten, twee zalen, en zestien horrorfilms.
Een combinatie van premières en mini-re
trospectieven in de inmiddels gesloten Am
sterdamse bioscoop Alhambra, en zoals
Doense het samenvat: „Georganiseerd van
uit de zoldex-kamer."
Na drie jaar verhuisde het filmweekend
naar het grotere Tuschinski, waar het eind
'80 in een stroomversnelling kwam. „Van
het een op het andere moment werd het een
megahit. Het ging zelfs zover dat we wisten
dat we een probleem hadden als het niet
binnen twintig minuten was uitverkocht."
Met het succes kwamen ook de problemen.
De ontspannen sfeer van liefhebbers onder
elkaar sloeg om in een sfeer van 'alles moet
kunnen'. Doense: „Het begon met het scan
deren van 'hoer', wat nog wel folkloristisch
is. Maar het werd steeds rumoeriger, zelfs
een beetje dreigend. Mensen kregen een
blikje op hun kop, kwamen een pleister ha
len, en wilden terug de zaal in. Dat werd
heel eng."
Er werd nog een spinn-off gelanceexxl met
de landelijke All Night Horror Show, maar
de organisatie besloot na tien edities een
punt te zetten achter het Weekend of Terror.
Wel een groots punt, want het Festival van
de Fantastische Film werd geboren, een
evenement van een week rond horror, scien
ce fiction en fantasy. Het werd artistiek een
succes, financieel niet, zodat een volgende
aflevering noodzakelijk was om uit de rode
cijfers te komen. Inmiddels zijn we toe zijn
aan de vierde editie, die door het meetellen
van alle Weekends of Terror wordt geaffi-
cheerd als de zeventiende. „Ik wil nu een
evenement dat net als het Rotterdams en het
Nederlands filmfestival doordraait als de
grote gangmaker het voor gezien houdt",
zegt Doense. „Het moet een begrip worden
in Nederland."
Het Festival van de Fantastische Film heeft
zoals het een festival betaamt films, talk
shows en themaprogramma's. Verwachte
gasten zijn onder meer Brian Yuzna ('The
Dentist', 'Return of the living Dead 3'),
Chuck Parello ('Henry: Portrait of a serial
Killer 2', 'Ed Gein') en de Italiaanse genre-
meester Dario Argento. Aan Terry Gilliam
wordt een retrospectief gewijd, al kan de
Brit zelf niet aanwezig zijn.
Openingsfilm is 'The Gift' van Sam 'Evil
Dead' Raimi.
Horror, science fiction en fantasy in één fes
tival, dat neigt naar camp. Het hoeft inder
daad allemaal niet zo serieus van Doense,
film is tenslotte vermaak. Maar het festival
is allerminst bedoeld als grap. Het is opge
nomen in een Europees netwerk van Festi
vals van de Fantastische Film en heeft met
de Zilvex-en Meliès een Europese prijs uit te
delen.
Doense praat met groot respect over de gen
res die hij met zijn festival wil promoten.
„Het zijn films waarin verbeelding en fan
tasie een hoofdrol spelen, waarin het on-
denkbaxe mogelijk is. Ik vind het interes
sant om te zien hoe een filmmaker mij
dingen voorschotelt die ik zelf nooit zou'
kunnen verzinnen. En hoe mensen in alle-~
daagse situaties zich geconfronteerd zien
met onalledaagse dingen. Dat is intrige
rend."
Marc Floor
Het Festival van de Fantastische Film: tot en met
11 april in Amsterdam (Krilerion, Melkweg, Bel-
levue Cinerama, Paradiso). Complete program
ma op 'www.filmevents.nl'
