Intiem muziek
met een grote Rus
Hooligans van vlees en bloed
Een cabaretier die echt verliefd is
wordt vooral irritant gevonden
11
Bijbels ballet met
nieuwe klezmer
woensdag 4 april 2001
Napoleon, Hitier, iedere buitenlander bijt zich stuk op Rus
land, heeft zijn vriendin Irena Filippova nog gewaarschuwd.
Maar Hans Visser was al te zeer bevangen door de legendari
sche volkszanger en topacteur Vladimir Vyssotski om hem
nog los te kunnen laten. Dus toeren de avontuurlijke gitarist,
ooit doorgebroken met Flairck, en zijn 'Friends' deze maan
den door het land met een muziektheaterprogamma gewijd
aan deze Moskouse vuurbal (1938-1980) die in het westen
nogal eens is vergeleken met zowel Jacques Brei als Bob Dy
lan.
door Louis Du Moulin
Niet al te gemakkelijke kost
voor menigeen, maar wel zeer
geestverruimend. Temeer daar
deze tweetalige hommage geti
teld With Love From Russia te
gelijkertijd ook veel duidelijk
maakt over de huidige situatie
in de voormalige Sovjet-Unie.
„Wat niet wegneemt dat het
toch een ondoorgrondelijke we
reld op zich blijft, maar dat
maakt het juist weer zo fascine
rend", aldus Hans Visser, die er
van overtuigd is met deze
gedurfde productie het pad te
effenen voor veel meer aandacht
voor de Russische cultuur.
Vyssotski is voor de Utrechtse
instrumentalist, bandleider en
theatermaker (46) een soort
breekijzer.
Eerst maar eens de blik op deze
in ons land amper opgemerkte
grootheid, daarna zal vanzelf de
belangstelling voor zijn omge
ving en zijn navolgers aanzwel
len. „Kun je op wachten, want
we raken hier toch een keer he
lemaal uitgekeken op al dat
Amerikaanse amusement. Al
dat Broadway en Las Vegas-ge-
doe, op een gegeven moment
zien de mensen heus wel in dat
het in feite allemaal hetzelfde
is", meent Visser, diena tien jaar
grasduinen in het Amerikaanse
muzikale erfgoed hard toe was
aan verandering van spijs.
Met 'Rusland' kwam hij in eer
ste instantie in aanraking door
in te gaan op de uitnodiging om
een album van een Georgisch
koor te produceren. Twee werk
bezoeken aan Moskou en Tbilisi
deden vervolgens de rest. Ter
plekke raakte Visser per minuut
meer geboeid door 'die totaal
andere wereld', waarin hij al
spoedig op een merkwaardig
herkenningspunt stuitte: „Ja
renlang heb ik me verdiept in de
muziek van de zwarten in Ame
rika. Kom je daarna in Rusland,
dan constateer je totaal onver
wacht zoveel overeenkomsten.
Die lui daar hebben evenzeer de
Hans Visser (met accordeon) en zijn Friends: Irena Filippova (links achter), rechts Diana Coolen en
Herman Pouderoyen. foto Michael Kooren/GPD
blues als die aan de oevers van
de Mississippi ooit hadden. Het
zijn echt de blanke negers van
Europa. En toch ook weer niet
helemaal, want er zit bij hen wel
degelijk ook nog dat Aziatische
element in, al zie je dat dus niet
aan ze. Plus er is er nog een an
dere intrigerende factor: die he
le muziekcultuur gaat veel ver
der terug dan de onze hier in
West-Europa. Maar samenge
vat kun je toch spreken van een
eigen vorm van blues, die overal
doorklinkt en is veroorzaakt
door het mislukken van het
communisme."
Slecht daglicht
In die stortvloed van nieuwe in
drukken bleef een naam telkens
weer voorbijkomen: Vladimir
Vyssotsky, die ofschoon allang
overleden nog altijd alle Russen
aan zich leekte binden. „Ik zou
geen andere artiest kunnen noe
men die zo'n populariteit heeft
gekend als hij", bekent Visser.
„Vyssotski was van de arbei
ders, van de studenten, van de
oorlogsveteranen, maar toch
ook een beetje van de partij,
hoewel hij daar heel wat mee te
stellen had. Ze hebben hem ver
schrikkelijk dwars gezeten om
dat hij het regime in een slecht
daglicht plaatste en toch durf
den ze hem niet aan te pakken
vanwege juist zijn enorme po
pulariteit. Hij van zijn kant
bleef daartegen vechten, steeds
vanuit een andere hoek. Als een
werkpaard bleef hij zijn kop
maar stoten tegen allerlei maat
schappelijke misstanden, om
dat hij niets anders kon dan zijn
hart uitstorten. Ten tijde van
Chroetsjow heeft hij misschien
even kunnen denken dat het be
gin van de glasnost en de perest-
roika er was, maar die hoop
werd nog voor diens afzetting
alweer knalhard de grond inge
boord."
Kamikaze
Voor iedereen meer dan de pro
testzanger met de roestige stem,
als acteur gevierd om z'n vertol
kingen van Hamlet en Don Juan
bij het Tagankatheater, maar
zo'n kamikaze-achtige leefwij
ze erop nahoudend dat een snel
le opbranding onvermijdelijk
was.
„Vyssotski moet ongelooflijk
sterk zijn geweest, als je de ver
halen over z'n roesmiddelenge
bruik, z'n hooguit vier uur slaap
per nacht, z'n productie van
minstens 600 liedjes, z'n bijna
dagelijkse optredens en repeti
ties mag geloven. In die zin heeft
hij meer van Brei, die ook dat
destructieve in zich had, dan
van Dylan, die toch altijd 'cool'
is gebleven."
Ga er maar eens aanstaan om
een dergelijk leven en werk in de
Nederlandse theaters te intro
duceren.
Visser: „Ik heb daar anderhalf
jaar langer over gedaan dan ik
had gedacht, maar dan ook wel
de perfecte vorm gevonden, al
zeg ik het zelf. Vyssotski alleen
in het Russisch, dat kan niet, dus
is er een tweetalige voorstelling
ontstaan."
With Love From Russia van
Hans Visser Friends: vrijdag 6
april om 20 uur in De Zaete
Yerseke; voorts: 26/4 in de No-
belaer Etten-Leur. Met Hans
Visser (gitaar en bas), Irena Fi
lippova (accordeon, zang), Her
man Pouderoyen (zang, gitaar),
Diana Coolen (vertelster).
Katrien van Beurden en Jeroen van Koningsbrugge in de voorstelling Hooligans.
foto Serge Ligtenberg
De voorstelling Hooligans is, na Trainspotting en Wild Grrrl,
de derde in de reeks rauwe, realistische stukken die Peter
Pluymaekers regisseerde voor Theatergroep ZEP. Het ver
haal, gebaseerd op het boek The Football Factory van Lon-
denaar John King, een authentiek relaas over voetbalhooli-
ganisme, gaat over jonge heteromannen die er genoeg van
hebben steeds te horen tuig te zijn. Ze houden van voetbal,
maar dan wel op hun eigen manier. Tussen de mannen in deze
voorstelling staat één meisje: Katrien van Beurden.
door Frans Doeleman
„In de voorstelling Hooligan
speel ik zeven verschillende
vrouwen die steeds door hooli
gans worden belaagd. Het zet
wel heel erg de toon man/vrouw,
ook doordat het nogal cliché
matig is. Ik speel bijvoorbeeld
een sexy meid of een kakmeisje.
De teksten van die hooligans
zijn vrij direct, echt van hé, lek
ker wijf. Ik ben de enige vrouw
en dat vraagt om bepaalde sfe
ren en situaties, ook in het stuk.
Mannen gaan met sommige din
gen gewoon heel anders om en
dat merk je, maar ik vind het
ook hartstikke leuk. Ik heb hier
voor in een stuk gestaan met al
leen vrouwen en één man. Dat is
totaal anders, want vrouwen
willen altijd alles uitspreken
aan emoties en zo. Mannen zijn
gewoon veel sneller van kom, la
ten we het gewoon gaan doen. Ik
houd ook wel van die nuchter
heid,, maar soms vind ik het te
veel en wil ik even troost heb
ben."
Katrien van Beurden (Amster
dam, 1977), die afgelopen zomer
afstudeerde aan de Hogeschool
voor de Kunsten in Utrecht,
aarzelde niet toen zij werd be
naderd voor de rol in Hooligans.
„Dat komt omdat ik altijd een
straatschoffie ben geweest, dus
dit soort onderwerpen spreken
mij wel aan. De enige drempel
die ik heb gehad, is meer het in
casseren en accepteren dat het
zo is, dat je steeds als vrouw zo
benaderd wordt door die hooli
gans. De persoon in mij heeft af
en toe gewoon zin om rechts uit
te halen en niet terug te deinzen.
Soms moet ik mij ook inhouden
om niet met die jongens mee te
doen, een grote jas aan te trek
ken, naar voren te rennen en
hard mee te gaan schreeuwen.
Maar het spelen van die type-
matige vrouw vind ik ook heel
leuk."
„Er zit wel een lijn in de voor
stelling, maar het is vooral een
sfeertekening. Je krijgt heel
fragmentarisch te zien hoe die
hooligans zijn en hoe ze met de
dingen omgaan. Als je een
maatschappij wilt, krijg je
hooligans, extremen. Wat wij in
de kranten lezen, zijn hun da
den. In het stuk worden hooli
gans een beetje in een ander
daglicht geplaatst. Ouderen
vinden het fascinerend, het zet
hen aan het denken. Waarom
doen die j ongens datwaar komt
het vandaan? Is dat adrenaline
of hebben ze ergens een frustra
tie die geuit moet worden? Voor
jongeren is het heel herkenbaar,
omdat veel jongens ook gewoon
voetballen. Voetbal is binnen
onze maatschappij de grootste
religie en de hooligans zijn
daarin de fundamentalisten.
Kick
Het stuk geeft een uitleg. In een
monoloog vertelt één van de
spelers dat hij voor een groep
vijanden staat en eigenlijk vre
selijk bang is, maar dat het een
kick is als hij zich door die angst
heen duwt en er op af gaat. Er
wordt ook vaak gezegd dat ze,
als ze met z'n allen zijn de hele
wereld aan kunnen. Het gaat
heel erg over massagedrag."
„Je krijgt te zien dat hooligans
ook gewoon mensen van vlees
en bloed zijn met hun angsten en
verdriet. Maar op een gegeven
moment slaan ze door en blijft
het niet bij een beetje leuk rel
len, dan is het echt oorlog en val
len er doden. Ik denk dat dat de
les is die je eruit kan halen.
Hooligans zijn mensen met
frustraties die zich tegen de
maatschappij keren en daar
massaal uiting aan geven. Het
resultaat van dit stuk kan zijn
dat je ze een beetje begrijpt",
meent Katrien, die tijdens haar
studie stage liep aan de Method
Acting School in Montana (VS),
waar, volgens de leer van Sta-
nislavski, rollen vanuit de psy
chologie worden benaderd:
„Dan put je echt uit eigen erva
ring om een rol neer te zetten.
Toen ik nog heel klein was, was
ik altijd al bezig met verkleden
en me inleven in andere figuren,
mensen, beesten, trollen, hek
sen, moeders, koninginnen en
noem maar op. Het is altijd van
zelfsprekend geweest dat ik
daar wat mee ging doen. Boven
dien is mijn vader, Bernard van
Beurden, dirigent en componist,
waardoor ik ook werd gestimu
leerd. Ik wil echt alleen theater
doen, televisie trekt mij hele
maal niet. De commedia dell'ar-
te fascineert mij, maar ook het
Griekse drama, iemand van
ZEP zag mij in Ivanov bij Art en
Pro, mijn eerste rol na de toneel
school, en dacht, die moet ik
paaien voor Hooligans."
Tijdens een try-out deed zich
een incident voor met schreeu
wende hooligans in de zaal. Dat
was voor één van de spelers, Ro
gier Philipoom, aanleiding om
zijn rol terug te geven. Hij is in
middels vervangen door Kees
Boot.
„Op het moment van het inci
dent had hij echt angst, dat zag
ik. Ik heb de voorstelling ge
stopt omdat ze gewoon te dron
ken waren. Er was geen concen
tratie en geen aandacht. Maar
hij voelde zich bedreigd en dat is
natuurlijk een heel persoonlijk
verhaal. Ik vond het jammer dat
hij er uit stapte. Ik heb mij niet
bedreigd gevoeld en dat is na
tuurlijk wel grappig, aangezien
ik het enige meisje ben. Het was
echter een incident, normaal
zitten de mensen anderhalf uur
aandachtig te kijken van, ja,
waarom zijn hooligans eigenlijk
hooligans?"
ZEP speelt Hooligans donder
dag in het Zuidlandtheater in
Ter neuzen (20.00 uur) en don
derdag 12 april in het Arsenaal
theater in Vlissin gen
(20.15 uur).
door Willemijn in 't Veld
Met een uitgebreide maaltijd
en veel wijn vieren joden over
de hele wereld het Poerimfeest,
dat dit jaar op 9 maart viel.
Tijdens dit feest herdenken zij
de moedige Esther die haar
volk in ballingschap in Perzië
redde van de vernietiging.
Het bijbelboek Esther, waarin
haar geschiedenis uitgebreid
staat beschreven, heeft in het
verleden veel kunstenaars ge
ïnspireerd. Schilders, musici
Lekkere bramen waar je niet bij kunt. Je ziet ze hangen, maar
't is onmogelijk ze te plukken. Dat is geen toeval, dat is opzet.
Van die dingen dus. Zó beleeft de in Oostburg opgegroeide
Kees Torn de wereld en hij kan er behoorlijk kwaad op zijn.
Een ideale voedingsbodem voor zijn nieuwe cabaretpro
gramma Mooie Boel.
door Ruud Buurman
Bloeiende hei, ook zoiets. Waar
om moet dat altijd zo nodig
paars zijn. En die zee, best mooi
allemaal, maar dat lawaai erbij.
Of een pompstation met achter
grondmuziek en je kunt niet
eens je vingers in je oren stop
pen, want je staat immers te
tanken. Overal pokkenherrie en
pijn aan je ogen.
„Vooruitgang is gewoon on
rust", vindt Kees. „En dan be
weren ze doodleuk dat ik over
gevoelig ben! Niks van waar.
Iedereen is doof, dat is het. Ik ga
niet meer naar een kroeg. Ieder
een moet daar boven keiharde
muziek uitschreeuwen. Ga dan
naar een concert! Dat sta ik dan
aan een volle zaal te verkondi
gen en iedereen is het er altijd
roerend mee eens. En dan gaan
ze na de voorstelling naar de
kroeg en elkaar toeschreeuwen
dat ze zo gelachen hebben. Of
niet natuurlijk, kan ook. Redde
loos verloren, die lui."
Slungel
Welkom in de wereld van Kees
Torn, die in de loop van de jaren
dat hij aan cabaret doet al zo
vaak 'wonderlijk' is genoemd
dat het vervelend wordt. Lange
dunne slungel, pretoogjes ach
ter de bril. Schrijft juweeltjes
van liedjes, wondertjes van
woordkunst, bespeelt de piano
groots, won het Leids Cabaret
Festival in 1994 en kreeg tot zijn
verbijstering succes. Moet een
misverstand zijn. Maar is nu al
weer toe a an zij n vierde solopro
gramma. Rookt veel sigaren en
drinkt veel whisky.
Welkom in zijn Rotterdamse
woning, waar een enorme stapel
post op de deurmat ligt, die
rechtstreeks de prullenbak in
gaat. Als er iets belangrijks tus
senzit, komt overeen tijdje van
zelf de deurwaarder, vertelt hij,
terwijl hij in zijn onvoorstelbare
chaos twee zitplekjes vrijveegt.
'Plek Zat' zijn vorige program
ma, zat vol liefdesliedjes en ver
haaltjes. Over José, waar hij m
1998 in een kwartier verschrik
kelijk verliefd op werd, omdat
hij haar onvoorwaardelijke ver
trouwen niet eerst hoefde te ver
dienen.
Als een zaal 'Plek Zat' leuk
vond, was 'ie verbaasd en soms,
als de halve zaal wegliep na de
pauze, gaf 'ie de mensen gelijk.
„Het interesseerde me ook geen
moer. Ik was verliefd en het is
nou eenmaal zo dat ik mezelf
ben op het podium. Elf jaar ge
zocht naar de echte liefde en
toen ik haar vond, kon ik aan
niks anders meer denken. Zij
kwam in de plaats van het podi
um, dat mij de aandacht gaf die
ik nodig had."
Niks is zo irritant als een ver
liefde cabaretier, vindt Kees
zelf. ,,'t Is dat ik een contract
had, anders was ik direct opge
houden met spelen. Onno Inne-
mee, die mij regisseert, zei op
een gegeven moment dat ik
moest spélen dat ik verliefd was.
Om het beter te kunnen hante
ren. Dat is me dus na een jaar
pas gelukt."
Afbraak
Mooie Boel gaat dus over echte
woede. Over de vooruitgang die
niks dan ellende brengt. „Ik leef
hier in een buurt die permanent
in een staat van afbraak ver
keert. Het enige leuke hier is als
je je eigen fiets terugvindt in je
eigen straat. Mijn ouwe auto
staat om de haverklap bij Carg-
lass, alles wat glimt jatten ze er
uit, zelfs een tien jaar ouwe ka
potte magnetron van mijn oma.
Overal kabaal, ik haat het.
Daarom wil ik ook weg, een
huisje kopen buiten, met José."
Drie keer per week, meer speelt
Kees niet. „Daar word ik niet
rijk van. Maar elke avond spelen
is belachelijk. Er zijn, zo heb ik
vernomen, mensen die vijf da
gen per week werken. Dat is zó
rusteloos. Heb je maar twee da
gen de tijd om al dat geld dat je
zo nodig wilt verdienen, uit te
geven. Vroeger deed je er zeven
dagen over om naar Groningen
en terug te komen, tegenwoor
dig doe je dat in een dag. Dan
moet je dus zes dagen overhou
den, toch? Maar iedereen rent
zich een ongeluk."
En hoe zit het nou met die cd, die
toch eens gemaakt moet wor
den? Met al zijn prachtige lied
jes er op. Sandra, Ommetje met
mijn mol, Streepjescode
„Komt er aan. Maar het wordt
een plaat. Als een statement te
gen de vooruitgang. Er zijn al te
veel ceedeetjes.'
Cabaret: Kees Torn met zijn
programma Mooie Boel: dins
dag 10 april in Theater De Parel
Domburg, 20 uur.
Kees Torn: „Vooruitgang is gewoon onrust."
foto Ingrid van Beek/GPD
en toneelschrijvers zagen in de
heldin uit het Oude Testament
een ideale hoofdpersoon: jon
ge, onschuldige vrouw weet
kwade macht te overwinnen en
redt daarmee niet alleen zich
zelf maar een heel volk. Een
dramatisch gegeven dat tot de
verbeelding spreekt. Anders
dan toneel of opera leent dans
zich minder gemakkelijk voor
het vertellen van eenverhaal,
wat waarschijnlijk de reden is
dat er tot voor kort geen cho
reografie over Esther bestond.
Met het ballet Purim or the
sortilege doet het Hongaarse
Györi Ballet een poging Es
thers geschiedenis in dans te
verbeelden. De productie is ge
maakt ter gelegenheid van het
twintigjarig bestaan van het
gezelschap uit Györ. Het ver
halende ballet is gezet op
nieuw gecomponeerde klez-
mermuziek van Ference Javori,
leider van de Budapester Klez
mer Band, die de voorstelling
live begeleidt. De muziek geeft
de voorstelling een toepasselij
ke, Jiddische sfeer, maar lief
hebbers van traditionele klez
mer zijn gewaarschuwd: de
muziek van 'Purim' is niet ge
maakt voor intieme concert-
zaaltjes, maar voor een dans
voorstelling in de grote zaal
van de schouwburg.
Modern
Qua bewegingstaal valt 'Purim'
in de categorie modem ballet,
met veel snelle armzwaaien en
wervelende draaien, hoewel de
choreografie sporadische ele
menten uit de Israëlische volks
dans bevat. De fraaie kostuums
en de kleurrijke enscenering,
met het orkest zichtbaar aan
wezig op een verhogingop het
toneel, maken van dit ballet een
verrassend eigentijds spekta
kel.
Purim door de Budapester Klez
mer Band en het Györi Ballet:
zaterdag 7 april om 20 uur in het
Zuidlandtheater Terneuzen,
zondag 29 april om 20 uur
Stadsschouwburg Middel
burg.
