Reuzenhagedis oogt aardig
maar één beet is al genoeg
Betaal 500 miljoen lire of we
vermoorden jou en je familie
39
Jf
£sjë
Mario Caniglia
buigt niet
voor de maffia
zaterdag 31 maart 2001
Het eilandje Komodo in cen
traal Indonesië is de belang
rijkste woonplaats van de Komo-
dovaraan, met ruim drie meter en
tweehonderd kilo de grootste ha
gedis ter wereld. Alleen hier en op
enkele eilandjes in de buurt ko
men deze vleeseters voor, verder
nergens in de wereld. Dat maakt
de soort nogal kwetsbaar. In de ei
gen omgeving echter hebben ze
behalve van elkaar weinig te
duchten.
Ingeklemd tussen Flores en Sumba-
wa Ligt het eilandje Komodo, een re
servaat waar de gelijknamige varaan
heer en meester is. Dit is het over
gangsgebied tussen het natte en
broeierige tropische klimaat dat zo
kenmerkend is voor grote delen van
Indonesië en de veel drogere en
schroeiend hete zone waar noordelijk
Australië deel van uitmaakt.
De boottocht vanaf Labuanbajo in
het westen van Flores duurt vier uur,
voldoende om duidelijk te maken dat
hier een andere wereld begint. De ei
landjes die de vroegere vissersboot
passeert zijn droge rotsachtige bulten.
Niks oerwoud in vele kleuren groen.
Op de oevers staan huisjes op palen
waar de vissers hun netten drogen.
Schilderachtig, maar weinig aantrek
kelijk.
Het is niet alleen de afstand die Ko
modo isoleert van de rest van de we
reld. De zee in verschillende tinten
blauw kent een sterke stroming en het
kan er flink spoken zodat bezoekers
soms een dagje moeten wachten voor
een trip naar Komodo of Rinca, het
andere eiland waar de varanen leven.
Ook Flores herbergt nog een minimaal
groepje. In totaal leven er maar onge
veer drieduizend beesten, voldoende
reden voor de UNESCO om de regio
op de lijst van het werelderfgoed te
zetten.
Handelsvloten
Het eilandje Komodo was in de kolo
niale tijd van geringe waarde voor de
Portugese en Nederlandse handels
vloten. Om die rederrbleven de reu
zenhagedissen lang wijwei onopge
merkt. Wel zetten de zeevaarders op
de eilandjes buffels, herten en varkens
uit om op de terugweg over vers vlees
te beschikken. Niet toevallig staan
deze dieren bovenaan op het menu
van de Komodo. Pas in 1911 onder
zocht de Nederlandse luitenant Van
Steyn van Hensbroek aanhoudende
geruchten dat er draken leefden op
het eiland. Aangenomen wordt dat de
beesten er al zo'n vier- tot vijf miljoen
jaar geleden zijn ontstaan.
Hoewel de dierentuin in Yogyakarta
uitstekende resultaten boekt bij het
kweken van de dieren, zijn veel vra
gen nog niet beantwoord. Zo is weinig
bekend over het voortplantingsge
drag van de beesten die hun dagen in
het wild doorgaans alleen slijten. Ook
is niet duidelijk waarom er drie keer
zoveel mannelijke 'Komododraken'
worden aangetroffen als vrouwelijke.
Daarbij moet in aanmerking worden
genomen dat het extreem moeilijk is
de geslachten te onderscheiden.
De Komodovaraan ziet er niet bijster
gevaarlijk uit. Drie meter in rafelige
schubben verpakte luiheid, is de eer
ste indruk. Heel wat anders in elk ge
val dan de tjitjaks, de energieke kleine
hagedisjes die spottend met de zwaar
tekracht in elk Indonesisch huis over
muren en plafonds rennen om een
mug of een vlieg te snappen.
Bacteriën
Toch zijn deze reuzenhagedissen al
lerminst onschuldig. Hun beet is niet
te vergelijken met die van een kroko
dil, die door zijn machtige kaken dicht
te klappen een hert in tweeën knipt.
De Komodo's ogen minder angstaan-
De Komodovaraan komt alleen voor op het Indonesische eiland Komodo en op wat eilandjes daar in de buurt.
jagend, maar hun beet is op termijn
net zo gevaarlijk. In de bek van de rep
tielen woekeren bacteriën die binnen
enkele dagen de grootste buffel doen
bezwijken. „Het is geen gif", bena
drukt Sandy, die elke maand drie we
ken op het eiland verblijft om toeris
ten rond te leiden. „De hagedissen
gaan in een hinderlaag liggen en als er
buffels, herten of zwijnen passeren
vallen ze die aan. Eén beet is genoeg",
vertelt hij.
,Het duurt even voor de bacteriën hun
werk hebben gedaan, zeker in een
groot dier, maar na een paar dagen is
het gebeurd." De hagedissen volgen
hun prooi op een afstand. Dat ze met
hun korte kromme poten een kudde
niet kunnen bijhouden is geen pro
bleem, want een kadaver ruiken ze op
elf kilometer afstand. Net als bij slan
gen zit het reukorgaan in de gevorkte
tong die gedurig de lucht aftast op in
teressante geuren.
Zodra ze een verzwakte prooi de baas
kunnen, stromen andere Komodo's
Zuidchinese Zee
IRIAN JAYA
SULAWESI (NW.GUINEA)
(CELEBES)
3 KALIMANTAN
(BORNEO) I
Nederland in
verhouding
pBUTON
FLORES
BURUJ* I
I SERAM
AMBON
LOMBOK L- SUMBA
toe om mee te genieten. Jonge exem
plaren moeten voorzichtig zijn dat ze
niet per ongeluk worden beschouwd
als toetje. Hun eerste jaren brengen
jonge hagedissen om die reden door in
de bomen. Oude of zieke reuzenhage
dissen komen ten goede aan het col
lectief en worden domweg opgegeten.
Gulzig slokken de reptielen grote
brokken vlees naar binnen. Diep in
hun keel zitten vlijmscherpe naar
achter gerichte tanden. Net als slan
gen hebben ze losse kaakdelen zodat
ze onwaarschijnlijk grote brokken
vlees naar binnen kunnen schrokken.
Een krap half uurtje is voldoende om
tweederde van het eigen gewicht te
consumeren, inclusief bot, huid of
hoorn. „Kijk dit zijn de uitwerpselen
van een Komodo", wijst Sandy. Een
flinke hondendrol ligt midden op het
pad in een witte plek, „Dat is wat er
van de botten overblijft", verklaart de
gids.
Tot 1994 werd de vraatzucht van de
Komodo's aan toeristen gedemon
streerd door ze geiten te voeren. In
middels is ook Indonesië op de 'terug
naar de natuur-toer' en moeten de
draken hun eigen kostje bij elkaar
scharrelen, waardoor ze niet meer op
een kluitje blijven wachten tot het
etenstijd is. Hoewel de beesten wel
mensen aanvallen, is nog onduidelijk
foto Joe Songer
hoe vaak dat voorkomt. Het wapen
dat oppasser Sandy met zich mee
draagt, een gevorkte tak van een me
ter of twee, roept niet onmiddellijk
gedachten op aan monsters waar Sint
Joris de handen vol aan zou hebben.
Legende
Toch wordt de legende van de Zwit
serse edelman Rudolph von Reding
(84) met zorg in stand gehouden. De
voormalige diplomaat reisde in 1974
met een gezelschap naar het eiland.
Hij had na een maand op de boot de
buik vol van zijn gezelschap en trok er
alleen op uit. Van de oude baas is niet
meer teruggevonden dan een bril en
zijn fotocamera. Aangenomen wordt
dat hij met huid en haar is verslonden.
Een gedenksteen houdt de herinne
ring aan de onfortuinlijke wandelaar
levend.
Indonesië mag het gevaar van de Ko
modo graag wat cultiveren. Toen in
het najaar van '92 de Franse slangen-
bezweerster Nicole Viloteau naar Ko
modo reisde en voor foto's van Paris
Match wat met de varanen dolde vond
de minister dat niet erg leuk. Geheel in
de geest van de tijd werden exempla
ren van het tijdschrift onmiddellijk
verboden en uit de handel genomen.
De beheerder van het informatiecen
trum op het eilandje heeft er nog ple
zier om. Even goed is hij wel onder de
indruk van de manier waarop Vilo
teau met reptielen overweg kon. „Ze
legde zomaar haar hoofd op de rug
van een Komodo!
Theo Haerkens
Verdovende middelen, mensen
smokkel, moordpartijen - het Gro
te Kwaad van de maffia haalt regelma
tig de voorpagina's. Maar in Zuid-
I Italiëmet Sicilië als thuishaven, gros
sieren maffia-bendes in klein kwaad
'waarmee gewone, hardwerkende men
sen worden geconfronteerd. Afpersing,
'zogenaamd beschermingsgeld, elke on-
Jdernemer krijgt ermee te maken. Velen
betalen, een enkeling weigert. Portret
van de 54-jarige Siciliaanse stijfkop
jMario Caniglia.
Nietsvermoedend nam Mario Caniglia de
telefoon op. Het gesprek, nu bijna drie
jaar geleden, zou zijn leven totaal verande
ren. „Brutto cornuto - lelijke hoorndrager",
schold een verdraaide stem aan de andere
kant van de lijn. „Je betaalt ons 500 miljoen
lire of we vermoorden j ou en je f amili e.Ma
rio dacht eerst aan een grap, zou zijn sinaas-
appelbedrijf plots ruim vijf honderddui-
1 zend gulden moeten ophoesten en voor wat?
'Mario, zijn echtgenote en drie volwassen
Ikinderen moesten er een beetje om lachen.
Amateurs zeker, dachten ze.
jEen dag later was het gedaan met het la
chen. Terwijl Mario een inspectieronde in de
isinaasappelgaard maakte, kwam het twee-
|de dreigtelefoontje binnen. Een van zijn
dochters nam op. Zij nam het wel serieus.
LWat hebben we gedaan pa, dat ze ons wil
len vermoorden. Dit zijn geen kleine jon
gens, dit is maffia."
'bonzen trekken over het voorhoofd van de
[kleine, stevig gebouwde, kalende man als
|hij zich die details herinnert van hoe het al
lemaal begon. Mario betaaldeniet. Integen-
[deel. Hij gaf de anonieme bellers niet alleen
aan, maar zou ze later ook te pakken nemen
na een ontmoeting met afluisterapparatuur
op zijn lijf. Dankzij zijn optreden als getuige
verdwenen twee leiders van een lokale maf
fia-bende, Francesco di Silva en Franceso
Rubini, voor 8,5 en 10,5 jaar achter slot en
grendel.
Voor Mario betekende het proces slechts het
begin. Sinds hij met medeweten van de poli
tie en afluisterapparatuur contact met zijn
afpersers zocht, heeft hij er 24 uur per dag
vier familieleden bij. Zwaarbewapende ca
rabinieri, twee in burger, twee in uniform,
die hem, zijn bedrijf en familie geen seconde
uit het oog verliezen. Mario verzet geen stap
zonder constant twee carabinieri bij zich te
hebben. In het tienduizend inwoners tellen
de grauwe dorp Scordia is hij een regelrech
te bezienswaardigheid geworden.
Omerta
De voorbeelden zijn voor Mario weinig be
moedigend. Tien jaar geleden werd Libero
Grassi, ondernemer te Palermo, op klaar
lichte dag op straat vermoord. De foto's van
zijn lijk in een plas bloed op het wegdek 'sie
ren' het nieuwe maffia-museum in Corleo-
ne. Grassi had de toorn van het tuig over
zich afgeroepen door niet te betalen en an
dere ondernemers op te roepen dat ook niet
te doen.
En dat is precies wat Caniglia ook doet. „Ik
geef interviews niet om mezelf te promoten,
maar om de omerta (de zwijgcode van de
maffia) te dooi'breken. Ik hoop dat mijn ac
tie door andere ondernemers zal worden ge
volgd." Die zien echter wel dat de prijs hoog
is. Boodschappen doen onder politiebege
leiding, in de boomgaard werken met de ca
rabinieri en hun machinepistolen op de
wacht, en dan nog is er de angst dat de
wraak niet hem maar een van zijn familiele
den zal treffen. Zijn oudste uithuizige zoon
leeft ook met de carabinieri samen... Dat
Caniglia's huis, even buiten het dorp, er als
een vesting uitziet, blijkt op toeval te berus
ten. Het is gebouwd boven het pakhuis waar
de sinaasappelen en mandarijnen worden
gesorteerd en verpakt. Ramen zijn nauwe
lijks te zien, het terras wordt eveneens aan
het oog onttrokken. Waarschijnlijk hoort
deze architectonische vondst er net zo bij als
de eindeloze hoge afrasteringen die het land
van Caniglia en collega-boeren tegen plun
deraars moeten beschermen.
Een klein succes heeft zijn actie al geboekt.
De overheid is een campagne tegen afper
sers en woekeraars begonnen. Dat heeft in
heel Italië tot zo'n vierduizend aangiftes ge
leid. In veel gevallen zijn dat anonieme mel
dingen aan de politie, waarvan nog maar de
vraag is of justitie er mee uit de voeten kan.
Het 'kleine kwaad' van afpersing en het vra
gen van woekerrentes voor (vaak opgedron
gen) leningen levert de maffia liefst een ge
schatte jaaromzet van 50 miljard gulden op.
Besmet
„Hierin Scordia betaalt bijna iedereen",
weet Caniglia. Tijdens de onderhandelin
gen met de maffia werd hem als 'all riskver-
zekering' om een premie van ruim 20.000
gulden gevraagd. Dat halve miljoen van het
eerste telefoontj e bleek inderdaad een grap
„Ik heb echter betaling overwogen. Dat
maakt je tot slaaf van de maffia. Ik ben als
De Siciliaanse fruitteler Mario Caniglia: „Ik ben als vrij man geboren en dat wil ik blijven."
vrij man geboren en dat wil ik blijven", zegt
hij trots. Caniglia is, zo vertelt een van de
politieagenten besmuikt, intussen zo prin
cipieel geworden dat hij bij visites aan het
naburige Catania net zo lang blijft zoeken
tot hij een 'gratis' parkeerplaats vindt. Bij
de meeste staan immers figuren die tegen
een kleine vergoeding je auto 'bewaken'.
Wie dat aanbod negeert kan op tenminste
een gebroken ruit rekenen. Caniglia ergert
zich dood aan deze vorm van diefstal. „Wie
het kleine niet aanpakt, kan ook het grote
niet bestrijden", is zijn devies.
De staat moet voor de schaarse weigeraars
als Caniglio flink betalen. Carabinieri-chef
Sant'Antonio vertelt dat de permanente be
waking een dikke 40.000 gulden per maand
kost. Voor Caniglia zijn er andere kosten: hij
heeft al zijn oude vrienden verloren. Ang
stig geworden, bang om op bezoek te
foto Hans Geleijnse
gaan bij een outcast onder politiebewaking.
„Plotseling lijkt het alsof je besmet bent ge
raakt. Maar gelukkig heb ik er veel nieuwe
vrienden voor teruggekregen", zegt hij.
En zakenman blijft hijWeet je nog impor
teurs in Nederland die mijn eerste kwaliteit
sinaasappelen en mandarijnen willen ko
pen", vraagt hij bij het afscheid. „Zet dat er
ook maar in.
Hans Geleijnse
