Odyssee brengt Mars in kaart
Mogelijk toch menselijk
trekje bij Neanderthaler
Schorre kraai wordt
nooit een nachtegaal
7
Onderzoekers verwachten veel van nieuwe sonde
Gekloonde dieren blijken vaak ziek
TU Delft lonkt naar jonge profs
Dikke kip gezonder voor de mens
Spaanse boom geeft snel fruit
postzegels
c;
x
21
Paleontologen
ontdekken weer
fossiele schedel
donderdag 29 maart 2001
j door Ben Apeldoorn
WASHINGTON - Was er ooit water op
de planeet Mars of is het er nu nog
I steeds? Wat is de precieze samenstel-
i ling van de Marsbodem en hoeveel
schadelijke straling komt daar voor?
Dat zijn de belangrijkste vragen die de
nieuwe Marssonde Odyssee moet gaan
beantwoorden, nadat hij op 7 april
wordt gelanceerd. Onderzoekers zijn
van mening dat het met deze sonde, in
I tegenstelling tot zijn twee voorgan-
gers, gewoonweg niet mis kan gaan.
I Eind dit j aar moet de Marssonde Odys-
I see bij Mars aankomen. Geland wordt
er niet; de sonde blijft rondjes draaien
I om de rode planeet en zal daarbij voor
al de chemische en mineralogische sa
menstelling van de Marsbodem in
I kaart gaan brengen. Centraal daarbij
I staat de detectie van water of sporen
I daarvan.
I Het ruim tweeënhalve meter grote en
j 725 kilogram zware ruimtevaartuig is
daartoe uitgerust met drie hoofdin-
strumenten die luisteren naar de
afkortingen Themis, GRS en Marie.
I Themis staat voor thermal-emission
I imaging system; GRS voor gamma ray
1 spectrometer, en Marie voor Martian
i radiation environment experiment.
I Het instrument Themis zal het Marsop
pervlak met grotere precisie dan ooit
I tevoren in kaart gaan brengen; niet in
zichtbaar licht, maar 'in warmte' (ther
misch). Met andere woorden: hoeveel
(zonne)warmte wordt door delen van
het oppervlak nu in feite geabsorbeerd.
Die warmtebeelden moeten de weten-
I schappers informatie verschaffen over
I de daar voorkomende mineralen. Sa-
men met vorm en aard van het terrein
waarin die mineralen voorkomen le
vert dat weer gegevens op over de geo
logische historie van Mars. Daarover
bestaan nog steeds veel onzekerheden.
Us
Odyssees GRS zal wat dieper in de
Marsbodem gaan 'kijken'; tot enkele
centimeters onder het oppervlak, om te
zien wat daar allemaal voor elementen
en verbindingen in voorkomen. Vooral
naar het gehalte aan waterstof daarin
is men benieuwd omdat dat element
duidt op de aanwezigheid van ijs. De
GRS meet dus cle uit de Marskorst vrij
komende gammadeeltjes. Die worden
daaruit als het ware weggeschoten on
der invloed van kosmische straling en
andere 'harde' stralingssoorten afkom
stig van de zon.
Met Marie zijn de onderzoekers voor
het eerst in staat zich een beeld te ver
schaffen van de intensiteit van schade
lijke straling, zowel gedurende de reis
naar Mars als in de directe omgeving
van de planeet. „Straling zoals kosmi
sche straling levert bij te lange bloot
stelling daaraan gevaar op voor levens-
vonnen", zegt Jim Garvin, hoofd van
NASA's Mars Exploration Program
(MEP) in Washington DC. „Willen we
ooit astronauten naar Mars sturen, dan
moet eerst over de stralingsgevaren
volledige duidelijkheid komen. Met de
huidige technologie is met een retourtje
Mars twee tot drie jaar gemoeid. Dat
mag zonder afdoende bescherming te
gen straling van buitenaf gerust zelf
moord genoemd worden. Daarom
brengt Marie die straling al vanaf de
lancering gedurende de heenweg naar
Mars in kaart. En dat blijft ook zo ge
durende de jaren dat de Odyssee rond
jes om Mars beschrijft."
NASA's MEP begon heel glorieus in
1997 met de geslaagde zachte landing
van de Pathfinder op de rode planeet en
de nog veel geslaagdere tochtjes die het
nietige autootje Sojourner, na het ver
laten van Pathfinder's platform, op het
Marsoppervlak rond het platform on
dernam.
Vlak daarna kwam de Mars Global
Surveyor (MGS) in een baan rondom de
planeet teneinde het oppervlak in
kaart te gaan brengen. Bijna ging het
mis met het afremmen (via 'surfen' in cle
bovenlagen van Mars' atmosfeer),
maar men greep net op tijd in. De MGS
seint nog steeds adembenemende
Marsbeelden naar de aarde en heeft de
tot dusverre duidelijkste oppervlakte
details opgeleverd die suggereren dat
op Mars ooit overvloedig water
stroomde. Maar de euforie van deze
eerste twee MEP-projecten verstomde
in 1999 toen de Mars Polar Lander (die
nabij een van Mai-s' poolkappen had
moeten landen) en de Mars Climate Ob
server (voor het in kaart brengen van
het Marsklimaat) verloren gingen.
„We weten nog steeds niet wat er nu
precies gebeurde", aldus Jim Garvin.
„Bij cle Polar Lancler lijkt de oorzaak in
ieder geval een oliedomme rekenfout te
zijn geweest en bij de Climate Observer
leidde een weigerende remraket waar
schijnlijk tot het op Mars te pletter
slaan van het voertuig. Beide relatief
goedkope sondes waren, juist omdat ze
zo goedkoop mogelijk moesten worden
gebouwd, niet voorzien van back-up-
systemen. Daar hebben we lering uit
getrokken. Mars Odyssee's meest cru
ciale onderdelen zijn in tweevoud aan
wezig. Valt een onderdeel uit, dan
neemt de tweede de controle direct
over. Er kan nu echt niets misgaan.
Scène uit de film Mission to Mars.
NEW YORK - Er zijn steeds meer bewijzen dat het klonen van
gezonde dieren veel moeilijker is dan aanvankelijk werd aan
genomen. Gekloonde dieren blijken vaak te lijden aan hart
zwakte, longproblemen en vertraging in cle groei, waarschu
wen Amerikaanse biologen en andere deskundigen in The
New York Times.
Vier jaar geleden verrasten Schotse onderzoekers de wereld
met de geboorte van het gekloonde schaap Dolly. De gekloon
de dieren die daarna zijn geboren, blijken veel vaker dan ge
middeld met allerlei gezondheidsklachten te kampen. De ge
leerden denken dat bij het klonen onwillekeurig afwijkingen
in de genen ontstaan, die tot niet voorziene gezondheidspro
blemen kunnen leiden.ANP
DELFT - De Technische Universiteit Delft wil binnen enige
maanden een twintigtal piepjonge hoogleraren in dienst ne
men. Het zijn academici van onder de dertig die met lof zijn
gepromoveerd. Op deze manier wil de TU de vergrijzing van
het wetenschappelijk personeel tegengaan.
Volgens bestuursvoorzitter N. de Voogd is de TU de eex-ste Ne
derlandse univex-siteit die een dex-gelijk initiatief neemt. „Als
het gaat om salarissen, kunnen we met het bedrijfsleven con-
curreren. Alleen tegen hoge onkostenvergoedingen en lease
auto's kuxxnen we niet op." De Voogd stelt dat daar tegenover
staat dat de jonge profs academische vrijheid genieten en niet
in 'het strakke keurslijf' van het bedrijfsleven zitten. Univer
siteiten hebben veel moeite jonge en talentvolle docenten te
vind en.ANP
BRISTOL - Een stof die slachthui kens sneller en gx-oter laat
groeien, ondei'drukt tegelijk voor de mens ziekteverwekken
de bacteriën. Dat blijkt uit onderzoek aan de univei-siteit van
Bristol. Mici-obioloog Fresie Fei'nandez ontdekte dat het en
zym xylanase het aantal Campylobacter bactexlën in de maag
van de kip drastisch doet afnemen. Vrijwel alle kippen dragen
deze bacterie bij zich zonder zelf ziek te worden. Maar als
mensen deze bacterie binnen krijgen, kunnen buikkrampen
en diarree het gevolg zijn. In de westerse landen is Campylo
bacter inmiddels uitgegroeid tot cle hoofdoorzaak van voed
selvergiftiging.
Fex-nandez gaf geïnfecteex-de slachtkuikens gx-aan te eten clat
was verxijkt met een tiende procent xylanase, een natuurlijk
enzym dat door sommige pluimveehouders wordt gebruikt
om hun slachthanen sneller te laten groeien. Het enzym wordt
ook toegepast bij het bxuod bakken. Na een maand toediening
vond Fernandez dat het aantal Campylobacter bacteriën met
99 procent was afgenomen.
MADRID - In Spanje zijn citrusbomen ontwikkeld waaraan
al binnen een jaar sinaasappels groeien. Normaal duurt het
zes jaar eer een sinaasappelboom volwassen is en vruchten
draagt. Onderzoekei-s van de universiteit van Madrid hebben
nu echter een gen uit de zandraket of Arabidopsis - het gen dat
een plant het signaal geeft te gaan bloeien - in een citrusboom
gezet. Hierdoor werd de jeugdfase overgeslagen en werd er al
fruit gemaakt aan het eind van het eex-ste jaar. Volgens beden
ker Martmez-Zapater is de techniek niet bruikbaar voor een
grotex-e sinaasappelpx-oductie, omdat de jonge bomen het ge
wicht niet kunnen dragen. Bovendien doen de sinaasappelen
er langer over eer ze gx-oot zijn. „Maar het is wel een zinvolle
manier om citrusbomen genetisch te verbeteren", zegt hij. Zo
zijn nu kxuisingen mogelijk tussen allerlei soox-ten citrussen
zonder eerst jax-en te moeten wachten op volwassen exempla-
door Hero Wit
Na negen jaar zijn de Zo-
merzegels terug vaix weg
geweest en hebben ze tot op
luchting van veel filatelisten
weer de plaats ingenomen van
de zogenoemde Ouderenze-
gels. Dus geen senioren meer
op de zegels, die met een bal of
een appel in de hand in de ca
mera staren, geen motieven
meer, die er met de haren wer
den bijgesleept, zoals een ro
zenknop of een joggingsclioen
met de tekst 'wilt u zitten, ik
kan staan'.
Nee, na negen jaar (Floriade,
1992) staan er weer bloemen
op de zegels en die kunnen we,
omdat de komende jaren voor
het thema 'Tuinen in Neder
land' is gekozen, in de toe
komst meer verwachten. Het
volgend jaar staan ze bijvoor
beeld in het teken van Flox-ia
de 2002. Een gevolg van de op
nieuw gewijzigde koers is ook
dat de oude vertrouwde naam
Zomerzegels weer de plaats
heeft ingenomen van bena
mingen als Oudex-enzorg en
Ouderenzeg'els.
Het ondex-werp van de zes ze
gels (in een velletje), die 24
april zullen verschijnen is
'kwekerijtuinen'. Van de zes
gekozen tuinen hebben in elk
geval drie tuinax-chitecten in
ternationale faam: Mien Ruys
(vorig jaar ovex-leden), Piet
Oudolf (onlangs winnaar van
de prestigieuze Engelse Chel
sea Flower Show) en Nick
Roozen van cle Theetuin in
Weesp, ontwerper van de Flo
riade 2002. De andere tuinen
behoren tot de bekendex-e
complexen met voorbeeldtui
nen.
De zes zegels in een velletje,
alle van 80 40 c., laten ka
rakteristieke elementen zien
die in de clesbetx-effende tui
nen tex-ugkomen. Op cle
bovenste drie zegels in het vel
letje: De Kleine Plantage Een
rum met op de voorgrond de
caryopteris 'heavenly blue';
Tuinen Mien Ruys Dedems-
vaart met helenium 'rubin-
zwerg' en kwekerij Oudolf
Hummelo met alcea rugosa;
op de ondex-ste rij: De Bosch
hoeve Wolfheze met euphox-
bia schillingii, de theetuin in
Weesp met centaurea dealba-
ta 'steenbex-gii' en Priona Tui
nen Schuinesloot met inula
hookeri.
Behalve het velletje met zes
(gegomde) zegels wordt 24
api'il ook een vel met 3 x 10
zelfklevende zegels uitgege
ven, een zogenoemde mailei\
Eerder verschenen mailex-s
van de rouw- en de kinderze-
POSTM
gels. Het velletje is, voor zover
de voorraad strekt, te koop tot
uiterlijk 1 januari 2002; de
geldigheid voor frankering
eindigt 1 juli 2002.
De Katholieke Universiteit
van Leuven bestaat 575 jaar.
België heeft 19 maart dit feit
gemax-keerd met de uitgifte
van een 17 Bef./0,42 eurozegel
met daarop de stichtingsbul
van de Alma Mater. Verder
werd, eveneens met een zegel
van 17 Bef./0,42 euro de
honderdste sterfdag gememo
reerd van de Belgisclie onder
zoeker, later Frans elektro
technicus, Zénobe Gramme
(1826-1901). Gramme ver
wierf in 1871 bekendheid
door de uitvinding van de dy
namo. Op de zegel een grafi
sche voorstelling van de be
weging van een dynamo.
m
CD
O
c
yo
O
052€
In Luxemburg verschenen 20
maax-t cle eex-ste zegels van dit
jaar (NB. In Lxxxembux-g,
Liechtenstein en Zwitserland
is het gewoonte slechts vier
keer per jaar zegels uit te ge
ven). Deze eex-ste set telt zes
zegels.
Aan de al jai-en lopende toe-
x-istische x-eeks wei-den twee 18
Luf./0,45 eurozegels toege
voegd met beelden van de 'Be-
stgensmille' (een gebouw uit
cle voorindusti-iële tijd in
Schifflange) en het wijn-
bouwstadje Wormeldange,
met cle kleine wijnberg Wox-
mer Köppchen en een stenen
vruchtenpers. Thema: toeris-
Op de tweede emissie poi-tret-
ten van schrijvers, onder an-
clei-en van Nobelprijswinnaar
(1947) AndréGicle, 1869-1951
(24 Luf./0,59 euro). Verder:
Nik Weiter, 1871-1951 (18
Luf./0,45 euro) en Michel Ro-
dange, 1827-1876 (30
Luf./0,74 euro). Thema's:
schx-ijvers/Nobelprijswin-
Tot slot wex-d met een zegel
van 21 Luf./0,52 euro cle on-
dex-tekening herdacht van het
Vex-drag van Parijs (18 apx-il
1951) waarmee de Eux-opese
Gemeenschap voor Kolen en
Staal (EGKS) een feit wex-d.
Op cle zegel zes handtekenin
gen (Duitsland, Frankrijk,
Italië, België, Luxembux-g en
Nederland) en een lakzegel.
Thema: Eux-opa.
EINDHOVEN - Antropologen
die zich bezighouden met de
evolutie van de mens, zitten met
smart te wachten op de ontdek
king van een nogal pornogra
fisch plaatje: een afbeelding
waarop te zien is hoe een lid van
de soort Homo sapiens sapiens
(dat zijn wij) intiem contact
heeft met een Neandex-thaler.
Over pre-histox-ische afbeeldin
gen van de geslachtsdaad tussen
mensen en hcux directe vooi-gan-
gers kim je hooguit fantaseren.
Voor wetenschappers is dat ver
velend, niet zozeer omdat ze
smachten naar vieze plaatjes,
maar omdat ze daai'door waar-
schij nl ij k nooit zeker zullen we
ten of hun eigen voorouders ooit
hebben gepaard met Neander-
thalei-s. Of ze, met anclex-e woox--
den, de Neanderthalex-s ook tot
hun eigen voorouders mogen re
kenen.
Tot voor kort leek clie vraag nau
welijks meer aan cle orde. Gene
tisch bewijsmateriaal scheen
onomstotelijk aan te tonen, dat
het erfelijk materiaal van de
mensen die thans op aarde leven
nergens vermengd is met dat
van de mensensoorten die aan
ons vooraf gingen. Dat wex-d af
geleid uit onderzoek naar het
zogenaamde 'mitochondriale'
DNA (mtDNA) van zowel men
sen als Neandex-thalex-s. Dit mt
DNA wordt uitsluitend door de
moeder doorgegeven, zodat het
wetenschappers in staat stelt
een sooi-t stamboom van het
menselijk ras te maken langs de
vrouwelijke lijn.
Ondex-zoek van mtDNA dat met
veel moeite was veikregen uit
fossiele Neandeilhalei-botten,
tooncle enkele jaren geleden aan
dat dit maar weinig' overeen
komst vertoonde met dat van
moderne mensen. Daaruit con-
clucleex-den geleei'den clat er niet
of nauwelijks genetische ver-
menging tussen de twee soorten
was opgeti-eden, clat mensen en
Neanderthalers met andere
woorden niet of nauwelijks met
elkaar paarden, of, als ze dat al
deden, geen of onvruchtbare
nakomelingen voortbrachten.
Soortgelijk onderzoek naar het
mtDNA van een - in anatomisch
opzicht volkomen moderne -
man die 62.000 jaar geleden
stierf bij het Austi-alische Mun-
gomeer, heeft deze wijsheid het
afgelopen jaar echter weer
op losse schroeven gezet. Het
mtDNA van deze stokoude Au
straliër bleek al evenzeer te ver-
De schedel van een Neanderthaler, gevonden in het Franse La Cha-
pelle-Aux-Saints. foto GPD
schillen van clat van de huidige
mensheid als clat van de Nean-
dex-thalei-s die tegelijkertijd in
Europa leefden. Qua uiterdijk
valt de Mungoman echter - an
ders dan de Neandex-thalers -
niet te ondex-scheiden van ons.
Daai-uit concludex-en sommige
geleerden nu dat afstammings-
lijnen van mtDNA, anders dan
ze aanvankelijk dachten, in de
loop van duizenden generaties
blijkbaar toch geheel kunnen
vex-dwijnen. Zoiets zou ook
gebeurd kunnen zijn met de mt-
DNA-lijn die cle Neandex-tha
lers eventueel zou vex-binden
met cle huidige Europeanen.
Daarmee wax-en de wetenschap
pers als het wax-e texng bij af.
Chromosomen
De zaak wordt nog veel gecom
pliceerder als behalve het 'vrou-
welijke' mtDNA ook het man
nelijke Y-chromosoom onder de
loep wordt genomen. Vergelij
king van gegevens van Y-chro-
mosoomondex-zoek met die van
mtDNA-x-esearch zou weten
schappers een beeld moeten ge
ven van de manier waai'op man
nen en vrouwen zich vanuit
Afi'ika over de rest van de we
reld hebben verspreid.
Dat beeld ziet er volgens de eer
ste resultaten van dergelijk on
derzoek zeer merkwaardig uit.
Aangenomen wordt dat man
nen in de loop van de menselijke
evolutie over het algemeen
avontuurlij ker en meer tot veire
reizen geneigd wax-en dan vrou
wen. Logischerwijze zou je dus
verwachten dat de erfelijke ei
genschappen van het Y-chro
mosoom meer vermengd en
vei-spi-eid zijn dan die van het
vrouwelijke mt-DNA.
In de praktijk echter, zo leiden
geleex-clen af uit hun eex-ste ob
servaties op dit terrein, is px-e-
cies het omgekeerde het geval.
Het zijn juist de vrouwen die
hun ex-felijk matei'iaal wijd en
zijd hebben uitgezaaid.
Toch leiden wetenschappex-s uit
dit gegeven niet af dat ons beeld
van de px-ehistoi'ie aanpassing
behoeft. Het was niet zo dat in
voorhistorische tijden de vrouw
zogezegd de broek aan had,
haasten zij zich te verzekeren.
De erfelijke x-esultaten zijn ver
moedelijk het gevolg van sociale
en culturele gebruiken clie 'wel
licht zo oud zijn als de mensheid
zelf, vooral de wijd vex-breide
gewoonte van geti-ouwde vrou
wen om bij de clan, stam of fa
milie van hun echtgenoot in te
trekken in plaats van andersom.
door Martijn Hover
LONDEN - U zingt als een
schorre kraai en heeft zich aan
gemeld bij muziekles of zang
koor om uw vocale kwaliteiten
op te krikken naar een voor uw
omgeving aanvaardbaar ni
veau? Laat maar, doe geen
moeite, vergeet het. Wie toon-
doof geboren is, zal nooit een
twee Mozart, of zelfs maar een
tweede Marco Bakker worden.
Dat melclt het weekblad New
Scientist op gezag van een on
derzoeker van het Londense St.
NAIROBI - Een internationale
groep paleontologen beweert
aan de kust van het Turkana
Meer in Kenia de fossiele sche
del van een nieuwe mensachtige
te hebben ontdekt. Vanwege het
opvallend platte gezicht hebben
de onderzoekers deze mensach
tige de naam Kenvanthropus
platyops gegeven, 'mens uit Ke
nia met het platte gezicht'. De
ouderdom van de schedel ligt
tussen de 3,2 en 3,5 miljoen jaar.
De kusten van het Tux-kana
Meer vormen al vele jaren een
rijke bx-on van fossiele resten
van mensachtigen.
In een commentaar in Nature
onderschrijft de Amerikaanse
paleontoloog Daniel Liebex-man
de conclusie van de onderzoe
kers, dat de schedel hoogst
waarschijnlijk aan een nieuwe
mensachtige toebehooi-de. De
schedel vertoont tal van ken
merken die weliswaar afzon
derlijk ook bij andex-e mensach
tigen worden gevonden, maar
waarvan de combinatie voor de
ze schedel uniek is. Zo vertoont
de schedel kenmex-ken van
vroegex-e mensachtigen (austra-
lopithecinen), zoals dik gegla
zuurde kiezen, een kleine herse
ninhoud en platte neusvleugels,
maar andere kenmerken - als de
vorm van het jukbeen, een plat
vlak onder het neusbeen en een
lange wangstreek - wijzen weer
op een overeenkomst met een
mensachtige, die tot het ge
slacht Homo wordt gex-ekend
(H. rudolfensis). Volgens de
Amerikaan zal de nieuwe mens
achtige nog voor de nodige ver
warring in het onderzoek naar
de evolutionaire i-elaties tussen
mensachtigen zorgen.
Thomas' Hospital. Die leidt uit
zijn onderzoek af dat ons muzi
kale talent grotendeels een
kwestie van ex-felijkheid is, naar
schatting voor zo'n 80 procent.
De onderzoeker in kwestie, Tim
Spector, had zijn naam natuur-
lijk mee: achternaamgenoot en
platenproducer Phil Spector
was in de jax-en zestig verant
woordelijk voor de 'wall of
sound' ('geluidsmuur') achter
bijvoox-beelcl River Deep Moun
tain High van Ike Tina Tui-ner
Wetenschapper Tim wex-kte ook
met duo's, alleen wax-en die van
hem een- en twee-eiige tweelin
gen.
Spector liet 136 identieke en
148 twee-eiige tweelingen 26
welbekende deuntjes beluiste
ren, waaronder Stille Nacht,
Heilige Nacht en The Star
Spangled Banner (het Ameri
kaanse volkslied). Daarvan
werden er negen corx-ect ge
speeld, maar de overige bevat
ten hier en daar noten die een
hele of een halve toon ernaast
zaten. De tweelingen moesten
veivolgens van al die deuntjes
beoordelen of ze al dan niet
'vals' wax-en.
Spector constateex-de een 'enor
me kloof' tussen de hoogste en
laagste scores. Ongeveer een
kwaxl van de deelnemers had
een scoi'e van 100 pi'ocent. Eén
op de twintig deelnemex-s aan de
px-oef moest hij echter als volko
men 'toondoof' kwalificeren: ze
scooi-den bij het herkennen van
'verkeex-de' melodieën niet ho
ger dan op grond van het toeval
mocht wox-den vex-wacht. „Je
kunt je niet voorstellen dat er
mensen zijn die niet horen dat
Yankee Doodle Dandy zó vals
gespeeld wordt", meldt de on-
dex-zoeker verbijstex-d.
Muziekles
Spector was echter het meest j
verrast door de uitkomst dat
eeneiige tweelingen vrijwel al
tijd een min of meer identieke
score hadden, veel vaker in elk
geval dan hun twee-eiige tegen
hangers. „Ik had vex-wacht dat
er wel een kleine erfelijke com
ponent zou zijn"zegt hij„Maar.
ik dacht ook dat de omgeving
een belangi'ijker factor zou zijn,
bijvoorbeeld wanneer je uit een
milieu komt waar altijd muziek
wox-dt gedraaid."
De praktijk bleek echter precies
omgekeerd aan zijn verwach-
tingen. Hij concludeeil daaruit
dat het weinig zin heeft een
toondoof kind naar de muziek
les te sturen: hoe hard alle be-
tx'okkenen ook hun best doen,
een Mozart zal het nooit wor
den.
2001 MARS ODYSSEY ORBITER
Zonnepaneel
Gamma Sensor Head
(schotelvormige detector
voor gammastraling)
Schotelantenne voor
'on-line' data-telemetrie
MARIE (Mars Infrarood
Experiment)
aRichtsensoren op ster
ol ren voor de standregeling
Sensor voor hoge
energie neutronen
Antenne voor ontvangst
van ultrakorte golven
THEMIS (meetinstrument
voor warmtestraling
De onderzoekssoude Mars Odyssee zoals deze eiixd dit jaar bij Mars ïtioet arriveren.
LUXEMBOURG 18
door Martijn Hover
