Verliezen lopen verder op
McDonald's dertig jaar in de polder
Grimmig begin
onderhandelingen
ziekenhuis- CAO
7
Hoge Raad
treft houders
obligaties
oude DAF
Amsterdamse beurs voelt haperen Europese economie
Macintosh koopt NPM-belang in
Fortis en UBS azen op Calvé-Delft
AND komt met reorganisatieplan
Producentenvertrouwen gedaald
Verkoop biovoedsel groeit iets
zaterdag 24 maart 2001
DEN HAAG - Tegen de
verwachting in heeft de
Hoge Raad een vonnis van
het gerechtshof in Am
sterdam vernietigd, waar
bij de obligatiehouders
tan de 'oude' DAF rechten
kregen op de bezittingen
en zekerheden van de
dochters van de teloorge-
oane vrachtwagenfabri
kant.
Volgens de Raad oordeel
de het Amsterdamse hof
op onjuiste gronden dat de
houders van de obligaties
gerechtigd zijn mee te de
len in de opbrengst van de
zekerheidsrechten die de
dochters verstrekten.
Van deze slepende zaak
werd aangenomen dat zij
door de Hoge Raad zou
worden beslecht met een
voor obligatiehouders
gunstig oordeel. Het zou
de weg moeten effenen
voor procedures voor
schadevergoedingen van
in totaal wellicht/ 25 mil
joen.
De truckfabrikant bloeit,
maar het huidige DAF is
maar een doorstart van
het oude beursfonds DAF,
dat in 1993 over de kop
gingging. In één klap wer
den de obligaties van het
bedrijf waardeloos. De
gedupeerde beleggers
vinden dat zij recht heb
ben op de bezittingen en
zekerheden van de DAF-
dochters.
Het bankenconsortium
Ofasec, dat onder leiding
stond van ABN Amro, had
zich destijds die bezittin
gen en zekerheden toege-
eigend.
Al in oktober 1998
oordeelde het gerechtshof
in Amsterdam dat cle be
leggers gelijk hebben,
maar de banken stapten
naar de Hoge Raad.
De Nederlandsche Trust-
Maatschappij, die voor de
obligatiehouders op
treedt, overweegt de pro
cedure voort te zetten op
basis van onder meer een
misleidend geachte pros
pectus. ANP
door Fred van Essen
AMSTERDAM - De Nederland
se beleggers leden de afgelopen
week mee met het sentiment in
de Verenigde Staten. De Ameri
kanen trokken heel Europa om
laag door samen met hun stuk
ken ook de Europese te dumpen.
Tegelijkertijd sputtert ook de
Europese economie en groeit de
angst voor een recessie.
Beursplein 5 maakte op de laat
ste handelsdag de ellende van
donderdag - een verlies van 4,4
procent - voor de helft goed.
UPC won negentien procent en
KPN elf, waardoor voor de laat
ste de ramp van donderdag zelfs
helemaal werd weggepoetst.
Een cadeautje uit de VS, waar
Nasdaq gunstig opende na de
afstraffing van donderdag. De
Nasdaq draaide al twee maan
den in de min. In Amsterdam
eindigden inclusief de afgelo
pen week 'maar' zes van de acht
weken negatief.
Over onderliggende oorzaken
kunnen analisten het al niet
eens meer hebben. Het is alle
maal sentiment. De AEX-index
eindigde de week met vier pro
cent verlies op 529. Vorige week
ging er zeven procent af. Afge
zet tegen de blinde drift en con
sternatie waarin de handel zich
afspeelde, valt het achteraf mee.
Veel handelaren kwamen 's
avonds sneeuwblind en stuk
van achter hun beeldscherm
vandaan. De agitatie was groot.
Vorige week staakte de beurs-
computer de handel al eens
omdat het dagverlies de vijf
procent passeerde en donderdag
dreigde hetzelfde te gebeuren.
Maar toen de index naar de be
wuste 509-grens dreigde te
schieten, was het tijd voor het
eindedags-rallytje op weg naar
de borrel. Gevolg: beperkt ver
lies van 4,4 procent, dat gisteren
verder werd afgezwakt.
Logica
De hele financiële wereld breekt
zich vergeefs het hoofd over de
logica van de malaise. Wel loopt
het aantal 'mogelijke' verkla
ringen en 'meespelende facto
ren' op. Zo wijten Amerikaanse
vorsers de neergang van de
nieuwe economie niet aan ach
terblijvende winstcijfers, maar
aan het feit dat iedereen die In
ternet wil de apparaten nu wel
in huis heeft en daar even mee
vooruit kan. Het was natuurlijk
schrijnend dat de vrije val van
de AEX op donderdag inzette
terwijl net de ochtendkranten
het verhaal brachten van Robe-
co-topman Korteweg die de be-
AbvaKabo FNV-onderhandelaar De Jong.
foto Cees Zorn/GPD
leggers welgemutst adviseerde
'in te stappen' omdat de koersen
al zo laag waren. Natuurlijk
mag Korteweg niet op een dag
worden beoordeeld, maar sinds
zijn Robeco-collega Van Duijn
hetzelfde zeiin j anuaristaat de
beurs wel zestien procent lager
en niet alleen in Nederland.
De MSCI-World Index - een we
reld-aandelen gemiddelde -
heeft 28 procent verloren sinds
27 maart vorig jaar en vijftien
procent sinds het slot van 2000.
Overreactie
De koersdalingen werden tot nu
toe verklaard met 'een overreac
tie' van Amerikaanse beleggers
op een lichte afkoeling van de
economie. In Europa hoefde er
geen vuiltje aan de lucht te zijn.
Maar in die redenaties zitten ga
ten. Amerikaanse consumenten
zetten de rem erop, het aantal
winstdalingen en gedwongen
reorganisaties houdt aan (giste
ren schrapte Motorola vierdui
zend banen) terwijl ook in Euro
pa het economisch perspectief
verslechtert. De productie
daalt, het exportoverschot van
de EU daalt, de inflatie stijgt
(vooral in Portugal en Neder
land) en het consumentenver
trouwen zakt in.
Het is hier nog niet zo erg als in
de VS, maar er klinken wel ge
luiden dat 'alles wat daar ge
beurt zich later dit voorjaar her
haalt in Europa.'
Cashen
In de VS stappen steeds meer
particuliere beleggers uit aan
delen, beleggingsfondsen lopen
leeg. In februari 'cashten' parti
culiere deelnemers 28,5 miljard
gulden en zetten dat op de bank.
In Nederland houdt een con
stante stroom van 'nieuw geld'
vanuit pensioenvoorzieningen
en dergelijke naar de aandelen-
beurzen de fondsen netto nog in
de plus. Particulieren lijken
zich vooral roerloos te houden
in afwachting van beter weer.
Dat is te zien aan Euronext Am
sterdam, waar het aantal aan
delentransacties in hoofd- en
midkapfondsen vorige maand
met 27 procent daalde. De be
wegingen aan het front van klei
ne, beginnende fondsen, de ris
kante Euro.NM, kromp met 72
procent. GPD
MAASTRICHT - Macintosh koopt het gehele belang in van
6,18 procent dat NPM Capital in het detailhandelsconcern
heeft. Het gaat om een kleine half miljoen stukken, waarvoor
NPM 20,25 euro per stuk ontvangt. Daarmee is de transactie
21,8 miljoen waard. Het aandeel Macintosh sloot donder
dag op 19,10 euro.
Macintosh (onder meer Superconfex, Halfords, Piet Klerkx,
Belcompany) wil de NPM-stukken intrekken. Daarmee daalt
het aantal uitstaande aandelen en gaat de winst per aandeel
navenant omhoog. De nettowinst uit gewone bedrijfsuitoefe
ning komt voor 2000 dan uit op 2,49 euro in plaats van de eer
der gepubliceerde 2,34 euro.
De aandeelhouders hebben Macintosh meermalen gevraagd
om zijn sterke financiële positie te gebruiken voor de inkoop
van eigen aandelen. Het concern betaalt de NPM-aandelen
gewoon uit de kas. ANP
UTRECHT - Fortis Bank en haar Zwitserse collega UBS pra
ten met Calvé-Delft over een bod van 99 procent van de in
trinsieke waarde van de houdstermaatschappij van Unilever-
aandelen. Calvé heeft de banken laten weten het bod te be
schouwen als een goed uitgangspunt voor besprekingen.
Calvé bezit naast een groot pakket aandelen Unilever ook de
rechten op het merk Calvé. Houdstermaatschappijen als Cal
vé-Delft zijn ooit ontstaan door de overneming van de bezit
tingen van het bedrijf in ruil voor aandelen. Over het alge
meen ligt de beurskoers echter ver beneden de waarde van het
aandelenpakket dat de maatschappij onder zich heeft.
Fortis bezit al 21,4 procent van de aandelen van Calvé en UBS
10,1 procent. ANP
ROTTERDAM - De elektronische uitgever AND, dat uitstel
van betaling heeft gekregen, komt maandag met een her
structureringsplan. Bewindvoerder J. Princen heeft dat gis
teren laten weten. Daardoor is op de beurs in Amsterdam de
handel in de aandelen AND stilgelegd.
Begin deze week werd bekend dat de uitgever mogelijk wordt
gered door investeerder Roosland Beheer. ANP
VOORBURG - Het producentenvertrouwen is in februari op
nieuw gedaald, voor de vijfde maand op rij. De stemmingsin
dicator van ondernemers in de industrie heeft de laagste
waarde bereikt sinds de zomer van 1999. De producenten zijn
ontevreden over zowel de orderontvangst als de orderpositie.
Dat heeft het CBS gisteren bekendgemaakt.
Het producentenvertrouwen is het afgelopen half jaar fors ge
daald. In september 2000 bereikte de graadmeter een record
hoogte van 8,4. In januari van dit jaar was het vertrouwen al
gedaald naar 3,5, in februari kwam het uit op 2.0. ANP
UTRECHT - De verkoop van biologische producten stijgt on
danks de crises in de vleessector in Nederland minder hard
dan in andere Europese landen. Naar verwachting neemt de
omzet van biologisch voedsel dit jaar toe met twintig procent
tot 730 miljoen. Dat is een marktaandeel van 1,2 procent in
de totale levensmiddelenomzet.
Daarmee blijft Nederland ver achter bij Denemarken (vijf
procent) en Oostenrijk en Duitsland (drie procent). Dit blijkt
uit een onderzoek dat het bedrijf Aurelia Advies in Amers
foort uitvoerde in opdracht van de Rabobank. De resultaten
werden gisteren gepubliceerd in het vakblad Foodpress. ANP
door Janneke Willemse
AMSTERDAM - Het is een gelikte or-
I ganisatie. Iedereen die een restaurant
van McDonald's binnenstapt ziet het
meteen. Gladjes stroomt de rij voor de
I kassa door. Vriendelijkemedewerkers
van allerlei nationaliteiten in nette
j blauwe bloesjes en hygiënische zon-
nekleppen toetsen de bestelling in. Ze
geven 'service with a smile'. „Wat wilt
u daarbij drinken?" en „Met frites
saus?" zijn zinnen die in elke 'Mac'
hetzelfde klinken. Na een minuut
loopt de klant tevreden weg met zijn
j McMenu.
Vraag iemand op straat of hij wel eens
van een Big Mac heeft gehoord en de
kans is heel groot dat hij de samenstel
ling van de hamburger zelfs kan op
zeggen. Twee schijven puur rund
vlees, drie lagen getoast brood, wat
'>ergsla, twee schijfjes augurk en
een paar druppeltjes 'Big Mac-saus'.
Zie daar het recept van het meest ver
kochte broodje ter wereld. Omdat hij
overal precies hetzelfde is, gebruiken
economen zei fs de 'Big Mac-index' om
prijsniveaus in verschillende landen
met elkaar te vergelijken.
Ook in Nederland is het fenomeen in
middels zo gewoon, dat door de aan
blik van een gele M, de pop Ronald
McDonald bij de deur of de speeltjes
van het Happy Meal volwassenen wa
tertanden en kinderen in gejengel uit
barsten. Met 206 restaurants, meer
dan vijftienduizend werknemers, een
jaaromzet van 843 miljoen en 3,5 mil
joen gasten per week is McDonald's in
Nederland marktleider in de fast-
ioodsector. Maar McDonald's groeit
I door. De komende twee jaar wil het
I concern nog 45 tot 50 nieuwe restau
rants openen.
In augustus 1971 opende het eerste
restaurant van Europa in Zaandam.
Het lag, naar Amerikaans model, een
beetje buiten cle stad. Dat werkte ab
soluut niet bij Nederlanders, merkte
de toenmalige Nederlandse directeur
Jan Sybesma. Dus begon hij restau
rants in de binnenstad van Amster
dam.
Wennen
Het nu zo soepel functionerende be
drijf had geen daverende start. Het
Nederlandse publiek moest overal
aan wennen. Na vijf jaar experimen-
I |eren in Amsterdam werd een adver
tentie geplaatst waarin franchisene
mers werden gezocht. Ben Dekker, die
j 'nmiddels zes restaurants bij Arnhem
runt, reageerde. „Ik wist niet wat het
j woord fastfood betekende en van Mc
Donald's had ik ook nog nooit ge-
j noord."
I Dekker informeerde ook bij andere
J snackketens als Wimpy's, Golden Egg
cn Wienerwald, maar koos voor de
moderne bedrijfsvoering van McDo
nald's'. Die wilde hem graag hebben.
Na een opleiding van een jaar kon hij
beginnen. „De eerste jaren waren ei
genlijk de leukste periode van de hele
25 jaar dat ik bij de club hoor. We
moesten de klanten alles uitleggen.
Niemand wist wat eenBigMac was, of
een Quarter Pounder."
„Moet je je voorstellen dat je in een
restaurant komt waar je helemaal
niets van de menukaart herkent. Er
kwamen veel mensen die niet konden
geloven dat we geen frikadel of ge
haktbal verkochten. Van een milksha
ke, een MacShake had nog nooit ie
mand gehoord. Met je handen eten
deed je niet. Rietjes waren raar en een
luxe, je dronk gewoon uit een glas.
Van het woord 'french fries' hebben
we maar gewoon 'Franse frietjes' ge
maakt, maar toch moesten we blijven
vertellen dat daarmee van die dunne
patatjes bedoeld werden."
Mikpunt
Pas na een jaar of drie 'nestelen' of 'de
fundering bouwen', zoals Dekker het
noemt, begonnen klanten zonder hulp
te bestellen. Maar als bedrijf werd
McDonald's nog steeds niet begrepen.
De keten is door de jaren heen steeds
het mikpunt geweest van boze actie
groepen die het bedrijf als een afge
zant van Amerika zagen. „Maar wij
hebben niks met Amerika te maken",
zegt Addy Hendrikx, directeur Mc
Donald's Nederland. „Wij zijn een
zelfstandige, Nederlandse organisa
tie."
In cle jaren negentig eisten tegenstan
ders als het Animal Liberation Front,
het Earth Liberation Front en de Ra
dical Anti-Imperialist Action in het
buitenland bommeldingen op. De ac
tiegroepen stelden de hamburgergi
gant onder meer verantwoordelijk
voor de teloorgang van het tropisch
regenwoud. Dat werd gekapt voor de
aanleg van sojaplantages - een be
langrijk bestanddeel van voer voor
het vee dat in cle hamburgers belandt.
McDonalds ontkent dat ten stelligste
en geeft aan dat dit nooit is gebeurd en
nooit zal gebeuren.
Gedrild
Van het personeelsbeleid deugde in
1979 helemaal niets, vonden de Ka
tholieke Werkende Jongeren (KWJ)
en de voorloper van FNV Horeca-
bond. Doordat McDonald's overal
hetzelfde wil bieden - hetzelfde pro
duct maar ook dezelfde service - ont
stonden er 'voorgeprogrammeerde
werknemers', zo vonden de organisa
ties. Ze werden gedrild om de klant
binnen een minuut te helpen en stan
daardzinnen als 'Goedemorgen, kan
ik u helpen?' uit te spreken. Bovendien
werden er dubbeltjes te weinig uur
loon uitbetaald.
„Allemaal onwetendheid", zegt on
dernemer Dekker. Hij wordt 'nogal
fel' als hij aan de tegenstanders van
zijn geliefde formule denkt. „Wij zijn
Addy Hendrikx, directeur McDonald's Nederland, zit onder een schilderij van
het eerste McDonald's filiaal. foto Phil Nijhuis/GPD
heus geen bedrijf dat alles helemaal
voorbeeldig" doet en we hebben kritiek
altijd heel serieus genomen. Maar dit
was een onjuiste voorstelling van za
ken. Nog nooit hebben we minder clan
de horeca-CAO betaald, nog nooit
hebben we zwart betaald. We hebben
altijd voldaan aan de regelgeving.
Maar een incidentele fout kan ge
maakt zijn."
Tegenwoordig wordt McDonald's
juist geroemd om zijn aantrekkelijke
personeelsbeleid. In februari begon
een theorie-opleiding 'fastfoodmede-
werker' die ervoor zorgt dat het inter
ne McDonald's diploma ook landelijk
bij andere bedrijven erkend wordt.
Zeven jaar geleden riep toenmalig
FNV-voorman Johan Stekelenburg
het bedrijf uit tot 'werkgever van het
jaar'. Eind vorig jaar kreeg het bedrijf
ook de prijs voor het beste intercultu
rele personeelsbeleid van de Stichting
van de Arbeid. Directeur Hendrikx:
„Terwijl we daar helemaal geen speci
aal beleid voor hebben. Wel trekken
we zoveel mogelijk personeel uit de
omgeving aan en geven we iedereen
dezelfde carrièrekansen."
Sfeer
Dekker vindt het nog steeds 'fantas
tisch' om bij McDonald's te werken.
„Er heerst hier zo'n enthousiaste
geest, die laat je niet meer los." Het
leuke van het werken in een van de
restaurants is volgens hem: „De sfeer,
het gevoel 'ik ben belangrijk' en sa
men scoren." Eentonigheid wordt
vermeden door 'jobrotation': af en toe
ander werk doen. Dat is overigens niet
verplicht. „Er werkt bij mij een vrouw
in de keuken: die staat al twintig jaar
hamburgers te bakken. Dat is haar
lust en haar leven: ze wil niets an
ders."
Het personeel moet er voor zorgen dat
cle klant krijgt wat hij verwacht. Hen
drikx: „Je weet wat je krijgt: kraak-
helderheicl, service, kwaliteit en waar
voor je geld." De uniformiteit is vol
gens Hendrikx een grote succesfactor
van het bedrijf. Ook de franchisers
spelen een rol van belang. „De onder
nemer is gemotiveerd iets van zijn
zaak te maken. In zijn omgeving is hij
'Mister McDonalds'. Hij weet wat er
speelt en kan daarop inhaken."
„Think global, act local", luidt de
strategie. Wereldwijd hetzelfde bie
den, met hier en daar een kleine aan
passing.
Zo is cle McKroket alleen in Neder
land te koop en staan in India, het land
van de heilige en dus niet te eten koe,
hamburgers van schapenvlees op het
menu.
Het menu verandert voortdurend, zo
dat de klant steeds opnieuw gelokt
wordt. Kip kwam pas in 1982 op het
menu. Nu worden de kipnuggets -
kleine, gefrituurde brokjes kip - gege
ten alsof het er altijd al was. De
nieuwste toevoeging aan het menu is
de McFlurry: een ijsje met M&M's,
crunch of cappuccino erin.
Forens
Ook is kort geleden varkensvlees op
de kaart gezet in de vorm van de
McRib. Met BSE of mond- en klauw
zeer heeft dat volgens McDonald's
niets te maken. Dekker: „Ik verkoop
geen hamburger minder." De keten
heeft zich ook gestort op het 'ontslui
ten van de ontbijtmarkt'. De file rij
dende forens kan even door de Mc-
Drive voor een bak koffie en een
ontbijt. Het aantal producten wordt
wel beperkt gehouden: als de klant
tussen te veel etenswaar kan kiezen,
gaat het een stuk langzamer bij de
kassa.
De weerstand tegen het bedrijf is af
genomen. Het maatschappelijke
gezicht van het concern, dat bijvoor
beeld veel geld stopt in RonaldMcDo-
nald-huizen voor ouders van kinde
ren met kanker, wordt minder gezien
als 'schijnheiligheid'. GPD
door Rixt Albertsma
ZOETERMEER - De eerste on
derhandelingsdag voor een
nieuwe ziekenhuis-CAO heeft
gisteren direct al geleid tot een
harde botsing tussen werkge
vers en bonden. De werkgevers
zetten zwaar in op een collectie
ve verruiming van de arbeids
tijd. Dat is voor de bonden niet
bespreekbaar. AbvaKabo FNV-
onderhandelaar De Jong ver
wacht dan ook harde onderhan
delingen.
De nood van de werknemers in
cle ziekenhuizen is hoog. Ze heb
ben niet genoeg tijd voor hun
werk, de begeleiding is slecht en
ondanks eerdere afspraken om
het ziekteverzuim terug te drin
gen, worden er alleen maar meer
mensen ziek. De Jong wil dan
ook een 'kentering' van het soci
ale beleid.
Het is niet voor het eerst dat ver
pleegkundigen klagen over
werkdruk. Ondanks eerdere af
spraken is er door cle ziekenhui
zen veel te weinig werk van ge
maakt, zegt De Jong. „Het hele
sociale beleid is onder de maat.
Alles is de laatste jaren gaan zit
ten in het op peil houden van de
zorg." En dat moet veranderen.
„Tijd dus voor een kentering in
de arbeidsvoorwaarden. We
willen structureel meer belo
ning en een serieuze aanpak van
de werkdruk en de grote in
stroom in de WAO."
Ondanks eerdere afspraken met
werkgevers om het ziektever
zuim te verlagen door intensie
vere begeleiding, steeg het ver
zuim de afgelopen jaren alleen
maar. In 1998 meldde 5,9 pro
cent zich ziek, een jaar later 6,2
procent.
De kwaliteit van de zorg wordt
volgens De Jong bepaald door
de motivatie van de werkne
mers. „Je lost de wachtlijsten
niet op als je niet ook fors inves
teert in de mensen." De komen
de jaren verdwijnen de wacht
lijsten volgens AbvaKabo FNV
dan ook niet. „We kunnen ze
hooguit binnen de perken hou
den. Je hebt ook nog eens te ma
ken met een toename van de
vraag naar zorg door de vergrij
zing."
Arbeidsduur
De vakbondsman begrijpt ab
soluut niets van het voorstel van
de werkgevers. Die willen - om
de werkdruk op te lossen - de
collectieve arbeidsduur verlen
gen tot 38 of 40 uur. De Jong:
„Dat is een oplossing uit cle tijd
van cle industriële revolutie toen
men dacht; extra werk los je op
met langer werken. Zo vang je
het personeelstekort niet op."
In cle sector werken veel deeltij
ders, die daar bewust voor heb
ben gekozen. „Die jaag je dus
weg." Slechts een kwart van de
mensen in de ziekenhuizen
werkt tachtig tot honderd pro
cent. Hoewel het recht op deel
tijd wettelijk bepaald is, zou een
collectieve verruiming van cle
arbeidsduur ook voor deeltij
ders gevolgen hebben. „Een
verruiming van de werktijd
heeft invloed op het uurloon.
Misschien moeten ze meer wer
ken voor hetzelfde loon", aldus
De Jong.
De werkgevers zeggen echter
dat verruiming van cle werktijd
voor verlichting van de werk
druk zorgt omdat er meer tijd is
voor het werk. De Jong meent
juist dat het omgekeerde zal ge
beuren. „Er zal een sterke more
le druk ontstaan om nog langer
te werken. Terwijl werknemers
dat eigenlijk niet willen. Hier
door neemt het ziekteverzuim
alleen maar toe. We zullen hier
nooit mee akkoord gaan."
Ook een uitruil van voorstellen
is volgens de bonden 'absoluut
onbespreekbaar'. Zo zou de col
lectieve verlenging van de ar
beidsduur 'geruild' kunnen
worden voor de gewenste der
tiende maand, die de bonden in
drie jaar tijd willen invoeren.
Die dertiende maand is een am
bitieus plan van cle bonden. De
extra maand kost ruim acht
procent van het jaarsalaris.
De arbeidsvoorwaarden in de
zorg gaan een flinke duit kosten
Voor de hele collectieve sector,
dus ook onderwijs en ambtena
ren, is volgens AbvaKabo FNV
de komende jaren tien miljard
gulden extra nodig. Eerder al
liet AbvaKabo-bestuurder Van
Huygevoort weten dat de werk
gevers nu maar eens flink moe
ten investeren in de zorg. Ze
kunnen zich niet langer ver
schuilen achter de politiek, in
afwachting van hoeveel geld er
bij komt.
De Jong verdenkt de werkge
vers echter van een principiële
strijd om de werktijd. „Ze kun
nen beter naar hun werknemers
luisteren."
De ziekenhuis-CAO geldt voor
170.000 mensen. GPD
