Eind volgende maand worden in Goes zestien camera's geplaatst in het uitgaansgebied: de Grote Markt, een aantal straatjes daaromheen en het Kadengebied. De apparatuur draait van donderdag tot en met zondag, van tien uur 's avonds tot de volgende morgen zes uur.
foto Willem Mieras
cameratoezicht
Camerloee,cht
cameratoezicht y#
cameratoezicht
i'Ê?'--
De gemeente Ede liep landelijk
voorop in die ontwikkeling. De
resultaten zijn er bemoedigend. Dat
geldt ook voor Terneuzen dat ander
half jaar geleden als eerste Zeeuwse
gemeente het nieuwe fenomeen intro
duceerde. Volgende maand komt de
Goese binnenstad in beeld. Andere
Zeeuwse gemeenten lopen nog met
plannen rond.
Toepassing van camera's op de open
bare weg was tot voor kort onbe
spreekbaar. In de laatste jaren is er
veel veranderd. De burger heeft niet
alleen recht op privacy maar ook op
veiligheid. Aan de overheid de plicht
om de veiligheid te garanderen. Door
de toename van geweldsmisdrijven,
overlast en vandalisme op straat is
aanscherping van het toezicht nood
zakelijk geworden. Daarbij wordt het
installeren van videocamera's gezien
als een uitstekende aanvulling op een
aantal andere maatregelen zoals de
inzet van meer politie op stapavon
den.
Cameratoezicht: da's vast lachen in
leveranciersland. Er zit een leuke bo
terham in al die gemeentelijke initia
tieven. Het zijn er zoveel dat het bijna
op een modisch verschijnsel begint te
lijken. „Daarmee is de kern van het
probleem aangeraakt", stelt crimino
loog H.B. Ferwerda, laatstelijk in
Zeeland doende met een grootscheeps
onderzoek naar crimineel gedrag on
der Zeeuwse jongeren. Hij vindt dat
vooral niet de suggestie moet worden
gewekt dat alle problemen rond jeug
dig wangedrag op straat als sneeuw
voor de zon verdwijnen op het mo
ment dat camera's gaan lopen. „Het is
geen wondermiddel."
Ferwerda raadt gemeentebestuurders
vooral aan na te denken over de be
perkingen van cameratoezicht en het
om de hoek loerende gevaar van het
creëren van een schijnveiligheid. „Je
moet helder naar de burgers commu
niceren wat je met die camera's gaat
doen en waarvoor je de beelden wel of
niet gebruiktEn je moet bij het brede
publiek niet de suggestie neerleggen
dat die camera's altijd draaien en dat
er ook altijd actie wordt onderno
men."
Ferwerda weet het uit onderzoek: ca
mera's hebben een preventieve wer
king. Dat hebben installaties in bus
sen en trams waar veel vernielingen
werden gepleegd wel bewezen. „Een
prima instrument onder zulke om
standigheden. Maar dat is iets anders
dan wanneer je camera's ophangt om
incidenten tegen te gaan. Dan moet je
een goede follow up-organisatie heb
ben. Als een groepje jongeren een fiets
steelt en er gebeurt niks dan wordt het
effect van cameratoezicht onder
mijnd."
Je mag als overheid niet zo maar vi
deocamera's langs de openbare weg
ophangen. Daar zijn tal van mitsen en
maren aan verbonden. Ze hebben te
maken met mogelijke inbreuken op de
persoonlijke levenssfeer. Zo schrijft
de registratiekamer voor dat camera's
niet in de plaats mogen komen van po-
litie-inzet op straat. Ook mag er niet
méér worden geregistreerd dan nood
zakelijk is voor het doel waarvoor ze
zijn opgehangen. Foutparkeerders
opsporen bijvoorbeeld.
Trammelant
Op en rond het Museumplein in Ede
was al jaren sprake van veel tramme
lant. Sinds 1998 hangen daar video
camera's. Het aantal incidenten is
vanaf die tijd zienderogen teruggelo
pen. Het sterkst (bijna 80 procent) was
dat het geval met autodiefstallen en
vernielingen. Omwonenden en bezoe
kers zijn zich veiliger gaan voelen. De
sfeer op het Museumplein is ook meer
ontspannen geworden. De bij sommi
ge horeca-ondernemers levende vrees
dat de overlast zich zou verplaatsen
van buiten naar binnen, waar geen ca
meratoezicht is, is niet bewaarheid
geworden. In een evaulatierapport
merkt de politie in Ede op dat het be
langrijk is om de bomen op het plein
op tijd te snoeien. Ook vlaggen, pa
rasols en reclameverlichting kunnen
soms het uitzicht van de camera's be
lemmeren.
Het uitgaanscentrum van Terneuzen,
zeg maar het gebied Korte Kerk
straat, Nieuwstraat en wat daar op
uitkomt, is sinds anderhalf jaar 'in
beeld'. Dat gebeurt met een in allerlei
richtingen te draaien camera die
meerdere straten kan observeren.
Aanvankelijk waren er technische
problemen waardoor de bewegingen
op straat te wazig overkwamen om
daar scherpe conclusies uit te trekken.
Het posteren van een camera in een
tijd toen die aanpak nog half en half in
de taboesfeer zat, kwam in Terneuzen
voort uit een serie geweldsincidenten
in een eerder stadium. Dat leidde tot
meer blauw op straat en tot het besluit
van cameratoezicht. De bediening
van het systeem vanuit het politiebu
reau vindt steekproefsgewijs op onre
gelmatige tijden plaats, afhankelijk
van de drukte op straat of bij melding
van calamiteiten. Daarbij is van een
extra politie-inzet geen sprake. „Dan
zou het middel een doel op zich wor
den", meent politiewoordvoerder E.
Paliwoda. „Dan ga je surveilleren met
de camera. De politie hoort op straat."
Met de komst van de camera komen er
beduidend minder vaak zware vecht
partijen voor, zo noemt de politieman
als pluspunt. In het verleden waren er
met name in het weekeinde op de hoek
Korte Kerkstraat-Dij kstraat ook veel
samenscholingen van personen uit de
drugswereld. „Dat punt is nu hele
maal schoon."
Als sprekend voorbeeld van een nut
tig gebruik van het camerasysteem
noemen Paliwoda en gemeentelijk be
leidsambtenaar G. Christiaanse het
'molesteren' door enkele personen
van een politiebusje op het moment
dat de bemanning even verderop druk
doende was met het handhaven van de
orde. De agent die op het bureau de
monitor in de gaten hield seinde de
collega's op straat in via de portofoon
waarna de onverlaten er even snel als
gloeiend bij waren. Een heterdaadje,
zoals dat in vaktermen heet.
Een terugblik op de bereikte resulta
ten iftoet binnenkort duidelijk maken
of er in Terneuzen camera's moeten
bijkomen. Er bestaat een wens om een
groter controlegebied te kunnen be
strijken zodat ook de kop van de
Nieuwstraat en de aanliggende stra
ten van het uitgaansgebied in beeld
komen. In het recente verleden von
den daar, juist buiten het bereik van
de camera, incidenten plaats. „Maar
cameratoezicht is niet zaligmakend",
stelt Christiaanse. „Het is een onder
deel van een reeks van maatregelen
die samen met de lokale horeca zijn
genomen."
Het centrum van Bergen op Zoom be
gint straks aardig op een opnamestu
dio in de openlucht te lijken. Agge mar
beeld et, om maar eens op de Krabbe-
gatse carnavalskreet te variëren. Er
hangen nu nog zes camera's, maar het
worden er achttien. Vormen van ge
weld, andere misdrijven, incidenten,
een algemeen onveiligheidsgevoel bij
buurtbewoners, afname van de aan
giftebereidheid: de Bergen op Zoomse
gemeente-ambtenaar Koos Wijt somt
moeiteloos een aantal factoren op die
bijdroegen tot het camera offensief.
Het begon in april 1999 bij wijze van
proef met het in de peiling houden van
de Lievevrouwestraat en Engelse
straat waar het fenomeen jeugdcafé
welig tiert. Stap twee is het hele uit
gaanscentrum van de Markiezenstad
te kunnen overzien. Gemeente en po
litie zagen zich daarbij aangemoedigd
door de aanzienlijke teruggang van
incidenten in de op broeierige mo
menten begluurde proefgebieden.
Dat werd niet alleen bevorderd door
de snorrende camera's maar ook door
de aanwezigheid van beduidend meer
dan voorheen ingezette agenten. In
het afgelopen jaar konden in Bergen
op Zoom negentien gevallen van
straatgeweld in de kiem worden ge
smoord. Het beeldmateriaal vormde
een dankbaar ondersteunend bewijs
in strafzaken rond ongeregeldheden.
Een portier van een café viel in de prij
zen omdat hij, duidelijk zichtbaar via
de camera, iemand hardhandig tegen
de grond had gewerkt. Het slachtoffer
werd vervolgens gepresst om toch
vooral geen aangifte te doen. Het
Openbaar Ministerie besloot echter,
op grond van de beelden, tot vervol
ging over te gaan. Dat leidde uiteinde
lijk tot een veroordeling van de por
tier.
Bergen op Zoom neemt de straatbeel
den nu nog op band op en bewaart ze
een weekWe hebbenlicht gemeen
teambtenaar Wijt toe, „de ervaring
dat niet van alle zaken onmiddellijk
aangifte wordt gedaan. Slachtoffers
komen soms pas vier, vijf dagen na het
incident in actie." Het opnemen ge
beurt straks digitaal. Dat blijkt in de
exploitatie goedkoper uit te pakken.
Manipulatie
Twee jaar geleden is de voorkeur ge
geven aan een analoog systeem in
plaats van een digitaal systeem. Die
laatste wijze bood tot nu toe mogelijk
heden tot manipulatie. En de gemeen
te wilde er achteraf geen gezeur over
krijgen dat er gerommeld zou zijn met
het beeldmateriaal. De huidige soft
ware zorgt er volgens Wijt voor dat
eventuele veranderingen niet onopge
merkt blijven. Het digitale systeem
biedt ook het voordeel dat beelden die
van belang zijn snel opgespoord kun
nen worden.
De Bergse samenleving heeft het ca
meratoezicht massaal instemmend
begroet. Logisch, vindt Wijt. „Met die
camera's kun je echt niet meer zien
dan wat je waarneemt als je ergens ter
plekke bent. Als we in een weekend
twintig agenten meer zouden hebben,
hadden we die camera's niet nodig.
Het is gewoon een hulpmiddel, dat er
toe bijdraagt dat mensen zich veiliger
gaan voelen. Ze weten dat er toezicht
is, ook al zien ze dan op dat moment
geen agent op straat."
Voorzitter Frank Nuijten van de Ko
ninklijke Horeca Nederland in Bergen
op Zoom is content met de nieuwe si
tuatie. Aanvankelijk was er enige
weerstand. De gedachte rees dat de
privacy van de bezoekers van de hore
cabedrijven in het geding zou komen.
De aanpak wordt inmiddels breed ge
accepteerd, zeker nu de effecten dui
delijk zichtbaar worden. Nuijten: „De
criminaliteitscijfers zijn gedaald. Het
is gezelliger geworden in de stad."
Zestien lenzen
Goes pakt de zaken meteen maar
groots aan. Daar worden eind maard
in totaal zestien lenzen gericht op het
uitgaansgebied: de Grote Markt, een
aantal straatjes daaromheen en het
Kadengebied. De apparatuur draait
vier avonden, van donderdag tot en
met zondag, van tien uur 's avonds tot
de volgende morgen zes uur. Ook op
dagen dat het kermis is worden bewe
gingen op straat vastgelegd.
•J A
De politie kijkt, legt chef bestuursza
ken A.J.A. Jacobs uit, normaal ge
sproken niet mee. De beelden worden
opgenomen. Meekijken mag volgens
de richtlijnen pas wanneer er sprake
of dreiging is van verstoring van de
openbare orde. In Goes wordt het
beeldmatèriaal 24 uur na opname ver
nietigd. Jacobs: „Zo is nu besloten.
Vervolgens gaan we kijken hoe dat in
de praktijk uitpakt."
In Bergen op Zoom geldt een bewaar-
tijd van een week. Men heeft er
ervaren dat niet van alle zaken on-
middelijk aangifte wordt gedaan.
„Slachtoffers komen pas vier, vijf da
gen na het incident in actie", meldt ge
meenteambtenaar Wijt. Op verzoek
van projectleider Henny Brunekreef
is in Ede de bewaartermijn verlengd:
24 uur was tekort. „Mensen moeten er
eerst nog eens een nachtje over slapen.
Dat tref je vooral bij zedendelicten
aan maar ook bij zaken die in een sfeer
zitten dat men benauwd is voor repre
sailles."
De politie mag de beelden niet overal
voor gebruiken. De Goese chef be
stuurszaken geeft een voorbeeld: het
kan zijn dat de politie op zoek is naar
een verdachte: „Dan kunnen ze niet
op zaterdagavond zeggen: laten we
eens via die videocamera's gaan kij
ken. Misschien zien we 'm dan ergens
in de stad lopen." Heeft in het zicht
van de camera's een misdrijf plaats
gevonden, dan kan justitie wel ach
teraf de beelden van die locatie en dat
tijdstip bij de burgemeester opvragen.
Brandstichting
Je kunt de dingen allemaal mooi orga
niseren, de praktijksituatie zal duide
lijk maken of er bijstellingen nodig
zijn. In Ede is de opnametijd verlengd.
Dat gebeurde na een brandstichting
die op een vroege weekendochtend
ontstond. De camera's stonden toen
uit. De projectleider in het evaluatie
rapport 'ogen in de nacht':Sommi
gen weten dat de banden dan niet
meer draaien. Ik ben ervan overtuigd
dat dit geresulteerd heeft in de brand.
Zij hebben geweten dat ze dat op dat
moment rustig konden doen'.
Nog even terug naar criminoloog Fer
werda. Die waarschuwt in de richting
van gemeenten met Big Brother-aspi-
raties de technologische mogelijkhe
den niet over te waarderen en boven
menselijk toezicht te stellen. „Een ca
mera communiceert niet met een ver
dachte. Dat doet een diender wel. Aan
de andere kant ziet een diender weer
minder dan een set van tien camera's.
Het komt er op aan een goede mix te
vinden."
Jacques Cats
