Je moet al die kansen
wèl steeds benutten
Wagners orkest bedwelmend
PZC
Eleanor Shanley
draagt Ierland
in haar hart
Candy Dulfer
slaat vleugels uit
Tristan und Isolde
in Amsterdam
donderdag 1 februari 2001
Saxofoniste Candy Dulfer (r) en Angie Stone.
ls 18-jarige
superbelofte
speelde
altsaxofoniste Candy Dulfer
al samen met Prince.
Internationaal befaamde
artiesten, onder wie Van
Morrison en Dave Stewart,
volgden als haar muzikale
partners. Ondertussen
bouwde Candy, onder de
vleugels van
platenmaatschappij
BMG/Ariola, gestaag aan
een solo-carrière die haar
succes bracht tot in Japan.
Met de cd Live in Amsterdam
loopt haar verbintenis met
haar platenmaatschappij nu
af. Een zelfbewuste artieste
slaat haar vleugels uit en
verlaat het nest.
Platenmaatschappijen ston
den eind jaren tachtig in de
rij om Candy Dulfer, dochter
van saxofonist Hans Dulfer,
binnen te halen. De net 21-jari-
ge saxofoniste gold destijds als
meest veelbelovende jonge ar
tiest van Nederland. Ze sloot
een contract voor zes platen af
met BMG/Ariola. Het begin van
de langlopende verbintenis was
meteen succesvol - van haar de
buutalbum Saxuality gingen
wereldwijd meer dan een mil
joen exemplaren over de toon
bank. De verbintenis loopt nu af
met de live-cd Live in Amster
dam, waarop haar grootste hits
staan met gastbijdragen van
Dave Stewart, Angie Stone en
vader Hans Dulfer. Het mag een
waardige afsluiter van een pe
riode heten.
„Het voelt wel een beetje als een
bevrijding", zegt Candy (31).
„Zij wilden mij niet meer, en ik
hun niet meer. En dat is niet eens
negatief. Het was een heel goede
samenwerking, maar op een ge
geven moment groei je uit el
kaar."
Omzien
Wat nu? Plannen voor de toe
komst zijn er genoeg. Ze gaat
een cd opnemen met haar vader,
al zal die vooralsnog alleen in
Japan worden uitgebracht
(„Hier is de houding toch voor
al: 'Jaja, vader en dochter, moet
dat nou zo nodig?"). Daarbij
werkt ze aan een cd met Dave
Stewart. Beide platen moeten
voor de kerst af zijn. Er zal ook
getoerd worden. In Nederland,
in Japan, in andere buitenlan
den. Maar eerst is er de promotie
voor Live in Amsterdam. En de
neiging tot een beetje omzien.
„Het is allemaal in sneltrein
vaart langs me heen gegaan. Ei
genlijk kan ik er nu pas van ge
nieten. Ik ben een geluksvogel.
Er zijn altijd kansen die ik krijg
aangereikt. Al ben ik daar ook
wel eens gek van geworden. Ik
moest ze toch maar elke keer
weer benutten. Het waarma
ken."
Haar carrière begon al vroeg,
heel vroeg. Als twaalfjarige
wijsneus stond Candy op het
North Sea Jazz Festival in Den
Haag. Dat was in de band van de
eind vorig jaar overleden saxo
foniste Rosa King. Candy: „Zij
is als een halve moeder voor me
geweest. Rosa heeft me geleerd,
dat je je altijd helemaal moet ge
ven, hoe dan ook. Ook al loop je
met een gebroken voet."
Op haar veertiende trad Candy
in de voetsporen van haar leer
meesteres - met haar eigen
band: Funky Stuff. Een band
vol oudere muzikanten, maar
Candy was de baas. Met een mix
van funky, soulful, poppy en
jazzy nummers - covers en eigen
materiaal - groeide Funky Stuff
al gauw uit tot een fenomeen in
het Nederlandse clubcircuit,
niet in de laatste plaats vanwege
de Lolita-achtige verschijning
van de bandleidster. In de zomer
van 1987 stonden Candy en
band in het voorprogramma van
Madonna in de Rotterdamse
Kuip.
Een jaar later speelde ze weer in
die Kuip. Ditmaal naast Prince
om mee te blazen in het nummer
Now is the time. Aanleiding was
een 'gek briefje' dat Candy
schreef aan His Royal Badness.
Candy zou aanvankelijk het
voorprogramma van Prince
verzorgen, maar dat werd op het
laatste moment afgeblazen.
Waarop Candy hem een bericht
je stuurde waarin ze hem vertel
de dat dat toch vooral 'his loss'
was. Het optreden leidde ver
volgens tot verdere samenwer
king en een opmerkelijke bij
drage aan het Prince-nummer
Party man, ingeleid door de me
dedeling van Prince: 'If I want
sax, I call Candy'.
Candy: „Hij vond mij geloof ik
vooral brutaal. En hij zal ergens
het gevoel hebben gehad dat ik
het wel kon toen hij me op dat
podium vroeg. Later hebben we
in de studio samen gewerkt. Hoe
dat ging? Af en toe gaf ik hem lik
op stuk, wat hij niet gewend was
met al die bange mensen om
hem heen. Dat vond hij allemaal
wel grappig, geloof ik."
En het oogde natuurlijk leuk -
zo'n jonge sax-spelende blonde
Hollandse. Maar daar ging het
Prince niet om, weet Candy.
„Los van de vraag of ik nu mooi
ben, tóen was ik dat zeker niet
en al helemaal die dag in de
Kuip niet. In mijn spijkerbroek
en cowboylaarzen, met een oud
jasje van mijn vader aan. Ik ge
loof dat Kim Basinger op dat
moment zijn vriendin was. En
Sheila E. liep daar rond... Dus
neeBovendien was hij zich - net
als ik - heel erg bewust van het
leeftijdsverschil. Ik was acht
tien, hij toen al 32 of 33
„Wat mijn uiterlijk betreft, hij
wilde wel dat ik een beetje af
viel, maar dat heb ik lekker
nooit gedaan. En hij wilde dat ik
op het podium heel hard kwam
aanrennen om op mijn knieën
naar hem toe te glijden en dan
saxofoon voor hem te spelen.
Wil 'ie trouwens nog steeds, hij
begon er de laatste keer dat ik
met hem optrad weer over. Maar
zie jij mij dat doen? We zijn niet
gek. Hij kan dat, ja. Maar hij
weegt tien kilo. En is van elas
tiek."
Ze hebben nog steeds contact,
Prince en Candy. Twee jaar gele
den deed ze nog een tourtje met
hem. Voor de toekomst is niets
uitgesloten. Candy: „Ik heb een
open uitnodiging van hem ge
kregen. Ik mag komen wanneer
ik wil. Ik moest steeds afzeggen
als hij vroeg langs te komen. Zo
ook voor een oudejaarsshow in
Paisley Park, Prince's studio
complex. Waar iedereen bij was.
Ik zat ondertussen met de band
in Hüberkirschen of hoe het
daar ook mocht heten. Het con
cert daar was de eerste van mijn
tour en zoiets kun je niet afzeg
gen, vond ik. Moest Prince wel
om lachen. Vandaar die open
uitnodiging." „Waarom hij
graag met mij speelt? Ik denk
om dezelfde reden waarom Van
Morrison graag met mij werkt.
Ik ben geen groot techneut, weet
wat dat betreft echt niet zoveel.
Maar als ik een solo speel, zeker
bij iemand anders, dan geef ik
me helemaal. Probeer een mooie
emotionele solo neer te zetten,
die vooral de baas van de band
erg bevalt. En dat vinden zij erg
te gek. Ik sta daar op dat mo
ment dan ook niet voor mezelf
en zelfs niet voor het publiek. Ik
sta daar voor Prince of voor Van
Morrison."
Als ze heel eerlijk is, dan speelt
ze eigenlijk beter in dienst van
iemand dan in haar eigen band.
„Al moet ik dat niet tè hardop
zeggen, wil ik mijn eigen carri
ère niet om zeep helpen. Maar
het is waar. Mijn trouwe fans
uitgezonderd, maak ik het pu
bliek blijer met één solo bij ie
mand anders op het podium dan
met een hele avond met mijn ei
gen band. En ik vind het ook
leuk om te doen.
Geordend
„Ik ben een control-freak", zegt
ze. „Ik vertrouw nou eenmaal
niet op andere mensen. Als ik
iets zelf kan, laat mij het dan
maar doen. Niet omdat ik denk
dat ik het per se beter kan dan
een ander, maar omdat ik dan in
elk geval de verantwoordelijk
foto Lex van Rossen
heid ervoor draag. Als het resul
taat vervolgens goed is, kan ik
zeggen: 'Kijk dat heb Ik ge
daan'. En als het slecht is, hoef
ik niemand anders de schuld te
geven. Of mezelf te verwijten
dat ik het niet zelf heb gedaan.
Maar ja, ik ben dan ook Maagd,
wat sterrenbeeld betreft. Dan
heb je dat. Onzekerheid hoort
daar ook bij. En het bezweren
van dingen. Dingen moeten op
hun juiste plaats staan, geor
dend. De kussens thuis op de
bank moeten recht, dat soort
dingen. Om gek van te worden.
Mijn vriend is juist heel erg
makkelijk, met alles. Hij noemt
mij De Huisnazi."
„Het is nog steeds zo dat ik
slechts bij hoge uitzondering
het podium afloop met het ge
voel: 'Zo, wat was ik goed'. Maar
ik heb van Dave Stewart geleerd
een al te negatieve houding ach
terwege te laten. Hij zei: 'Als jij
maar blijft roepen dat het niks
is, gaan anderen vanzelf ook
denken dat het niks is. Dan kun
je beter stoppen.' Tegenwoordig
slik ik het dus in."
„Die onzekerheid, dat gedoe -
het houdt je ook scherp. Na
twintig optredens kan ik nog
steeds denken: 'Misschien moe
ten we tóch dat en dat introotje
veranderen.' Voor de bandleden
is het alleen een hel, dat is zeker.
Ik neem onze repetities op en als
je die bandjes een tijdje later te
rughoort... Dan hoor ik mezelf
weer zaniken'Hoho, evenstóp
pen, dit en dit is niet goed'. En
echt, dan heb ik terwijl ik het te
rugluister al geen flauw idee
meer wat er nou in godsnaam
niet goed aan was."
Richard Stekelenburg
'Live in Amsterdam' van Candy
Dulfer is uitgebracht bij BMG/Ario
la en sinds deze week op de markt,
evenals de gelijknamige dvd. Een
optreden van Candy Dulfer is van
avond1 februari, te zien in hetNPS-
televisieprogramma Paradiso Live,
Nederland 3, 20.00 uur.
Ooit was ze leadzangeres van
de befaamde traditionele
Ierse folkband De Dannan,
maar sinds een paar jaar staat
Eleanor Shanley op eigen be
nen. Zij legt in haar optredens
een diepgewortelde passie voor
de tradities van haar land aan
de dag. „Mijn hart is altijd uit
gegaan naar de eenvoudige lied
jes van mijn volk", zegt ze zelf.
Een avondje Eleanor Shanley
betekent een paar uurtjes luis
teren naar een vrouw, een gitaar
en simpele liedjes. Iedereen die
haar gehoord heeft, is het erover
eens dat ze over een engelachtig
stemgeluid beschikt en dat ze
zich met gemak kan meten met
haar succesvolle collega Mary
Black. Over erkenning heeft
Eleanor trouwens nooit te kla
gen gehad, want toen haar ver
maarde landgenoten The Dubli-
ners hun jubileumalbum 30
Years A-Greying opnamen,
vroegen ze Eleanor voor een
gastrol. Een mooie opsteker
voor de zangeres, want ze was de
eerste vrouw die ooit met The
Dubliners de studio indook.
Maar daarmee was het verhaal
nog niet uit, want kortgeleden
kruiste het pad van Eleanor dat
van ex-Dubliner Ronnie Drew
en samen besloten ze een tour
nee te ondernemen. Die samen
werking resulteerde in een op
merkelijke duet-cd, want het
zuivere stemgeluid van Eleanor
en het gruizige gekras van Ron
nie zijn nou niet bepaald een al
ledaagse combinatie.
Enthousiast
Eleanor zelf is razend enthousi
ast over de plaat. „Die man is
een oude rot in het vak en het
was ontzettend leuk om met
hem te werken. De tour ging zo
goed dat we besloten een live
album op te nemen, want we
zouden het allebei zonde vinden
als er niet een blijvende herin
nering aan die samenwerking
was gekomen. We hebben niet
alleen gekozen voor traditio
nals, maar ook voor nummers
van Bob Dylan en een paar
countryliedjes."De cd heet A
Couple Of More Years en ligt
sinds half januari in de winkels.
Ronnie en Eleanor liepen elkaar
vorig jaar tegen het lijf op een
folkfestival in Glasgow. „Hij
herinnerde zich mij nog van die
sessie voor de jublieum-cd van
The Dubliners en vroeg of ik die
avond met hem een paar liedjes
wil zingen," vertelt Eleanor.
„Dat ging zo goed dat we er me
teen een hele tour aan vastge
knoopt hebben. Ronnie is nog
altijd een ster in Ierland. Als je
met hem door Dublin loopt,
wordt hij om de haverklap aan
geklampt door mensen die hem
herkennen en willen weten hoe
het met hem gaat. En Ronnie
vindt die aandacht prachtig. Te
gen mij zegt hij dat het hem niets
doet, maar ik kan zien dat hij er
van geniet."
Tranen
Maar ook Eleanor zelf heeft
haar fans, want na een optreden
wordt haar kleedkamer meestal
platgelopen door mensen die
haar de hand willen schudden
en allerlei cadeautjes meebren
gen. En dan onthullen ze niet
zelden dat ze door de liedjes van
de frêle Ierse zangeres tot tranen
toe worden ontroerd. „Ik zie
soms vanaf het podium dat
mensen tranen in de ogen krij
gen bij bepaalde nummers," al
dus Eleanor. „Voor mij is dat een
teken dat de vonk is overgesla
gen, dat mijn optreden goed is.
Gelukkig, want ik ben altijd
verschrikkelijk zenuwachtig
voor ik het podium op ga. Ik
werk samen met een gitarist, er
is verder geen enkele franj e en ik
kan me dus nergens achter ver
bergen. Mijn stem moet het doen
en die wetenschap jaagt me elke
keer weer de stuipen op het lijf."
Een succesvol optreden is voor
Eleanor nog altijd belangrijker
dan veel geld verdienen. Hoe
wel... „Ik heb een gat in mijn
hand," bekent de zangeres. „Als
ik geld op zak heb, geef ik
meestal alles tot de laatste cent
uit. Het is dus wel handig om een
paar ponden te verdienen. Maar
in mijn geboortedorp Leitrim
kan ik ze toch niet uitgeven,
want daar zijn geen winkels. Ik
woon er samen met mijn moeder
en verder staan er misschien nog
een stuk of tien huizen. In het
dichtstbijzijnde dorp wonen
ongeveer tweeduizend mensen.
Kun je nagaan hoe stil het is. Het
is dan ook een wereld van ver
schil om op tournee te zijn. Als
ik onderweg ben, verlang ik
soms echt naar de stilte van mijn
dorp, maar als ik dan een tijdje
thuis bij mijn moeder ben ge
weest, wil ik weer weg. Ik denk
dat ik me nooit ergens definitief
zal vestigen."
Harry de Jong
Eleanor Shanley treedt vrijdag 2 fe
bruari op in De Maagd Bergen op
Zoom (20.15 uur).
Eleanor Shanley: „Mijn stem moet het doen en die wetenschap jaagt me el
ke keer weer de stuipen op het lijf."
Er zit niet veel actie in Wagners opera
Tristan und Isolde, ook al speelt het ver
haal in Ierland, Engeland en Frankrijk en
komen er zeven zeereizen in voor. Die actie
en die verplaatsingen worden slechts gesug
gereerd, terloops vermeld. De opera zelf be
staat eigenlijk uit een paar lang uitgespon
nen statische situaties. Hoe krijgt Richard
Wagner, als er dan op het toneel zo weinig
gebeurt, het voor elkaar om gedurende meer
dan drie en een half uur je aandacht hele
maal vast te houden, zonder te verslappen?
Dat doet hij door de muziek, de muziek en
nog eens de muziek.
Zo veel toverdranken als de moeder van
Isolde in dit verhaal brouwt, van liefdes
drank tot gifbeker, net zo veel toverklanken
verwerkt Wagner in zijn muziek, geschre
ven op het toppunt van zijn scheppings
kracht. In geen ander werk komen er zo veel
bedwelmende harmonieën uit de orkestbak,
zo veel drama, zo veel psychoanalytische
ontleding van de tragische ontwikkelingen
op het toneel.
Tristan und Isolde wordt vanaf vandaag,
1 februari, acht maal in het Muziektheater
in Amsterdam uitgevoerd. De effectuering
van de magische krachten van deze parti
tuur zijn door De Nederlandse Opera in
handen gelegd van dirigent Simon Rattle en
regisseur Alfred Kirchner.
Heildronk
Het werk is beklemmend vanaf het begin.
Eerst is er de scène waarin Tristan en Isolde
de liefdesdrank tot zich nemen, Isolde in de
veronderstelling dat zij de gifbeker drinkt,
Tristan in de waan dat het om een heildronk
gaat. Dan de stormachtige finale van het
De Engelsman Simon Rattle dirigeert in Amsterdam een serie opvoeringen vsn Wagners opera
Tristan und Isolde.
eerste bedrijf, met alle feestelijkheid, trom-
petgeschetter en aanzwellende koren waar
op Wagner ook het patent had; in deze lood
zware opera is deze finale overigens de
enige vrolijke noot.
In het tweede bedrijf volgt O sink hernieder,
Nacht der Liebe: de langste seksscène uit de
muziekgeschiedenis, misschien wel de eni
ge echte. Deze tweede acte Tristan is een en
al hartstocht, een onvervalste vrijpartij op
het zweterige af.
In de derde acte beleven we de koortsige
hallucinaties van de stervende Tristan op
het strand van Bretagne, later de hartver
scheurende spijt en rouw van koning Marke,
afgesloten door Isolde's laatste grote scène,
haar Liebestod.
Isolde is de zwaarste van alle operarollen.
Neem alleen al die geweldige berg tekst die
de zangeres uit het hoofd moet leren. Maar
vooral geldt de zwaarte de zangpartijEchte
aria's a la Verdi zitten er niet bij, het gaat
maar door, urenlang. Zo ergens, dan is er in
Tristan sprake van Wagners befaamde
unendliche Melodie, een eindeloos module
ren, zwellen en golven, een onophoudelijke
chromatiek.
Een nog zwaardere krachttoer, als dat kan,
moet het orkest verrichten, de eigenlijke
hoofdrol in dit muziekdrama. De dirigent is
daarbij cruciaal. Heel jammer dat de diri
gent van deze productie in Amsterdam, Si
mon Rattle, elk verzoek tot een gesprek af
wijst. Jammer, want een Tristan leiden is
een van de belangrijkste taken die een diri
gent op zich kan nemen en het zou interes
sant zijn om de aanpak van Rattle te aanho
ren.
Door de hele opera spookt het Tristan-ak
koord, de kiem van alle muziek, een schrij
nende samenklank vol spanning die
schreeuwt om een oplossing. Het akkoord
wordt niet echt opgelost, het lost op in
steeds nieuwe, problematische akkoorden,
zonder uitzicht op een oplossing. Die komt
pas in het slotakkoord, als beide geliefden
dood zijn.
Het verhaal van Tristan en Isolde heeft
Wagner uit Keltische ridderromans bij el
kaar gesprokkeld en overgoten met zijn ei
gen zware saus. Het is het verhaal van een
onmogelijke liefde die toch gebeurt, het ver
haal van verraad, moord en verlossing door
de dood (het eeuwige thema bij Wagner).
Het is, kortom, romantiek van de allerklef-
ste soort, genietbaar gemaakt door detover-
achtigste muziek aller tijden.
Bij nauwkeuriger studie van de tekst blijkt
er meer in het verhaal te zitten, zoals de ho
mo-erotische of -seksuele onderlijn, de sug
gestie van een relatie tussen Tristan en zijn
vriend-verrader Melot. Melot zou verliefd
zijn op Tristan, er zou ooit 'iets geweest' zijn
tussen beiden, en Melot is vanwege de alles
overheersende liefde tussen Tristan en Isol
de zo jaloers dat hij zijn vriend aangeeft bij
de koning. De relatie Tristan-Isolde zou dan
op twee gronden 'niet kunnen': ten eerste
omdat Isolde voor de koning is voorbe
stemd, ten tweede omdat Tristan 'eigenlijk'
homo is. Maar ja, met een liefdesdrank kun
je van elke verstokte nicht een gezonde he
tero maken.
Geld
Hoe het zij, de verklaring voor het inbren
gen van deze homo-component kan goed te
vinden zijn in Wagners schreeuwende ge
brek aan geld. De rusteloos door Europa rei
zende kunstenaar, met zijn peperdure le
vensstijl en zijn hoofd vol geniale ideeën,
liet zich op grote schaal onderhouden. Rijke
sponsors had hij het liefst, zoals koning
Ludwig II van Beieren.
De belangrijkste geldkraan in Wagners le
ven was deze koning Ludwig, notoir homo
en groot Wagner-vereerder. De Tristan ging
op 10 juni 1865, zes jaar na de voltooiing, in
de Beierse hoofdstad München in première,
op kosten van koning Ludwig. Die raakte
helemaal aan deze opera verslingerd, pre
cies wat de componist had gehoopt. Wagner
werd voor de rest van zijn leven door de ko
ning gesponsord, zodat hij zijn dromen, na
melijk een eigen festival, een eigen theater
en een enorme villa kon bekostigen.
Hans Rooseboom
Tristan und Isolde - Handeling in drie bedrijven,
muziek en tekst van Richard Wagner. De Neder
landse Opera, regie Alfred Kirchner, dirigent si-
mon Rattle. Titelrollen John Treleaven en Gabrie-
le Schnaut Muziektheater Amsterdam,!, 5,9,13
17,21 en 28 februari (steeds 18.00 uur) en 25 febru
ari (13.30 uur). Kaarten 0900 0191.
