Lydian verkent de mogelijkheden
Weggeboorde klei verkoopt slecht
PZC
Vraag naar cursus
blussen blijft ondanks
'Woensdrecht' groot
Te grote botten
voor een konijn
SP wil psychische hulp voor
mensen die grond kwijtraken
18
Experiment
Arduin
R ,r; At-.'i
PvZ vraagt
onderzoek
subsidiefraude
Tunnelboren
bezig in de
grond onder
Middelplaat
vrijdag 26 januari 2001
door Roelf Reinders
Telefoon. Bep Tanihatu, moeder
van de 37-jarige Lydian. „Lydian
is erg ziek en ligt op bed. Diarree." Ly
dian, zwaar verstandelijk gehandi
capt, woont al anderhalf jaar alleen -
met hulp - in een woning in de Vlis-
singse wijk Westerzicht. „Ze heeft nog
wel gegeten maar ze heeft alles weer
overgegeven. Ze is erg beroerd ge
weest." De zorg voor Lydian is een
voor Nederland uniek experiment
van Stichting Arduin. Vandaag viert
Arduin haar vijfjarig bestaan.
Een bezoekje aan Lydian zit er dus
niet in. Dan maar naar haar moeder in
Oost-Souburg. Een foto van haar
dochter staat op het tafeltje naast de
bank. Lydian zonder helm op een
brommer. „Ze heeft niet echt gereden,
hoor", zegt Tanihatu lachend. „Dat
was alleen maar voor de foto." Lydian
heeft een ernstige hersenbeschadi-
20]
W Jii 4} j Adres |4üï http:Msww.arduin.rl/lytfian/
ging en epilepsie. Tot haar zevende
heeft ze bij haar ouders gewoond.
Toen ging ze naar Vijvervreugd, dat in
1996 Arduin werd. Tanihatu zegt dat
het alleen maar bergafwaarts is ge
gaan vanaf het moment dat haar
dochter naar het instituut ging.
„Ze wil altijd spelen, maar als de
groep haar speelgoed kwijtmaakt, is
ze boos. Je kunt haar niet erger pesten.
De groepssamenstelling is heel be
langrijk. Ze zat met een meisje in de
groep dat zich heel agressief gedroeg.
Lydian doet dan mee. Die denkt: als is
ook zo doe, krijg ik ook zoveel aan
dacht." Ze probeert uit te leggen hoe
dat werkt, met z'n allen op een afde
ling, aan de hand van een televisiere
clame. Die met de tennisters die bij
elke slag luidkeels kreunen en de um
pire die uit gekkigheid gaat meedoen.
„Dan ga je meegillen", zegt Tanihatu.
„Dan néém je dingen van elkaar over.
Naaapgedrag."
Als Lydian vervelend was, werd ze op
Bestand Beweiken Bee]d Favorieten Extra Help
Koppelingen 0] Dossier Spa[h)r fotoarchief 0} HOAX Migratie Yahoo! PZC Uit RZC «S] Service j§JVRT WIC
Lydian woonde op paviljoen de "Koolmees". Ze zat met ongeveer 9
wilde jongetjes opgesloten in 1 zaal De tuin was nog niet klaar dus ze
konden nog niet naar buiten. Lydian was bij de opname erg van slag. Ze
klampte zich vast aan ouders of oma als ze haar kwamen ophalen. Het
terugbrengen, de overgang van huis naar paviljoen, werd steeds
moeilijker.
Mevrouw Tanihatu omschrijft die eerste periode als een
aftakelingsproces, Door het vallen viel een tand uit haar mond, kreeg ze
hechtingen in haar hoofd. Kleding raakte kwijt.
Langzaam ging het beter met de epilepsie. Over haar gedrag kwamen
niet veel klachten. Op de Koolmees was het altijd een komen en gaan
van begeleiders sters. Ze probeerde nieuwe mensen uit en had duidelijk voorkeur. Vaak was ze bang
van andere cliënten. Later verhuisde ze naar de "Zwaluw" en woonde ze op een groep vaan 9 personen
Omdat Lydian zo vaak viel tijdens haar aanvalletjes moest ze een helm gaan dragen. In 1984 werd ze
voor 8 a 9 maanden opgenomen in de "Klokkenberg" te Breda omdat de epilepsiemoeilijk af te stellen
was met medicijnen. Daarna ging ze weer terug naar Vijvervreugd. Ze vertoonde steeds vaker agressief
gedrag. Omdat men hier niet goed raad mee wist, werd ze regelmatig vastgebonden op haar bed (ook
om veiligheid te waarborgen tegen vallen).
In 1996 is Lydian verhuisd naar een semi-permanente woning aan
de J.v. Sprengenlaan. In eerste instantie leek dit goed te gaan Ze
had vnjwel geen aanvalletjes meer en hoefde de helm in huis niet
meer te dragen Na verloop van tijd werd de agressie weer heviger
Ze verzette zich steeds vaker tegen opdrachten en ze reageerde
erg negatief op 1 van haar huisgenoten. Bij de medewerkers
ontstond een groot gevoel van machteloosheid en Lydian werd
regelmatig opgesloten op haar slaapkamer.
w
Internet
De website van Lydian, waarop te volgen is hoe het zorgexperiment verloopt.
bed vastgebonden. „Terecht", zegt
haar moeder. „Het personeel en de an
deren uit de groep moesten worden
beschermd. Ze was niet te handhaven.
Maar ik denk dat er toen wel iets bij
haar is gebroken." Niet alleen op Ar
duin, ook thuis was haar gedrag pro
blematisch. ..Ze was soms agressief
met een blik in haar ogen van een ge
kooid dier, een niet-menselijke blik.
Vroeger was het ook wel eens lastig,
maar dit gedrag kenden wij niet."
Orthopedagoge Marjan Riedijk van
Arduin: „We zaten maar te dubben
wat we met haar moesten. Lydians
broer Harry zei op een gegeven mo
ment: 'Als fk het ergens niet leuk vind.
ga ik alleen in een appartement zit
ten.' Dat kan ik me nog goed herinne
ren. En dat hebben we maar gewoon
gedaan."
Lydians ouders aarzelden eerst om
toestemming te geven. „Dit kan niet,
dachten we. We hadden er geen ver
trouwen meer in, we waren al zo vaak
teleurgesteld. Maar m'n zoon en
schoondochter zeiden dat het een
kans was die we moesten grijpen.Ly
dian kreeg een eigen woning in de
Vlissingse wijk Westerzicht. Als ze
thuis is, is er altijd hulp en overdag is
ze naar de dagbesteding. Een zwaar
gehandicapte 'alleen' in een huis, dat
was nog nooit vertoond in Nederland.
Arduin maakte er een experiment van
in het kader van het zorgvernieu
wingsplan. Riedijk: „We helpen Lydi
an volgens het ondersteuningsmodel.
En daar hoef je niet klaar voor te zijn.
Lydian is niet getraind om zelfstandig
te wonen. We ondersteunen op mo
menten dat dat nodig is. Lydian be
paalt dus eigenlijk wat er gebeurt. Dat
betekent dat de medewerkers niks
doen totdat het nodig is. Eerst kijken
wat er gebeurt. We wisten helemaal
niet wat ze kon, alles is altijd voor
haar gedaan. We zijn al zoekend aan
de slag gegaanEn we weten niet waar
we uitkomen."
Zelf beslissen, om 'een volwaardige
plaats in de samenleving' te verwer
ven, zegt Arduin. „Lydian mag nu zelf
weten of ze bloemkool of witlof wil",
zegt Tanihatu..En ze ligt nu rond half
twaalf op bed. Vroeger was dat altijd
half tien." Marianne Kapelle, zorg-
medewerker in het huis van Lydian:
„Gisteravond had ze bezoek. Daarna
wilde ze nog in bad, dat was om tien
over tien. 's Morgens was ze al ge
weest, maar ja, zelf weten. Ze ging om
half één slapen, zij bepaalt dat."
Lydian vaart wel bij het zelfstandig
wonen. Haar moeder: „Ze maakt een
gelukkige indruk." Zorgmedewerker
Kapelle: „De communicatie verloopt
beter, wij begrijpen haar nu ook be
ter." Orthopedagoge Riedijk: „Vroe
ger vertrouwde ze niemand, nu wel.
.Ze heeft nu de ruimte om dingen zelf
te doen. Ze hoeft nu niet meer te vech
ten voor aandacht. Haar moeder: „Ly
dian is wol ijker. We kunnen haar nu
ook gemakkelijker meenemen in de
stad, gezellig. Ze is dan niet meer die
etalagepop, maar een mens dat van al
les ziet en dat probeert te benoemen."
Op de Arduinse School heeft Lydian
diploma's gekregen voor tandenpoet
sen, uiterlijke verzorging, huishoude
lijk werk en het sluiten van jassen. Ta
nihatu: „Ze is socialer geworden."
Website
Bijzonder aan het experiment met Ly
dian is ook de website waarop vanal-
les te vinden is over Lydian, het expe
riment en de verzorging. Met daarop
tevens het persoonlijke zorgplan en
dagelijks een verslag van het perso
neel. Eind 1999 is daar ophef over ont
staan. De site zou te ver gaan, privége-
gevens zoud,en op straat liggen, en het
was nog maar de vraag of ze het zelf
had gewild. Arduin en Tanihatu lieten
zich niet vermui-wen. „Wat er op staat,
is een menselijk gebeuren", zegt Tani
hatu „Ik vond het ophef om niks.Or
thopedagoge Riedijk: „We willen dat
iedereen kan meekijken hoe het expe
riment met het ondersteuningsmodel
verloopt."
Eens kijken dan hoe het met Lydian
gaat. Kapelle in het dagboek van het
zorgpei'soneel op de homepage van
Lydian: „Toen ik gisteren ïngrid af
loste om 22.45 uur moest Lydian juist
weer overgegeven. Ze deed dit keurig
in de emmer en was echt wat uitge
teld." Maar verderop: „Vannacht is
Lydian een paar keer aan mijn bed ge
weest. Ze ging toch weer zelfstandig
terug. Vanmorgen heeft ze de pap met
pillen weer gewoon opgegeten en wil
de nu nog een cracker. Ze is nog wel
wat slap, wil veel dat ik 'kom!', heeft
weer wat praatjes ook. Het ergste lij
ken we gehad te hebben."
door Ab van der Sluis
VLISSINGEN - Het trainings
centrum van de brandweer in
Vlissingen vreest geen concur
rentie van het woensdag ge
opende oefencentrum van de
luchtmacht in Woensdrecht.
Hoofd opleidingen en vorming
S. Vermeulen verwacht wel cur
sisten te verliezen, maar de om
zet zal niet teruglopen. „Er
komt veel ander werk op ons af,
zoals cursussen bedrijfshulp
verlening. We zitten het jaar
rond vol. We hebben zelfs een
wachtlijst."
Starfighter
Het Vlissingse trainingscen
trum heeft wel besloten de Star
fighter weg te halen.
Het nieuwe oefenterrein van de
luchtmacht kostte 35 miljoen
gulden. Brandweerlieden van
alle NAVO-landen en van de ci
viele vliegvelden kunnen er
trainen om vliegtuigbranden zo
snel mogelijk te blussen. Het
trainingscentrum in Woens
drecht heeft een F16, een heli
kopter, een verkeersvliegtuig
met de kenmerken van een Her
cules en een vrachtvliegtuig dat
een buiklanding heeft gemaakt.
„Wij zullen heel weinig merken
van het trainingscentrum in
Woensdrecht", zegt Vermeulen.
„Zij richten zich meer op defen
sie en op de civiele luchtvaart,
zoals Schiphol en Airport Rot
terdam. Die twee doelgroepen
bedienen wij niet in ons trai
ningscentrum."
Brandwacht
Het Vlissingse oefencentrum
heeft nauwe banden met
Woensdrecht. Het personeel van
de brandweer volgt in Zeeland
de basisopleiding brandwacht.
Die opleidingen zijn goed voor
tien procent van de omzet. „Op
termijn", denkt Vermeulen, „zal
het luchtmachtpersoneel wel
een interne opleiding gaan vol
gen. Maar er komt veel ander
werk op ons af." Als voorbeeld
noemt hij de opleidingen
bedrijfshulpverlening en
brandbestrijding aan boord
voor cruisemaatschappijen, de
baggerindustrie en de koop
vaardij. „Wij zien echt heel veel
werk op ons afkomen als de
1997 gepland tijdpad
lboren
tunnelgangen
Leonard van der Vorm.
foto Willem Mieras
door Ben Jansen
ELLEWOUTSDIJK - Op een stalen kast in de barak van
tunnelbouwer KMW in Ellewoutsdijk staat een doos
met de studieboeken van Leonard van der Vorm uit zijn
tijd op de hts. Nee, de projectleider van de noordelijke
tunneltoerit heeft ze niet meegenomen naar zijn werk
omdat hij zich onzeker voelt. Ze staan thuis maar in de
weg en soms komen ze nog van pas.
Dat bleek vorig jaar september, toen diep in de bodem
enkele fossiele botten werden aangetroffen. Van dei-
Vorm had geen deskundigen nodig om aard en ouder
dom te bepalen van de prehistorische overblijfselen.
Een mammoet, luidde zijn oordeel. En afgaande op de
plek waar de botten waren gevonden, bovenop een har
de zandlaag uit het jong pleistoceen, leidde hij af dat het
beest tussen de 10.000 en 100 .000 jaar geleden moet
hebben geleefd. De kenners die de mammoetresten
kwamen ophalen, hadden er weinig meer aan toe te voe
gen. „Ach", zegt Van der Vorm bescheiden, „die botten
waren duidelijk te groot voor een konijn."
De bouw van de toerit aan de Bevelandse kant van de
Westerscheldetunnel is het eerste project waarover Van
der Vorm (33, Capelle aan de IJssel) de leiding heeft.
Toen hij door zijn werkgever Heijmans bij de aanne
merscombinatie KMW werd gedetacheerd, lag zijn
werkterrein eerst op de andere oever van de Wester-
schelde: de bouw van de toerit bij Terneuzen. In januari
1999 kwam hij naar de overkant als werkvoorbereider
voor de bouw van de caisson. „Dat had iets speciaals.
We begonnen hier bij Ellewoutsdijk helemaal van voren
af aan. De aardappelen waren net de grond uit toen we
hier neerstreken,"
Nadat de ontvangstconstructie voor de tunnelboorma-
chines goed en wel in de grond was afgezonken, kreeg
Van der Vorm de leiding over de uitvoering van de ande
re werkzaamheden die nog aan en bij de caisson moeten
worden verricht en over de bouw van de toerit.
Met deze taak is Van der Vorm zeer ingenomen. „We
houden ons hier met veel facetten van de civiele tech
niek bezig. We werken in droge en natte bouwkuipen,
we heien gewoon op de grond en op een drijvend ponton
we verwerken onderwaterbeton en we gebruiken trek
en duwpalen. Dat alles maakt het een interessante
klus." Voor Van der Vorm is de bouw van de tunnelinrit
bij Ellewoutsdijk des te gedenkwaardiger, omdat het de
eerste keer is dat hij als projectleider optreedt. „Ja, het
.- wordt een beetje mijn inrit."
door Wout Bareman
TERNEUZEN - De NV Wester
scheldetunnel is in onderhande
ling met bedrijven die een deel
van het zand en de klei, die door
de boormachines wordt wegge
maaid uit de bodem van de Wes-
terschelde, willen afnemen. Tot
nu toe was de belangstelling
voor de 'schone' (want dat heb
ben proeven uitgewezen) specie
nihil.
Half oktober vorig jaar had de
NV niet meer dan 1500 gulden
verdiend aan de verkoop van
zand en klei die tot op dat mo
ment was bovengehaald. Toen
al ging de directie van de NV
Westerscheldetunnel ervan uit
dat de acht miljoen die was ge
ïnvesteerd om de bodem voor
hergebruik aan te bieden (aan
passing van de scheidingsin
stallatie voor boorspecie en
aanleg van een speciaal depot
op het bouwterrein), afgeschre
ven moest worden als verlies
post.
Directeur Jaap Heijboer hekel
de maanden geleden voorzich
tig de opstelling van de rijks
overheid. „VROM heeft bij het
advies aan de vergunningver
strekkers het hergebruik van de
klei en het zand zwaar laten we
gen. Daarbij werd gehamerd óp
de strikte toepassing van het zo
genaamde Bouwstoffenbesluit,
waarin dat wordt geregeld. Met
het oog daarop hebben wij veel
tijd en geld geïnvesteerd in on
derzoek naar de kwaliteit van
de bovengehaalde substantie en
naar het mogelijke hergebruik
in weg- en waterbouw. Terwijl
wij er aanvankelijk vanuit wa
ren gegaan dat een belangrijk
deel probleemloos zou kunnen
worden teruggestort in de Wes-
terschelde, hebben we ook nog-
eens een flink bedrag gestopt in
die nieuwe installaties en dat
depot."
Volgens gegevens van de NV
komt bij het boren van de twee
tunnelbuizen ongeveer twee
miljoen ton (droge) boorspecie
vrij.
Het gaat om 200.000 vrachtwa
gens vol. De klei zou gebruikt
kunnen worden voor industriële
doeleinden en in waterkerin
gffityjEsm--om
tunneltracé
i—---*"" - --20m
J-40m
ZEEUWS-
-60m
VLAANDEREN
Z-BEVELAND
IWEEKBOEK TUNNEL
gen, terwijl het zand geschikt
zou zijn voor gebruik bij de aan
leg van wegen en geluidswallen.
De tunnelbouwers hebben de
zer dagen een nieuwe transport
band geïnstalleerd voor de
afvoer van het slib naar de ver
schillede stortlocaties op de
luchtmacht straks wegvalt. Qua
omzet is het wegvallen niet echt
verwaarloosbaar, maar we ko
men absoluut niet in de proble
men."
Het Vlissingse trainingscen
trum beschikt al geruime tijd
over een Starfighter en een heli
kopter op een platform. „De ou
de Starfighter gaat weg", ver
telt Vermeulen. De straaljager
wordt de komende week gede
monteerd en getransporteerd
naar de vliegbasis Gilze-Rijen
waar ze op een sokkel komt te
staan voor de toegang van de
vliegbasis. De plek die vrijkomt
wordt ingericht als oefenterrein
voor de bedrijfshulpverlening.
De Starfighter werd gebruikt
voor de module vliegtuigbrand-
bestrijding. „Wij waren in Vlis
singen onze tijd ver vooruit." De
helikopter blijft wel staan in
Vlissingen. De machine staat op
een nagebouwd platform en
wordt gebruikt om personeel
van ziekenhuizen en uit de off
shore industrie te trainen.
MIDDELBURG - De Partij voor
Zeeland wil van het provincie
bestuur weten of ook in Zeeland
is gesjoemeld met Europese
subsidies voor werkgelegen
heidsprojecten.
Landelijk zouden honderden
miljoenen guldens zoek zijn. De
PvZ heeft donderdag schrifte
lijk aan Gedeputeerde Staten
gevraagd of die de mogelijke
fraude in Zeeland gaan onder
zoeken.
De partij is vooral benieuwd
naar de eventuele omvang ervan
en naar de financiële gevolgen
voor de provincie als blijkt dat
inderdaad is gefraudeerd. Ook
wil zij van GS weten wat het
provinciebestuur gaat doen om
toekomstig gesjoemel te voor
komen.
Oud-voorzitter van de Reken
kamer H. Koning zal een lande
lijk onderzoek uitvoeren naar
de vermeende fraude.
Westerschelde. Woorvoerder In-
go de Moor van de NV donder
dag: „We boren nu voorname
lijk in de Boomse klei en die kun
je niet al te lang opslaan omdat
die klei snel inklinkt. Daarom is
besloten de afvoercapaciteit te
verhogen." Over de onderhan
delingen met kandidaat-afne
mers is hij kort: „Er is perspec
tief en het gaat om redelijke
hoeveelheden."
De tunnelbouwers hebben een nieuwe transportband geïnstalleerd voor de afvoer van het slib.
foto Charles Strijd
TERNEUZEN - De twee
tunnelboormachines ba
nen zich een weg door de
ondergrond van de Mid
delplaat, één van de be
langrijkste zandplaten in
de Westerschelde tussen
Terneuzen en Borsele.
De machine die de weste
lijke buis boort was don
derdagmiddag 1326 rin
gen gevorderd (ruim 2,6
kilometer van de 6,6 kilo
meter ver), de machine in
de oostbuis was gevorderd
tot 1140 ringen 2280 me
ter).
Het komend weekeinde
worden in de oostbuis de
snij tanten van de boor
machine geïnspecteerd
door duikers.
Inmiddels zijn de bouwers
ook begonnen met het uit
graven van de derde
dwarsverbinding. Die
wordt van spuitbeton
voorzien. Vriesmachines
bevriezen ook de grond
van de vierde dwarsver
binding, die vermoedelijk
begin februari open gaat.
Bij de vijfde dwarsverbin
ding is gisteren begonnen
met vriezen en ook bij de
zesde verbinding zijn de
vrieslanzen inmiddels
aangebracht.
Volgende week worden de
lanzen voor de zevende
dwarsverbinding op hun
plek gebracht.
door Ben Jansen
MIDDELBURG - Het idee is van de So
cialistische Partij. De overheid moet
maatschappelijk werkers of psycholo
gen inschakelen bij grote bouw- en in
frastructurele projecten zoals de hoge
snelheidslijn. Die hulp zou standaard
opgenomen moeten worden in de pro
cedure voor grondverwerving.
Aanleiding voor de suggestie van de SP
zijn de psychische problemen die zich
in het verleden hebben voorgedaan bij
mensen die moesten verkassen voor
grote projecten. Er zijn voorbeelden
van ernstige gevolgen die hieruit kun
nen voortvloeien. Zo is er een geval van
een boer in West-Brabant die een eind
aan zijn leven maakte, omdat hij het
naar verluidt niet kon verwerken dat
al die gevallen die ik rechtstreeks heb
meegemaakt of van een afstandheb ge
volgd, was er misschien één waarvan ik
achteraf zeg: het was wellicht zinvol
geweest als daar een maatschappelijk
werker bij aan tafel had gezeten."
zijn woning, waar hij geboren en geto
gen was, voor de hogesnelheidslijn
moest worden gesloopt.
De SP vindt dat de overheid actief psy
chologen moet inschakelen bij de voor
bereiding van grote projecten. Bij de
onderhandelingen over onteigening
zou steevast een maatschappelijk wer
ker aanwezig moeten zijn
Het CDA in de Tweede Kamer onder
schrijft het voorstel van de SP. „Als je
een loterij wint, krijg je hulp. Wanneer
je alles kwijtraakt, moet je het zelf
maar zien op te lossen", reageert CDA-
Kamerlid P. van Wijnen.
Ook hij meent dat projecten als de ho
gesnelheidslijn zo ingrijpend en lang
durig zijn dat ze betrokkenen zeer kun
nen aangrijpen.
Voor de bouw van de Westerschelde
tunnel - en meer in het bijzonder de
aanleg van de wegen ernaar toe - is met
een paar honderd eigenaren van onroe
rend goed onderhandeld. Thans moet
alleen nog met vier grondeigenaren op
Zuid-Beveland zaken worden gedaan.
W. Vinke van Rijkswaterstaat, verant
woordelijk voor grondverwervings-
proceduresbij onder andere dit project,
is bij een deel van die lange reeks on
derhandelingen direct of op de achter
grond betrokken geweest. Hij heeft
enige reserve over het idee van de SP.
„Vrijwel iedere boer met wie we zaken
doen, laat zich door iemand van zijn
standsorganisatie bijstaan. Dan gaat
het om zakelijke adviezen. Ik kan niet
goed beoordelen of dat voldoende is. In
Volgens Vinke is het niet altijd duide
lijk waar het probleem zit bij onder
handelingen over aankoop van grond.
„Iemand die heel emotioneel reageert,
kan dat wel eens heel bewust doen om
te proberen in financieel opzicht het
onderste uit de kan te halen. En bij ie
mand die zich zakelijk opstelt, kunnen
ook emoties een rol spelen."
Vinke heeft in elk geval niet de indruk
dat degenen die zich het felst tegen de
onteigening van hun grond hebben ver
zet, ook de grootste emotionele proble
men hebben.
