Op reis door
Loek Grootjans
Exposities in
Breda en Aalst
donderdag 25 januari 2001
Zaaloverzicht Galerie Van den Berge Goes, 1998.
p de kunstacademie nam Loek Grootjans
(Amemuiden, 1955) zich voor binnen twintig jaar
het ultieme kunstwerk te maken. Dan zou hij
klaar zijn en kon hij iets anders gaan doen. Inmiddels weet
hij beter. Als hij het definitieve kunstwerk ooit maakt, wil hij
het niet eens weten, want wat telt is de poging. „Het is een
heerlijk gevoel te weten dat je het nooit haalt." Door het
voortdurend proberen, dijt het oeuvre van de kunstenaar
gestaag uit. Kunstcentrum De Beyerd in zijn woonplaats
Breda toont op het ogenblik een overzicht van Grootjans'
overstelpende productie van de laatste vijf jaar.
Grootjans is een fanatiek
kunstenaar. Zijn werk is
voor hem bijna een zaak van le
ven en dood. Dat blijkt bijvoor
beeld uit zijn project Sugar
Mountain Travel uit 1998. De
Öaam staat voor een door Groo
tjans opgericht reisbureau dat
een tocht organiseerde naar de
top van de Zuckerhütl, een hoge
Alpenpiek in Oostenrijk, die
prachtige uitzichten biedt over
Europa. Aan de deelnemers
werden wel bijzondere eisen ge
steld. Ze dienden onder meer te
zijn ingevoerd in de kunstge
schiedenis, en in het bijzonder
het ontstaan van het monochro
me doek, de filosofie van Spino
za en het werk van de Franse
schrijver Georges Perec. Uiter
aard was ook enige klimerva-
nng vereist. Afhankelijk van de
(verbale) bijdrage die deelne
mers leverden, werd bepaald of
iets moest worden betaald dan
wel dat iemand zelfs geld toe
zou krijgen. Met acht mensen
voerde Grootjans zijn expeditie
uit.
„Ik verg veel van mezelf, maar
ik verg ook veel van een ander.
Dat reisbureau destijds was
echt een kwestie van leven of
dood, maar ook een bezoek aan
deze tentoonstelling is niet vrij
blijvend. Het zijn niet een paar
zalen met kunst waar je even
doorheen kunt lopen. Het is een
reis door mijn gedachten en
mijn oeuvre."
Behalve tijdelijke projecten als
Sugar Mountain Travel, maakt
Grootjans ook installaties, hij
fotografeert en hij schildert. De
oorsprong van al zijn werk ligt
in de schilderkunst. In 1988
sloot Grootjans zich een maand
lang op in een donkere kamer,
ramen geblindeerd, kieren
dichtgeplakt, de ogen bedekt.
Over fanatisme gesproken. Hij
wilde in zijn eigen hoofd kijken,
op zoek gaan naar een nulpunt.
Naarmate hij langer in het don
ker zat, werd het zwart in zijn
hoofd verdrongen door de kleur
bruin. Toen de pleisters van zijn
ogen werden verwijderd en hij
voor het eerst weer met licht
werd geconfronteerd, kleurde
de hele wereld groen. Daarmee
zijn de twee belangrijkste kleu
ren van zijn schilderkunst gege
ven.
Grootjans begon monochrome
schilderijen te maken. Behalve
naar het interieur van zijn
hoofd, ging zijn aandacht ook
uit naar zijn directe omgeving:
de wanden van zijn atelier. Hij
liet wetenschappelijk onder
zoeken welke verfsubstanties
daarop in de loop der jaren wa
ren aangebracht. Op zijn doe
ken ging hij delen van de muur
in de oorspronkelijke kleurpig-
menten naschilderen. Ook
maakte hij gebruik van verf- en
pleisterschraapsels van de
muur van zijn atelier. Zodoende
werden waarneming en ruimte
in heden en verleden tot onder
werp van de schilderijen die hij
categoriseerde onder de term
Replica Reversa.
Grootjans bestempelt de grote
ruimte die in De Beyerd is inge
richt met zijn schilderijen van
de laatste drie jaar als de erezaal
van de tentoonstelling. De wer
ken komen direct voort uit zijn
Questioning, 800 aquarellen met vragen in De Beyerd; op-de achtergrond het Magazijn van herinneringen.
periode van eenzame introspec
tie. Het werk is abstract. Regel
matige bezoekers van galerie
Van den Berge in Goes zullen
een aantal schilderijen herken
nen, zoals de lange panelen (80 x
toonstelling nog wel eens een
bordje opgehangen met een
tekst als: 'Hartelijk welkom be
zoeker, wees ervan overtuigd
dat je de zaak verstoort als je
hier binnenkomt.Maar in de
300 centimeter) waarvan de bo
venhelft in een kleur geschil
derd is en de onderhelft in licht
grijs op wit een tekst bevat van
Perec.
In de strenge en serene inrich
ting van de zaal maakt het werk
een hermetische indruk, maar
in het geheel van de tentoonstel
ling fungeert de zaal als een
bron waaruit alles is ontspro
ten. Grootjans erkent dat toe
gankelijkheid hem aanvanke
lijk niet interesseerde. „Zo was
ik vroeger. 'Zoek het maar uit,
jongens', dacht ik. In galerie
Van den Berge heb ik bij een ten-
loop der jaren ben ik gaan besef
fen dat aandacht voor de con
text van je werk betekent dat je
ook het publiek erbij moet be
trekken."
Dat doet Grootjans tegenwoor
dig. Sugar Mountain Travel is
genoemd. In de Watertoren in
Vlissingen richtte hij in 1999
een call centre in, van waaruit
het publiek werd opgebeld met
vragen over de tentoonstelling.
In de hoerenbuurt van Den
Haag vestigde Grootjans vorig
jaar tijdelijk een escortservice,
alleen niet met prostituées in de
aanbieding maar met coiyfeeën
uit de Nederlandse kunstwe
reld, die door het publiek aan
het werk konden worden gezet.
Deze projecten maken deel uit
van de in 1998 opgerichte Foun
dation for the benefit of the aspi
ration and the understanding of
context. „Eigenlijk een alter ego
met een wat Monty Python-ach-
tige naam", verklaart Groo
tjans. De stichting biedt hem
een kader waarin hij onderzoek
doet en allerlei ideeën en vragen
over zijn kunstenaarschap
vormgeeft. Dat gebeurt op loca
ties in heel Europa.
In een van de zalen van De Bey
erd heeft Grootjans met de com
puter bewerkte foto's gehangen
van plekken waar hij installa
ties heeft gemaakt. Zo expo
seerde hij in een voormalig ge
bouw van de Poolse geheime
dienst. Op de betreffende foto
heeft Grootjans de tekst Putting
on the thumb screws toege
voegd. Bij een foto van een gara
ge in Vlissingen, die door het ve
le glas toegankelijk lijkt maar
omgeven is door verbodsborden
en slagbomen, heeft hij Pres
sing, no answer gedrukt. Het
zijn teksten die verwijzen naar
vragen.
De installaties die Grootjans in
die plaatsen heeft ingericht gin
gen over de vragen die hij zich
als kunstenaar stelt. Ooit heeft
hij 1130 vragen verzonnen. De
installaties bestonden steeds uit
honderd vragen, geaquarelleerd
op papier, van het type: How tot
embarras, How tot introduce,
enzovoort. In een keurige for
matie werden ze aan de wanden
opgehangen, met op de grond de
opengeslagen doos waaruit de
bladen zijn gehaald. Onder de
titel Questioning zijn tot dusver
acht van dergelijke installaties
gerealiseerd. Met alle achthon
derd vragen die daarvoor zijn
gebruikt, heeft Grootjans een
andere ruimte van De Beyerd
gevuld, als tegenhanger van de
zaal met foto's. Op de grond lig
gen acht opengeslagen dozen.
„Als je alle 1130 vragen zou
kunnen beantwoorden, wat na
tuurlijk niet mogelijk is al is het
maar omdat per vraag ook weer
verschillende antwoorden kun
nen worden gegeven, dan weet
je waarom het gaat in de kunst
en in het leven. Al die vragen to
nen de poging om tot een oplos
sing te komen maar in hun aan
tal ook de onmogelijkheid. Het
besef dat je werk altijd in een
poging blijft steken, maakt mij
niet tot een pessimistisch kun
stenaar. Ik sta vrolijk in het le
ven. Een kunstenaar is als een
bergbeklimmer. Als je de top
haalt is dat heel mooi, maar
daarna moet je weer terug naar
beneden en dat is waar de mees
te doden vallen. Je hebt heel
even aangeraakt wat je zoekt,
maar je zult het nooit vasthou
den. Maar als hij beneden is, wil
een bergbeklimmer altijd weer
terug."
„In kunst gaat het om vragen
stellen en begrijpen wat het le
ven inhoudt, maar de wereld
wordt saai als je eenmaal weet
waarom het draait. Dan word je
een fundamentalist. Die kennen
hun doel al en dat maakt ze zo
verkrampt. Ik weet waarover ik
praat, want ik kom uit zo'n
dorp. Ik vind het juist een heer
lijk gevoel dat je weet dat je het
nooit haalt."
In totaal heeft Grootjans in De
Beyerd vijf zalen ingericht.
Prachtig is het magazijn van
herinneringen, waarin lege,
stoffige planken alleen nog de
sporen vertonen van attributen
die de kunstenaar eerder heeft
gebruikt voor 'departementen'
Tekst We all think, galerij De Beyerd Breda.
van zijn Foundation. Niet min
der indrukwekkend is de zaal
waarin 64 aquarellen uit 1997
zijn gehangen. „Die gaan echt
over alles", zegt Grootjans. „Ar
chitectuur, erotiek, de dieren
wereld. Alle invloeden die ik on
derga, alle gedachten die in me
opkomen, alles probeer ik vorm
te geven." Tegenover het aqua
rellenkabinet hangt, als con
trast, een tekst van popzanger
Nick Cave: I wish I was made of
stone so that I would not have to
see a beauty impossible to belie
ve, a beauty impossible to defi
ne, a beauty impossible to end
ure. Grootjans: „Soms zou ik
dat willen hè, dat ik een steen
was. Maar meestal natuurlijk
niet." Want stenen kunnen niet
denken. En daarom draait de
kunst van Grootjans, om het
denken. Letterlijk ook, want op
de galerij van de binnenplaats
van De Beyerd heeft Grootjans
in enorme letters de spreuk We
all think aangebracht. Bij bin
nenkomst ziet de bezoeker de
spreuk meteen. De zalen waarin
Grootjans' werk te zien is liggen
om die galerij heen.
Ernstjan Rozendaal
ExpositiesLoek Grootjans, A LOT
(more), 1995-heden, t/m 11 maartin
De Beyerd in Breda, di-vri 10-17
uur, za en zo 13-17 uur
En: Loek Grootjans, schilderijen en
foto's in galerie In Situ, in Aalst (B),
t/m 24 februari, do-za van 14-18 uur
PublicatieA LOT (more), met tek
sten van Frank Maes, Luk Lam-
brecht, Elly Stegeman, Lex ter
Braak en Bert Jansen, uitgegeven
i.s.m galerie Van den Berge In Goes,
1999, prijs: f 50,-.
Forumdiscussie: di 6 februari in de
Beyerd, aanvang 20 uur. Deze bij
eenkomst is opgezet als een expedi
tie vanuit diverse kampementen,
met sherpa's en koeriers. Trekkers
van Grootjans' geestelijke bagage
zijn directeur Lex ter Braak van het
Fonds voor beeldende kunst, vorm
geving en bouwkunst, criticus San
dra Smallenburg en filosoof/publi
cist Harry van Boxtel.
Questioning, aquarellen met vragen in museum Piotrków Trybunalski in
Polen, 1999.
N
Aquarellen uit het Kabinet voor Replica Reversa, 1998.