NAVO onderzoekt uranium
PZC
Pretoria dreigt greep
op cholera te verliezen
Tsjechen protesteren massaal tegen tv-directeur
Spaanse trein ramt
bus met immigranten
Keihard bewijs
voor primitief
leven op Mars
Rechters op reis:
Indonesiërs in
overvolle cellen
Onrust in Europa over Balkan-veteranen met leukemie stijgt
Poema's zaaien paniek in Canada
Zelfmoordaanslag Turkije eist tol
FPÖ-politicus beledigt president
Gevechten laaien op in Kashmir
Khatami wijzigt kabinet Iran
Rusland stationeert weer
kernwapens aan Oostzee
Brand legt groot
deel van de
pampa's in as
Bosnisch-Servische leider
meldt zich mogelijk bij
Joegoslavië-T ribunaal
Oudste zoon van
Mitterrand zet
tegenaanval in
WASHINGTON - Amerikaanse
wetenschappers hebben het
eerste onomstotelijke bewijs ge
leverd dat zich op onze zuster-
planeet Mars ooit primitief le
ven heeft ontwikkeld.
Dat meldde het Amerikaanse
ruimtevaartbureau NASA.
De onderzoekers vonden in een
Marsmeteoriet magnetietkris-
tallen die op Aarde uitsluitend
voorkomen en worden gemaakt
door een in water levende bacte
riestam, MV-1Die gebruikt het
magnetiet als kompas om voed
sel en energie te vinden.
Vergeleken met het gewone
magnetiet op Aarde, zijn de
door de bacterie gemaakte kris
tallen chemisch zuiver en fout-
vrij en hebben zij een andere
vorm en grootte. De bacterie
legt de kristallen binnen zijn
cellen oprij.
De onderzoekers concludeer
den dat rond een kwart van het
magnetiet in de Marsmeteoriet
van bacteriële oorsprong is.
Onderzoeker Dennis Ba-
zylinski, een expert op het ge
bied van micro-organismen van
de Universiteit van Iowa, heeft
een diepgaande studie gemaakt
van de bacteriestam MV-1. Vol
gens hem 'zijn de kenmerken
van de bacteriële magnetiet-
kristallen uniek en bestaat er op
het ogenblik geen enkele me
thode om ze chemisch te ver
vaardigen'. ANP
CIREBON - Zeker 129 Indone
siërs zijn in Cirebon op lava
samengeperst in kleine politie
cellen, omdat de rechters in de
regio nog steeds op vakantie
zijn.
Voor volgende week woensdag
komen ze niet terug en dus moe
ten de verdachten wachten. Het
geld voor het eten begint intus
sen op te raken, aldus het Indo
nesische persbureau Antara.
De meeste verdachten moeten
voorkomen in verband met klei
ne overtredingen tijdens het
nieuwjaarsfeest. In vrijwel alle
gevallen zal er slechts een kleine
geldboete worden gevorderd.
ANP
donderdag 4 januari 2001
door Hans Geieijnse
en Hetty van Rooij
ROME - De onrust over leuke-
mie-gevallen onder militairen
die bij militaire operaties in
Bosnië en Kosovo zijn ingezet,
neemt in heel Europa toe. Italië,
waar inmiddels zes Balkan-ve
teranen aan leukemie zijn over
leden, heeft er voor gezorgd dat
het onderwerp op de agenda is
gezet van de NAVO-raad, die
dinsdag bijeenkomt.
Turkije, Finland en Portugal
hebben gisteren stappen
genomen om de onrust onder
militairen en hun families te
verminderen. Die variëren van
bloedtesten op militairen en
vrijwilligers tot het nemen van
bodem-, lucht- en watermon
sters op de plaatsen waar de
NAVO-vredesmacht is gestatio
neerd. Ook de Scandinavische
landen gaan soldaten onderzoe
ken die op de Balkan hebben ge
diend.
Vorige week sloegen Spanje en
België al alarm. België wil dat
het Zweedse voorzitterschap
van de EU een bijeenkomst van
de Europese ministers van De
fensie belegt om de kwestie te
bespreken. Zweden is geen lid
van de NAVO.
De Italiaanse premier Amato
noemde gisteren onrust en
alarm begrijpelijk en gerecht
vaardigd. „De zaak wordt
steeds serieuzer", zei hij. „We
moeten van de NAVO maximale
duidelijkheid krijgen." Het
NAVO-hoofdkwartier in Brus
sel liet gisteren alleen weten 'al
les te willen doen' om Italië te
helpen bij zijn onderzoek naai
de relatie tussen leukemie en
nucleaire straling.
Projectielen
Volgens Amato is het voor de
Italiaanse regering nieuw dat
ook bij het conflict in Bosnië
munitie en projectielen zijn ge
bruikt waaiwan de kop verhard
was met verarmd uranium op
dat ze door pantserstaai heen
kunnen boren. Onder de Itali
aanse leukemie-slachtoffers
waren ook militairen die in Bos
nië hadden gediend.
Extreme gevallen
De Italiaanse premier wil echter
niet op het door een commissie
van medische experts ingestel
de onderzoek vooruitlopen.
„Wij hebben altijd gedacht dat
er geen risico's voor de gezond
heid waren, behalve in extreme
gevallen, zoals contact met open
wonden." Zowel de oppositie
als de regeringspartijen willen
een parlementair onderzoek,
maar Amato is daar geen voor
stander van. „Dit is geen poli
tieke, maar een medische zaak",
zei hij.
Volgens de Italiaanse krant La
Repubblica is er echter zowel in
de politieke als militaire top re
gelrechte paniek over het 'Bal
kansyndroom' en de 'oncontro
leerbare psychose' die het onder
Balkan-veteranen en vrijwilli
gers veroorzaakt. Een aantal
particuliere organisaties, waar
onder die van familieleden van
militairen, eiste gisteren dat
Italië zijn militairen en politie
mensen uit Kosovo en Bosnië te
rugtrekt.
De verbittering is niet alleen
groot bij familieleden, maar ook
onder vrijwilligers die voor hu
manitaire hulpverlening naar
Kosovo en Bosnië zijn gegaan.
Priester Vinicio Albanesi, leider
van een organisatie die ruim
dertig mensen in Kosovo heeft,
geloofde niet dat al het onder
zoek iets op zou leveren. „Het
gaat hier om militaire gehei
men. De NAVO gaat echt niet
onthullen welke materialen
precies zijn gebruikt.
„Er is ons altijd verteld dat ver
armd uranium alleen schadelijk
is wanneer er sprake is van
rechtstreeks fysiek contact, bij
voorbeeld wanneer iemand een
stuk metaal opraapt van de
grond", aldus gisteren een Bel
gische NAVO-diplomaat.
Het behoudende Italiaanse
weekblad Famiglia Cristiana
betichtte gisteren politici en
militairen ervan zich van den
domme te houden.
Gevolgen
Het blad herinnert eraan dat
reeds op 7 februari 19 9 9 de toen
malige NAVO-secretaris-gene-
raal Robertson per brief aan
VN-secretaris-generaal Annan
meedeelde dat de NAVO 31.000
met verarmd uranium verharde
projectielen had afgeschoten in
het Kosovo-conflict. Milieuor
ganisaties, waaronder Green
peace, waarschuwden voorjaar
1999 over de gevolgen voor de
volksgezondheid van het ge
bruik van deze munitie.
Maar bewezen is er nog niets. De
NAVO blijft volhouden dat er
van gezondheidsrisico's 'prak
tisch geen sprake is'. „Alleen als
je besmet materiaal zou inslik
ken, loop je kans op proble
men", zei een topfunctionaris
gisteren. GPD
BANFF - Het wintersportcentrum Banff in de Canadese pro
vincie Alberta is in rep en roer vanwege gewelddadige
poema's. De autoriteiten hebben gisteren de bewoners ge
waarschuwd.
Dinsdag werd een poema aangetroffen naast het lijk van een
skiër bij Banff. Het dier werd door boswachters gedood. Even
tevoren had een poema een hondenhok in het dorp bestormd
en de eigenares van de hond verwond. Op dezelfde dag werd
een vrouw die haar hond uitliet, bedreigd door een poema.
Het gebeurt zelden dat poema's mensen aanvallen ANP
ISTANBOEL - Een zelfmoordaanslag op een politiebureau in
Istanboel heeft gisteren het leven van de dader en een politie
agent geëist. De dader was met explosieven om zijn lichaam
het bureau binnengelopen. Zeven mensen raakten gewond.
De politie denkt dat de aanslag, die niet is opgeëist, het werk
is van linkse extremisten. Die hebben gezegd de gewelddadi
ge dood van hun medestanders in gevangenissen te zullen
wreken. Vorige maand kwamen meer dan dertig gevangenen
om toen militairen gewapenderhand een einde probeerden te
maken aan de hongerstakingen in gevangenissen. AP
WENEN - De Oostenrijkse justitie is een procedure begonnen
tegen de FPÖ-politicus Karl Schnell voor het beledigen van
de president. Schnell beschuldigde de Oostenrijkse president
Klestil in november van 'on-Oostenrijks gedrag'. Volgens de
extreem-rechtse politicus had Klestil 'het gewaagd om de be
slissing van de Oostenrijkers tijdens de verkiezingen in een
kwaad daglicht te stellen'.
Schnell ging ook nog eens in op een opmerking van een FPÖ-
collega die de president een ploert had genoemd. De bena
ming was volgens Schnell niet beledigend .Waar ik vandaan
kom, noemen mensen hun honden zo", aldus Schnell. ANP
JAMMU - Na enkele weken van betrekkelijke rust tijdens de
ramadan is de strijd tussen India en Pakistan in de omstreden
provincie Kashmir opgelaaid. Bij drie schietpartijen langs de
grens die Kashmir verdeelt tussen India en Pakistan vielen
zes doden, aldus het Indiase leger.
Bij een grenspost in Arhayee Mandi, tweehonderd kilometer
ten noordwesten van Jammu, kwamen twee Indiase militai
ren en twee burgers om. Verder naar het noorden overvielen
Pakistaanse militairen een Indiase grenspost, waarbij nog
een Indiase militair omkwam Een Indiase paramilitair zou
zijn omgekomen door een beschieting door Pakistaanse troe
pen bij de grens, tachtig kilometer ten zuiden van Jammu.
Pakistan ontkende alle schietpartijen langs de grens. AP
TEHERAN - De Iraanse president Khatami wil de samenstel
ling van zijn kabinet op vijf plaatsen wijzigen. Op de departe
menten Mijnbouw en Industrie, Cultuur, Telecommunicatie,
Landbouw en Transport wil hij nieuwe ministers aanstellen.
Khatami heeft de kabinetswijzigingen ter goedkeuring voor
gelegd aan de Majlis, het parlement in Teheran.
Khatami zou hiermee aangeven dat hij zijn hervormingsbe
leid ook na de presidentsverkiezingen van juni wil voortzet
ten. In november had Khatami nog gezegd dat hij het van het
politieke klimaat zou laten afhangen of hij zich herkiesbaar
zou stellen. De gematigde hervormer Khatami is verwikkeld
in een machtsstrijd met de conservatieve krachten, die de
rechtspraak, het leger en de media in handen hebben. AP
van onze redactie buitenland
WASHINGTON - Rusland heeft
voor het eerst sinds het einde
van de Koude Oorlog weer tacti
sche kernwapens gestationeerd
op één van zijn militaire bases in
het Oostzeegebied. Dat heeft de
Amerikaanse krant Washington
Times gisteren gemeld.
De stationering van de tactische
kernwapens in Kaliningrad
volgt op Russische waarschu
wingen in verband met de uit
breiding van de NAVO naar het
oosten. In Kaliningrad, een
strook Russisch grondgebied
tussen Polen en Litouwen dat
niet direct met de rest van Rus
land verbonden is, bevindt zich
het hoofdkwartier van de Russi
sche Oostzeevloot.
De kernkoppen zouden zijn be
doeld voor montage in een nieu
we raket met een bereik van on
geveer zeventig kilometer.
Amerikaanse inlichtingendien
sten zouden de stationering van
de kernwapens al in juni hebben
ontdekt, maar tot voor kort voor
de meeste beleidsbepalers heb
ben verzwegen.
Het Amerikaanse ministerie
van Defensie wilde tegenover de
Washington Times alleen kwijt
dat plaatsing van tactische
kernwapens in Kaliningrad
haaks zou staan op de Russische
belofte om het Baltische gebied
kernwapenvrij te maken. De
Verenigde Staten en Rusland
hebben in 1991 en 1992 niet-
bindende afspraken gemaakt
om hun arsenalen tactische
kernwapens te verkleinen. AP
BUENOS AIRES - Een felle
brand heeft in een maand tijd al
een miljoen hectare grond op de
pampa's in Argentinië in de as
gelegd.
Het blussen van de brand wordt
door de harde wind en de hoge
temperaturen bemoeilijkt.
De smeulende brand in een af
gelegen deel van de zuidweste
lijke provincie La Pampa ont
stond begin december als gevolg
van blikseminslag.
De nationale brandbestrijding
meldde gisteren dat de plaatse
lijke autoriteiten de situatie
aanvankelijk hadden onder
schat en pas alarm sloegen toen
de brand niet meer beheersbaar
was. Ook de inzet van blusvlieg
tuigen en vliegtuigen die brand
vertragende chemicaliën over
het gebied sproeien heeft nog
geen resultaat gehad. AP
Tienduizenden Tsjechen betogen op het Wenceslas-plein in Praag.
van onze redactie buitenland
PRAAG - Tienduizenden Tsjechen heb
ben gisteren in Praag gedemonstreerd
om stakende medewerkers van de Tsje
chische televisiezender CT te steunen.
Hun staking is een reactie op de benoe
ming van de omstreden nieuwe directeur
van de zender, Jiri Hodac.
Volgens de Tsjechische radio hadden
honderdduizend mensen zich verzameld
op het centrale Wenceslas-plein. Andere
bronnen noemden vijftigduizend de
monstranten. Ook prominente politici
namen deel aan het protest. In andere
plaatsen gingen Tsjechen eveneens mas
saal de straat op.
De medewerkers van CT bezetten sinds
23 december de studio's uit protest tegen
de komst van Hodac, een vroegere BBC-
journalist. Ook zenden zij speciale jour
naals uit. De directie haalt deze uit de
ether, maar de uitzendingen zijn nog
steeds via de kabel en satelliet te volgen-
De stakers menen dat de nieuwe direc
teur veel te nauwe banden heeft met de
partij Burgerlijke Democraten van oud-
premier Klaus. Die partij steunt de rege
rende sociaal-democraten die geen
meerderheid hebben in het parlement.
Zij heeft in ruil daarvoor sleutelposities
in de volksvertegenwoordiging, waar
door zij onder meer grote invloed heeft
op benoemingen bij CT.
De medewerkers vrezen dat met de
komst van Hodac de onafhankelijkheid
van het journaal in het geding komt.
Meer dan zestigduizend Tfejechen hebben
een petitie ter ondersteuning aan het
personeel van CT ondertekend. Uit een
opiniepeiling blijkt dat 89 procent van de
bevolking tegen de benoeming is. Ook
president Havel heeft zich tegen de be
noeming uitgesproken.
foto StanislavZbynek/AP
De Tsjechische regering maakte gisteren
op radio en televisie bekend dat de ver
kiezing van een televisieraad moet wor
den aangepast. Daarbij moet rekening
worden gehouden met ideeën van bur
gers, geloofsgemeenschappen, vereni
gingen en andere maatschappelijke
groeperingen.
Al jaren heeft de regering een flinke vin
ger in de pap bij het benoemen van be
stuursleden van tv-zenders. Veelal
worden de posten opgevuld door verte
genwoordigers van politieke partijen.
DPA/RTR/ANP
van onze redactie buitenland
LORCA - Een botsing tussen een passagiers-
trein en een busje met immigranten uit Ecua
dor in het zuidoosten van Spanje heeft gisteren
aan zeker twaalf mensen het leven gekost. Alle
slachtoffers zijn immigranten.
Het ongeluk deed zich voor bij de plaats Lorca,
ten zuidwesten van Murcia. De bestuurder van
het busje negeerde bij een overgang zonder
slagbomen het rode knipperlicht en reed de
spoorbaan op. In de trein zaten dertig mensen,
die geen van allen ernstige verwondingen op
liepen. De trein was op weg van Aguilas naar
Lorca.
Van het busje bleef niets over. De immigranten
waren op weg naar hun werk op boerderijen in
de omgeving van Lorca. In Spanje werken dui
zenden immigranten op boerderijen voor een
laag salaris. Veel van hen zijn Ecuadoranen en
Marokkanen. AFP/RTR
door Eelco van der Linden
PRETORIA - De Zuid-Afri
kaanse autoriteiten vrezen hun
greep te verliezen op de al sinds
augustus heersende cholera-
epidemie in de zuidoostelijke
provincie Kwazulu-Natal. Ver
dere verspreiding lijkt onver
mijdelijk. Honderdduizenden
arbeiders hebben hun
zomervakantie in het gebied
doorgebracht en keren nu terug
naar fabrieken en mijnen in an
dere delen van het land.
Zuid-Af rika heeft deze week of
ficieel de hulp ingeroepen van
de Wereld Gezondheidsorgani
satie (WHO) bij het bestrijden
van de epidemie, die tot nu toe
53 mensen het leven heeft ge
kost. Het aantal geïnfecteerden
bedraagt 12.720. Cholera is ex
treem besmettelijk en wordt
veroorzaakt door water dat is
vervuild met menselijke
uitwerpselen. Als het water ver
volgens wordt gebruikt voor
consumptie, zoals in arme lan
delijke gebieden in Zuid-Afrika
gebeurt, dan slaat de ziekte toe.
Gisteren werd cholera gecon
stateerd bij ten minste vier per
sonen in Mpumalanga, een
provincie die grenst aan het
noorden van Kwazulu-Natal.
Een van hen lijkt zeker de ziekte
te hebben opgelopen na een va
kantie in het zwaar getroffen
gebied. De ziekte komt nu ake
lig dicht bij Gauteng, de provin
cie die dankzij de vele mijnen en
fabrieken rond Johannesburg,
de hoogste concentratie 'migre
rende arbeiders' heeft.
Net als in de apartheidsjaren
gaat het om mannen die meestal
het hele jaar van huis zijn en le
ven bij de plaats waar ze werk
hebben. Door de vaak gebrekki
ge hygiënische situatie in de
pensions waarin ze wonen, is de
kans op verbreiding van ziektes
groot. Deze groep is overigens
ook het zwaarst getroffen door
de andere epidemie van het
land, aids. Dat komt door de
contacten met besmette prosti
tuees, die traditiegetrouw rond
de pensions leven.
Schoon water
Tot nu toe bestond de indruk dat
de autoriteiten de epidemie on
der controle hadden. De WHO
toonde zich in oktober tevreden
met de genomen maatregelen.
Er werd op grote schaal schoon
water verschaft en middelen
waarmee water te zuiveren is.
De statistieken leken hoopge
vend. Minder dan één procent
van de geïnfecteerden was over
leden en van die groep bleek in
tweederde van de gevallen de
doodsoorzaak een andere ziekte
te zijn, waaronder aids.
Nu gaan experts ervan uit dat de
aantallen wel eens veel hoger
kunnen zijn dan wat de officiële
statistieken melden. Deze week
zijn op sommige dagen vijfhon
derd nieuwe gevallen gemeld.
De vrees is dat de komende drie
maanden het aantal geïnfec
teerden kan uitkomen op veer
tigduizend.
Naast het probleem van de va
kantiegangers, doet de abnor
male regenval van de laatste
weken de kans op verspreiding
van de ziekte toenemen. Ook
neigen bewoners ertoe weer af
te zien van de preventieve maat
regelen.
Een aantal ministers, regionale
bestuurders en artsen is ver
enigd in een comité dat de vin
ger aan de pols houdt en een
nieuwe strategie moet ontwik
kelen. Men hoopt hierbij steun
te krijgen van de WHO en ook de
Europese Unie, die vorig jaar
165 miljoen gulden beschikbaar
heeft gesteld voor verbetering
van water- en sanitaire voorzie
ningen. In april zal eenzelfde
bedrag door de EU worden be
schikbaar gesteld.
De Zuid-Afrikanen zullen in ie
der geval nieuwe voorlichtings
campagnes opzetten. Aan de
andere kant weet iedereen dat
cholera een product is van ar
moede en onderontwikkeling
Het zal de druk doen toenemen
op de politiek, want alle partij
en hebben in de aanloop naar de
laatste lokale verkiezingen
schoon water en élektriciteit
beloofd. GPD
van onze redactie buitenland
SARAJEVO - Biljana Plavsic,
voormalig president van de Re-
publika Srpska - het Servische
staatje in Bosnië - zal zich vol
gende week vrijwillig als ver
dachte melden bij het Joegosla-
vië-Tribunaal in Den Haag. Dit
heeft de onafhankelijke krant
Nezavisne Novine gisteren ge
meld. De aanklager van het tri
bunaal geeft geen commentaar
op het bericht.
Volgens het Bosnische dagblad
is Plavsic aangeklaagd wegens
genocide tijdens de oorlog in
Bosnië-Herzegowina.
Plavsic zou op 10 januari naar
de residentie reizen. Omdat zij
zich vrijwillig bij het tribunaal
zal melden, is voor haar speciale
huisvesting geregeld, buiten de
muren van de Scheveningse
strafgevangenis, aldus de krant.
In die gevangenis bevinden zich
de cellen van het tribunaal waar
aangeklaagden in voorrarrest
zitten.
Tij dens de Bosnische oorlog was
Plavsic een van de naaste mede
werkers van de Bosnisch-Servi
sche leider Radovan Karadzic,
die wegens oorlogsmisdaden is
aangeklaagd. Toen deze in 1996
onder druk van de internationa
le gemeenschap moest aftreden
als president van de Republika
Srpska, volgde Plavsic hem op.
Later dat jaar werd zij bij alge
mene verkiezingen rechtstreeks
tot president gekozen. In 1997
brak zij met Karadzic en richtte
haar eigen partij op, de Servi
sche Volksunie. ANP
PARIJS - Jean-Christophe Mit
terrand is in de tegenaanval ge
gaan. De oudste zoon van de
Franse ex-president Francois
Mitterrand wordt verdacht van
betrokkenheid bij illegale wa
penhandel en zit opgesloten in
de gevangenis.
Hij weigert de borg van vijf mil
joen francs te betalen die hem in
staat zou stellen de Parijse San-
té-gevangenis te verlaten. Vol
gens Mitterrand jr. betreft het
hier geen borgsom maar gaat
het om het betalen van losgeld,
zo heeft een van zijn advocaten
gisteren verklaard. De verdedi
ging van Mitterrand heeft een
klacht ingediend tegen de ma
nier waarop het Openbaar Mi
nisterie de procedure tegen de
presidentszoon voorbereidde.
Mitterrand junior fungeerde als
informatiebron voor de wapen
handelaar Pierre Falcone. Hij
was van 1986 tot 1992 de be
langrijkste Afrika-specialist op
het Elysée en knoopte contacten
aan met veel Afrikaanse macht
hebbers. GPD
Omstanders bekijken de ravage na de botsing.
foto Ramon Espinosa/AP
