Ramp Enschede
moet nadreunen
PZC
Crisiscentra wachten
vergeefs op de crisis
Zeeland 2000: Begin van een nieuw millennium
zaterdag 30 december 2000
Als een stille getuige herinnert de geblakerde ruïne van
een sportwinkel vlak bij de ingang van de Enschedese
Grolsch-brouwerij aan de gebeurtenissen op de 13e mei. De
vuurwerkramp heeft Jacques Troch, voorzitter van de Raad
van Bestuur van Koninklijke Grolsch NV, gesterkt in zijn
overtuiging dat het niet alleen om geld draait. Het wordt tijd,
zegt hijdat er naast de Dow J ones en de AEX eens een andere
index komt: een sociale index, om te meten hoe het er echt
voorstaat in deze wereld.
door Bob Gevers
nier hun werk kunnen doen. En
waarbij we niet alleen aan wel
vaart, maar ook aan welzijn
denken..."
Planeet
Hij wijst op de aandacht voor fi
nanciële prestaties, winstgroei,
stijgende koersen en dividen
den, aandeelhouderswaarde.
,,In de kranten nemen de finan
ciële pagina's overal in omvang
toe, op radio en televisie groeit
de belangstelling voor de ont
wikkelingen op de beurzen, dat
is de realiteit van vandaag.
Maar het zou goed zijn als er
naast de AEX, de Nasdaq en de
Dow Jones ook eens een wel-
zijns-index kwam. Eentje die
aangeeft hoe het er nou echt
voorstaat in deze wereld..."
Weet je, vraagt hij, hoeveel men
sen er op deze planeet wonen?
,,Zes miljard. En hoeveel er van
die zes miljard geen sanitaire
voorzieningen hebben? Drie
miljard! Hoeveel er geen huis
hebben? Een miljard! Hoeveel
er geen geneeskundige voorzie
ningen kennen? Ook een
miljard! Weet je hoe velen er
chronisch honger lijden? Acht
honderd miljoen! En hoeveel
kinderen geen ouders of bege
leiders hebben en alleen rond
dolen? Honderd miljoen!
„Neen, een onderneming als
Grolsch kan dat niet oplossen.
Maar we moeten ons wel open
stellen voor de grote problemen
Verbeter de wereld en begin met
jezelf, zeg ik dan. Want we kun
nen er wel voor zorgen dat we
het binnen de eigen onderne
ming voor elkaar hebben. Ga
eerst voor je eigen deur vegen,
kijk wat je zelf beter kunt doen.
En kijk daarbij af en toe eens
naar buiten, dan kun je zien
hoeveel geluk we eigenlijk heb-
.ben in dit land."
Hij pakt een papier en schetst
een schema van de onderne
mingsvisie en de daaruit voort-
Jacques Troch beleefde als
topman van de Koninklijke
Grolsch NV een jaar dat geen
ondernemer wenst mee te ma
ken. Zo liep de voortgang van de
plannen voor de nieuwe brou
werij bij Boekelo tik na tik op
door een groep verbeten vech
tende Boekeloërs die fel gekant
is tegen de komst van het com
plex. En dan is er die zaterdag
13 mei, waarbij de Enschedese
brouwerij zware schade opliep
door de vuurwerkexplosie.
De ramp heeft Troch diep ge
raakt. Hij heeft er, zegt hij, de
bevestiging in gevonden dat je
moet zorgen voor een goed even
wicht tussen de financieel-eco-
nomische en de menselijke
aspecten binnen een onderne
ming. De hele Grolsch-gemeen-
schap is erdoor veranderd, con
stateert de 'opperbrouwer'.
„Veel medewerkers hebben het
er nog heel moeilijk mee, ze heb
ben begeleiding nodig."
In een maatschappij, waar alles
om méér winst draait, is dat niet
verbazend. „We moeten onszelf
niet voorbij hollen", waar
schuwt Troch. Hij hoorde het
een Engelsman onlangs nog
zeggen: We drive crazy! „We zit
ten in de zevende versnelling,
het moet altijd tenminste twin
tig procent meer zijn. Kijk eens
naar de technologiefondsen,
wat daar allemaal niet gebeurt.
D an komt er twintig procent bij
dan zakken de koersen weer met
veertig procent. Bedrijven die
nog nooit een gulden hebben
verdiend, vertegenwoordigen
fenomenale waarden
Blijf met beide benen op de
grond staan, luidt zijn credo. Hij
laat zich niet gek maken, Grol
sch streeft een rustige, even
wichtige winstgroei van vijf tot
zeven procent per jaar na. „We
willen proberen die talenten op
een goede manier te ontwikke
len en alle betrokkenen daarin
een plaats geven. Zodat de me
dewerkers op een normale ma-
vloeiende strategische doelen.
Troch spreekt die leidende visie
op dicteersnelheid uit, met de
klemtoon op elke lettergreep:
„Grolsch brouwt bieren om
mensen momenten van ont
spanning te schenken." Dat
zijn, vanzelfsprekend, de lief
hebbers van een lekker glaasje
bier. Maar er zijn er meer, het
gaat om alle groepen die bij de
brouwerij betrokken zijn.
Zoals de medewerkers. „Die
moeten we ook hun momenten
van ontspanning schenken. Zo
moeten ze een goede, leuke baan
hebben, met een goed salaris en
goede sociale voorwaarden.En
de aandeelhouders: „Die moe
ten elk jaar een keurig dividend
krijgen, dan hebben ze ook hun
moment van ontspanning." En
de leveranciers: „Die geven we
hun moment van ontspanning
omdat we altijd keurig op tijd
hun rekeningen betalen. Zo is
uit een onderzoek gebleken dat
we tot de beste betalers van Ne
derland behoren."
„Onze onderneming", zegt hij,
„staat voor bepaalde waarden
die we willen vertalen in nor
men die we hoog in het vaandel
moeten houden. Het gaat over
de verantwoordelijkheid die we
als brouwerij voor de samenle
ving en de medewerkers voelen.
Hoe gedragen we ons: zijn er
landen waarmee we misschien
geen zaken willen doen? De
ethische aspecten van het on
dernemen, de omgang met alco
hol: we hebben daar allemaal zo
onze ideeën over en we willen
dat nu eens goed op papier zet
ten."
De kwestie van het alcoholmis
bruik krijgt daarin een belang
rijke plaats. Een vraagstuk dat
om een genuanceerde aanpak
vraagt. „Want door het gebruik
te verminderen, ban je het mis
bruik niet uit. Dat hebben we al
zo vaak gezien met andere pro
ducten. Gezond gebruik moet je
bevorderen, misbruik moet je
bestrijden. Daar moet je voor
lichting overgeven; wijzen op
de positieve kanten van bier,
maar ook op de gevaren." Hij
wijst op een recent congres,
waar wetenschappers mooi
nieuws brachten: „Enkele
glaasjes bier per dag: dat is
goed, dat is gezond!
Betrokkenheid
Hij is nog steeds terughoudend
over zijn gevoelens tijdens en na
de ramp. Wie meer wil weten
over zijn inzet, moet binnen de
brouwerij zelf terecht. Daar
hoor je de verhalen over Trochs
betrokkenheid. Zo bezocht hij
met zijn vrouw, direct na die 13e
mei, de medewerkers en hun ge
zinnen, die huis en haard waren
Grolsch-topman Jacques Troch: „We denken niet alleen aan welvaart, maar ook aan welzijn."
foto Carlo ter Ellen/GPD
verloren. En er moest vervan
gende brouwcapaciteit worden
georganiseerd. Zijn dagboek
over de belevenissen tijdens die
dagen, weergegeven in het per
soneelsblad Kroniek, geeft aan
hoe dat ging: 'Zondag, 14 mei.
Om 6.45 uur bel ik Hans Wiegel,
voorzitter van het Centraal
Brouwerij Kantoor uit bed met
het verzoek contact op te nemen
met de algemeen directeuren
van de andere Nederlandse bou
werijen. Dit is hoe dan ook een
calamiteit die solidariteit ver
eist tussen de grootste concur
renten. Enkele uren later is er
Kijk af en toe eens naar buiten,
dan kun je zien hoeveel geluk
we eigenlijk hebben in dit land
rechtstreeks contact met Heine-
ken, Bavaria en Interbrew Ne
derland..."
Om acht uur zondagsmorgens
loopt hij door de getroffen wijk
naar het bedrijf, nadat hij de za
terdagmiddag, ervoor, dwars
door die hel van vlammen en
puin, door een motoragent naar
de brouwerij was gereden. „Het
is", schrijft hij, „tien keer erger
dan de televisiebeelden. Het
lijkt op Londen, Dresden, Groz
ny. Je voelt het, je ruikt het, en je
begrijpt er niets van. De brou
werij brandt nog steeds. Ge
deelten zijn totaal uitgebrand,
de rest is zwaar beschadigd. En
dan komt het gevoel dat je niet
meer los zal laten: wat zou dit
geweest zijn, als de explosie op
een gewone werkdag had
plaatsgevonden, met minstens
400 medewerkers in de brouwe
rij en op kantoor!"
Troch sluit zijn dagboek zo af:
'Een ramp als deze confronteert
ons met datgene wat werkelijk
belangrijk isHoe lang gaat deze
maatschappij nog dag en nacht
rennen om meer geld te verza
melen en meer zogenaamde
welvaart te vergaren. Alle aan
dacht moet gaan naar een goede
mix tussen mens, milieu en eco
nomie."
Criminologie
Jacques Troch komt uit een
bierbrouwersgeslacht. Als jon
getje hielp hij zijn grootvader al
tijdens de schoolvakanties in
diens brouwerij in het dorpje
Kalken, onder de rook van Gent.
De door zware Belgische paar
den getrokken bierwagens -
eerst in '52 kwam de eerste
vrachtwagen - ratelden nog
over de kasseien, beladen met
houten fusten en kratten. De
jonge Jacques bracht bier rond
in het dorp. De kratjes voor het
tafelbier stonden buiten op de
door Ben Jansen
Kees en Petra Hanse uit Zierikzee met de eerste Zeeuw van de nieu
we eeuw: zoon Karl, geboren op 1 januari om kwart voor één.
foto Willem Mieras
Daar zaten ze dan in de nacht
van 31 december 1999 op 1 janu
ari 2000. Op het werk, opge
scheept met collega's en een
glaasje fris, in plaats van gezel
lig thuis met familie, vrienden
en een fles champagne. Wachten
op de millenniumbug, waarvan
iedereen betwijfelde of 'ie wel
zou komen. Want alle met mi
croprocessoren uitgeruste ap
paratuur was toch gecontro
leerd op eventuele haperingen
bij de overgang van 99 naar 00.
Maar ja, de rijksoverheid en
oud-Philipstopman Jan Tim
mer hadden toch niet voor niets
de alarmbel geluid. Rampen
zouden zich voltrekken als Ne
derland niet op zijn hoede was.
Dus werden in de nieuwjaars
nacht van een jaar geleden de
crisiscentra bemand en kregen
bedrijven en instellingen met
volcontinue activiteiten een ex
tra bezetting. Gezinnen werden
wreed uiteengerukt omdat de
millenniumbug moest worden
bestreden.
Zo ook bij aluminiumsmelter
Pechiney in Vlissingen-Oost. De
zeventig werknemers die daar
tijdens een gewone jaarwisse
ling de zaak draaiend houden,
kregen voor deze gelegenheid
versterking van honderd man
extra. Die werden achter de
hand gehouden om te kunnen
optreden bij een stroomuitval.
Als de aluminiumfabriek langer
dan een uur zonder elektriciteit
zou komen te zitten, dreigde
ernstige schade aan de ovens te
ontstaan. Een storing van meer
dan zes uur zou rampzalig zijn.
Dan zou Pechiney zeker een half
jaar buiten bedrijf zijn.
Het besef van dergelijk ver
strekkende gevolgen kan mak
kelijk enige zenuwachtigheid
veroorzaken. Technisch direc
teur Hans Frijlink: „Nee hoor,
dat -viel wel mee. We waren
duchtig voorbereid. We hadden
onze scenario's en noodplannen
klaar liggen en allerlei huipap-
paratuur stond gereed. Toen
duidelijk werd dat de millenni
umwisseling in landen met een
technologische achterstand op
de westerse wereld ongestoord
verliep, kregen we wel in de ga
ten dat we ons geen grote zorgen
hoefden te maken. In die nacht
liep ik wel te denken: zijn we
niet een beetje doorgeschoten in
onze maatregelen. Achteraf
moet ik zeggen dat het toch een
goede exercitie is geweest. We
hebben er veel van opgestoken.
Ook in de alarmerings- en coör-
dinatieposten van de provincie,
gemeenten, brandweer en poli-
stoep, met twee briefjes van
twintig frank erin.
Hij ging rechten studeren, met
daarnaast ook nog eens notari
aat en criminologie. „Want ik
heb er geen moment aan ge
dacht om in een brouwerij te
gaan werken." Als je rechten
hebt gedaan, kun je alle kanten
uit, meende hij. En dat vindt hij
nog steeds. „Je leert goed na
denken en analyseren. Als ik op
nieuw mocht beginnen, zou ik
weer voor rechten kiezen.No
tariaat en criminologie deed hij
erbij. „Dat vond ik wel interes
sant. En je kon het erbij doen,
als je de zaken goed combineer
de en organiseerde." Lachend:
„Als je in Gent rechten hebt ge
studeerd, kun je alles worden.
Zelfs voorzitter van de Raad
van Bestuur van Grolsch!
Krant
Maar na zijn diensttijd bij de ca
valerie liep de jonge Troch eerst
stage bij een Gents advocaten
kantoor, om erachter te komen
wat hij nou precies met z'n stu
die wilde. Totdat hij op een dag'
in '69 de krant opensloeg en een
advertentie van Stella Artois
ontdekte, waarin de brouwerij
tweetalige juristen zocht: 'In
eens dacht ik: he...' In 1972 ging
hij voor Interbrew, waarin Ar
tois inmiddels was overgegaan,
naar Nederland, waar hij in
1984 algemeen directeur van lm
terbrew Nederland werd.
Een van de activiteiten waarbij
hij betrokken was, was de over
name van de noodlijdende Hen-
gelosche Bierbrouwerijen. Dat
was in 1985. Vier jaar later
moest deze brouwerij de poor
ten sluiten. Troch verhuisde in
1990 naar Twente, als commer
cieel directeur van de Grolsche
Bierbrouwerij Nederland.
Daarmee werd hij verantwoord
delij k voor de binnenlandse
markt. In mei'97 trad hij toe tot
de raad van bestuur, in novem
ber van dat jaar volgde zijn be
noeming tot bestuursvoorzitter.
Sinds 1980 woont hij in Neder
land, tegenwoordig in Delden.
Maar met enige regelmaat rij dt
hij naar België. „Als ik dan weer
in Gent ben, denk ik altijd weer:
tjongejonge, wat is het toch een
prachtige sta dMaar ik reed on-
langs van Mechelen naar Den-
dermonde, en dan zie je overal
die lintbebouwing. Zoiets is
toch ondenkbaar in Nederland.
Hier is alles goed geregeld, met
die wijken waar je 's avonds de
weg niet meer terug kunt vinden
als je eruit wilt. Ruimtelijke or
dening in Nederland en België,
dat is iets totaal verschillends.
In Nederland is er ruimtelijke
ordening, in België is die er
niet..."
tie moest met enige opluchting,
maar hier en daar ook met een
spoortje teleurstelling worden
geconstateerd dat het niet nodig
was geweest de waakzaamheid
tot zo'n hoog niveau op te voe
ren. Crisiscentra zonder crisis.
Zeeland had in geen jaren zo'n
rustige jaarwisseling meege
maakt. Enkele burgemeesters
klaagden dat de rijksoverheid
nodeloos paniek had gezaaid en
dat heel Nederland zich een
beetje gek had laten maken. En
bedrijven in de computerbran- i
che, die goede zaken hadden ge
daan met de aanpak van de mil- I
lenniumbug, moesten enigszins 1
besmuikt toegeven dat het mis- I
schien ook wel ietsje minder had
gekund.
Laatst zei iemand: nu weet ik
toch niet meer of je millennium
met één of twee keer een 1 en een
n schrijft.