De kroonjuwelen van de sultan
PZC 4
Tom Poes en het Booroog
Casper Hobbes
SÊL
Rijksarchief bewijst Japanse roof in Nederlands-Indië het weer
recept Hans Belterman
Mokka-parfait
met grand marnier
puzzel
Vandaag voert een delegatie van het Indisch Platform met mi
nister Borst van VWS overleg over de claim van 350 miljoen
gulden als compensatie voor de schade en de geleden verlie
zen door (Indische) Nederlanders. Ook staan de 'Indische Te
goeden'in buitenlandse archieven hoog op de agenda. Met on
bekend materiaal uit het Rijksarchief en particuliere foto's
toont medewerker drs Louis Sweers een zaak van Japanse
roof in Nederlands-Indië aan.
Vooruitzichten
woensdag
donderdag
vrijdag
zaterdag
weer
max.
12°
11°
9°
9°
min.
11°
8°
6°
6°
wind
ZW 6
ZW 5
ZW 4
ZW 4
dinsdag
onder 16.36
woensdag
op 8.42
Maan
dinsdag
onder 9.38
woensdag
op 18.52
Nautisch bericht
Er staat een vrij krachtige tot krachtige zuidwestelijke wind, 5 tot 6
Beaufort. Het zicht is matig. De temperatuur van het kustwater ligt
rond 10 graden en er bestaat kans op mist op het water.
Waterstanden
DINSDAG
Hoog
water
Laag
water
12 DECEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
02.10
263
14.28
269
08.36
200
20.58
209
Terneuzen
02.30
289
14.48
298
09.06
210
21.27
219
Bath
03.34
335
15.51
343
10.13
232
22.36
241
Roompot Buiten
01.56
204
14.15
210
08.16
141
20.41
148
Zierikzee
03.55
176
16.15
178
09.45
135
22.00
140
Stellendam Buiten
02.26
199
14.44
205
08.18
083
20.46
087
Wemeldinge
03.50
204
16.10
207
09.50
153
22.15
157
Krammersl. West
03.15
186
15.30
188
09.56
139
22.06
144
Hansweert
03.02
297
15.16
303
09.33
225
21.56
234
WOENSDAG
Hoog
water
Laag
water
13 DECEMBER
uur
cm
uur
cm
uur
cm
uur
cm
Vlissingen
02.53
260
15.13
271
09.22
207
21.45
205
Terneuzen
03.16
286
15.34
299
09.52
216
22.13
214
Bath
04.16
332
16.36
345
10.59
238
23.21
235
Roompot Buiten
02.39
202
14.58
213
09.00
147
21.19
143
Zierikzee
04.45
172
17.05
181
10.30
140
22.50
135
Stellendam Buiten
03.09
195
15.29
209
08.59
088
21.25
082
Wemeldinge
04.40
200
16.55
209
10.35
157
23.00
152
Krammersl. West
05.21
182
16.11
188
10.41
144
22.44
139
Hansweert
03.46
291
16.01
304
10.18
231
22.38
229
L Lagedrukgebied
H Hogedrukgebied
lichte sneeuw
matige sneeuw
zware sneeuw
lichte regen
matige regen
zware regen
Europa: Even weg
dinsdag 12 december 2000
Zeeland: Op volle toeren
Op elke verticale regel dient een woord van vier een van vijf
en een van zes letters te worden ingevuld. Het woord van vijf
letters bestaat uit de letters van het voorgaande woord plus
1, het woord van zes letters bestaat uit de vijf letters van het
voorgaande woord plus 1. Als de hele puzzel juist is ingevuld,
vormen de letters op de vet omlijnde regel een woord.
1. Huisdier - lekkers - aangaande; 2. mijt - gil - vogel; 3. hijs
werktuig - watergeest - Turks paleis; 4. gierigaard - nieuwsor-
gaan - vaartuig; 5. getroffen - wasstaaf - geraamte; 6. zoom -
niet dezelfde - niet zo; 7. draaikolk - hatelijkheid - helder; 8. lui-
zenei - nauwe doorgang - dunne lat; 9. bedehuis - grauwe erwt
- korte zware overjas; 10. dorsvloer - bereide dierenhuid - op
een andere plaats.
Horizontaal:
1. Gemaakt boven de vaart (6); 4. Vogel
van de omlijsting (5); 5. Geld voor een
ouderloos werelddeel (4); 7. Een dier
staat erop om te planten (5); 8. Die
plaaggeest is snel op z'n retour (3); 9.
Dat gebrek zou langer moeten zijn (6);
10. Net water (6).
Verticaal:
1. Rustsignaal? (9); 2. Draad verzamelen
(5); 3. Orgaan van de afvalverwerking
(4), 4. Deel van een hoofd(figuur) (7); 6.
Orgaan om aan te pakken (3); 8.
Aangenomen koppel (4).
oplossingen van gisteren:
Kruiswoordraadsel:
Horizontaal: 1. Den; 5. rei; 7. negatie; 8. ode; 9.
eng; 13. netel; 14. er; 16. el; 17. out; 18. fel; 19. ut;
20. si; 22. treek; 25. Ido; 27. rol; 29. rodelen; 30
dan; 31. kei.
Verticaal: 2. End; 3. neen; 4. tast; 5. riel; 6. een; 8.
oke; 10. gel; 12. enter; 13. elfde; 15. rot; 16. els; 19.
uni; 21 iel; 22. toon; 23. eker; 24. krek; 26. dra; 28.
One.
Cryptogram:
Horizontaai: 1. IJzeren; 7. drama; 8. ariel; 9.
laken; 10. toog; 11. remise; 12. straat.
Verticaal: 2. Zwaan; 3. risico; 4. naslag; 5. ijdel;
6. badkamer; 10. teut; 11. rijs.
door Louis Sweers
Nederlandse archieven be
vatten relatief weinig rele
vante gegevens over de verdwe
nen kunstvoorwerpen, juwelen
en andere goederen tijdens de
Japanse bezetting van het voor
malig Nederlands-Indië. De
meeste documenten gaan vrij
wel niet in op individuele geval
len, met uitzondering van de
kroonjuwelen van sultan Mo
hammed Alkadri van Pontia-
nak te West-Borneo (1895-
1944) die door de Japanners
werd vermoord.
In 1941 vereeuwigde een in
heemse fotograaf de jaarlijkse
rituele wassing van de sultan
van West-Borneo, die samen
werkte met het Nederlands-In
dische gouvernement. Op de
foto zien we een groep jonge
vrouwen in traditionele kledij
en gouden kronen op het hoofd.
Ze houden de gouden staatsie-
krissen en een ceremonieel
zwaard vast, die behoren tot de
kostbare kroonjuwelen van het
vorstenhuis.
De oosterse vorst zit bloots
hoofds op een verhoging voor
zijn zetel. Hij is zojuist door een
bediende met een zilveren
schaal ritueel gewassen. Direct
achter hem staat de Nederland
se bestuursambtenaar F.H.
Deys in wit tropenpak te filmen.
Er was nog nooit eerder toe
stemming gegeven om deze be
sloten ceremonie in het paleis te
fotograferen of te filmen.
Dit was de eerste, maar tevens
ook laatste keer dat deze jaar
lijks terugkerende plechtigheid
werd vastgelegd. Op 19 decem
ber 1941 werd Pontianak, de
hoofdstad van West-Borneo,
door vijandelijke Japanse vlieg
tuigen gebombardeerd. Eind ja
nuari 1942 werd deze kust
plaats aan de brede monding
van de Kapuasrivier door de Ja
panners bezet. Enkele weken
later was de gehele Indische ar
chipel door Japanse troepen in
genomen.
In het voorjaar van 1944 werd
de sultan met bijna alle man
nelijke familieleden van zijn
vorstenhuis, vanwege een ver
meend complot tegen de Japan
se bezetter, onthoofd.
Slechts zijn zoon Hamid II ont
kwam. Na de oorlog had sultan
Hamid II, die met een Neder
landse vrouw was getrouwd,
een belangrijke positie in het
Nederlands-Indische staatsbe
stel. Hij bracht generaal
MacArthur, de Amerikaanse
opperbevelhebber in Japan,
schriftelijk op de hoogte van de
door de Japanners ontvreemde
kroonjuwelen.
Executie
Slechts enkele kostbaarheden
werden getraceerd, waarvan
restitutie werd bemoeilijkt door
een Japanse verklaring dat deze
juwelen waren geschonken.
Maar generaal W. Schilling,
hoofd van de Nederlandse Mili
taire Missie te Tokio, merkte op
dat de echtgenoten van de geïn
terneerde sultan en zijn familie
leden de kroonjuwelen aan de
Japanse officieren hadden aan
geboden om executie te voorko
men. Dit was echter tevergeefs.
Ze werden allen omgebracht.
Schilling berichtte MacArthur
dat hier duidelijk sprake was
geweest van afstand van bezit
onder dwang en dat de kost
baarheden in aanmerking kwa
men voor restitutie.
In de zomer van 1947 werd een
vorstelijke kroon met ingelegde
diamanten aan Hamid II over
handigd door het hoofd van
Buitenlandse Zaken te Batavia.
Enige tijd later werd in particu
lier Japans bezit een tiara, tra
ditionele hoofdbedekking van
de vermoorde sultan aangetrof
fen. Inmiddels waren drie kost-
In 1941 vereeuwigde een inheemse fotograaf de jaarlijkse rituele wassing van de sultan van West-Borneo. foto GPD
bare stukken aan de nazaten
van de sultan teruggezonden.
Een groot deel van de kroonju
welen is nooit meer boven water
gekomen.
De in Japan aangetroffen goe
deren uit voormalig bezet ge
bied werden beheerd door het
Amerikaanse upreme Com
mand for the Allied Powers
(SCAP) Een speciale afdeling
hield zich bezig met afhande
ling van claims. Zij trad nogal
streng op en vond de ingediende
claims, die via de Nederlandse
Militaire Missie te Tokio werden
aangeleverd, meestal onvol
doende voorzien van informatie
om tot restitutie te geraken.
Beperkt
Uit een Amerikaans overzicht
in 1949 blijkt dat in totaal bijna
twintig miljoen dollar aan geï
dentificeerde Indische grond
stoffen, edele metalen en luxe
voorwerpen was gerestitueerd.
Geen slechte score in vergelij
king met andere landen die door
de Japanners waren bezet ge
weest, maar nog altijd slechts
een beperkt deel van de geroof
de goederen.
De Amerikanen troffen in de
kluizen van de Bank of Japan in
Tokio een grote voorraad ge
roofde diamanten aan. Deze
collectie diamanten was niet ge
in ventariseerd. Het was moei
lijk de eigenaars te achterhalen.
De Raad voor Oorlogsschade en
de interdepartementale Japan
commissie waren van oordeel
dat het grootste deel van de aan
getroffen diamanten aan Indië
moest worden teruggegeven.
Volgens Indische verklaringen
hadden de Japanners destijd op
Java, West-Borneo en Zuid-Ce-
lebes een groot aantal diaman
ten van particulieren en bedrij
ven ingevorderd en naar Japan
vervoerd. Op Sumatra en Java
waren eveneens de bankkluizen
leeggehaald. Uit andere door de
Japanners bezette gebieden zo
als China, Filipijnen, Birma,
Maleisië en Indochina waren
volgens betrouwbare bronnen
geen diamanten geroofd. Con
form dit indirecte bewijs werd
geconcludeerd dat het grootste
deel van de gevonden diaman
ten uit Nederlands-Indië af
komstig moet zijn geweest. De
Nederlands-Indische regering
eiste met klem deze 'oorlogsdia
manten' op, maar haar claim
werd door het SCAP niet inge
willigd.
De opbrengst van de niet-geï-
dentificeerde diamanten (en
goederen) werd gestort in het
'Secured Fund' dat later vol
gens een verdeelsleutel onder
zeven landen zou worden ver
deeld. Nederland was niet ge
lukkig met deze oplossing om
dat uit landen als India en Au
stralië nooit één diamant door
de Japanners was geroofd. Men
probeerde het State Depart
ment te overtuigen om voor de
Nederlands-Indische geroofde
diamanten een andere wijze van
restitutie te bewerkstelligen.
De bestaande regeling waarin
Nederland een klein aandeel
(zes procent) uit de diamanten
opbrengst zou krijgen, stond
geenszins in verhouding tot het
aantal uit Indië geroofde dia
manten. Uiteindelijk ontving
Nederland twaalf procent van
het Secured Fund.
In april 1952 werd dat bedrag,
ondanks bezwaren van de Indi
sche oorlogsslachtoffers, ter be
schikking gesteld van de Indo
nesische regering. GPD
Toonder Studio's
De parfait is een ijssoort die
je zonder ijsmachine kunt
maken. Door niet alleen koffie
maar ook een likeur aan de ijs
massa toe te voegen, creëert u
uw eigen specialiteit.
Voor ca. 6 personen:
2 eieren, gesplitst; 85 gram
witte basterdsuiker; 1 theel.
geraspte sinaasappelschil;
2,75 dl slagroom; 2 eetl. vers
gezette sterke (koude) koffie;
2 eetl. Grand Marnier.
Roer eierdooier en 50 gram
suiker tot een vrij dik en schui
mig mengsel. Klop de eiwitten
en 1,5 dl slagroom, elk afzon
derlijk, stijf. Voeg tijdens het
kloppen van de eiwitten 25
gram suiker toe.
Schep de slagroom op de
eiwtten en voeg daarna het
dooiermegsel toe. Voeg er on
der voortdurend omscheppen
sinaasappelrasp, koffie en li
keur aan toe.
Doe het mengsel over in een
glazen cakevorm. Dek de vorm
af met plastic folie en plaats
hem ten minste 4 uur in de
diepvriezer.
Klop voor de garnering 1,25 dl
slagroom en 10 gram suiker
stijf op.
Presentatie: stort de parfait op
het werkvlak. Snijd de parfait
in het gewenste aantal plak
ken. Leg ze op koude borden
en schep er 'wolken' slagroom
op. Bestuif de slagroom even
tueel met wat cacaopoeder.
123456789 10
Heer Bommel vergat zijn eigen kwalen en sprong zijn bed uit om
hulp te bieden aan de gevallen knecht. Hierboven kan men zien, hoe
hij Joost zorgzaam toedekte in zijn legerstede.
„Ach," sprak hij vol berouw, „wat heb ik deze trouwe bediende toch
veel te kort gedaan! Alleen al die maaltijden..."
„Zeg dat toch niet!" riep Joost schreiend uit. „Als u van huis was,
liep ik de kantjes eraf, met uw welnemen."
Het zal trouwe lezertjes opvallen, dat er een grote verandering over
beiden gekomen was; hun gewetens spraken. Maar de geneesheer
begreep er niet veel van.
„De heren zoeken het zelf maar verder uit", zei hij, terwijl hij zijn
spullen bij elkander pakte. „Hier staat de wetenschap machteloos.
Goedenavond!"
Hij verliet het vertrek en juist op dat moment kwam Tom Poes met
het schilderij naar binnen. „Dit is geen plaatje om aan de muur te
hangen!" riep die uit. „Dat zegt Terpen Tijn, die ik toevallig tegen
kwam. En die kan het weten, want hij heeft het zelf geschilderd!"
Joost maakte zich los uit de dekens en ging op de rand van het bed
zitten.
„Dat oog..." prevelde hij. „Daar krijg ik rillingen van, als u mij toe
staat!"
En heer Ollie mompelde: „W-wat is het dan, als het geen plaatwerk
is?"
„Het is kunst", legde Tom Poes uit. „En kunst moet een mededeling
bevatten. Daarom kunt u het beter verkopen, want deze mededeling
is te fijn trillend. Dat zegt Terpen Tijn."
door Bill Watterson
HOL IW1! IK
HAAK HUN EI
SEN KRANT OM
DE GEBEURTE
NISSEN IN 0N5
HUISHOUDEN TE
ME3SENZWAAI
WK MOEDER
HAKT IN OP
ICHTVS LUGUBER
GEDOE IS AVONDv
RITVEEL' GEZIN
VERSLINDT
SLACHTOFFER'
DE KEUKEN
UITIüJEG!
TA HOOR
0KÊ, (JAT
BEN TE AAN
HET SNIT-
De herfst draait de komende dagen Door: Grieta Spannenburg
op volle toeren. Het waait bij tijden
stevig en er vallen diverse buien. Van zelfs de kleinste knipoog naar
de winter is nog geen sprake. Overdag liggen de temperaturen
rond 10 graden.
'Normaal' voor de eerste 10 dagen (eerste decade) van december
is een maximumtemperatuur rond 7,0 graden. In Vlissingen be
haalden we de voorbije decade een gemiddelde dagtemperatuur
van 11,2 graden. Daarmee is december dus mild gestart. Dat geldt
ook voor de nachten. De minimumtemperatuur zou in dezelfde pe
riode rond 2,7 graden moeten liggen, maar kwam uiteraard veel
hoger uit: 9,0 graden. Deze hoge temperaturen continueren zich
voorlopig. Ook vandaag komt het kwik in de thermometer weder
om op een graad of 13 a 14 uit. Daarbij staat een vrij krachtige zuid
westenwind, die af en toe tipt aan krachtig (6 Bft). Er is veel bewol
king en er valt bij tijden regen. De meeste regen valt aan de flanken
van de dag: in de vroege och
tend en later op de dag. Te
vens trekt vanavond de wind
verder aan. Dat wordt een
volle windkracht 6 met mor
genochtend mogelijk enkele
uitschieters naar 7 Bft (hard).
Morgen wordt dan ook een
vrij onstuimige dag met niet
alleen veel wind, maar ook
enkele buien. Het weerbeeld
is daarbij vrij open, met van
tijd tot tijd brede opklarin
gen. Na morgen neemt de
wind iets in kracht af, maar
het blijft wisselvallig. De tem
peratuur gaat langzaam wel
wattreden omlaag, maar een
serieuze winterse spelden
prik is nog ver weg.
Regen
Winterliefhebbers houden niet van deze weerkaart. De lagedrukge
bieden zijn prominent aanwezig in het noordwesten en vormen een
carrousel van regengebieden die zachte lucht met zich meevoeren.
En deze zachte lucht met regen wordt diep Europa ingeblazen.
Geen winterkou dus, tenzij je echt in het hele hoge noorden gaat kij
ken, maar daar is zeerstrenge vorst niet ongebruikelijk in december.
Winters is het ook in IJsland, niet zo zeer vanwege de strenge vorst
maar vanwege de sneeuwstorm die daar al een tijdje woedt.
De storm geeft een gevoelstemperatuur van soms -20 graden of zelfs
nog lager en dat mogen we natuurlijk ook winters noemen. Sneeu
wen doet het ook op de hoogvlakte van Turkije. Een prachtig land is
dat voor meteorologen, want in ons kleine landje maak je nooit tege
lijkertijd de sneeuwverwachting voor de hoofdstad en ook de strand-
verwachting. En het is nog goed toeven aan de Turkse zuidwestkust
met veel zon en middagtemperaturen rond de 18 graden. Ook het
zeewater is er nog 18 graden. In het uiterste oosten van de Middel
landse zee is het nog iets warmer, maar er ligt een lagedrukgebied bij
Cyprus dat een aantal buien veroorzaakt, juist in die hoek.
iDAGMIDDAG 12 DECEMBER 2005
