PZC
Lekker kijken hoe die valt
Springmeester Danny Jowenko is geen knalgeiler
25
Hoogbouw
tegen de vlakte
zaterdag 9 december 2000
De flats in de Middelburgse Magistraatwijk, die maandag tegen de vlakte gaan.
Televisiejournaals maken
er graag ru imte voor vrij
Al is het maar een half mi
nuutje. Beelden van het vel
len van een schoorsteen, to
ren of ander hoog bouwsel
doen het altijd goed tussen
het soms wel erg zware we
reldnieuws. Zijn er nog een
paar seconden meer te ver
spijkeren dan wordt zo'n op
name ook wel eens terugge
draaid, zodat het gevaarte
weer overeind krabbelt om
vervolgens opnieuw te sneu
velen. Dikke pret. Nog leu-
ker iahet persoonlijk mee te
maken dat een hecht bouw
werk krachtig onderuit
wordt gehaald. Daarom zul
len er wel weer een boel
dranghekken nodig zijn om
het publiek op afstand te
houden bij de attractie van
het opblazen van een flat in
de Middelburgse Magi
straatwijk, maandag 11 de
cember, klokslag 11 uur.
Lekker kijken hoe die valt.
Zeeland heeft in de loop van
de jaren diverse verticale
accenten met bruut geweld uit
het landschap zien verwijderen.
De restanten van de staalfa
briek in Terneuzen, de opslagto
ren van de Vitrite in Middel
burg, de schoorsteen van de
afgedankte melkfabriek aldaar
en niet te vergeten de twee rook
kanalen van de PZEM-centrale
in Vlissingen. Lange lummels.
Maar ook markante tekens, die
van verre bepaalden waar wat
lag en aangaven hoe dicht je bij
huis was.
Zoals een deel van het publiek
dat autoraces bezoekt stiekem
hoopt dat er eentje uit de bocht
vliegt, zitten toeschouwers bij
opblaasspektakels erop te vlas
sen dat er wat mis gaat. Vaak
worden ze op hun wenken be
diend. Een paar doffe knallen,
wat stofwolken, maar geen con
structie die van wijken wil we
ten.
In 1972 moesten de torens van
de staalfabriek in Terneuzen er
aan geloven. Het bedrijf ging
begin vorige eeuw al failliet
voordat er nog maar iets gepro
duceerd was. Van op een afstand
had het wel iets bedrijvigs, met
die vier schoorstenen die dicht
naast elkaar de lucht in priem
den. Maar wie dichterbij kwam
trof alleen een bouwval aan
langs het Kanaal van Terneuzen
naar Gent. In 1972 vond het ha
venschap Terneuzen het welle
tjes. De gevaartes stonden lelijk
in de weg voor de ontwikkelin
gen rond de nieuwe haven voor
De schoorsteen van de voormalige melkfabriek aan de Poelendae-
lesingel in Middelburg ging in november 1980 pas om toen er een
tweede lading springstof was aangebracht. foto Ruben Oreel
Het einde van de opslagtoren van de Vitritefabriek in Middelburg, zaterdag 30 november 1985.
foto Ruben Oreel
roll-on-roll-of transport. Aan
commissaris der koningin Van
Aartsen de taak om even als Jan
de sloper op te treden. De lading
dynamiet die hij tot ontbran
ding bracht kreeg twee torens
tegen de vlakte. De resterende
exemplaren sidderden even
maar bedachten zich en bleven
overeind. Met wat grover ge
schut lukte het later wel ze neer
te halen.
Hoongelach
Het hoongelach moet tot in de
verre omtrek te horen zijn ge
weest toen een duizendkoppig
publiek in november 1980 vast
stelde wat er met de schoorsteen
van de voormalige melkfabriek
aan de Poelendaelesingel in
Middelburg gebeurde. Niets.
Vier en een halve kilo springstof
was onvoldoende om de 36 me
ter hoge schoorsteen te laten
zwichten. Aan de voet van het
zestig jaar oude metselwerk
gaapten alleen twee gaten. Twee
uur later zorgde nog een flinke
dot springstof ervoor wat de be
doeling was: het gevaarte sloeg
precies op de tevoren berekende
plaats te pletter. Excuus van de
slopers na afloop van het aan
vankelijk mislukte karwei:
„Het is hetzelfde als een auto
mobilist die drie jaar rijdt en
dan een lekke band krijgt.
Daardoor is hij nog geen slechte
chauffeur geworden."
Zaterdag 30 november 1985.
Het meest sensationele onder
deel van de sloop van de Vitrite
fabriek in de Middelburgse
binnenstad vangt aan. De op
slagtoren - 30 meter hoog, 12
meter breed, 8 meter lang en ve
le tonnen zwaar - is aan plat-
walsen toe. Om grote schokken
te vermijden moet de toren in
een 'bed' van honderden kuub
plaatzand terecht komen. Toch
blijven buurtbewoners bezorgd.
Ze vrezen scheurvorming in hun
huizen. Experts komen de boel
opnemen, zodat de bewoners
aan de hand van een nieuw ont
stane situatie een schadeclaim
kunnen indienen.
Maar springmeester Danny Jo-
wenko verkondigt dat de kans
klein is dat er iets misgaat. En
dan valt-ie. Moeiteloos. Gehol
pen door vijf kilo springlading.
Een dreun, een lichte trilling bij
het neerkomen en de operatie zit
November 1990, de PZEM-centrale bij Vlissingen.
foto Ruben Oreel
er op. Met de klap verdwijnt een
bouwwerk dat vele jaren mede
het silhouet van Middelburg
heeft bepaald, uit beeld.
Oud-werknemer Willem San-
derse vindt het in 1987 maar
niks dat de 125 meter hoge
schoorstenen van de PZEM-
centrale bij Vlissingen moeten
verdwijnen. Nog wel de bekend
ste bakens op Walcheren. Hij
begrijpt die dadendrang niet.
„Er zijn dingen die groeien. Je
hoort vaak van mensen: als ik
die schoorstenen zie dan ben ik
weer thuis." Sanderse kan het
nog sterker vertellen. De post
duiven die uit Frankrijk komen
vliegen op de schoorstenen aan.
Waarom dus afbreken9 ,,Ze
staan heus niet in de weg. Het is
iets eigens van de streek gewor
den. Die torens slopen is hetzelf
de als de Lange Jan in Middel
burg afbreken. En je gaat toch
ook de Eiffeltoren niet uit Parijs
weghalen?"
PZEM-bedrijfsdirecteur A. M.
Kannekes vindt het in die tijd
persoonlijk ook jammer dat de
schoorstenen opkrassen. „Maar
als we ze nu zouden handhaven
moeten ze over 20, 30 jaar toch
gesloopt worden. Intussen heb
ben we wel jarenlang onder
houdskosten en risico's. Daar
om is ons besluit definitief".
Oud-Schelde werknemer AJ.
Schaap probeert het in 1989
maar eens. Een restaurant tus
sen de toppen van de schoorste
nen. Net zoiets al dat wegres
taurant boven de snelweg bij
Schiphol. Zou dat niks wezen?
Het wordt niks gevonden. Wat
weer wel geldt voor het idee van
de Vlissingse kunstenaar Eric
Brandts om daar hoog bovenin
een ludieke kunstuiting aan te
brengen. Twee alpinisten voe
ren het plan uit. Na een acht uur
durende klimtocht bereiken zij
de top van de 127 meter hoge
pijp en brengen daar een kunst
stof bliksemschicht aan. Bressi-
aander A. Schol doet in 1990 een
laatste poging tot behoud. Be
nut de schoorstenen voor het
opwekken van windenergie, op
pert hij. Het mag niet baten.
Eind november van dat jaar ne
men duizenden belangstellen
den, velen met de camera in de
aanslag, afscheid van de pijpen,
waarvan er een al tot tachtig
meter is ingekort. De aarde trilt,
een roetwolk onttrekt voor een
wijle de omgeving aan het oog.
Vier miljoen kilo gewapend be
ton stort neer.
Als het vonnis is voltrokken
stopt ingenieur J. A.M. Schoon-
derwoerd, onder wiens leiding
de PZEM-pijpen destijds zijn
opgetrokken, twee brokstukken
in de zakken van zijn blauwe
windjack. Als aandenken. Voor
thuis. Een mooi plekje heeft-ie
al: op de schoorsteen
foto Lex de Meester
Jacques Cats
Springmeester Danny Jowenko blaast met achttien kilo springstof
de wanden uit de eerste verdieping van de flats. De zwaartekracht
doet de rest. foto Ruben Oreel
Met oud en nieuw steekt Danny Jowenko
(44) nog geen rotje af. Maandagoch
tend blaast de springmeester met achttien
kilo springstof twee flats in de Middelburg
se Magistraatwijk op.
Negentien jaar geleden sloopte Jowenko
zijn eerste gebouw, een silo in België. „Ik
was 25, een snotaap." De beginjaren waren
zwaar. De geboren Middelburger moest een
naam en vertrouwen opbouwen. Inmiddels
is de lijst met gesloopte objecten in binnen-
en buitenland lang. Fort de Ruyter in Vlis
singen, zes betonnen schoorstenen van de
Texaco-raffinadenj in Gent, het Vitrite-
complex in Middelburg en de zeventien ver
dieping tellende vleugelflat de Knoepert in
VenloHet is slechts een kleine greep uit zijn
werk.
Het laten knallen van gebouwen geeft hem
geen kick.,Ik ben geen knalgeiler.Met oud
en nieuw steekt hij ook geen vuurwerk af
„Ik verdien mijn boterham met het opbla
zen van objecten. Meer is het niet voor mij."
Het slopen van de twee flats in de Magi
straatwijk is volgens Jowenko geen lastig
karwei. De elf verdiepingen tellende gebou
wen vallen als een kaartenhuis in elkaar,
zegt hij met grote stelligheid. Met achttien
kilo springstof blaast hij de wanden uit de
eerste verdieping van de flats. „De zwaarte
kracht doet de rest." Omwonenden moeten
uit voorzorg hun huizen verlaten. De wo
ningen worden door de politie verzegeld.
Rond de gebouwen worden containers ge
plaatst om puin en stof tegen te houden.
Parkeren in de directie omgeving is niet mo
gelijk.
De betonnen kolos aan de Rentmeesterlaan
is het eerste aan de beurt. De flat aan de Jo-
han van Reigersbergstraat volgt zeven se
conden later. Als de stofwolken zijn opge
trokken, ligt er zestienhonderd ton puin op
de grond. Voor het afvoeren van de brok
stukken wordt drie maanden uitgetrokken.
Jowenko is daar niet bij betrokken. Hij
komt alleen voor de knal„Opruimen doe ik
niet."
Ervaring
Een paar dagen voor de klap zijn de voorbe
reidingen nog in volle gang. In de wanden op
de eerste verdiepingen boren medewerkers
van Jowenko Explosieve Demolitie uit Vee-
re gaten voor de springstof. Ruim driehon
derd in elke flat Jowenko, vale spijker
broek, rode veiligheidshelm, meet met een
ijzeren staaf de diepte van de gaten. Ook na
bijna twintig jaar ervaring laat hij niets aan
het toeval over. „Ik wil geen schade." Het
slopen van de flats is voor hem de laatste
grote klus van het jaar. Zijn medewerkers
heeft hij na afloop een eet- en drinkfestijn
beloofd. „Het moet iets moois worden."
Jowenko denkt dat veel Middelburgers een
kijkje komen nemen.. Voor omwonenden die
hun huizen moeten verlaten, is een plek ge
reserveerd bij de gymzaal aan de Marcus de
la Palmastraat. Andere belangstellenden
kunnen de klap op veilige afstand vanaf het
Meiveld volgen.
Petra, zoontje Tim van drie achterop de
fiets, is maandag zeker op het Meiveld te
vinden. Ze heeft een snipperdag opgeno
men. „Ik vind het stik leuk dat de flats wor
den gesloopt." Volgens haar is het altijd een
rommeltje geweest rond de gebouwen.
„Niets dan overlast en problemen." Petra
komt informeren hoe lang het spektakel
gaat duren. „Misschien is het een stomme
vraag, maar om half twaalf moet ik mijn
zoontje van school halen. Lukt dat?" Jo
wenko knikt geruststellend. „Eén minuut
over elf kan het opruimen beginnen."
Richard Hoving
'SE!wES£ sagu
