Kaandorp blijft onscherp
Laïs klinkt
modern
met oude
teksten
Eli Asser terug
naar de oorlog
Hij had niet de ambitie om ziekenverzorger te worden, maar
hij dacht dat het daar veilig was, in die joodse psychiatrische
inrichting Het Apeldoornsche Bos met zo'n 1500 patiënten.
In 1942 kreeg de toen twintigjarige Eli Asser een oproep van
de Arbeitseinsatz. Jonge mannen uit bezet gebied werden tij
dens de Tweede Wereldoorlog door nazi-Duitsland verplicht
een arbeidsdienst te vervullen. Door in die instelling als ver
pleger te gaan werken, ontliep Eli Asser die verordening. Op
23 januari 1943 werden echter alle patiënten en het perso
neel naar Polen gedeporteerd, waar ze allemaal werden ver
moord.
door Max Smith
Op de middag en vooravond van
de deportatie worstelden vier
verplegers met het verschrikke
lijke dilemma: met de aan hen
toevertrouwde patiënten mee
gaan, of vluchten en onderdui
ken nu het nog kan. Een van hen,
een boezemvriend van Eli As
ser, pleegde zelfmoord omdat
hij vanwege connecties van zijn
vader met hooggeplaatste Duit
sers gedwongen werd naar het
neutrale Zwitserland af te rei
zen.
Voor een verpleegster, die naar
later bleek ook haar onwettig
kind in deze psychiatrische in
stelling verzorgde, stond het
van meet af aan vast: wat er ook
gebeurt, ze laat haar werk niet
in de steek. Eli Asser en zijn toe
komstige vrouw Eefje pakten na
een kwellende tweestrijd wel
hun biezen.
Zijn jongste stuk Aan de voor
avond handelt over dit drama in
Het Apeldoornsche Bos. Er zijn
verscheidene (auto-)biografi-
sche elementen in opgenomen,
maar Eli Asser beklemtoont dat
het geen documentair drama is.
,,Waar gebeurde feiten en fictie
heb ik op een theater- technisch
verantwoorde manier ver
mengd."
Rembrandt
Het heeft lang geduurd, alvo
rens hij zich over die afschuwe
lijke ervaringen publiekelijk
heeft willen en kunnen uitlaten.
Het begon met een radio-inter
view met Ischa Meijer. Regis
seur Joanna Bilska van het
voormalige Haarlems Toneel
spoorde hem vervolgens aan om
over zijn belevenissen in die pe
riode een stuk te maken. Na lang
aarzelen en moeizaam schrijven
ging in 1995 'Rembrandt was
mijn buurman' bij dat gezel
schap in première met Ton Lutz
en diens vrouw Ann Hasekamp
in de centrale rollen. De titel
sloeg zowel op het geboortehuis
van Eli Asser als die van Rem
brandt: allebei zijn ze in de
buurt van de Jodenhouttuinen
en het Waterlooplein ter wereld
gekomen.
De hoofdpersonen Mathieu Ver-
doner en zijn vrouw Eefje waren
feitelijk dezelfde als die in Aan
de vooravond. Alleen vijftig
jaar ouder. In 'Rembrandt was
mijn buurman' is Mathieu een
succesvolle architect die een au
to-ongeluk krijgt. Hij geraakt in
een soortgelijke crisis als toen
hij uit de inrichting wegvlucht
te.
Hij en zijn vrouw waren begin
twintigers toen Nederland be
vrijd werd. Een leuke en onbe
vangen tienertijd hebben ze am
per gekend. Die achterstand
wilden ze met volle teugen inha
len. ,,We gingen veel uit en al
hadden we nauwelijks geld we
gingen dikwijls op reis naar bij
voorbeeld Saint-Tropez. We
werden zelfs op een keer kampi
oen tango-dansen in Italië. De
zucht om te overleven in de oor
log zette zich op die uitbundige
manier voort, maar ook in een
grote werklust. We wilden bo
vendien al snel kinderen heb
ben. Ook dat sproot voort uit de
drang om te blijven voortbe
staan. We hadden de herinne
ring aan die ellende in de oorlog
dus bewust en onbewust wegge
stopt."
Ali Asser genoot al gauw grote
populariteit met het schrijven
van komedies, waarondereen
bewerking van het momenteel
weer opgevoerde 'Potasch en
Perlemoer'. Voor zijn humoris
tische tv-series als 'Het schaap
met vijf poten' waarin behalve
hijzelf ook Leen Jongewaard en
Adèle Bloemendaal in mee
speelden, bleef in de jaren ze
ventig menigeen thuis. Hij was
de geestelijke vader van de
orgelman Willem Parel, die ca
baretier Wim Sonneveld tot in
brede lagen van de bevolking
geliefd maakte.
Hij schreef voor en trad samen
op met publiekslievelingen als
Ko van Dijk, Johan Kaart en
Conny Stuart. In die tijd was het
voor hem en Eefje een vrolijke
boel op en rond het Amsterdam
se Leidseplein temidden van het
artistieke wereldje. „Het zal
niet de eerste keer zijn, dat we
na een nacht doorhalen in de
vroege morgen thuiskwamen."
Humor bezit de nu 78-jarige Eli
Asser van nature. Noch de oor
log, noch de hartaanval in 1986
die hem op het randje van de
dood bracht, heeft zijn zonnige
aard versomberd.
Ongehoorzaamheid
De vlucht uit het gesticht heeft
hem wel in gewetensnood ge
bracht. „Ik was de deserteur. Tot
op de dag van vandaag kamp ik
met de vraag of het wel juist
was, wat we toen gedaan heb
ben. Aan de andere kant was het
ook een daad van verzet: weige
ren de bevelen van de vijand te
gehoorzamen om mee naar Po
len te gaan."
Aan de vooravond: donderdag
7 dec. om 20 uur in Zuidlandthe-
ater Terneuzen.
woensdag 6 december 2000
Ze staan nog steeds versteld van hun eigen succes. Van de
eerste cd hoopte het Vlaamse trio Laïs twee- tot vijfduizend
exemplaren te slijten. „Er is geen folkgroep die zoveel ver
koopt", zegt zangeres Jorunn Bauweraerts. „Maar als meest
ambitieuze van de drie heb ik daar altijd op gehoopt en ook
een beetje op gerekend. Vijfduizend was wel het absolute
maximum. Dus niemand van ons had verwacht dat we in Bel
gië alleen al vijftigduizend exemplaren zouden verkopen."
Het onlangs verschenen tweede album Dorothea kan het
succes van de eersteling wel eens overtreffen. In Nederland is
dat al gebeurd. En dat terwijl een uitgebreide theatertour
nee, die de groep vrijdag naar het Zuidlandtheater in Ter-
neuzen brengt, nog maar net is begonnen.
door Ernst Jan Rozendaal
Laïs is dan ook geen gewone
folkgroep. In het Welsh bete
kent het woord waaraan de
groep haar naam ontleent stem,
in het oud-Germaans staat het
voor lied. Het is tevens een ver
wijzing naar de lais van Marie
de France, middeleeuwse trou
badoursliederen met een eroti
sche strekking. Alles draait om
de driestemmige zang van Bau
weraerts, Annelies Brosens en
Nathalie Delcroix. Werd die
aanvankelijk vooral a capella
gebracht, op het nieuwe album
Dorothea is de zang geïnte
greerd in muziek die zich be
weegt tussen volksmuziek, pop,
jazz en klassiek.
Drums, percussie en de ritmi
sche presentatie van de drie
zangeressen zorgen voor een ui
terst swingend geheel, terwijl de
op middeleeuwse liederen geba
seerde teksten en de meerstem
migheid aansluiten bij een lan
ge traditie van polyfonie en
volksmuziek.
De veelzijdigheid van de dames
uit Kalmthout wordt nog on
derstreept door de locaties waar
ze optreden. In 1996 (en op
nieuw in 1999) kregen ze het pu
bliek van het Folkfestival
Dranouter aan hun voeten -
evenals de daar ook optredende
countryzangeres Emmylou
Harris die hun zang vergeleek
met 'engelenstemmen' - maar
hetzelfde presteerden ze vorig
jaar op Lowlands en dit jaar op
Pinkpop en Rock Werchter.
Succes
„We hebben al heel wat theorie-
en gehoord om ons succes in de
folk- en popwereld te verkla
ren", vertelt Bauweraerts. „Ik
weet niet precies waaraan het
ligt, We brengen natuurlijk een
bijzonder genre muziek, iets
wat je niet iedere dag hoort,
maar dat zou net zo goed het
succes kunnen tegenhouden.
Jorunn Bauweraerts, Annelies Brosens en Nathalie Delcroix (vlnr) - samen Laïs - brengen meerstemmige folk gebaseerd op
teksten van middeleeuwse liederen.
Blijkbaar is er behoefte aan mu
ziek van vroeger gecombineerd
met muziek van nu. Dat we drie
jonge vrouwen zijn, zal ook
meespelen. Hoe je het ook draait
of keert, dat heeft invloed. We
zijn heel jong begonnen, Anne
lies was veertien en ik ook. We
zijn dus echte vriendinnen, niet
een groep die is samengesteld
door een manager of een platen
maatschappij. Dat stralen we
uit. En ja, tenslotte hoop ik na
tuurlijk dat de kwaliteit van on
ze muziek de doorslag geeft,
maar het is zo stom om van jezelf
te zeggen dat je goed bent.
Bauweraerts is opgegroeid met
folkmuziek. Haar vader speelde
doedelzak en vanaf haar negen
de ging ze vaak mee naar con
certen. Door hun samenwerking
met de folkgroep Kadril - die
ook de begeleiding op de eerste
Laïs-cd verzorgde - maakten de
drie zangeressen kennis met een
repertoire van liedjes gebaseerd
op oude teksten. „Bijna nie
mand doet dat, terwijl die tek
sten toch echt iets te vertellen
hebben. Het draait bij ons niet
om persoonlijke ontboezemin
gen. Wij voelen ons vertellers
van oude verhalen. Ik ben voort
durend op zoek naar liedboe
ken. Een paar dagen geleden
traden we op in Den Bosch, daar
heb ik er weer vijf gevondenDie
boekjes kosten drie keer niks. Je
vindt ze in een kringloopwinkel
of een tweedehands boeken
zaak. Voor hetzelfde geld gaan
ze verloren. Over twintig jaar
zou je die liedjes dan nergens
meer kunnen vinden, nu hebben
wij ze nieuw leven ingeblazen.
Aan de strekking van de oude
teksten veranderen we niet veel,
het is wel regelmatig zo dat we
op een lied van vijfentwintig
strofen stuiten. Daar halen we
wat uit en we maken ze ver
staanbaar. We zijn meisjes van
nu, we doen niet alsof we in de
Middeleeuwen leven."
„Die oude teksten zijn vaak ero
tisch geïnspireerd, of ze gaan
over geweld en gruwelijkheden.
Er waren vroeger natuurlijk
geen soapseries. Ik denk dat de
troubadours en minstreels des
tijds die functie vervulden. Ze
trokken van dorp naar dorp om
al zingend dingen te vertellen en
het moest natuurlijk wel boei
end blijven.
Gruwelijke dingen
Wat ik zo fantastisch vind, is dat
in verbloemend taalgebruik al
lerlei gruwelijke dingen worden
verteld. Het lied '(houd uw)
Kanneke' gaat over een meisje
dat wordt verkracht. Maar wat
zegt de tekst? Niet 'Hij ver
krachtte haar', maar: Hij drukte
ze neder in het groene gras, bij
nachte, bij nachte. En: Als hij
zijn willeken had gedaan. En
het kanneke is natuurlijk ook
niet zomaar een kanneke. Die
dualiteit vind ik heel mooi en
poëtisch Het zijn liederen vol
symboliek."
Overigens bedient Laïs zich niet
alleen van het Nederlands,
maar (onder meer) ook van het
Frans, het Portugees en het
Fins. Bauweraerts: „We treden
regelmatig op in Italië en Span
je. Daar begrijpen ze helemaal
niets van wat we zingen, maar
het publiek is er even enthousi
ast als in Nederland of België.
Hier is zo'n Finse tekst geen be
zwaar. Die hebben we gekozen
omdat we graag met klank spe
len. Dat is het magische van mu
ziek. Mensen vallen ook gewoon
voor de sfeer, de driestemmig
heid en het feit dat we ons hele
maal geven op het podium."
Concert Laïs: vrijdag 8 decem
ber, Zuidlandtheater Terneu
zen. Aanvang: 20 uur.
Voorts: 74 dec. Tilburg, 013; 16
dec. Spijkenisse, CC De Stoep;
17 dec. Papendrecht, Theater
De Willem; 20 dec. Breda, Chas-
sé Theater.
De cast van Aan de vooravond (vlnr): Rop Verheijen, Smadar
Monsinos, Pauline Greidanus en Stijn Westenend; op de achter
grond Gees Linnebank. foto Joris van Bennekom
Brigitte Kaandorp heeft in de film Babs slechts een paar geestige momenten.
Babs is de titel van een muzikale filmkomedie en tevens de
naam van de 35-jarige vrouw die het hoofdpersonage is. Ca
baretière Brigitte Kaandorp speelt Babs en tevens de rol van
haar rivale Karla in het gevecht om de amoureuze gunsten
van een maffiabaas die Juan Carlos heet en onder verdenking
komt te staan van moord. De film is geregisseerd door Irma
Achten, geproduceerd door Kees Kasander en gaat deze
week in Vlissingen in première.
door Pieter van Lierop
Een maand of zeven geleden
werden particuliere investeer
ders in brochures van Arteco
Filmfinancing B.V. tot likke
baarden gebracht met de
voorspiegeling dat Babs was
voorbestemd om net zo'n pu-
bliekskraker te worden als
Filmpje, Abeltje en Kruimeltje.
Het lijkt erop dat de investeer
ders van een koude kermis thuis
gaan komen, want het eindre
sultaat biedt bitter weinig om
warm voor te lopen. Het was ook
weinig pretentieus bedoeld na
tuurlijk, niet meer dan een ve
derlichte malle romance. Maar
dan had het nog wel met enige
zorg gemaakt kunnen worden,
toch? Het verhaal is een Asse
poester-variant. Als ongehuw
de maar vrolijke moeder van een
schattig meisje, wacht Babs nog
steeds op de ware Jacob. Ze
vindt een schoen. De rechtmati
ge eigenaar blijkt Juan Carlos,
een j oviale maffioso (Michel van
Dousselaere) die eigenlijk al be
zig is het commando (over een
verder onzichtbaar blijvende
bende) over te dragen aan zijn
eerste assistent, Citroen gehe
ten. Deze penose-jongen wordt
met slaapwandelend gemak ge
speeld door Robert Löwe, zon
der wie geen Nederlandse film
meer gemaakt schijnt te kunnen
worden.
Onschuld
Babs en haar prins der misdaad
kunnen het uitstekend met el
kaar vinden, maar tijdens hun
eerste avondje stappen wordt de
vrijer opgepakt op verdenking
van moord op een meisje dat
vroeger voor hem had gewerkt.
Babs blijft geloven in zijn on
schuld, totdat de politie zeer be
zwarend fotomateriaal in han
den krijgt gespeeld door Karla,
de door Juan Carlos versmade
zus van Citroen. Babs wil bre
ken met haar gangster. Want
van een moordenaar kun je niet
houden, zegt ze, terwijl ze zich
nooit eerder had afgevraagd
waarmee hij eigenlijk zijn geld
verdiende. Maar net op tijd ont
dekt onze heldin dat die foto's
niet kloppen. En dan komt het
toch nog goed in dit verhaal dat
verder niks heeft mee te delen
over wie dan wél de moord heeft
gepleegd en over wat het dode
meisje in Juan Carlos' verleden
heeft betekend. Want wat
maakt het ook allemaal uit in
een verhaal dat eigenlijk alleen
maar een liedjescarrousel hoeft
te zijn?
Kaandorp heeft een paar geesti
ge momenten, in vooral haar
gedaante als Karla (lekker ordi
nair, zonnebankbruin,
geblondeerd, make-up als een
verjaarstaart) terwijl ook de ze
venjarige Naomi Colombaioni
nog wel eens op de lachspieren
wil werken wanneer zij teksten
in de mond gelegd krijgt als:
„Mijn moeder vindt dat ze te
lange schaamlippen heeft."
Maar het valt niet meer om die
negen wezenloze liedjes te ver
stouwen, die merendeels zijn
geschreven door Irma Achten,
met muziek van Bolland Bol
land. Er zit ook een gastnum-
mertje van Lee Towers bij.
Erger is dat de film er zo rot uit
ziet. Waarom ook al weer had de
Nederlandse overheid zich door
de producentenlobby laten
overhalen tot die speciale facili
teiten voor particuliere film-in
vesteerders die de fiscus inmid
dels een half miljard gulden aan
inkomsten hebben gekost? Om
dat het Nederlands publiek de
neiging heeft om Nederlandse
films ongezien te laten, aange
zien onze budgetten niet kun
nen opboksen tegen die van de
buitenlandse concurrentie,
waardoor onze films er in verge-
lijking te armoedig uitzien.
Meer geld zou resulteren in meer
artistieke kwaliteit.
En wat komt er dan uit de bus en
nog wel met het speciale keur
merk van het door de overheid
ingestelde bemiddelingsbureau
Film Investeerders Nederland?
Babs! Een film met schiftende
kleuren, onrustig voor je ogen,
geen seconde scherp.
Babs draait in Cine City
Vlissingen.
