Kieswet maakt Israël stuurloos
PZC
Escalatie dreigt in Ivoorkust
Duizenden Russen
zitten in de kou
door energiecrisis
Henck Arron leidde
Suriname naar de
onafhankelij kheid
Systeem van directe verkiezing premier veroorzaakt grote problemen
5 december 1950
van onze redactie buitenland
Een dag voor de officiële
herdenking van 25 jaar
onafhankelijkheid van Suri
name op 25 november kreeg
de gisteren in Nederland
overleden Henck Arron nog
de hoogste staatsonderschei
ding.
Kort daarvoor werd hij door
de regering-Venetiaan be
noemd als lid van een com
missie die de schulden van
Suriname moet inventarise
ren.
Arron gaat de geschiedenis
in als de jongste premier die
Suriname ooit heeft gehad,
maar ook als de eerste rege
ringsleider van de republiek
Suriname. Hij overleed op de
verjaardag van zijn echtge
note. Arron zou op 9 decem
ber in Nederland gehuldigd
worden door (voormalige)
landgenoten 'voor alles wat
hij voor Suriname betekend
heeft en betekent'. Ook de
NPS-afdeling Nederland,
zijn politieke partij, zou hem
enkele dagen daarna huldi
gen.
Arron vertrok in 1956 naar
Nederland nadat hij de mid
delbare schoolopleiding in
Suriname had afgerond. Hij
volgde een studie internatio
naal bankwezen en werkte
enkele jaren bij de Amster
damse Bank. In 1963, terug
in Suriname, werd hij be
noemd tot onderdirecteur
van de Volkscrediet Bank,
VCB.
Parlement
Vanaf 1963 was Arron, die
twee jaar eerder als
bestuurslid tot de creoolse
politieke partij NPS was toe
getreden, lid van het parle
ment, de Staten van Surina
me. Die functie bleef hij
vervullen tot 1973, toen hij
na algemene verkiezingen
premier werd. Op 15 februari
1974 kondigde hij aan dat
Suriname 'ultimo 1975' on
afhankelijk zou worden van
Nederland. Hij leidde Suri
name uiteindelijk de onaf
hankelijkheid in, hoewel een
groot deel van de hindoesta-
nen onder aanvoering van de
huidige parlementsvoorzit
ter Lachmon daar weinig
voor voelden. Lachmon
draaide uiteindelijk bij
Een ambitieus economisch
programma kwam onder
aanvoering van Arron na
1975 niet van de grond. De
premier schortte door hem
toezegde verkiezingen op. In
1977 kwam het toch tot een
stembusgang. Daarbij won
Arrons NPS. De politicus
werd vervolgens beticht van
fraude. Zijn regering kwam
onder druk te staan; beschul
digingen over corruptie wa
ren niet van de lucht.
Gevangen
Arron werd na de militaire
coup van 1980 onder aanvoe
ring van Dési Bouterse gear
resteerd en zat enkele maan
den onschuldig in het
gevang.
Bij het herstel van de demo
cratie in de voormalige Ne
derlandse kolonie speelde
Arron een belangrijke i'ol. Na
de verkiezingen van 1987
werd hij vice-president, een
functie die hij bekleedde tot
de zogenaamde telefooncoup
van 1990. Op 24 december
van dat jaar stuurde de mili
tairen de regering-Shankar
met een telefoontje naar
huis. ANP
Henck Arron
dinsdag 5 december 2000
door Ad Bloemendaal
Zoals het er nu naar uit ziet,
gaat Israël volgend voorjaar
naar de stembus. Tijd genoeg
om de Kieswet, die voorziet in
de directe verkiezing van de mi
nister-president, te veranderen.
De huidige regeling is welis
waar in 1996 pas van kracht ge
worden, maar velen menen dat
de dynamiek van de Israëlische
democratie nu alweer een aan
passing verlangt. Dat wil zeg
gen: ze willen terug naar het ou
de systeem.
Voorstanders van die omge
keerde revolutie zeggen al de
steun te hebben vergaard van 61
van de 120 Knessetleden. Vol
gens de bestaande wet is dat ge
noeg. Maar of het er echt van
komt, is de vraag. Politieke
zwaargewichten als oud-pre
mier Netanyahu en de leiders
van de religieuze partij Shas
maken zich klaar om de strijd
aan te binden met iedereen die
de bestaande wetgeving wil wij
zigen. Want behalve een staat
kundig instrument, is een Kies
wet ook een manier om politieke
macht te verwerven. Sommige
partijen zijn gebaat bij het hui
dige, andere bij het oude sys
teem.
Tot de verkiezingen van 1996
had Israël een parlementair sys
teem dat veel overeenkomsten
vertoonde met het Nederlandse.
Na de verkiezingsdag bepaalde
het staatshoofd, na overleg met
de partijleiders, welke politicus
naar zijn inzicht de beste kan
sen had een coalitieregering te
vormen. In de regel, maar niet
noodzakelijk, was dat de aan
voerder van de grootste fractie
in de Knesset. Mislukte diens
formatiepoging, dan kreeg een
ander de kans.
Koehandel
Kabinetsformaties waren vaak
moeizame en langdurige aange
legenheden. Bovendien lever
den ze het voor tere Israëlische
zielen kwetsende schouwspel
op van politieke koehandel, af
persing en het letterlijk opko
pen van de steun van kleine, et
nisch of religieus georiënteerde
partijen.
Dat zou allemaal veranderen
door een in 1992 aanvaai'de en
in 1996 voor het eerst aan de
praktijk getoetste wet voor de
directe verkiezing van de minis
ter-president. Voortaan kregen
de kiezers twee stemmen. Een
ex-van moesten ze uitbrengen op
de premierskandidaat van hun
keuze, de andere op een politie
ke partij.
Wie aan het hoofd van de rege
ring zou staan, was vanaf dat
moment duidelijk en volgens de
voorstanders hoefde de kabi-
netsfox-mateur niet langer naar
steun te hengelen. Bij gebrek
aan alternatief zouden de par
tijen immers staan te dringen
om tot zijn regering te worden
toegelaten.
Maar het ei van Columbus bleek
weinig meer dan een lege dop.
Sinds 1996 zijn de regeringen ex-
niet stabieler op geworden, vol
gens de tegenstanders van het
systeem zelfs minder stabiel.
Want wat deden de kiezers met
hun twee stemmen? In 1996
hadden ze de keuze tussen op
positieleider Netanyahu van de
Likoed en de zittende premier,
Simon Peres van de Arbeiders
partij. Ze brachten op een van
beiden hun stem uit, in de x-egel
op basis van hun opvattingen
over het vredesproces. Met de
andere stem steunden ze een
partij die hun directe etnische,
religieuze of culturele belangen
vertegen woox'digde.
Terugval
Het zelfde patroon herhaalde
zich in 1999, toen de strijd ging
tussen px-emier Netanyahu en
oppositieleider Bax-ak. Het ver
klaart de spectaculaire gx-oei
van vooral Shas, de Russische
immigx-antenpartijen en de 'or-
thodox-seculiex-e' Shinui, maar
ook de catastrofale terugval van
de Arbeiderspartij en de Li
koed. Ehud Barak behaalde vo
rig jaar mei een klinkende over
winning op Netanyahu, maar
het aantal Knessetleden dat
hem als vanzelfsprekend steunt
is armetierig klein.
In een presidentieel systeem is
dat geen bezwaar - in Amerika
kan een Democratische presi
dent heel goed leven met een Re
publikeinse meerderheid in het
Congres - maar Isx-aël was en is
een parlementaire democratie.
Geen px-emier kan er behoorlijk
uit de voeten met een minder
De Arbeiderspartij-politici Simon Peres (r) en Ehud Barak zijn het met elkaar oneens over het systeem van de direct verkozen premier.
foto AP
heidscoalitie, zoals Barak sinds
juli heeft ondervonden.
Simon Pex-es omschreef gisteren
zijn bezwaren tegen het 'twee-
stemmensysteem' als volgt: „We
hebben een eind gemaakt aan
het parlement en we hebben een
eind gemaakt aan de minister
president. Want als burgers
twee stemmen mogen uitbren
gen, kiezen ze met de eerste voor
de premier en met de tweede te
gen hem. Het gevolg is dat er
niemand meer is die besluiten
kan nemen en keuzes kan ma
ken. Het parlement omdat het
machteloos is en de px-emier om
dat hij geen meerderheid in het
parlement heeft.
Vastgelopen
Voor het veranderen van de hui
dige wet is de steun nodig van 61
van de hondei'dtwintig Knes
setleden. Al een paar jaar gele
den heeft het parlement het te
rugdraaien van de situatie in
een eerste stemming aanvaard.
Daarna is de zaak vastgelopen.
Tegenstanders van het huidige
systeem willen het ontwerp
voor het eind van de maand voor
de tweede maal in stemming
brengen; er zijn drie stemmin
gen vereist.
De vraag is wie er zullen win
nen: Shas en andere partijen die
belang hebben bij het huidige
systeem, of de Likoed en de Ar-
beidei'spartijdie er in hun eigen
belang van af willen? Netanya
hu en Barak nemen binnen hun
partijen een minderheidspositie
in. Beiden zijn voorstander van
het huidige systeem. Netanyahu
is al bezig Knessetleden ertoe te
bewegen hun steun aan het wij
zigingsvoorstel te onthouden.
Torpederen
De kwestie kan nog alle kanten
op en het valt zelfs niet uit te
sluiten dat partijen die hun toe
komst somber inzien, zullen
proberen het voorstel voor het
houden van vex-vroegde verkie
zingen alsnog te torpederen.
Want ook daarvoor is nog een
tweede en derde stemming ver
eist. GPD
door Frank Hendrickx
Door een energiecrisis in
Ruslands Verre Oosten zit
ten dagelijks bijna zestigdui
zend mensen in de kou. De tem
peraturen zijn al tot min zestien
graden Celsius gezakt, maar he
le dorpen in Siberië moeten het
zonder verwarming stellen.
Het energiesysteem is hopeloos
verouderd en energiebedrijven
hebben voor miljoenen roebels
aan onbetaalde rekeningen.
„Een schande", constateert pre
sident Poetin.
Russische televisiestation ver
tonen bijna dagelijks beelden
van verkleumde landgenoten.
In kinderziekenhuizen liggen de
patiëntjes met dikke jassen en
broeken in bed. Ax-tsen klagen
dat ze niet eens het medisch rap
port kunnen bijhouden omdat
de inkt in hun pen bevriest.
Scholen zijn wegens de kou
gesloten en gepensioneex-den
verkleumen in huh wonxng.
Wegblokkades en woedende
protesten hebben vooralsnog
weinig uitgehaald.
De energiecrisis is in Rusland
een jaarlijks terugkerend ver
schijnsel. In de jaren tachtig
werd voor het laatst geïnves
teerd in het enex-giesysteem. De
helft van de infra structuur is al
afgeschreven, terwijl een deel
zelfs dateert van voor de Russi
sche Revolutie. Volgens de Rus
sische energiemonopolist UES
(Verenigde Energie Systemen) is
op korte termijn voor dertig mil
jard dollar aan investeringen
nodig, meer dan het jaarlijkse
Russische budget. „De Russi
sche enex-giesector, haar tech
nologie en de staat van de infra-
stx'uctuur zijn een ramp", aldus
UES-baas en oud-premier Ana
toli Tsjoebais.
Rekeningen
De wijze waarop de energie
voorziening is georganiseerd,
blijkt hopeloos inefficiënt, Vol
gens Tsjoebais heeft het verou-
derde systeem 25 keer meer
energie nodig dan de systemen
in Europa. UES levert energie
aan lokale distributeux's die op
hun beurt weer energie levei-en
aan de consumenten, veelal lo
kale overheden. Veel afnemers
weigeren echter te betalen,
waardoor de lokale distribu
teurs hun rekeningen niet kun
nen voldoen. In het verleden
werden veel problemen verhuld
doox-dat de drie schakels in de
keten elkaar betaalden met
schuldbewijzen.
Onder leiding van Tsjoebais
wordt nu bij wanbetalei's de
kraan genadeloos dicht ge
draaid. Het heeft tot gevolg dat
Tsjoebais in Rusland de kop van
jut is.
Vice-minister van Energie Vic
tor Koedrjabij pleitte er dit
weekeinde voor dat de staat de
energievoorziening weer in
handen neemt. „We hebben
geen financieel gezond bedrijf
nodig, we hebben een bedrijf
nodig dat voorziet in de behoef
te van de bevolking." De Russi
sche ombudsman voor mensen
rechten, Oleg Mironov, stelde
voor dat in de Russische grond
wet het recht op energie wordt
opgenomen „Je mag van mij ook
het recht op bx-aadworst opne
men, maar ik heb geld nodig om
grondstoffen te kopen", rea
geerde Tsjoebais cynisch.
Concurrentie
De Russische regering heeft
aangekondigd volgend jaar een
hervorming van de Russische
energievoorziening door te voe
ren. Tsjoebais stelt voor de
markt volledig te dereguleren.
Hij wil monopolist UES in stuk
ken hakken en grote gedeeltes
verkopen. De nieuwe bedrijven
moeten met elkaar concurreren
op een open energiemarkt. De
afnemers moeten daar kunnen
'shoppen' voor de beste leveran
cier.
Het meer liberale gedeelte van
de Russische regering zou posi
tief staan tegenover deze plan
nen. Maar de conservatieven
pleiten voor een renationalisa
tie. Volgens hen is vooruitstre
vende hervorming gedoemd te
mislukken. Er zijn geen be-
trouwbare partijen en de afne
mers verkeren in voortdurende
financiële nood. Bovendien
staan de buitenlandse aandeel
houders van UES, die gezamen
lijk een belang van ruim dertig
procent hebben, afkerig tegen
over de opdeling. Ze vrezen dat
de Russen elkaar de beste stuk
ken toeschuiven, terwijl de bui
tenlanders het met de mindere
gedeeltes moeten doen.
De mogelijke heivormingen ko
men deze winter in elk geval te
laat. In het gewest Primorski
Kraj in het uiterste zuidoosten
van Rusland zitten bijna zestig
duizend mensen in onverwax-m-
de woningen. GPD
door Eelco van der Linden
Ivoorkust is een stap verwij
derd van een burgeroorlog.
De uitsluiting van de belang
rijkste oppositieleider van
deelname aan de parlements
verkiezingen, aanstaande
zondag, was nou net wat het
land niet kon gebruiken na de
grotesk en bloedig verlopen
presidentsverkiezingen in ok
tober. De angst is bovendien
groot dat het door etnische en
religieuze haat gevoede con
flict overslaat naar de buur
landen.
De wereld reageerde afgelo
pen weekeinde verontwaar
digd op het besluit van het
Hooggerechtshof om Alassane
Ouattara, de leider van de re
publikeinse partij RDR, ex-
premier en voormalig topman
van het Internationale Mone
taire Fonds (IMF) het recht te
ontzeggen deel te nemen aan
de verkiezingen. Het hof gaf de
vraagtekens over het Ivori-
aanse gehalte van Ouattax-a's
ouders op als reden om de poli
ticus te weren. Onlangs nog
was Ouattara, een moslim uit
het noorden, door de kiescom
missie verteld dat hij wel dege
lijk was toegelaten.
Ouattara heeft zijn voorzich
tigheid van de afgelopen we
ken laten varen. Hij riep afge
lopen weekeinde zijn aanhang
op de verkiezingen - opnieuw -
te boycotten en massaal de
straat op te gaan. Aan die op
roep gaven gisteren enkele
duizenden aanhangei'S gehoor.
Waarnemers voorspellen een
chaos en een nieuw ingrijpen
door de militairen. „Het land
is definitief op de doodlopende
weg beland", zegt de Ameri
kaanse zakenman Judson
Wells, die in Abidjan een han
delsonderneming heeft. „Het
recht functioneert al lang niet
meer, net als de banken en de
rest van de economie. Dat is
zuur, want Ivoorkust was de
vreedzame, economische
grootmacht van de regio."
President Mbeki van Zuid-
Afrika, VN-secretaris Kofi
Annan (zelf afkomstig uit
buurland Ghana) en ook de
Europese Unie veroordeelden
de gang van zaken scherp. De
EU, dus ook Frankrijk, de
vroegere koloniale moeder
met nog steeds enoiTne belan
gen in het land, besloot geen
internationale waarnemei-s
naar de verkiezingen te sturen
en schortte de beloofde finan
ciële hulp op.
Annan had zich al eerder ne-
Oppositieleider Ouattara (links) liet zich in oktober nog lachend fotograferen met president Gbag-
bo. Na afwijzing van Ouattara als kandidaat voor de parlementsverkiezingen in Ivoorkust sloeg de
stemming echter om. foto Jean-PhiliDDe Ksiazek/EPA
gatief uitgelaten over het ge
drag van de nieuwe president,
Laurent Gbagbo. De secreta
ris-generaal riep hem op nieu
we en dit keer eerlijke (presi-
dents)vei*kiezingen te houden.
De rol van de oude socialist
Gbagbo, die ruim twintig jaar
oppositie voerde tegen de par
tij van de in 1993 overleden
'vader des vaderlands' Felix
Houphouet-Boigny, is ex
treem dubbel. Hij ilep zichzelf
eind oktober uit tot president,
nadat een volksopstand gene-
raal Guei had verjaagd.
Guei, pleger van een coup een
jaar geleden, had de verkiezin
gen uitgeschreven waaraan
hijzelf en verder alleen Gbag
bo hadden mogen meedoen.
Alle belangrijke kandidaten,
onder wie de grote kanshebber
Ouattara, werden geboycot op
grond van etnische motieven.
Zij riepen, op hun beurt de ver
kiezingen te boycotten.
Toen Guei zich tot winnaar
uitriep, ondanks de duidelijke
voorsprong van Gbagbo, ging
Gbagbo's aanhang aangevuld
met anderen die geloofden in
de terugkeer van de democra
tie, de straat op. Guei nam de
benen, maar al snel werd dui
delijk dat Gbagbo zijn makke
lijk verkregen overwinning
niet wilde afstaan. Daarop
gingen de aanhangers van Ou-
attara de straat op. Bij de ge
vechten kwamen tweehon
derd mensen om het leven;
sommigen houden het trou
wens op het dubbele.
Het geweld hield op, toen Ou
attara daartoe opriep. Het leek
hem wijs zich te concentreren
op de parlementsverkiezingen
om vervolgens te kunnen aan
tonen hoe groot wei-kelijk zijn
electoi-aat is. Gbagbo van zijn
kant zei zich in te zetten voor
verbroedering en zijn oude
ideaal: een goed functioneren
de meerpartijendemocratie.
Beiden ontmoetten elkaar en
werden zelfs lachend en elkaar
omarmend gefotografeex-d.
Demonen
Gbagbo presenteert zich nog
steeds als het nieuwe i-edelijke
gezicht van Ivoorkust, maar
tegelijk wakkert hij bewust et
nische haat aan. In pro-Gbag-
bo kranten worden de moslims
uit het noorden als demonen
aangeduid. Bij een herden
kingsbijeenkomst voor de do
den die vielen tijdens het post-
electorale geweld, dx-eigden de
aanhangers van Gbagbo, die
vooral afkomstig zijn uit het
christelijke zuiden en westen,
de leden van de Mossis-stam te
vermoorden.
De Mossis bewonen het noor
delijke deel van Ivoorkust,
maar ook Noord-Ghana en
Burkina Faso. Uit dit laatste
foto Jean-Philippe Ksiazek/EPA
land zijn de afgelopen 35 jaar
de miljoenen gastarbeiders ge
haald voor de cacao- en koffie
plantages, dezelfde die Ivoor
kust relatief grote welvaail
hebben gebracht. Nu het eco
nomisch een stuk minder gaat
krijgen de immigranten de
schuld en het verzoek te ver
trekken. Ouattax-a's fout is dat
één van zijn ouders uit Burki
na afkomstig zou zijn.
Deze politiek kan de hele regio
ontwrichten. Dezelfde soort
noord-zuid-spanningen leven
in landen als Ghana, Togo en
Nigeria. Kurby Kandoro,
Mossis-lid en voorman van de
partij PNC die zich voorbereid
op de verkiezingen in Ghana
deze week, noemt de ontwik
kelingen in Ivoorkust 'levens
gevaarlijk'. „Er is niet veel
voor nodig om de haat naar
Ghana te laten overslaan.".
In Ghana ligt ook het politieke
en economische zwaartepunt
in het zuiden en in de centrale
i'egio, waar de Ashanti wonen.
„De Ashanti voelen zich supe
rieur", zegt Kandoro. Hij wil
niet denken aan de nog rede
lijk recente geschiedenis, toen
de Ashanti de Mossis als sla
ven verkochten aan onder
meer de Nederlanders. „Dat is
voorbij", zegt hij zacht. Maar
ook geeft hij direct toe dat ou
de haat makkelijk kan terug
keren. GPD
Regenval
De Bevelandse gemalen wer
ken op volle kracht. Er viel In
november honderd millimeter
water-. De akkers in de lage de
len van Zuid-Beveland zijn zo
doorweekt dat de paarden het
soms niet klaar spelen om de
bietenwagens van het land te
rijden.
Leugenmeter
Voor het eerst in de geschiede
nis van de Nederlandse recht
spraak woi-dt de leugenmeter
gebnaikt.
Dat gebeuxl op verzoek van de
verdediging van een Groes-
beekse wachtmeester, die bij
een smokkelzaak zou zijn be
trokken.
Grotkundigen
Vier jonge grotkundigen uit
Namen die zondag in Mont
Godinnes in een 120 meter die
pe grot waren afgedaald, wer
den plotseling verrast door een
"watermassa, die hen van de
buitenwereld afsloot. Een van
hen slaagde er na vele uren in
uit de spelonk te geraken en
hulp te halen. Na 24 uur afge
sloten te zijn konden de man
nen worden gered.
Sneeuw
Maandag heeft het in Zeeland
voor de eerste keer dit winter
seizoen flink gesneeuwd. Op
de Bevelanden lag' zelfs een
witte deken van tien centime
ter dik.
Uitgever:
J C. Boersema
Hoofdredactie:
A. L. Oosthoek
D. Bosscher (adjunct)
A L. Kroon (adjunct)
Centrale redactie:
Oostsouburgseweg 10
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Redactiefax: (0118) 470102
Vlissingen:
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
Tel. (0118) 484000
Fax. (0118)472404
Goes: Voorstad 22
Postbus 31
4460 AA Goes
Tel. (0113) 273000
Fax (0113) 273010
Terneuzen: Axelsestraat 16
Postbus 51
4530 AB Terneuzen
Tel. (0115)686000
Fax (0115)686009
Hulst: 's Gravenhofplein 4
4561 AJ Hulst
Tel. (0114) 373839
Fax. (0114) 373840
Zierikzee: Grachtweg 23a
Postbus 80
4300 AB Zierikzee
Tel (0111)454647
Fax. (0111)454659
Opening kantoren:
Maandag t/m vrijdag
van 8 00 tot 17.00 uur
Zierikzee en Hulst:
8.30-17 00 uur
Zaterdags in Vlissingen
van 8.00 tot 10.30 uur
Auteursrechten voorbehouden
Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener NV
Internet (http://www.pzc.nl):
Postbus 18
4380 AA Vlissingen
redactie: redactie@pzc.nl
exploitatie: internet@pzc.nl
Bezorgklachten:
0800 - 0231231 of maandag
t/m vrijdag: op de kantoren
gedurende de openingstijden;
zaterdags tot 13.30 uur:
op de kantoren door de klacht in te
spreken op de band of de
venwijzing op te volgen.
Overlijdensadvertenties:
tijdens kantooruren en
uitsluitend maandag-
t/m vrijdagavond van 20.30
tot 22.00 uur en zondagavond
van 20.00 tot 22.00 uur-
Tel. (0118) 484000.
Fax(0118)470100
Abonnementsprijzen
bij automatische incasso:
(tussen haakjes prijs met acceptgiro)
per maand, 36,70 (n.v.t
perkwartaal: 100,00 101.65)
per jaar 380,00 (ƒ381,65)
Voor toezending per post geldt
een toeslag.
Beëindiging van abonnementen
uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor
het einde van de betaalperiode.
Losse nummers:
maandag t/m vrijdag- 1,85 per stuk
zaterdag: 2,75 per stuk
Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW
Bankrelaties
ABN AMRO 47 70.65.597
Postbank 35.93.00
Advertenties
Alle advertentieopdrachten worden
uitgevoerd onder toepassing van
de algemene voorwaarden van
Uitgeverij PZC BV alsmede de
regelen voor het advertentiewezen.
Tarieven kunnen tijdens kantooruren
worden opgevraagd
bij de advertentieorderafdeling
Tel. 0118-484321
