Alpen zuchten onder wintersportgeweld PZC Jackie Kennedy was ooit koningin van Amerika Toerisme vernielt hooggebergte 29 zaterdag 2 december 2000 Tunnels, treinen, hogere liften, grotere pistes, massaal ge bruik van sneeuwkanonnen, alles moet kunnen om de winterspor ters, het liefst het hele jaar door, aan hun trekken te laten komen. Bergen en dorpen in de Alpen zuchten onder het geweld van zo'n 120 miljoen bezoekers per jaar, onder wie 1,1 miljoen Nederland se sneeuwliefhebbers. De toerist als geldbrenger... en vernieler. De internetpagina over de Oosten rijkse Stubai Gletsjer juicht: 'Binnenkort is het zover! De nieuwe zespersoons stoeltjeslift van Fernau gaat in bedrijf!Met de lift kunnen per uur 2400 mensen van het middensta tion op 2620 meter boven zeeniveau naar het bergstation op 3120 meter. Een 'perfecte carrousel' brengt de ski liefhebbers vervolgens op vijf glet sjers. Hintertux, aan de voet van de Tux Gletsjer, doet ('Nieuw nieuw nieuw nieuw, de nieuwe dimensie kond van de lancering van de 'glet sjerbus'. Deze hoogste 'tweebaans' gletsjerbus ter wereld telt 27 cabines met elk plaats voor 24 passagiers. Ca paciteit: 3000 mensen per uur. De gletsjers mogen door de opwar ming van de aarde in angstaanjagend tempo smelten, het weerhoudt de Al penlanden er niet van het ene na het andere wintersportproject ter hand te nemen. Het internationaal comité voor de bescherming van de Alpen, CIPRA, heeft becijferd dat er momen teel in het gebied 150 tot 200 projecten worden uitgevoerd voor uitbreiding van de faciliteiten voor skiën, lang laufen en andere sneeuwsporten. ,En dat terwijl het aantal toeristen uit bijvoorbeeld Duitsland daalt, en mensen minder tijd op de pistes door brengen omdat er steeds meer andere interessante dingen te doen zijn", stelt Peter Hasslacher, die zich bij de Oos tenrijkse organisatie Alpenverein be zighoudt met milieubescherming en planning. Hij verklaart de ongebrei delde groei uit de race om de toerist aan zich te binden..Iedereen kijkt naar elkaar. Komt er iets nieuws in Salzburg, dan moet Tirol ook wat. 'Wie is de beste?', daar gaat het om. Want anders gaan die toeristen mis schien wel naar Zwitserland." Twee jaar geleden verloren de Alpen verein en andere natuurbeschermers de slag om het behoud van het in Tirol gelegen natuurgebied Wilde Krimml. Na achttien jaar strijd mochten bull dozers de bergen in om het 5 0 0 hectare grote gebied, volgens de Alpenverein een van de weinige onaangetaste stukken in de Kitzbühel Alpen, ge schikt te maken voor wintersport. Kaalslag Kosten noch moeite worden gespaard om in de dalen en op de hellingen nieuwe wintersportlocaties te ont sluiten. Rijdend door wintersportge bieden in Oostenrijk valt op dat overal driftig wordt gebouwd. In elk plaatsje zijn bouwvakkers bezig nieuwe hotels te laten verrijzen en nieuwe kabelba nen aan te leggen. Dat gaat hand in hand met nieuwe elektriciteitsmas- ten, rioleringen, wegen en andere vor men van infrastructuur en tegelijker tijd kaalgeslagen hellingen. Met wervende folders worden de toeristen gelokt, liefst met hier en daar vignet jes vol slogans als 'nieuw', en 'super'. Eigenaresse Magdalena Segl van Sporthotel Alpenblick in Zeil am See, dat qua toerisme een tweeling vormt met het naburige skioord Kaprun, verkondigt vol trots: ,,We hebben het hele jaar sneeuw in dit gebied. In de zomer kunnen mensen op de gletsjer skiën. En als het seizoen op 1 decem ber begint, zorgen we er met kunst sneeuwmachines voor dat ook op an dere pistes elke dag kan worden geskied. Hoezo niet natuurlijk? Die sneeuw wordt net zo goed gemaakt van water. Drinkwater nog wel, me neer. Puur natuur en zo zuiver als het maar kan. Alle toerisme hier is er om dat de mensen erom vragen. En dus zorgen we ervoor dat ze hier in de Eu- ropa-Sportregio alle dagen met 54 ka belbanen en skiliften, plus een glet- sjertrein (die overigens door de tunnelramp in Kaprun voorlopig nog maanden buiten gebruik zal zijn) om hoog kunnen/' Brigitte Felzer werkt voor de VW van het tweeling-skioord Saalbach-Hin- terglemm, een half uurtje rijden van Zeil am See. Volgens haar barst het feest begin december los. Overal inhet berglandschap zijn hotels, kabelba nen en (onbesneeuwde) langlaufloi- pes en dito skipistes zichtbaar. Speci aal voor de enorme toeloop van toeristen is hier (zoals in wel meer ge bieden) in 1991 een meer dan één kilo meter lange tunnel door een berg- Het internationaal comité voor de bescherming van de Alpen, CIPRA, heeft becijferd dat er momenteel 150 tot 200 projecten worden uitgevoerd voor uitbreiding van de faciliteiten voor skiën, langlaufen en andere sneeuwsporten. foto GPD wand aangelegd. Daarmee is West- Hinterglemm stukken makkelijker bex-eikbaar. Ligt er met de start van het winter sportseizoen nog geen sneeuw, dan wordt die wel kunstmatig gemaakt om de gasten toch de pistes te kunnen schenken waar ze flink voor in de bui del moeten tasten. Felzer: „Elders hebben ze die apparaten ook. Dan móet je wel mee in de concurrentie slag. En wat maakt het nou uit of de sneeuw vanzelf valt of dat we een handje helpen?" Dode planten Het probleem van kunstmatige sneeuw is dat die vaak kouder is en een grotere dichtheid heeft dan het witte poeder van moeder natuur, stelt Matthias Rohrer, hoofd van de na tuurbeschermingsorganisatie Moun tain Wilderness in Zwitserland. „Die sneeuw ligt dichter op de planten en die gaan dood. Als de sneeuw weg is, blijft er alleen bruine aarde achter, en natuurlijk de ladingen afval, die door de wind worden verspreid." Voor het gebruik van sneeuwkanon nen is water nodig, dat soms door tun nels en pijpen moet worden aange voerd. En dat uitgerekend in de winter, als water schaars is. Rivieren in lager gelegen dorpen kunnen daar door droog komen te staan, zegt Peter Hasslacher. Bovendien kunnen ze vol gens hem vervuild raken, omdat in sommige landen geen verbod bestaat op het gebruik van chemicaliën bij de aanmaak van kunstsneeuw. Als de dooi inzet, belandt de gesmol ten kunstsneeuw met chemicaliën en al in de bergrivieren. „En dat zijn wel onze drinkwaterdepots." In de Alpen staan duizenden kunstsneeuwmachi nes. Zo telt alleen al Les Menuires in Frankrijk 315 sneeuwmachines om de skiërs ter wille te zijn. Het Oostenrij ks Saalbach-Hinterglemm presenteert op een skikaart trots bijna twintig geel gekleurde hellingen met 'Be- schneiungs-Anlage'. „Hier en daar een sneeuwkanon op kritieke punten, prima", vindt Joop Spijker, voorzitter van de Nederland se Milieugroep Alpen. „Maar het zijn er nu wel erg veel. En we hebben het over hele kwetsbare landschappen. Op dat soort hoogtes duurt hot hon derden jaren voor de natuur is her steld." Idylle Een status quo kent de wintersport branche niet. 'Méér-méér-méér' is het credo. Alleen al Zwitserland heeft vijftig grote projecten in wintersport gebieden op stapel staan, vertelt Rohrer van Mountain Wilderness ..De gletsjers worden kleiner, er is daardoor minder sneeuw en dus ko men er nieuwe skiliften die de mensen hoger brengen. Dat kost een heleboel geld en om al die investeringen er weer uit te krijgen, moeten de pistes langer open. Het liefst het hele jaar door Nieuwe pistes moeten ook bereikbaar zijn, wat de aanleg van nieuwe wegen betekent. De pogingen om toeristen ertoe over te halen niet met de auto de tocht naar de Alpen te laten reizen, slaan vooralsnog beperkt aan. Zo is volgens de ANWB sinds 1996 het aan tal Nederlanders dat met de auto gaat toegenomen en zal ruim zeventig pro cent van de wintersporters dit seizoen wederom niet per trein of bus reizen. De vervuiling, al groot door het vrachtverkeer, is navenant. Als straks de Mont-Blanctunnel weer opengaat, zal Chamonix ongetwijfeld weer vui lere lucht hebben dan Parijs. „De Al pen met de schone berglucht is een idylle die we hier in stand houden", al dus Spijker. „Sommige dalen zijn zo smaldat alle uitlaatgassen blijven hangen. Dan is de lucht alleen boven fris". De NMGA probeert door voor lichting mensen tot bewuster gedrag te bewegen „Reis met het openbaar vervoer, blijf binnen de piste, ga niet door de bossen skiën." De mens moet zich aanpassen aan de natuur en niet andersom, is de boodschap. Want door het intensieve gebruik van de Al pen trekken sporters er ook letterlijk een spoor van vernielingen. Chemicaliën waarmee de ski's worden bewerkt om sneller te gaan en om sneeuw ruller te maken tasten de bo dem aan, zegt Rohrer. Off-pisteskiërs (die graag buiten de geprepareerde skihellingen hun gang gaan) vernie len jonge boomaanplant. Dieren die in de bergen leven, halen het eind van de winter niet omdat ze de weinige ener gie die ze hebben verbruiken aan het vluchten voor toeristen. Volgens Rohrer zorgt in Zwitserland menig heli-skiër (die zich per helikop ter op anders onbereikbare bergpun ten laten afzetten) voor de voortijdige dood van onder meer gemzen, sneeuwhoenders en herten. Officieel mogen de helikopters alleen op 43 hiertoe aangewezen plaatsen skiërs afzetten. „Maar in de praktijk zijn er veel illegale landingen. Er is niemand die het controleert. Volgens officiële cijfers zijn er jaarlijks zo'n 27.000 vluchten. Ik denk dat het er nog veel meer zijn". In de drang naar 'Hoger, Verder, Gek ker' komt intussen ook heli-vissen, heli-duiken, heli-biken en heli-golfen op de gletsjers voor. Als je als top-of-the-bill-skioord an no 2000 mee wilt komen, is sneeuw, wat eettentjes en een dak boven je hoofd niet voldoende. Zie de werven de folder van het Oostenijkse Saal bach-Hinterglemm. dat zichzelf aan prijst als een heus 'skicircus'. Een duizelingwekkend aantal van negen tig pistes, met voor elk wat wils. Voor skiërs, langlaufers en snowboarders, of je nou gewoon relaxed naar bene den wilt of 'carving on the edge' (skiën op extra wendbare latten), hobbelige buckelpistes wilt nemen of halsbre kende toeren wilt uithalen op speciale stunthellingen en 'halfpipes' van sneeuw. Natuurlijk ontbreken ook de speciale racepistes voor snelheidsduivels niet en in de avonduren moeten rust en duisternis wijken voor compleet ver lichte pistes, bij voorkeur met muziek voor een onvervalste 'disco-op-lat- ten-sfeer'. De aanleg van nieuwighe den waar de toeristen om lijken te smeken - wie wil er nog ouderwets op twee latjes naar beneden op steeds de zelfde piste? - houdt in Saalbach-Hin terglemm niet op. Trots meldt de VW op een gelikte kaart vol sneeuwat- trac6.es de Spieleckkogel (1998 m.) en de Reiterkogel (1819 m.), twee com pleet nieuwe pistes. Volgens Peter Hasslacher moeten ook de sociale gevolgen van uitdijend massatoerisme niet worden onder schat. „In toeristengebieden worden nieuwe huizen gebouwd, maar de grond wordt dan zo duur dat dat voor jonge bewoners van zo'n dorp niet is op te brengen. Die worden gedwongen ergens anders te gaan wonen. Dat is sociaal en cultureel een groot verlies." Groene dorpen De toeristen i ndustrie beseft wel dat er een grens zit aan het ongebreideld consumeren van de Alpen en doet in meer of mindere mate pogingen duur zaam toerisme van de grond te krij gen. In Nederland is er het plan 'Win tersport 2005', waaraan onder meer het Nederlands Alpen Platforum, NS- travel, de ANWB en reisorganisatie Travel Unie meedoen. 'Auto uit, trein en bus in' is een belangrijk thema. Met de NS-Alpen Express kunnen toeris ten naar Oostenrijk en vandaar per shuttlebus naar de als proefgemeen- ten aangewezen dorpen Werfenweng of Badhof Gastein. In deze 'groene dorpen' staan bussen, met stroom aangedreven elektro-auto's en elek- tro-taxi 's de sporters ten dienste om verantwoord op pad te gaan. „De bagage, die voor mensen toch een barrière vormt om met het openbaar vervoer te reizen, wordt van deur tot deur vervoerd", aldus Marnix Viëtor, secretaris van het Alpen Platform. De inwoners van Werfenweng en Bad hof Gastein richten zich ook op ande re sectoren dan het toerisme. „Het is belangrijk traditionele beroepen in stand te houden. Zo hebben bergboe- ren een gegarandeerde afname van hun producten door restaurants. Het gaat om de meerwaarde aan rust en authenticiteit die wordt geboden. Dit is interessant voor een bepaald klan tensegment voor mensen die niet elke dag zo veel mogelijk pistekilometers zoeken." Simone van Driel en Ferdi Schrooten Tacqueline Bouvier Kennedy t) Onassis (1929-1994) blijft de Amerikanen en tot op zekere hoogte de wereld fascineren. Weduwe van president John F. Kennedy en van de Griekse scheepsmagnaat Aristoteles Onassis, moeder van John Jr. en Caroline. Zo vertegenwoordigt zij als geen ander zowel de droom als de nachtmerrie van de Kennedy-familie. Er is een nieuwe biografie van haar verschenen van de hand van de Britse historica Sarah Bradford, die eerder boeken schreef over prinses Gracia van Monaco en de Britse koningin. De titel van het boek zegt veel over de aanpak van de schrijf ster: Koningin van Amerika Zeker het eerste deel van het boek voert een Jacqueline ten tonele die alles is wat een konin gin moet zijn: mooi, intelligent, mysterieus, succesvol, tragisch en bovenal nobel In het tweede deel van het boek slaat dat beeld om, hoewel niet duidelijk is of de schrijfster dat heeft beoogd of dat de omstandigheden van wat tot dan toe haar heldin is, zulks dicteren. Dat deel behan delt de tweede belangrijke fase in Jackie's leven, als partner van de puissant rijke Onassis, die voor haar opera-diva Maria Callas dumpt, formeel scheidt van zijn eerste vrouw en in 1968 de weduwe van John F. huwt, naar later zal blijken toch voor al als 'laatste juweel in mijn kroon' Jackie zelf is dan ook al niet meer de prinses die uitsluitend wordt gedreven door hogere motieven. Zij koopt met dit hu welijk financiële zekerheid en persoonlijke onafhankelijk heid, althans van de machtige Kennedy-clan en van de Ameri kaanse publieke opinie Pas in het derde deel van het boek keert de oude Jackie terug, 'sadder and wiser', gelouterd door het leven. Zij wil niet meer de perfecte prinses zijn en neemt zelfs een kantoorbaan bij een uitgeverij, al heeft zij een ei gen vermogen overgehouden aan haar door het overlijden van Onassis in 1975 geëindigde tweede huwelijk. De derde man in haar leven is de onbekende diamantair Maurice Tempels man, die tot haar dood bij haar zal blijven. Jackie groeide, samen met haar vier jaar jongere zus Lee, op in een gezin dat weliswaar be hoorde tot de upper class van Amerika, maar niet met de daarbij behorende financiële zekerheid. Haar gokkende en drinkende vader verloor enkele malen een fortuin. Pas toen hun moeder na een scheiding her trouwde, zorgde stiefvader voor enige financiële stabiliteit. Volgens Sarah Bradford was Jackie echter voor het leven ge tekend: zij zou altijd op zoek zijn naar oudere rijke mannen, die haar zekerheid konden bie den. Ook het huwelijk met Jack Kennedy was niet alleen maar romantisch. Hijzelf had in de gaten dat een politicus met am bitie in Washington, tegen de veertig lopend, maar beter ge trouwd kon zijn. Toen Jackie na enkele jaren huwelijk de balen kreeg van het steeds gênanter overspel van haar man, maakte zij, weinig koninklijk, gebruik van die wetenschap. Haar drei gement te gaan scheiden aan de vooravond van de presidents verkiezingen leverde haar twee keer een miljoen dollar op van schoonpapa Joseph. Deze roddel - want bewijzen zijn er niet - wordt in dit boek slechts en passant genoemd. Een andere roddel, dat Jackie al vlak na de dood van haar man een verhouding begon met diens broer Bobby (die zei fin 1968 zou worden vermoord), wordt daar entegen uitvoerig als waarheid gepresenteerd Achterklap En daarmee is ook de immer zwakke kern van dit soort ge schiedwerken bloot gelegd: de harde bewijzen voor de sappig ste feiten ontbreken. Er zijn zel den schriftelijke bewijzen of ge tuigenissen uit de eerste hand. Als er al iets is opgeschreven (en Bradford citeert een indruk wekkende lijst boeken en tijd schriftartikelen), moet je je af vragen of dat niet slechts op schrift gestelde achterklap is. Bradford vermeldt in haar no ten bij het boek een lange serie interviews met tijdgenoten van Jackie, maar voor de waarde van die mededelingen geldt het zelfde. Dit boek bevat weinig over le ven en persoon van Jacqueline Bouvier Kennedy Onassis, dat al niet bekend was. De overdaad aan weetjes en feitjes (over eten, drinken, kleding, het interieur, de kleur van de auto, het soort ondergoed van de exen) schaadt het verhaal voortdurend. Maar het portret is veelomvat tend en juist door zijn ambiva lentie aantrekkelijk. Was Jackie een zelfstandige moderne vrouw, zoals haar fans altijd hebben volgehouden, of was zij een ornament voor 'n vent, zoals haar vijanden menen? James McGonigal Sarah Bradford: Koningin van Amerika, Jacqueline Kennedy Onassis, de biografie - Uitgeve rij Balans, 588 pag., 59,50. Jacqueline Bouvier Kennedy Onassis (1929-1994), zoals Andy War hol haar portretteerde. Met aanvoer van sneeuw en de inzet van sneeuwkanonnen wordt er voor gezorgd dat er het hele jaar door kan worden gewintersport. foto Steve Wilson/GPD

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 69