Witten jagen op zwarte stem
PZC
Britten weten zich nog steeds geen raad met bloot
Verkiezingen
Zuid-Afrika
31
Zuid-Afrika gaat 5 december
naar de stembus voor lokale
verkiezingen. Ze vormen de eerste
vuurproef voor het ANC in het
Mbeki-tijdperk. Zonder de magie
van Madiba Mandela, maar met
economische tegenwind en om
streden standpunten over aids en
Zimbabwe, blijkt de voormalige
bevrijdingsbeweging kwetsbaar.
De blanke oppositiepartijen rui
ken bloed en hebben zich verenigd
om de Zuid-Afrikanen wèl aids-
remmers te geven en het land te
behoeden voor een'Zimbabwaan
se toekomst'. De arme, gedesillu
sioneerde zwarte is de nieuwe
doelgroep.
zaterdag 2 december 2000
Het lijkt het werk van dokter Bas-
son, de bizarre cardioloog die in
de Apartheids jaren chemische wa
pens ontwikkelde maar ook probeer
de een pil uit te vinden die de huid van
een blanke tijdelijk zwart moest ma
ken. Handig voor infiltratie in de
ANC-gelederen. De leider van de De
mocratische Alliantie, Tony Leon,
ontkent het hevig, maar zijn gezicht
op de echt overal hangende DA-ver
kiezingsposter is zo donker gemaakt
en zijn haren zijn zo kort, dat je hem
bijna voor een zwarte en in ieder geval
voor een kleurling zou verslijten. De
begeleidende tekst is 'DA - voor alle
mensen'.
Een andere tekst op posters die vooral
hangen in blanke wijken, staat 'Nagel
ze vast en sluit ze opwat in het En
gels - 'nail them and jail them' - een
tikkeltje anders klinkt. 'Zij' zijn de
criminelen die volgens DA zowel
zwarten als blanken teisteren. Maar
in het witte Zuid-Afrika zijn 'zij' in
het dagelijks spraakgebruik ook nog
steeds 'de zwarten'. Meerdere inter
pretaties dus en dat lijkt een gevolg
van het willen aantrekken van zeer
uiteenlopende kiezersgroepen.
Tony Leon stormt het land door en is
even in Kaapstad. Hij is gehaast, maar
ook geïrriteerd. De avond ervoor heeft
de staatszender SABC een film uitge
zonden waarin te zien is hoe zes blan
ke politieagenten drie zwarte immi
granten op weerzinwekkende wijze
aftuigen en door hun honden laten
bijten. De natie is in shocktoestand en
voelt zich teruggeworpen in de tijd.
„Ik ben geschokt, natuurlijk", zegt
Leon. Maar hij nuanceert direct en
gaat in de tegenaanval. „Ik ga ervan
uit dat dit niet representatief is voor
de Zuid-Afrikaanse politie. Aan de
andere kant gebeurt het ook in Los
Angeles. Wat ik me afvraag, is waar
om de tape, die twee jaar oud is, nu in
de openbaarheid komt. Iets met ver
kiezingen te maken?"
Leon lacht grimmig en bevestigt zijn
reputatie van politieke terriër. Klein
van stuk, charmant, intelligent, maar
ook keihard. Altijd in de aanval en al
tijd profiterend van gaten in de ANC-
defensie. Mbeki weet er alles van. De
hele aids-discussiezou waarschijnlijk
niet zo zijn geëscaleerd als Leon zich
niet zo had vastgebeten in het getheo
retiseer van de president omtrent de
relatie tussen hiv en aids. De weige
ring van de regering aids-remmers te
geven aan zwangere vrouwen en
slachtoffers van verkrachting, is voor
de campagne van de DA een godsge
schenk.
„De leiders van het ANC misleiden de
mensen", zegt Leon. „En dat in een
land met aan het einde van dit jaar 6
miljoen sero-positieven. Men is mede
verantwoordelijk voor de dood van
miljoenen landgenoten." Leon garan
deert dat waar de DA aan de macht
komt, de aids-medicijnen voorge
noemde vrouwen gratis zullen wor
den verstrekt. Hij onderstreept met de
routine van iemand die zich weet te
bewegen in de zakenwereld dat elke
lokale overheid in contact kan en mag
treden met een farmaceutische indu
strie. Zelf heeft hij kort geleden met
die industrie onderhandeld over pxij-
zen tijdens een reis door Europa.
Toverwoord
Aids is een dankbaar punt, maar dat is
ook het verlies van 500.000 banen
sinds het ANC in 1994 aan de macht
kwam. Het ANC is volgens Leon ge-
Aanhangers van het ANC belagen de bus van de Democratische Alliantie in Chris Hanikamp.
foto's Eeloco van der Linden/GPD
vangene van de vakbonden en ver
moordt het eigen initiatief door een
woud van regels en wetten. 'Banen
scheppen' is het toverwoord en de re
den waarom Leon hier in een donkere
parkeergarage staat. In de hoek wor
den auto's gewassen: het is het geïm
proviseerde bedrijfje van de 41-jarige
kleurling Peter De Bruyn. Met hulp
van een lid van de Nieuwe Nationale
Partijde erfgenaam van de tot zes
jaar geleden almachtige Nationale
Partij (NP) van Botha en De Klerk,
heeft De Bruyn de goot en de fles we
ten te verruilen voor het vrije onder
nemerschap. „Peter's Car Wash is het
bewijs van wat arme mensen die op
straat leven kunnen bereiken", zegt
Leon.
Inruilen
Hij presenteert het DA-plan van de
'opportunity-bonnen', die de echte
kansarmen kunnen inruilen voor een
opleiding of een kapitaaltje om een
bedrijf te beginnen. „Ruim 18 procent
van alle economische activiteit speelt
zich af in het informele circuit. Van de
100 weten zich maar 3 te ontwikkelen
tot echte winstgevende ondernemin
gen. Met een beetje hulp kunnen klei
ne pareltjes worden gecreëerd en ra
ken tegelijk de binnensteden verlost
van veel overlast." Banen zijn er vol
gens Leon genoeg. „Werklozen kun
nen prima ingezet worden bij het
schoonhouden van de stad. Met al die
wind hier is er, denk ik, troep genoeg.
Betaal mensen per gevulde vuilnis
zak. Stimuleer en je zal zien dat het re
sultaat oplevert."
Het is de taal van de liberaal. Leon
vertegenwoordigde tijdens de Apart
heid het Engelstalige deel van het
blanke establishment. Zakenmensen
vooral, die zich politiek afzijdig hiel
den. Ze beschouwden de Apartheid
als een abjecte uitvinding van de Afri
kaners, maar, zoals diezelfde Afrika
ners graag zeiden, ze profiteerden er
op zakelijk gebied wel degelijk van.
Zijn Democratische Partij (DP) heeft
zich na 1994 stormachtig ontwikkeld.
Het ging ten koste van de (Nieuwe)
Nationale Partij. Vorig jaar bij de na
tionale verkiezingen kreeg Leon 9,5
procent van de stemmen, zeven keer
zoveel als vijf jaar daarvoor. De Nieu
we Nationale Partij dook van 20,3
naar 6,7 procent.
In de provincie West-Kaap, waarvan
Kaapstad hoofdstad is, handhaafde
de NNP zich echter tijdens de provin
ciale verkiezingen met 38,4 procent
van de stemmen, tegen 11,2 voor de
DP. De twee partijen, ondanks hun
verschillen, besloten tot een alliantie,
en wisten zo het ANC, dat van 30 naar
42 procent was gegroeid, naar de op
positie te verwijzen. De anti-ANC-
formule moet nu landelijk worden be
proefd, zoals Leon zegt, „ter voorko
ming van een eenpartijstaat naar
Zimbabwaans voorbeeld."
„De West-Kaap is het enige licht in de
duisternis", zegt Peter Marais, kandi
daat namens DA voor het burgemees
terschap van Groot Kaapstad. Marais
is flamboyant, macho, populist én
kleurling. Hij heeft in zaken gezeten
en is al 13 jaar actief voor deNationale
Partij. Marais schaamt zich niet voor
zijn verleden, waarin hij een cruciale
traite d'union was tussen de 'bruin-
mense' en de partij die de apartheid
uitvond. Een collaborateur, zeggen
veel ANC-ers. Voor de NP waren de
kleurlingen - het mengras ontstaan
uit vooral Nederlandse blanken, door
hen geïmporteerde slaven uit toenma
lig Indië en het autochtone Khoikhoi-
volk - tweederangsburgers. En dat
was een tree hoger dan die waarop de
zwarte meerderheid was neergezet
Drie eeuwen leefden ze samen met de
'witmense', die hen slecht behandel
den en tot alcoholisme veroordeelden,
maar die toch meer voor hen beteken
den dan de zwarten. Ze spraken bo
vendien dezelfde taal: het Afrikaans.
De kleine en soms nutteloze privile
ges, zoals de eigen kamer die ze kregen
samen met de Indiërs in het Apart-
heidsparlement, vertaalde zich in
trouw. Ook na de afschaffing van de
Apartheid. In 1994 haalde de Nieuwe
Nationale Partij dankzij de kleurlin
gen hier de winst binnen en vorig jaar
kreeg de NNP in de provinciale ver
kiezingen nog steeds 38 procent van
de stemmenIets minder dan het ANC.
De verkiezingen dit jaar volgen op
nieuw raciale lijnen en worden hier
weer beslist door de kleurlingen, Vol
gens de peilingen 'zweeft' 40 procent
van het Kaapse electoraat. De mees
ten zijn kleurling. De verkiezings
campagne concentreert zich derhalve
op de Cape Flats, het zanderige inter
mezzo tussen het mondaine Kaapstad
en de vruchtbare wijnheuvels van
Stellenbosch, waar de 'niet blanken'
werden gedumpt door het apartheids-
regime en nu nog steeds de meerder
heid van de Kaapse bevolking woont.
Een bonte verzameling townships,
een soort Soweto van Kaapstad, met
de bekende problemen: werkloosheid,
armoede en misdaad.
Marais kent het gebied op zijn duim
pje. Hij rijdt rond met een rode antie
ke bus vol lawaaiige supporters en een
jazzband. „DA het die rechte persoon
om armoede in Kaapstad aan te pak:
Marais!brult een vrouw vanuit de
bus en doet dat zo hard dat ze haar
kunstgebit verliest. Naast haar staat,
fors detonerend in zijn strak gestre
ken ruitjesoverhemd, de jeugdige lei
der van de Nieuwe Nationale Partij en
tweede man van de DA, Marthinus
van Schalkwijk. De erfgenaam van de
enige echte Apartheidspartij mist het
charisma van Leon, maar is vastbe
sloten zijn greep op het Kaapse electo
raat te behouden.
Het wapen is, net als vroeger, het
ANC. „Na zes jaar regeren zijn de ar
moede, de werkloosheid en de mis
daad alleen maar toegenomen. Een op
de vier kinderen in Zuid-Afrika gaat
met honger naar bed. Voor het ANC
komt eerst de partij en daarna de
rest", zegt Van Schalkwijk. Hypo
criet? Van Schalkwijk geeft toe dat de
Peter Marais is namens de Democratische Alliantie kandidaat voor het burge
meesterschap van Groot Kaapstad. Marthinus van Schalkwijk, de tweede man
van de Alliantie, begeleidt hem.
Verkiezingsaffiches in Elsiesriver.
problemen die het ANC moet oplossen
voor een niet gering deel zijn veroor
zaakt door de partij waarin hijzelf is
opgegroeid. „Maar het gat is groter
geworden, en dat wrijf ik het ANC
aan."
Tegenpool
De kandidaat van het ANC, Lynne
Brown, is de absolute tegenpool van
Marais. Ze is geselecteerd door Mbeki
zelf, omdat ze beantwooi-dt aan alle
eisen van de door hem zo gezochte
'nieuwe mens': geen opportunistische
carrièremaker, maar iemand die zich
helemaal geeft voor de gemeenschap.
Brown heeft nog nooit een uitvoeren
de functie gehad. Ze is opgegroeid in
de partij, waar ze zich vooral bekom
merde om vrouwen. Jong en ook verle
gen, wat geen geringe handicap is in
de strijd met de luidruchtige Marais.
Maar ze is wel zelf afkomstig uit de
Cape Flats èn kleurling; het blijkt
zelfs uit haar naam, dezelfde die op de
posters zo mooi rijmt met Cape Town.
Ze 'doet' dezer dagen vooral de town
ships met kleurlingen, „ook omdat we
van 92 procent van het zwarte electo
raat zeker zijn.Net als DA belooft
het ANC de allerarmsten gratis water
en elektra. In het winkelcentrum in
Elsiesriver bestaat het lokale ANC-
comité uit 10 man. Ze keert snel terug
uit de supermarkt, „omdat het niet
goed is de mensen bij het boodschap
pen doen te storen." Buiten praat
Brown met mensen die worden opge
vangen door Sandra, een vrouw die
wèl weet te overtuigen en is overgelo
pen van de NNP. „Echt, ze hebben al
leen oog voor ons als er verkiezingen
zijn", zo motiveert ze de overstap.
Leonard Maart, die op wijkniveau
ANC-kandidaat is, zegt dat het 'af
grijselijk moeilijk is' de kleurling te
overtuigen. „We zijn eeuwenlang ge
hersenspoeld. De witte baas had altijd
gelijk, en twijfel daaraan ontwikkelt
zich zonder onderwijs en met veel gra
tis drank niet snel. Onze mensen zijn
bijna allemaal nog half analfabeet."
Volgende stop van Brown is het be
ruchte Manenberg. De meeste inwo
ners zijn afkomstig uit District Six, de
wijk nabij het centrum van Kaapstad
die in de jaren zestig en zeventig let
terlijk werd platgewalst omdat ze
'blank gebied' moest worden. Manen
berg heeft de meeste en gewelddadig
ste bendes. Drie dagen ervoor is er een
zevenjarig meisje vermoord. Marais
is, met fotograaf, al langs geweest bij
de rouwende ouders, die wonen in een
van de uitgewoonde flats, eigendom
van de gemeente.
Geïndoctrineerd
Hier geen ontvangstcomité. In een
klaslokaal van een verder uitgestor
ven school legt Brown aan een groep
vrouwen uit hoe een beroep te doen op
de al bestaande steun voor de aller
armsten en hoe zich te organiseren,
hoe plannen te maken. Later zegt ze:
„Je moet de mensen over de meest
simpele dingen informeren. Ze weten
weinig van rechten, zijn gigantisch
geïndoctrineerd. Het idee is: zonder
de witmense komen wij bruinmense
nergens, helemaal nu het zwarte ANC
de macht heeft. Maar ik zeg: je wordt
nu al zes jaar geregeerd door de Wit
mense, wat is je winst? En dan begin
nen ze na te denken en zeggen ze: je
hebt gelijk, misschien beter het
ANC."
Eelco van der Linden
Britten vinden zichzelf een
onovertroffen volk, maar
wij Nederlanders weten na
tuurlijk dat aan menigeen een
steekje los zit. Neem nou hun le
gendarische preutsheid. Wie in
Nederland naar de sauna gaat,
weet dat naakt en gemengd
zweten en afkoelen de norm is.
Van een dergelijke ontspanning
is hier nog steeds geen sprake. In
vrijwel elke sauna is badkledij
j verplicht.
Idem dito aan de waterkant.
Vrouwen zonder bikinitopje
zijn op een Nederlands (of
I Duits) strand heel gewoon. Hier
I worden alle delen die mannen
onderscheiden van vrouwen
nog steeds keurig bedekt.
I Merkwaardig is dan wel de
enorme populariteit van de
push-up beha in combinatie
met een uitdagend decolleté. En
niet alleen in uitgaansgelegen
heden. Veel meer dan in Neder
land lijken vrouwen hier doel
bewust inkijk te geven, soms tot
de caissière in de supermarkt
aan toe.
Of wat te zeggen van de zoge
noemde 'page three girl', het
meisje op pagina 3 van de krant.
In een blad als The Sun, verre
weg de grootste krant van het
land, glimlacht daar dagelijks
een Kathy (19) of Chloë (21) de
lezer toe. Belangrijker dan hun
glimlach zijn de altijd pronte
borsten die zij onthullen.
Omdat ook prominente politici
als premier Tony Blair wel eens
bijdragen aan The Sun levex-en,
voelen keurige mensen zich niet
betrapt met het blad onder de
arm. In de Londense metro kan
men dan ook gemeenteambte-
nax'en en assurantie-adviseurs
aantreffen die onbeschroomd
pagina 3 bekijken.
Het is dan ook niet voor niets dat
in een land waar zo tegenstrij
dig met sex en naaktheid wordt
omgegaan, iemand als Vincent
Bethell uit Coventry, een voor
malig assurantie-adviseur, is
opgestaan. Vincent eist het
x'echt op om overal naakt te zijn.
Hij is principieel in die dingen,
en het mensenrechtenverdrag
steunt hem daar in, zegt hij
Daarom haalde hij naakt zijn
boodschappen, ging hij naakt
op reis en omdat hij daarmee
niet altijd publiciteit haalde,
ging hij steeds vaker naakt uit
wandelen naar bekende plek
ken. De Big Ben, het Hoogge-
x'echtshofBuckingham Palace.
Omdat hij van geen ophouden
wist, zit hij nu al een paar maan
den in voorarrest. Vorige week
verscheen hij geheel naakt voor
een rechter die vervolgens de
tribune ontruimde wegens het
zichtbare geslachtsdeel van de
gedaagde. Buiten demonstreer
den sympathisanten. Naakt. De
zaak wordt begin volgend jaar
vervolgd.
Nu is Vincent bij lange na niet de
enige naaktloper in het land, zij
het wel de principieelste. Verba
zingwekkend is het hoeveel eve
nementen hier nog worden
verstoord door 'streakers', een
fenomeen dat in Nederland bij
mijn weten alleen in de jaren ze
ventig eventjes populair is ge
weest.
Hier is het vrij wel elk weekein
de raak. Bij de wereldkampi
oenschappen bowlen in
Hopton-on-Sea, begin dit jaar,
rende opeens een 22-jarige
vrouw naakt over de kegelba
nen. Tijdens de open Britse golf-
kampioenschappen manifes
teerden zich, onafhankelijk van
elkaar, vijf naaktlopers. Orde
diensten van de belangrijkste
cricketstadions zijn speciaal ge
traind in het optreden tegen
streakers en hebben badjassen
bij de hand.
Wimbledon
Bij bookmaker William Hill kon
er in juli zelfs op gegokt worden
of zich op Wimbledon nog een
streaker zou manifesteren tij
dens een wedstrijd van tennis-
beauty Anna Koumikova. En ja
hoor, de notoire streaker Mark
Roberts greep de gelegenheid
aan om voor de 157-ste keer en
public uit de kleren te gaan.
Gelukkig hebben Engelsen een
onovertroffen gevoel voor hu
mor. Toen vier jaar terug bij een
belangrijke polowedstrijd -
25.000 man publiek, onder wie
koningin Elizabeth - twee strea
kers het veld oprenden, riep sta
dionomroeper Terry Hanlon en
thousiast: „We hebben een
streaker! Nee, we hebben twee
streakers!"
Om na een korte stilte het ge
slachtsdeel. van de voorste van
de twee te becommentariëren:
„Dat is niet zo'n grote.We have
sympathy for you, Sir (We heb
ben met u te doen meneer)."
Zelfs bij de koningin kon er een
glimlachje af.
Harm Harkema
•rtVKoru,
flIÉÉfes
