N WO Nationale Wetenschapsquiz 2000
PZC
De Nationale Wetenschapsquiz 2000
PZC
PZC
n.n
13
ZEVENDE
EDITIE
13
14
19
1 4.n
i
i i
8.D
n
n
n
n
1 .10.
n
I 11.
n
n
n
n
D
DERDE
EDITIE
8
donderdag 30 november 2000
Op zondag 24 december, kerstavond 2000 presenteert de
VPRO-televisie voor de zevende maal de Nationale We
tenschapsquiz. Deze quiz wordt georganiseerd door de Ne
derlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek,
NWO en Noorderlicht, het wetenschapsprogramma van de
VPRO, en wordt dit jaar gesteund door de Stichting WeTeN.
Zoals alle jaren staat de quiz onder leiding van Wim T. Schip
pers. In deze uitzending zal de strijd om de quizbokaal gaan
tussen een team van hoogleraren en een team van topspor
ters, die daarvoor hun tanden zullen zetten in de hierna afge
drukte twintig vragen.
Ook u kunt aan de quiz meedoen
en u kunt daarmee een van de
volgende prijzen winnen:
een korte ontdekkingsreis
voor twee personen in 2001 naar
Tibet.
een korte ontdekkingsreis
voor twee personen in 2001 naar
Tata.
een korte ontdekkingsreis
voortweepersonenin2001 naar
Teuge.
een schoolreisje voor de beste
schoolklas in 2001 naar Teuge.
De juiste antwoorden en de
prijswinnaars worden bekend
gemaakt in de televisie-uitzen
ding van de Nationale Weten
schapsquiz door VPRO-Noor-
derlicht op 24 december 2000,
Nederland 3, 21.30-23.00 uur
en later op Teletekst en in de
VPRO-Gids. Een uitgebreide
toelichting op de antwoorden is
vanaf 25 december 2000 te vin
den op de Internetsites ww-
w.vpro.nl en www.nwo.nl. De
toelichting is ook schriftelijk
aan te vragen bij
NWO
Afdeling V&C
Postbus 93138
2509 AC Den Haag
E-mail news@nwo.nl.
Wat moet u doen?
Vul het onderstaande ant
woordformulier in, knip het uit,
plak het op de achterzijde van
een briefkaart en verstuur die,
voorzien van de gevraagde ge
gevens naar:
De Nationale
Wetenschapsquiz
Postbus 93563
2509 AN Den Haag
Uw briefkaart dient uiterlijk op
maandag 11 december 2000 in
het bezit van NWO te zijn. In
zendingen die later worden ont
vangen, zijn uitgesloten van
deelname. Eén inzending per
persoon.
Succes!
Over de uitslag van de quiz wordt
niet getelefoneerd of gecorrespon
deerd. Personeelsleden van het bu
reau van NWO en van de VPRO en
hun gezinsleden zijn uitgesloten van
deelname.)
"j Waarom zijn de bananen krom?
a) Die vorm is genetisch bepaald.
b) Door de lichtinval.
c) Door de zwaartekracht.
2 Een groep natuurkundigen heeft een nieuw deeltje ontdekt. Ze
vieren dat uitbundig met champagne zo'n 100 meter diep onder
de grond bij het instrument waarmee het deeltje is waargenomen.
Dan gaan ze met de lift omhoog. Waar krijgen ze waarschijnlijk last
van?
a) Van hun hoofd.
b) Van hun maag.
c) Van hun benen.
3 Je hebt twee gelijke kaarsen. Eén laat je op zeeniveau opbran
den, de ander op 6000 meter hoogte in de bergen. Is er verschil
in brandduur?
a) Ja, de kaars hoog in de bergen brandt sneller op, want door de
lagere druk kan er meer zuurstof bij de vlam komen dan op zeeni
veau.
b) Ja, de kaars in de bergen brandt langzamer op, want berglucht
bevat minder zuurstof dan lucht op zeeniveau.
c) Nee, ze branden even snel op, want de bij a en b beschreven ef
fecten heffen elkaar op.
4 Goede koks kloppen het eiwit voor een meringue het liefst in
een koperen kom. Waarom?
a) Koperoxide verhoogt de zuurgraad van het eiwit, waardoor er
mooier schuim ontstaat.
b) Door de elektrische spanning tussen het koper en de metalen
garde krijg je mooier schuim.
c) Doordat koperionen uit het koper zich binden met het eiwit en
zo het eiwit stabiliseren, krijg je mooier schuim.
5 Een arts schrijft zijn chronische-pijnpatiënten pijnstillers voor.
De helft van de patiënten krijgt een potje mee naar huis met op
het etiket: 'innemen indien nodig'. De andere helft een potje met:
'innemen om de vier uur'. Na twee weken bekijkt de arts welke pot
jes de minste pillen bevatten.
a) Er is geen verschil.
b) De potjes met het etiket 'om de vier uur'.
c) De potjes met het etiket 'indien nodig'.
A A Op een ruimtestation staat een laservuurtoren. De blauwe la-
I U serbundel daarvan draait elke seconde één keer rond. 50.000
kilometer verderop ziet iemand de lichtvlek van de bundel steeds
doorzijn kamer schieten. Hij meet de snelheid waarmee de licht
vlek voorbijtrekt en vindt een snelheid die hoger is dan de lichtsnel
heid. Kan de meting kloppen?
a) Ja, de vlek beweegt sneller dan het licht.
b) Nee, de meting houdt geen rekening met de roodverschuiving.
c) Nee, niets is sneller dan het licht.
6 Een televisieverkoper beweert dat de beeldbuis in een televisie
toestel in Eindhoven anders moet worden afgesteld dan in Syd
ney. Klopt dat?
a) Ja, door de corioliskracht wordt de elektronenbundel op het
noordelijk halfrond iets anders afgebogen dan op het zuidelijk
halfrond.
b) Ja, het verticale magnetisch veld is op het noordelijk halfrond
tegengesteld aan dat van het zuidelijk halfrond en dat heeft in
vloed op de elektronenbundel.
c) Nee, dat is onzin, de in a en b genoemde verschijnselen zijn te
zwak om invloed te hebben.
7 Een resusapenvrouwtje heeft drie dochters. Ze gaat dood. Wel
ke van de drie volwassen dochters zal nu sociaal het hoogst in
aanzien staan?
a) De oudste. Zij is de sterkste en heeft dus het meeste overwicht.
b) De middelste. Met een zus boven en een zus onder zich is zij so
ciaal de vaardigste.
c) De jongste. Zij is altijd de lieveling van de moeder geweest.
8 Je hebt twee cilinders. Ze zijn even groot en even zwaar. De ene
cilinder is massief en van hout, de andere is hol en van ijzer. Je
laat ze beide van een licht hellende plank rollen. Welke cilinder is
het eerst beneden
a) De massieve houten.
b) De holle ijzeren.
c) Ze komen tegelijk aan.
9 De meeste 40-jarigen spreken beter algemeen beschaafd Ne
derlands dan 15- en 65-jarigen. Hoe valt dat te verklaren?
a) Jonge mensen moeten hun uitspraak nog perfectioneren en ou
deren verliezen vaak een deel van de controle over hun uitspraak.
b) Tot ongeveer 1950 was het gebruikelijker dan nu om een lokaal
gekleurde uitspraak te hebben. Nu is het bij jongeren ook weer
een trend om zich van de standaarduitspraak af te keren.
c) 15- en 65-jarigen hebben een beperktere sociale omgeving.
Wat gebeurt er als je een met water gevuld plastic boterham
zakje vlak boven een brandende kaars houdt?
a) De zak blijft heel en het water wordt warm.
b) Er springt prompt een gat in de zak en het water dooft de kaars.
c) De zak gaat sterk krimpen.
Neemt de aantrekkelijkheid van misdaadfilms op televisie
toe in tijden van oorlog?
a) Ja, het kijken naar misdaadfilms wordt aantrekkelijker.
b) Nee, het kijken naar misdaadfilms wordt minder interessant.
c) Nee, oorlog of geen oorlog, het heeft geen invloed.
IC Een opgeblazen ballon met een gewichtje eraan is in een vij-
D ver geplaatst. In de evenwichtstoestand raakt de bovenkant
van de ballon juist het wateroppervlak. Iemand duwt de ballon iets
naar beneden. Wat gebeurt er?
a) De ballon stijgt weer naar de oorspronkelijke hoogte.
b) De ballon zakt verder in het water.
c) De ballon blijft hangen op het nieuwe niveau.
1 O/n een verkwistende bui gooi je een liter jenever in de oceaan.
I \J Die nacht stormt het flink en de alcohol wordt door alle we
reldzeeën gemengd. Hoeveel alcoholmoleculen zitten er nu onge
veer in iedere liter zeewater?
a) 4000 moleculen.
b) 100 moleculen.
c) Minder dan 1 molecuul.
*1 ~7 Twee identieke glazen zijn gevuld met water van gelijke tem-
I peratuur. In één glas los je twee eetlepels zout op. Vervol
gens gooi je in beide glazen twee ijsblokjes. Je laat de glazen rustig
staan. Wat gebeurt er?
a) Het ijs in het glas met zout water smelt sneller.
b) Het ijs in het glas met zout water smelt langzamer.
c) Er is geen verschil.
1 Qöe pistoolgarnaal heeft een schaar die hij heel snel kan sa-
I O mentrekken. Daarmee schiet hij een waterstraal op zijn prooi
af. Tegelijkertijd genereert hij indrukwekkende knallen. Waardoor
ontstaan die knallen?
a) Door drie uitsteeksels op de schaar die heel snel over elkaar
heen schieten.
b) Door mechanische vibraties die ontstaan op het moment dat de
schaar dichtklapt.
c) Door een imploderende gasbel in de afgeschoten waterstraal.
IA Een kroeg heeft 26 stamgasten. Hoe groot is de kans dat twee
I van de stamgasten op dezelfde dag jarig zijn?
A Q Op een biljarttafel van 1 bij 2 meter ligt een biljartbal los van
I Z de band. Hij wordt zonder effect weggestoten en rolt vervol
gens 3 meter. Hoeveel banden kunnen er maximaal zijn geraakt?
a) 4.
b) 5.
c) 6.
Waaraan ontlenen zout en suiker hun conserverende wer
king in voedingsmiddelen?
a) Ze creëren chemische verbindingen die giftig zijn voor de aan
wezige bacteriën.
b) Ze drogen de aanwezige bacteriën uit.
c) Ze veroorzaken een dodelijk hoge druk in de bacteriën.
Q /"V Je hebt een basketbal en daarop leg je een tennisbal. Je laat
£-\J ze samen van 1 meter hoogte vallen. Wat gebeurt er als de
basketbal de grond raakt?
a) De kinetische energie van de tennisbal wordt plotseling overge
dragen op de basketbal, die daardoor heel kort en snel gaat stuite
ren.
b) Als de basketbal op de grond stuitert, zal bijna alle energie wor
den overgedragen op de tennisbal, die daardoor als een kanons
kogel wegschiet.
c) De vervorming van de basketbal zorgt ervoor dat de tennisbal
nagenoeg doodvalt.
1 Maak het goede vakje zwart:
De Nationale Wetenschapsquiz
1 a-
b.
c.
Postbus 93563
1
2509 AN Den Haag
2.
n
11
3.
11
is.
6.
11
Naam:
Adres:
Postcode:
9.
Plaats:
Telefoon:
Man vrouw
l 12.
Leeftijd:
13.
Beroep/bezigheid:
I 14.
Krant:
1 15.
16.
Vul het totaal van de aantallen
17.
a-tjes, b-tjes en c-tjes in:
18
19
a: keer b: keer c: keer
ro
O
GEBRUIK JE VERSTAND en
doe mee aan de Nationale We
tenschapsquiz JUNIOR. Dan
maak je kans op een spannend
ontdekkingsweekend naar de
Europese hoofdstad van je dro-
Wat moetje doen
Knip de antwoordbon uit.
Kruis de goede antwoorden aan.
Plak de bon op de achterkant
van een briefkaart en stuur die
vóór maandag 11 december
2000 naar:
De Nationale
Wetenschapsquiz
JUNIOR
Postbus 93245
2509 AE Den Haag
En dan maar afwachten tot 31
december. Want dan zendt
YPRO's Villa Achterwerk de
Nationale Wetenschapsquiz
JUNIOR uit, 's ochtends om 10
voor 10 Net als in de gewone
Nationale Wetenschapsquiz
stelt Wim T. Schippers dan deze
tien vragen aan de kinderen die
ze zelf hebben bedacht. Een heel
spannend programma dus,
vooral als je zelf in de prijzen
valt. Want dat wordt ook in de
uitzending bekendgemaakt.
Wie kan er meedoen en wat kun
je winnen?
De Nationale Wetenschapsquiz
JUNIOR is bestemd voor kinde
ren die op de basisschool zitten.
Onder de goede inzenders wor
den de volgende prijzen verloot:
Een spannend ontdekkings
weekend in 2001 voor het hele
gezin (ouders of verzorgers en
broertjes en zusjes) naar de
hoofdstad in Europa die je het
liefst zou willen bezoeken.
Twee spannende ontdekkings
weekenden in 2001 voor het hele
gezin (ouders of verzorgers en
broertjes en zusjes) naar Teuge.
Voor de beste basisschoolklas
een schoolreisje met de hele klas
in 2001 naar Teuge.
Een hele serie troostprijzen.
Ook is er dit jaar voor het eerst
de speciale Schooltv Weekjour-
naal prijs voor de groep die de
beste vraag heeft ingestuurd
voor de quiz. Die prijs, mede
mogelijk gemaakt door de
Stichting WeTeN, wordt al be
kendgemaakt in het Schooltv
Weekjournaal van vrijdag 15
december om 11 uur.
Lukt het je niet om op 31 decem
ber naar Villa Achterwerk te
kijken, geen nood: de uitslag
wordt ook bekendgemaakt op
Teletekst en in de VPRO-Gids.
Een uitgebreide uitleg kun je
vanaf 1 januari 2001 vinden op
de Internetsite van de VPRO,
www.vpro.nl, en de site van
NWO, www.nwo.nl. Je kunt
hem ook schriftelijk opvragen
bij NWO, afdeling V&C, post
bus 93138,2509 AC Den Haag,
e-mail news@nwo.nl.
Eén inzending per persoon.
Doe je best!
Over de uitslag van de quiz wordt
niet getelefoneerd of gecorrespon
deerd.
(Kinderen van (bureaumedewer
kers van NWO en de VPRO kunnen
helaas niet meedoen.)
IHoe komt het dat karnemelk strepen achterlaat aan de binnen-
I
I kant van een glas en melk niet?
a) Door het zuur in de karnemelk.
b) Door het water in de karnemelk.
c) Door het vet in de karnemelk.
5 Kun je uitdrogen als je een week zonder te drinken in een bad vol
met water blijft zitten
a) Nee dat kan niet, want het water kan makkelijk via je huid je li
chaam binnenkomen.
b) Ja, dat gaat zelfs heel snel want het badwater trekt extra vocht
uitje lichaam.
c) Ja, dat kan net zo makkelijk als buiten het bad, want water kan
niet via je huid naar binnen.
0 Wat zijn puikjes in je neus?
a) Het is opgedroogd slijm met stof.
b) Het is opgedroogd speeksel met stof.
c) Het is opgedroogd traanvocht met stof.
Poepen bacteriën ook?
a) Sommige wel, andere niet.
b) Ja, want bacteriën hebben een mondje en een kontje.
c) Nee, ze poepen niet, maar ze plassen wel en ze laten zelfs ook
windjes.
2 Kunnen dieren, net als mensen, huilen met tranen als ze verdrie
tig zijn?
a) Ja, er zijn veel dieren die met tranen huilen als ze verdrietig zijn.
b) Nee, alleen mensen huilen met tranen als ze verdrietig zijn.
c) Nee, dieren hebben helemaal geen traanvocht.
0/4/s je op je hoofd staat, krijg je een rooie kop. Hoe komt dat?
a) Doordat al het bloed uit je voeten wegtrekt.
b) Doordat je hartkleppen dan verkeerd om werken.
c) Door het gewicht van je darmen.
4 Hoe komt het dat de poolster stilstaat, terwijl alle andere sterren
draaien?
a) De poolster draait met de aarde mee en daardoor lijkt het alsof
hij stilstaat.
b) De poolster staat precies boven de noordpool.
c) De noordpool werkt als een magneet op de poolster.
1 Maak het goede vakje zwart:
a.
b.
c.
i.n
l 2.U
3.
1
5.
6.
7.
1 8.D
1 9.
10.
y Waarom is de lucht blauw?
aHet water in de zeeen en oceanen is blauw.
b) Kleine deeltjes in de lucht verspreiden blauw licht.
c) Zuurstof is blauw.
De Nationale Wetenschapsquiz
junior
Postbus 93245
2509 AE Den Haag
Naam:_
Adres:_
Postcode
Plaats:.
Hoeveel keer heb je a
als het goede antwoord
zwart gemaakt?
a waskeer goed
Telefoon:
Jongen meisje
Leeftijd:
Hobby:
Krant:
9 Hoe komt het dat de één vaker door een mug wordt gestoken
dan de ander?
a) Mensen ruiken verschillend en muggen hebben een voorkeur
voor bepaalde geuren.
b) De ene mens heeft zoeter bloed dan de andere en muggen hou
den van zoet bloed.
c) Sommige mensen hebben een dunnere huid dan anderen en dat
prikt makkelijker
A Als je de deur van een diepvrieskast twee keer snel achter el-
I U kaar open doet, dan gaat hij de tweede keer moeilijker open
dan de eerste keer. Hoe komt dat?
a) De koude lucht die bij het opendoen ontsnapt, bevriest op de
rand van de deur en daardoor blijft de deur de tweede keer kleven.
b) Als je de deur opendoet, komt er warme lucht naar binnen. Zo
dra je de deur dichtdoet, krimpt de lucht en zuigt de deur zich vast.
c) Aan de deur van de diepvrieskast zit een magnetische sluiting
die beter werkt als hij warm is geworden.
