Geweldsgolf treft Mozambique PZC PZC Euthanasievraagstuk roept om breed maatschappelijk debat JUNTOS POR UIVI FUTURQtfmHOR Arrogantie PvdA wekt onbehagen Politiek creëert schij nzekerheid rond BSE-crisis Spanning tussen rivalen uit de burgeroorlog stijgt te gast 25 november 1950 zaterdag 25 november 2000 door Eelco van der Linden Mozambique wordt getrof fen door een geweldsgolf, die de spanning in het Zuid- Afrikaanse land sterk doet op lopen. De onrust wordt veroor zaakt door toenemende rivali teit tussen de twee partijen die al vijftien jaar lang een bloedige burgeroorlog uitvochten. De donderdag met maffia-me thoden uitgevoerde moord op 's lands meest vooraanstaande journalist, Carlos Cardoso, heeft alles van een officiële waarschuwing. Net als de aan slag op de radiojournalist die even daarvoor was gemoles teerd en in zijn tong gesneden 'omdat hij te veel praatte'. Aan wie de waarschuwing is gericht, is duidelijk: een ieder die kri tisch het doen en laten van de machtigen van het land volgt. Maar wie is de afzender? Cardoso (49) was onbetwist het journalistieke geweten van Mo zambique. Gevreesd en geliefd om dezelfde reden. Geen ander bedreef onderzoeksjournalis tiek als hij en wist zoveel schan dalen bloot te leggen. Hij beet zich vast in politieke misstan den, justitiële dwalingen en economische delicten, maar viel ook de georganiseerde misdaad lastig. In de hoofdstad Maputo zeggen in shocktoestand verkerende collega's, dat Cardoso niet aan een 'heet' stuk werkte. Sommi gen verbinden echter de moord met een bankfraudezaak uit 1996, waarbij veertien miljoen dollar is weggesluisd. Cardoso onthulde de identiteit van de daders, maar klaagde ook on- derzoeksreehters aan die tegen betaling zouden hebben afge zien van vervolging. Afrekening Anderen houden het op een po litieke afrekening. Cardoso was kritisch ten opzichte van de Fre- limo-regering, maar spaarde evenmin de radicale elementen in Renamo, de belangrijkste op positiepartij. Frelimo was de door het Oostblok gesteunde marxistische bevrijdingsbewe ging. Die streed eerst tegen de Portugese kolonisten en vanaf 1977, vijftien jaar lang, tegen Renamo. Deze Beweging van Nationale Weerstand werd ge sponsord door conservatieve Portugese elementen, het voor malige Rhodesië en het Zuid- Afrikaanse apartheidsregime. Twee jaar na de vrede van 1992 volgden er veikiezingen. Die werden gewonnen door Freli mo. President werd Chissano, die 53 procent van de stemmen kreeg, twintig procent meer dan Renamo-leider Alfonso Dhlakama. In het parlement kreeg Frelimo 129 zetels en Renamo 112. Mozambique zette de weg in van politiek en econo misch herstel en dwong daar mee de bewondering van de hele wereld af. Toch bleven er poli tieke spanningen bestaan. De tweede vrije verkiezingen van vorig jaar december waren de katalysator. Chissano won met klein ver schil, maar in het paxiement groeide Renamo dankzij een al liantie met negen kleine partij en naar 117 zetels. Renamo-lei der Dhlakama bleef de uitslag echter bestrijden wegens ver meende fraude, ook al noemden waarnemers van de internatio nale gemeenschap de verkiezin gen 'vrij en eerlijk'. Eerder deze maand escaleerde de situatie, toen Dhlakama een aantal loka le besturen voor zijn partij opeiste en betogers tegen Chis sano's regering de straat op stuurde. Het geweld waarmee dat gepaard ging, kostte 41 mensen het leven, onder wie zes politieagenten. De meeste slachtoffers vielen in het zeven honderd kilometer ten noorden van Maputo gelegen stadje Montepuez. Demonstranten overvielen het politiebureau en stalen 143 wapens. Gewapend met AK-47 aanvalsgeweren hielden vijfhonderd Renamo- supporters delen van de stad drie dagen bezet. Alles ademde weer de sfeer van de slechte oude tijd. Daar waren ook uitspraken van Dhlakama debet aan. Hij verordonneerde een einde aan de betogingen en liet weten de gewapende strijd weer te zullen hervatten, als niet aan zijn eisen zou worden vol daan. De Frelimo-regering ver oordeelde Renamo met de scherpst mogelijke bewoordin gen: „Dhlakama heeft openlijk gedreigd het land te verlammen. Renamo bereidt zich duidelijk voor op een militaire strijd." De dood van Carlos Cardoso, die het (politie)geweld scherp had veroordeeld, was voor beide partijen aanleiding de journa list uitgebreid te roemen en hem een grote patriot te noemen. De Renamo-paiiementariërs gin gen verder door demonstratief naar de plek te lopen waar Car doso werd vermoord. Ze spra ken hun twijfels uit over de door de politie afgegeven garantie de daders te vinden. Drama gevangenis De al gespannen sfeer is nu aan zienlijk verslechterd door het beiicht dat in een gevangenis in Monteuez, een stad zestienhon derd kilometer ten noorden van Maputo, zeker zestig gevange nen in één nacht op mysterieuze wijze zijn overleden. De gevan genis zat volgens waarnemers na de laatste onrusten vol met leden van de Renamo-oppositie. Premier Pascoal Mocumbi heeft gezegd dat er geen sporen van geweld waren. Waarschijnlijk ook om de spanning te vermin deren, heeft hij gespecialiseerde pathologen uit Zuid-Afrika, de Europese Unie en Gemenebest uitgenodigd om de lijken te on derzoeken. Een Zuid-Afrikaans team is inmiddels ter plekke. Het op zo wonderbaarlijke wij ze gecreëerde evenwicht is in ge vaar in Mozambique. De Freli mo-regering wacht de moeilijke taak licht te werpen op de moord op Cardoso en de dood van de gevangenen. Een Mo- zambikaanse mensenrechten organisatie heeft bovendien een onderzoek geëist naar het poli tieoptreden eerder deze maand en verlangt uitleg waarom met scherp is geschoten. Allemaal gevaarlijke munitie voor de weer op het oorlogspad verke rende Renamo. GPD door Peet Vogels Het BSE-spook dat mo menteel door Europa waart, zorgt voor een onge kende daadkracht bij de po litici en bestuurders. De ene maatregel tuimelt over de andere om de consument de zekerheid te geven dat er ge waakt wordt over zijn ge zondheid. Ook in Nederland laten ministers en Kamerle den zich niet onbetuigd. De vraag is alleen in hoeverre de voedselveiligheid is gediend met al die maatregelen. De stijging van het aantal ontdekte BSE-gevallen wordt vooral veroorzaakt door een betere controle. In Frankrijk is men dit jaar meer gaan testen, waardoor er meer gevallen ontdekt werden. Eerder gebeurde dat ook in Zwitserland. Vanaf juli volgend jaar zullen alle Europese landen op gro te schaal slachtrunderen op BSE testen. Die beslissing namen de ministers van Landbouw afgelopen maan dag. Woensdag moest minis ter Brinkhorst in de Tweede Kamer zijn beleid verdedi gen. Alle partijen drongen aan op een snellere invoer van de test. Hoewel de snelle test al langere tijd in gebruik is in Zwitserland en Frank rijk, repte de Kamer nooit over invoering in Nederland. Nu tot invoering is besloten, gaat het niet snel genoeg. Te Iaat De tests zijn verplicht voor koeien vanaf dertig maanden die geslacht worden. Runde- ren kunnen echter al vanaf achttien maanden zichtbaar BSE hebben. Vandaar dat de Socialistische Partij er op aandrong alle runderen ou der dan een jaar te testen. Het probleem is alleen dat de tes ten nog niet fijngevoelig ge noeg zijn om BSE in een vroeg stadium aan te tonen. Extra testen leiden dus al leen tot schijnzekerheid. Ook de oude reflex van de i m- portstop komt weer schijn. Frans rundvlees, Franse runderen en zeker Frans veevoer zijn niet te vertrouwen. Dus dat mag het land niet meer in, tenzij de Fransen beloven beter te tes ten op BSE. Helaas heeft een importverbod geen zin, een exportverbod van Frankrijk daarentegen wel. Bij de dioxine-crisis van vo- rig jaar doken met dioxine vervuilde Nederlandse kip pen op in Duitse supermark ten. Het bleek te gaan om Belgische kippen die in Ne derland waren geslacht. Ze worden dan als Nederlandse kip verkocht. Iets dergelijks zal dus ook gebeuren met Frans rundvlees dat via an dere landen wordt geïmpor teerd, waardoor de oor sprong nooit is na te gaan. Laks Ten aanzien van de waar schijnlijkste besmettings bron, het veevoer, is de Kamer weer laks geweest. Vorige week verscheen een rapport van de Rekenkamer, waarin forse kritiek werd ge uit op de controle van de ver werking van kadavers. Niet uitgesloten moest worden, aldus de Rekenkamer, dat er kadavers van zieke of be smette dieren in veevoer te recht zijn gekomen. Vorig jaar drong D66 al aan op het verbieden van kadavers in veevoer. Daar bestond echter geen behoefte aan in de Tweede Kamer. Nu is dat ver bod alsnog gekomen. De kritiek van de Kamer op Brinkhorst is dus maar deels terecht. Feit blijft dat het voorzorgsbeginsel, de veilig heid van de consument gaat boven alles, niet altijd goed is nageleefd. Maar daar was het parlement altijd zelf bij. Bo vendien eisen ze nu maatre gelen die niet altijd effectief zijn. De Tweede Kamer heeft er blijkbaar moeite mee de woorden van Brinkhorst te beamen dat honderd procent zekerheid nooit te geven is. GPD Poster van het Frelimo tijdens de verkiezingscampagne van 1999. De verkiezingen leidden tot politieke spanningen die nu ernstig uit de hand dreigen te lopen. foto Yoav Lemmer/EPA Beslissende aanval De troepen van de Verenigde Naties zijn een aanval begon nen in Noord-West Korea. Een troepenmacht van honderd duizend man is onder dekking van vliegtuigen gestaag opge drongen. Als de aanval succes heeft, betekent dat volgens ge neraal Mc Arthur- het ei nde van de oorlog en herstel van de eenheid in Korea. Zeeuws orkest De Oprichting en instandhou ding van een Zeeuws orkest behooi't voorlopig niet tot de mogelijkheden. Tot deze con clusie kwam een aantal be langstellenden tijdens een in Middelburg gehouden oriën terende vergadering. De geo grafische ligging van Zeeland maakt het moeilijk om samen te komen voor repetities. Een ander bezwaar vormen de zeer hoge kosten, van tenmin ste vijftigduizend gulden per jaar. Smokkelaars In Oost-Zeeuws-Vlaandei-en opereren sinds enige tij d enke le smokkelaarsgroepen met pantserauto's. Regelmatig ste ken zij met boter en gedistil leerd vanuit België de Neder landse grens over. De douane en ook de mare chaussee spannen zich tot het uiterste in om de smokkelaars te grijpen. Tot dusver echter zonder succes. SGP-fractievoorzittcr Van der Vlies in de Tweede Kamer aan het woord over het euthanasievraagstuk. foto Cees Zorn/GPD door Koos van Wees PvdA-fractieleider Ad Mel- kert deed onlangs nog ver woede pogingen het beeld bij te stellen. Dat de PvdA steeds va ker partijgenoten op belangrij ke posten in het openbaar be stuur weet te krijgen heeft niet te maken met machtshonger, maar met de onmiskenbare kwaliteiten van de aanhang. Dat was niet het antwoord waar de klagende collega's van Mel ker! op zaten te wachten. Die vonden het vooral een bevesti ging van de arrogantie van de PvdA en allerminst een verkla ring voor de baantjesverzame- larij onder sociaal-democraten. „Hoge ambtelijke posten zou den niet alleen bij de PvdA te vinden moeten zijn. En dat is nu wel de indruk", stelt Olga Scheltema, het Kamerlid dat namens D66 onderhandelt over burgemeestersposten Machtsgelijk Er is meer. Het is de houding dat argumenten er voor de PvdA niet meer toe doen, omdat de partij het voor het zeggen heeft. „Wat bij GroenLinks het moreel gelijk is, dat is bij de PvdA het machtsgelijk. Wat ik mis, is res pect voor de opvatting van an deren", zegt CD A-Kamerlid Leers. Wie de arrogantie van de PvdA bekritiseert, haalt steevast het voorbeeld aan van het Kamerlid Judith Belinfante, die ooit zei dat het in ons land gebeurt zoals haar partij het wil. „En als u dat niet bevalt, gaat u maar naar een ander land." „Het typeert het superioriteits gevoel van de PvdA", zegt Paul Rosenmöller, fractieleider van GroenLinks. „Het is opmerkelijk dat van de partijen in de coalitie de PvdA het minst bereid is tot samen werking met ons, terwijl die toch het dichtst bij ons staat. Het dualisme bij WD en D66 is veel groter", stelt Rosenmöller. Als het wel tot samenwerking komt, dan gebeurt het altijd on der de voorwaarden van de PvdA. „Dan heb je een motie op gesteld en dan willen ze hem al leen steunen als zij als eerste on dertekenaar zijn. Of eisen ze dat zij de inleiding mogen schrij ven." Karaktertrekje Maar is dat gedrag niet sympto matisch voor elke partij die al langere tijd aan de macht is? „Als dat zo is, dan zou je dat ge drag ook moeten zien bij de VVD", zegt Olga Scheltema. „En dat is niet zo. Misschien is het een karaktertrekje van soci aal-democraten. Liberalen hebben individualiteit hoog in het vaandel staan, bij de PvdA is het juist dat collectieve. Wij te gen de rest van de wereld, zo iets." Bij de WDwaar ze vaak klagen over de machtshonger van de PvdA, formuleert cultuur- woordvoerder Atzo Nicolaï erg voorzichtig. Wel kan hij zich op winden over de houding van, opnieuw, Judith Belinfante in het debat over de Cultuurnota. „Het is slecht als je ziet hoe vér ze gaan in hun machtsspel, vooral omdat het ten koste ging van kunstinstellingen." Onderonsje Belinfante trok zonder overleg haar steun in aan een voorstel van de coalitiepartijen waarin om heroverweging wei*d ver zocht van de subsidiestop aan enkele kunstinstellingen. Dat gebeurde na een onderonsje met staatssecretaris en partijgenoot Van der Ploeg, die zelf niets voor zo'n heroverweging voelde. „Sindsdien heb ik grote proble men met de geloofwaardigheid van de PvdA op het gebied van cultuur", sneert Nicolaï. Maar hij wil niet zo ver gaan dat te zien als een eigenschap die ook geldt op andere terreinen. Ook de regenteske trekjes die D66-fractieleider De Graaf sig naleerde, herkent hij niet zo. „Maar wat ik wel af en toe zie, is die houding van: dat kan alle maal wel zo zijn, maar wij zijn aan de macht en dus gebeurt het zoals wij het willen." Stevige tik CDA'er Gerrit Leers gunt de PvdA de louterende periode die ook zijn partij doormaakte na jaren van regeringsdeelname. „De PvdA heeft een stevige tik op de vingers nodig, net als wij indertijd. Dit gedrag gaat ze stemmen kosten." De sociaal-democraten moeten de inhoud voorop stellen, niet hun positie in het politieke machtscentrum, waarschuwt ook Rosenmöller. Hij hekelt de gesloten cultuur in de PvdA, die discussie moeilijk maakt. „Nu krijgen we vaak te horen, 'dat vindt Kok niet goed'. Dan val je dus stil, want dan doen argu menten er niet meer toe." GPD Op 30 oktober oordeelde de Haarlemse rechtbank dat de hulp bij zelfdoding aan de 86-jarige ex-PvdA-senator Brongersma niet indruist tegen de bestaande wetgeving. De rechtbank ontsloeg de betrok ken arts van rechtsvervolging. Het feit dat de patiënt voldoen de 'leed aan het leven' was ge noeg om van ondraaglijk en uit zichtloos lijden te spreken. Brongersma snakte naar het einde. Dit werd aangevoerd door een getuige deskundige en was een zwaarwegende factor bij de uitspraak. Hier is dus sprake van een subjectieve be paling of hulp aan iemand die geen fysieke of psychische ziek te heeft geboden kan worden in de vorm van euthanasie of hulp bijzelfdoding. Zijn hier grenzen overschreden? Het Openbaar Ministerie be twist niet dat de ondraaglijk heid van lijden subjectief is. Wel vindt het OM dat die subjectieve ervaring geen grond mag zijn binnen de wet, als er sprake is van ernstig psychiatrisch of li chamelijk lijden. Er is een grens overschreden en dat leidt tot zelfbeschikkingsrecht van de patiënt. De officier van justitie gaat dus in hoger beroep. Het Koninklijk Nederlands Me disch Genootschap is ingeno men met het hoger beroep. Vol gens het KNMG wordt een arts bij een verzoek om hulp bij zelf doding zonder medische nood zaak gereduceerd tot een door geefluik voor zelfdoding. Uitsluiting Intussen boog de Tweede Kamer zich deze week over een voorstel dat wijziging in de euthanasie wetgeving beoogt. Euthanasie en hulp bij zelfdoding blijven in het wetsontwerp een misdrijf waarop een gevangenisstraf staat van maximaal twaalf jaar. Er wordt voor de behandelend arts een strafuitsluitingsgrond aan toegevoegd: hij gaat vrijuit als hij voldoet aan zes in de wet opgenomen zorgvuldigheidsei sen en de euthanasie meldt bij de lijkschouwer. Of de arts zorgvuldig handelde beoordelen vijf regionale toet singscommissies waarin een ju rist, arts en een ethicus zitten. Bovendien geeft het wetsvoor stel een wilsverklaring die ie mand ooit heeft opgesteld een formele status. Iemand kan daarin bijvoorbeeld aangeven niet verder te willen leven als hij getroffen wordt door dementie. In de NRC van 8 november schrijft Nico van Mensing van Charante (huisarts): „Ik kan de politici meedelen dat ik dat niet ga doen. Wat de politiek ook beslist, de ervaren huisartsen die ik over deze materie heb ge sproken, gaan het niet doen." Zullen zij het dus niet doen, er zijn ook anderen. Onder hen is huisarts F. Sutorius van de zaak-B rongersma. De geschiedenis van de eutha nasiewetgeving leert dat twin tig jaar geleden alleen maar ge sproken werd over euthanasie bij medisch ernstige gevallen. Het ging toen om mensen die in de terminale fase verkeerden, waarbij herstel ten ene male werd uitgesloten. Daarna kwa men de termen uitzichtloos en ondraaglijk lijden erbij. Een volgende stap was dat niet al leen fysiek lijden het criterium was, maar ook psychisch on draaglijk en uitzichtloos lijden (zaak Chabot). Onder druk Nu valt in de zaak Brongersma ook 'levensmoe' onder de crite ria. Vervolgens wordt nu voor gesteld dat een wilsverklaring een zwaarwegend argument wordt voor het doden van wils onbekwame mensen bij demen tie, zwaar gehandicapten, etc. Daarnaast horen we in de media dat families zulke verklaringen gebruiken om huisartsen onder druk te zetten om het leven van terminale patiënten in de laat ste stervensfase te beëindigen, omdat zij zelf de druk bijna niet meer aankunnen. Natuurlijk zijn er moeilijke mo menten, voor familie en naaste omgeving, in het begeleiden van mensen tot aan hun dood. Dit mag evenwel niet leiden tot ac tieve euthanasie. Het blijkt dat bij meer palliatieve zorg, zoals bijvoorbeeld in hospices, de vraag naar euthanasie afneemt. Het zou beter zijn zich daar meer op te richten dan het als maar oprekken van de wet. De rol van arts en jurist in een. regionale toetsingscommissie is gemakkelijk verklaarbaar. Maar aan welke criteria moet een bevoegd ethicus voldoen? De ethicus is bij uitstek de per soon die ook de subjectieve kant van euthanasie moet beoorde len. En waaraan ontleent dan de ethicus de normen en criteria? Medisch ethicus Guido de Wert zegt hierover: „De in ons land meest beoefende methode is die van het reflectieve equilibrium, waarbij in een pendelbeweging tussen ethische theorie, prak tijk en intuïties de normering tot stand komt. Intuïties zijn voor een belangrijk deel emo ties. Een ethische reflectie op die emoties behoort tot de me thodiek. Dan ga je bijvoorbeeld na of je emoties stoelen op voor oordelen, op naïviteit, of op ir rationele angsten." Hieruit valt op te maken dat de ethicus zich voornamelijk ba seert op mentale reflecties. Daarbij wordt zorgvuldig nage gaan welke emoties een rol mo gen of kunnen spelen die dan vervolgens worden geëlimi neerd. Geloofsovertuigingen en spirituele achtergronden zullen wellicht meespreken maar zijn waarschijnlijk bij de ethicus niet gekwalificeerd als normen, hoewel de maatschappelijk achtergrond van de persoon in kwestie wel degelijk een rol zul len spelen. Is dat voldoende om recht te doen aan wat men maatschappelijk verantwoord vindt? Politiek Waarom mengen vertegenwoor digers van de grote en kleine re ligies en spirituele groeperingen zich niet in de discussie rond het euthanasievraagstuk? Naast het CDA hoor je alleen van de kleine christelijke partijen in de media een luide roep. Ik pleit er voor om van uit eigen religieuze of spirituele normen en waarden een brede maat schappelijke discussie te voeren over het enorme vraagstuk rondom het stervensproces, waarbij euthanasie een belang rijk onderdeel is. Sjoerd Buisman is voorzitter van de CDA-fractie in de gemeenteraad van Middelburg en nauw betrokken bij de oprichting van een hospice voor stervensbegeleiding op Wal cheren. Uitgever: J. C. Boersema Hoofdredactie: A L. Oosthoek D. Bosscher (adjunct) A. L Kroon (adjunct) Centrale redactie: Oostsouburgseweg 10 Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118) 484000 Redactiefax: (0118) 470102 Vlissingen: Postbus 18 4380 AA Vlissingen Tel. (0118)484000 Fax. (0118)472404 Goes: Voorstad 22 Postbus 31 4460 AA Goes Tel (0113)273000 Fax. (0113) 273010 Terneuzen: Axelsestraat 16 Postbus 51 4530 AB Terneuzen Tel. (0115) 686000 Fax. (0115) 686009 Hulst: 's Gravenhofplein 4 4561 AJ Hulst Tel. (0114)373839 Fax. (0114)373840 Zierikzee: Grachtweg 23a Postbus 80 4300 AB Zierikzee Tel. (0111)454647 Fax. (0111)454659 Opening kantoren: Maandag t/m vrijdag van 8 00 tot 17.00 uur Zierikzee en Hulst: 8.30-17 00 uur Zaterdags in Vlissingen van 8.00 tot 10.30 uur Internet (http://www.pzc.nl): Postbus 18 4380 AA Vlissingen redactie: redactie@pzc.nl exploitatie internet@pzc.nl Bezorgklachten: 0800-0231231 of maandag t/m vrijdag: op de kantoren gedurende de openingstijden; zaterdags tot 13.30 uur- op de kantoren door de klacht in te spreken op de band of de verwijzing op te volgen Overlijdensadvertenties: tijdens kantooruren en uitsluitend maandag- t/m vrijdagavond van 20 30 tot 22.00 uur en zondagavond van 20.00 tot 22.00 uur: Tel. (0118) 484000 Fax(0118)470100. Abonnementsprijzen bij automatische incasso: (tussen haakjes prijs met acceptgiro) per maand, 36,70 (nvt) perkwartaal, 100,00 101,65) per jaar 380,00 381,65) Voor toezending per post geldt een toeslag. Beëindiging van abonnementen uitsluitend schriftelijk, 1 maand voor het einde van de betaalperiode Losse nummers maandag t/m vrijdag: 1,85 per stuk zaterdag./ 2,75 per stuk Alle bedragen zijn inclusief 6% BTW Bankrelaties ABN AMRO 47 70.65.597 Postbank 35.93.00 Advertenties Alle advertentieopdrachten worden uitgevoerd onder toepassing van de algemene voorwaarden van Uitgeverij PZC BV alsmede de regelen voor het advertentiewezen. Tarieven kunnen tijdens kantooruren worden opgevraagd bij de advertentieorderafdeling. Tel-0118-484321 Auteursrechten voorbehouden Uitgeverij Provinciale Zeeuwse Courant BV Wegener NV

Krantenbank Zeeland

Provinciale Zeeuwse Courant | 2000 | | pagina 2