Buitenlandse tandartsen
vullen Nederlandse gaten
Arduin trekt op
kousenvoeten
dorp en wijk in
Praktijken in
Zierikzee
en Eerbeek
27
zaterdag 25 november 2000
De 'buitenlandse' tandarts moet in
Nederland gaten vullen. Gaten in de
beroepsgroep wel te verstaan, die niet
meer weg te poetsen zijn. Rutger Ver-
steegh kwam na veertien jaar uit Duits
land terug. Zijn Belgische collega Stijn
De Smedt zocht direct het grote avontuur.
Ze zijn jubelend: het is hier 'heerlijk' en
'tof'. Nederland, met een chronisch tekort
aan tandartsen, als een onverwacht lui
lekkerland.
Een vrouw schaart zich achter de balie. Ze is
er vreemd, maar de ruimte is wel zoals ze
die had verwacht: helemaal nieuw, nog een
beetje kaal en klinisch. Leeg dus. Als ze een
blik werpt op het afsprakenboek dat Rutger
Versteegh aan de andere kant van de balie
openslaat, verandert haar houding. ,,Ik
dacht", zegt ze licht verbaasd, „dat er nog
plaats genoeg was, maar u zit al vrij vol.
Leeg, zal de tandarts later aangeven, is een
woord dat niet van toepassing is. „Ik ben in
september begonnen en ik heb sindsdien geen
dag zonder patiënten gezeten. Ik heb er nu al
meer dan driehonderd, en dat na anderhalve
maand. Ik vind het overweldigend. Als het in
dit tempo doorgaat, zit ik over een half jaar
vol."
Op zijn agenda staat nog 'E. R. Versteegh,
Zahnarzt'. Voor het eerst van zijn leven is hij
niet de hoogverheven 'Herr Doktor', maar ge
woon tandartsHet genoegen is geheel aan zij n
kant. Juist dit soort gesprekjes, zegt hij - ie
mand die voor een afspraak komt en hem en
passant op enkele kunstschilders in de omge
ving wijst - miste hij eigenlijk het meest.
Op zijn beurt voelt Stijn De Smedt zich als een
kind in een snoepwinkel. Zijn geestdrift over
zijn Nederlandse praktijk is grenzeloos, alsof
hij een 'tandartsenluilekkerland' heeft ont
dekt. Hij somt op: een normale werkdag, za
terdags vrijassistentes die hem terzij de staan
allemaal zaken die nieuw voor hem zijn.
Frustrerend
„Ik vind het zo tof. In België bestaat de tand
artsassistente niet. Daar doe je alles alleen.
Ben je met een zenuwbehandeling bezig, gaat
de telefoon. D a's frustrerend, hoor. En je mees
te patiënten komen pas 's middags na een uur
of vier. Je werkt daardoor vooral in de avond
uren."
Hier is hij de tandarts die hij zich tijdens zijn
studie had voorgesteld te willen worden. Geen
goedkope gatenvuller of kiezentrekker, maar
een preventief en correctief medicus. „Er
kwam laatst iemand met een stuk van zijn
tand. Hij vroeg: dokter, zou je niet een kroon
zetten? Dat had ik nog nooit gehoord. In België
komt de helft van de patiënten alleen als ze er
gens last van hebben. En dat moet dan zo
goedkoop mogelijk worden verholpen."
Er zijn weinig overeenkomsten tussen de twee.
De Smedt is Belg, pas 27 en in Zierikzee aan
zijn eerste echte baan begonnen. Hij woont in
een prachtig verbouwd, monumentaal pand.
Hij heeft zich in de schulden gestoken om de
praktijk te kunnen overnemen.
Versteegh (50) is Nederlander, maar heeft al
tijd - veertien jaar - in Duitsland gewerkt. Nog
één keer wilde hij opnieuw beginnen. Zo is hij
op de Hoge Veluwe, in Eerbeek, verzeild ge
raakt. Hij bewoont er een huurhuis en een door
hem opgezet gloednieuw tandartsencentrum.
Een collega, nu nog actief in Duitsland, komt
er begin januari bij
Een ding hebben De Smedt en Versteegh wel
gemeen: ze behoren tot de heelmeesters die
vanuit het buitenland hier de gaten in het
tandartsenbestand komen vullen.
De buitenlandse tandarts voelt zich in Nederland geen goedkope gatenvuller of kiezentrekker, maar een preventief en correctief medicus.
Nederland telt, aldus de Nederlandse Maat
schappij tot bevordering der Tandheelkunde
NMT, momenteel 5772 ingeschreven tandart
sen D at zij n er al te weinig en het worden er de
komende jaren alleen maar minder. De be
roepsgroep in ons land vertoont sterke gelijke
nis met een slecht onderhouden gebit. Er val
len steeds grotere gaten. En poetsen helpt
allang niet meer.
Kon je de tandarts missen als kiespijn, dan zou
niemand zich druk maken om hun snel tanen
de aantal. Maar al gaan we met lood in de
schoenen heen en met amalgaan in de kiezen
weer terug, in doorsnee komt de Nederlander
heel plichtsgetrouw op voor zijn half jaarlijkse
controle.
Schrijnender
De ernst van het gebrek dat nu opspeelt, vari
eert. O veral is het voelbaar. Soms groeit het
werk tandartsen 'slechts' boven het hoofd, op
andere plaatsen is er sprake van een schreeu
wend tekort. En het algemene beeld wordt da
gelij ks schrijnender: wachtlijsten worden lan
ger, de klachten nemen toe.
Met een gemiddelde praktijkgrootte van 2500
patiënten zit de tandarts aan zijn tax. Steeds
vaker gaat het bordje 'vol' op de deur. De voor
de hand liggende oplossing is meer studenten
opleiden, en dat gaat ook gebeuren. Alleen
sorteert het pas over een jaar of tien effect. Om
de beroepsgroep op korte termijn gezond te
maken, zijn drastischer alternatieven noodza
kelijk.
De Smedt en Versteegh zijn zo'n alternatief.
Ze behoren tot de buitenlandse hulptroepen
die hun kans schoon zien. Voor beiden is de
kennismaking met de Nederlandse tandheel
kunde vers. De Belg houdt sinds ruim een jaar
praktijk in Zierikzee, de naar Eerbeek terug
gekeerde Nederlander nog korter: twee maan
den.
Biedt verreweg het grootste deel van de tand
artsen uit den vreemde slechts overwerkte Ne
derlandse collega's een helpende hand, zij
niet. De Smedt en Versteegh staan op eigen be
nen en moeten zelf uitdokteren hoe de Neder
landse tandheelkunde precies functioneert.
„Duitse en Nederlandse monden zijn eender",
zegt de laatste nuchter. „Iedereen heeft im
mers maximaal 32 tanden. Het verschil is meer
verzekeringstechnisch, de tarieven."
Voor Versteegh is het 'tarievenboek' van de
NMT maar een iel werkje. De Smedt daarente
gen vindt het opmerkelijk genoeg een nogal
dikke pil; aan een A4'tje zou hij in zijn vader
land genoeg hebben. Vooral aan alle verzeke-
ringsvormen heeft hij moeten wennen. „In
België betaalt een patiënt meteen en maakt de
tandarts een getuigschrift van verstrekte me
dische hulp. Dan kun je niet weg zonder te be
talen. Hier heb ik, vooral in het begin, een paar
keer meegemaakt dat je maar moet zien hoe je
aan je geld komt."
Hij koos direct na zijn afstuderen voor zijn
noorderburen. Hij had van een voormalige
"studiegenoot over het gunstige Nederlandse
tandartsenklimaat gehoord en de constante
advertenties in een Vlaams tandartsenblad
deden de rest. „Het is de beste keuze die ik heb
kunnen maken."
Avontuur
De NMT heeft nu zo'n vijftig Belgen genoteerd
als lid. De helft van hen is daadwerkelijk ac
tief. Als de roep om tandartsen zo luid is, waar
blijven dan De Smedts landgenoten? Dat weet
hij \vel: gewoon thuis. „Veel Vlamingen blij
ven liever in het dorp waar ze zijn geboren Ik
heb blijkbaar meer avontuur in mijn bloed."
Zelf heeft hij doelbewust gekozen voor Zee
fotomontage Jacques Zorgman/GPD
land. ,,Ik kom hier al van jongs af aan om te
duiken. In het begin leek het ook net alsof ik op
vakantie was. En nog: in de zomer lekker even
naar het strand. Ik denk niet dat ik ergens an
ders zou kunnen aarden."
Dat buitenlandse avontuur lokte ook Ver
steegh na zijn studie Het is voor hem nu een
beetje de omgekeerde wereld. „Ik ben in 1986
meteen naar Duitsland gegaan, naar een dorp
in Beieren. Ik heb hier toen niet eens gezocht.
Er waren zoveel tandartsen; geen schijn van
kans dat ik aan de bak kwam
Z'n langste tijd was hij dorpstandarts in het
plaatsje Horgau. Prachtige natuur, prettig
werken. Het was met name het sociale contact,
zegt hij, dat hem niet losliet. „Je leert ze wel
kennen, maar Duitsers denken anders."
Bijzonder
Het gekke is, zegt Versteegh, dat hij zich altijd
heeft beschouwd als een Nederlandse tand
arts in Duitsland. In Eerbeek voelt* hij zich
daarentegen een Duitse tandarts in Neder
land. Dat heeft volgens hem vooral met zijn
praktijk te maken: vier behandelkamers, een
grote balie, alles tiptop geautomatiseerd.
Ook De Smedt heeft zijn eigen plekje in het
Zeeuwse. „Op het hele eiland zijn elf tand
artsen. Ik ben heel herkenbaar. Ik blijf tenslot
te 'die Belg'. Maar nee, het schrikt patiënten
niet af dat je een buitenlandse tandarts bent."
Het gaat wel hard, erkent hij: afgestudeerd,
een eigen praktijk met 2600 meftsen, en vol
gend jaar al uitbreiden.
„Het ligt me wel, die Nederlandse manier van
werken en de waardering die je hier krijgt als
tandarts." Onder Vlamingen voelt hij zich
meer een noodzakelijk kwaad. Daarom geniet
hij met volle teugen.
Cock Rijneveen
Stichting Arduin is in vijf jaar
een begrip geworden. Niet
alleen in Zeeland maar ook
daarbuiten. In die tijd heeft de
instelling voor verstandelijk ge
handicapten veel obstakels
moeten nemen. Een zwartboek
met klachten zorgde voor veel
ophef. Ouders en personeel van
locatie Huize Den Berg in Goes
kwamen in opstand tegen het
'overnamebeleid' van Arduin.
En de Inspectie voor de Gezond
heidszorg zag aanleiding een
onderzoek in te stellen. Nadat
na bemiddeling is besloten Den
Berg af te stoten en de Goese
vestiging in een grote Zuid-Hol
landse instelling is opgegaan,
leek de onrust voorbijMaar een
paar weken geleden ontstond
weer tumult rond Arduin. Inwo
ners van Aagtekerke klaagden
over de bouw van Arduin-ap
partementen. Zij vonden dat de
stichting zich niet aan de regels
hield. Het zou weer zo'n typisch
Arduin-staaltje 'niets en nie
mand ontziend door de strot-
duw-beleid'zijn. Directeur Piet
van den Beemt blikt terug op
vijf jaar integratie van verstan
delijk gehandicapten.
Eind september komt P. de Pag-
ter uit Aagtekerke tot de con
clusie dat Arduin appartemen
ten bouwt aan de Prelaatweg
zonder bouwvergunning. Het
stuit hem tegen de borst dat de
stichting zich blijkbaar niet aan
de regels hoeft te houden en dat
zij zaken voor elkaar krijgt
waarin andere bewoners niet
slagen. „Wij krijgen geen toe
stemming om appartementen te
bouwen voor toeristen, terwijl
Arduin dat wel mag voor haar
bewoners", klaagt hij. De Pag-
ter voelt zich overdonderd door
Arduin, omdat de stichting vol
gens hem totaal niet communi
ceert met omwonenden. „Er
wonen hier zo'n zestig mensen.
Straks is twintig procent Ar
duinbewoner. In de buurt heerst
angst voor die mensen." De
buurt voelt zich overrompeld,
stelt De Pagter.
De Veerse wethouder L. Wisse
laat de bouw na het protest van
de buurt stilleggen. De werk
zaamheden veroorzaken vol
gens hem te grote ongerustheid.
Arduin-directeur Piet van den
Beemt reageert achteraf ver
baasd over de ophef. „Ik dacht
dat in Aagtekerke een goede ac
ceptatie heerste. We hebben
vooraf geen bericht gestuurd
over de verhuizing. Arduin
dacht dat het wel goed zat daar.
Eén cliënt is daar zelfs op na
drukkelijk verzoek van de om
wonenden blijven wonen. Als
hij weg zou moeten, was een ro-
zenk weker zelfs van plan hem in
huis op te nemen."
Dialoog
Arduin belegt pas na het stilleg
gen van de bouw twee informa
tieavonden voor de buurt Van
den Beemt: „Er is uitvoerig ge
sproken over wederzijdse
beeldvorming, die scheef ge
groeid bleek te zijn. Het was een
heel openhartig gesprek van
beide kanten. De conclusie luid
de: we blijven in dialoog, als er
wat is, dan wordt er contact op
genomen. Na een half jaar eva
lueren we de situatie opnieuw.
De Prelaatwegbewoners dach
ten dat er meer verstandelijk
gehandicapten zouden komen.
Ht', maximum aantal van twin
tig personen blijft gehand
haafd. In de woonboerderij
wuiien twaalf tot zestien men-
sci. In het nog te bouwen ap
partement gaan vier mensen
wonen." De gang van zaken in
Aagtekerke roept elders op Wal
cheren ook reacties op. In een
ingezonden brief in de PZC van
begin oktober probeert Middel
burger P. Janssen vijf jaar Ar
duin samen te vatten: „Het niets
en niemand ontziend door de
strotduw beleid van Arduin -
het daarin blindelings meegaan
van de plaatselijke- en of andere
overheden. Het niet of nauwe
lijks naleven van de procedure
regels die voor deze activiteiten
zijn vastgelegd. Het ontbreken
of gebrekkig geven van infor
matie aan alle betrokkenen en
omwonenden."
Van den Beemt ontkent dat Ar
duin over veel geld beschikt.
„Toen Vijvervreugd in 1995 als
woonfunctie aan vervanging
toe was, stelde de overheid 35
miljoen ter beschikking. Daar
van zijn huisjes gekocht die de
bewoners zelf uitkozen. Vroeger
was de financiering gerelateerd
aan een naamloos bed. Nu be
steden we het geld aan een mens
met een naam. Afhankelijk van
de ernst van de handicap krij
gen we 80.000 tot 140.000
gulden per persoon. Dat is ge
middeld een ton per bewoner.
Daarbij zijn mogelijke investe
ringen en aanpassingen inbe
grepen. Binnen die marge moe
ten we handelen. Een door de
strotduw beleid is met dat geld
onmogelijk."
Beschuldigingen dat Arduin
niet zou communiceren wijst de
Arduindirecteur van de hand.
„Het is een misvatting dat er
geen contact met de buurt is, Als
je Arduin definieert als Piet van
den Beemt, dan hebben mensen
gelijk. Maar medewerkers van
Arduin hebben wel degelijk
contact met de buurt. Uit erva
ring blijkt een buurt vooraf
vaak 'nee' zegt tegen de komst
van verstandelijk gehandicap
ten. Daarom wandelt Arduin op
kousenvoeten. Je kunt iemand
namelijk pas beoordelen als je
hem in het gezicht ziet."
De afgelopen vijf jaar verhuis
den 270 mensen naar zeventig
woningen op Walcheren. Daar
bij zijn volgens Van den Beemt
drie keer moeilijkheden ge
weest „Daar is het probleem in
Aagtekerke er een van. En in
Middelburg hebben we twee
keer problemen gehad."
Arduin is met wonen in de wijk
begonnen toen de opvolger van
Vijvervreugd voor een belang
rijke keuze stond. De gebouwen
moesten worden vervangen.
„Als Arduin had gekozen voor
een nieuwe inrichting, dan had
den de bewoners weer veertig
jaar gedwongen bij elkaar moe
ten wonen, verstopt in een ge
sticht, verstopt achter hoge bo
men waar het nachtkastje de
enige vorm van privacy is."
Onbekend pad
Arduin koos voor het integra
tieproces. Verstandelijk gehan
dicapten wonen zelfstandig op
plaatsen die ze zelf kiezen. Met
de keuze voor het integratiepro
ject betreedt Arduin een voor
Nederland onbekend pad. „We
baseren ons op succesvolle
voorbeelden in het buitenland.
Als je in een grote gesloten ge
meenschap leeft, groet je elkaar
niet meer en bied je elkaar geen
koffie meer aan", zegt Van den
Beemt. „Leven in een grote ge
sloten gemeenschap leert meer
af dan aan Het merendeel van
de verstandelijk gehandicapten
is in de inrichting verstoken van
daginvulling en zat maar te nik
sen „Dat niksen had tot gevolg
dat ze agressief werden, woede
aanvallen kregen en zichzelf
soms verwondden."
De eerste gehandicapten leer
den zelfstandig wonen in huizen
op het Arduinterrein in Middel
burg. Daarmee begon het leer
proces voor bewoners', mede
werkers en ouders. „Al lerende
ontdekten we dat we het beste
de weg van keuzevrijheid kon
den bewandelen", blikt Van den
Beemt terug. Het wonen buiten
het terrein begon met een woon
boerderij in Aagtekerke op
Walcheren. „We kozen voor
Walcheren omdat dat een agra
risch gebied is en we veel cliën
ten hadden met een boerenach-
tergrond. We hebben over dat
plan een enquête onder onze be
woners gehouden. De uitkomst
was dat veertig a vijftig mensen
graag in zo'n woonboerderij
wilden wonen. Maar daar heb
ben we een fout gemaakt. We
vroegen onze cliënten wel waar
ze wilden wonen, maar niet met
wie ze wilden wonen. Het bleek
dat niet iedereen met iedereen
wilde samenwonen." Toch werd
de woonboerderij in Aagteker
ke een succes. „Mensen leren er
veel en vorderen snel." Een aan
tal verstandelij k gehandicapten
groeide door naar een zelfstan
dige woonvorm. „Dat zelfstan
dig wonen combineren ze met
een baan in plaats van de vroe
gere zinloze dagvulling. Werk
en woonhuis blijven geschei
den." Met de invoering van zelf
standig wonen voor verstande
lijk gehandicapten nam ook de
begeleiding toe, zegt Van den
Beemt. „In het oude Vijver
vreugd had op veertig bewoners
één personeelslid nachtdienst.
Nu onze cliënten zelfstandig
wonen is dat een medewerker op
twaalf mensen geworden. Als
bekend is dat de cliënten
's nachts geen slaapproblemen
hebben, dan slaapt de mede
werker ook. Daarnaast hebben
we een zorgtelefoon met een 24-
uurs verbinding. Daar staan al
tijd medewerkers paraat om di
rect uit te rukken."
Na alles wat rond Arduin is
voorgevallen, zijn de meningen
over de directeur van Arduin
verdeeld. Van den Beemt- „Als je
grenzen verlegt, kom je op an
dermans terrein en ontstaan er
vonken en kortsluiting. Mijn
taak is ruimte creëren voor ver
standelijk gehandicapten.
Daarbij neem ik de negativiteit
op de koop toe."
Ferdinand Koppejan
De woonboerderij van Arduin in Aagtekerke is een succes.
foto Lex de Meester
