Berlin laat het hart spreken
De vonken spatten uit je knieën
Drie zusters door
de liefde geknakt
13
Bluesroute in Vlissingen
woensdag 22 november 2000
De musical There's no busi
ness like showbusiness ver
telt het wonderbaarlijke
verhaal van The American
Dream die werkelijkheid
wordt, het verhaal van Ir
ving Berlin, een kind van
joodse vluchtelingen uit
Oost-Europa dat Amerika
zijn 'tweede volkslied' gaf en
de wereld elk jaar doet dro
men van een 'White Christ
mas'. Ook in Terneuzen, he
denavond.
door Hans Visser
Irving Berlin kon geen noot le
zen of schrijven. Een assistent
noteerde op bladmuziek wat hij
voorzong. Aldus onstonden bij
na 1500 songs waaronder menig
klassieker zoals 'White Christ
mas', 'Alexander's ragtime
band' en 'There's no business li
ke showbusiness'. Irving Berlin,
de man die als kind met zijn ou
ders aan de jodenvervolgingen
in Oost-Europa ontkwam en in
New York begon aan een droom-
carrière als liedjesschrijver.
Zijn verhaal wordt, vervlochten
met zijn songs, verteld in de mu
sical Irving Berlin, There's no
business like showbusiness.
Het gezin Berlin had het niet
rijk, bovendien overleed zijn
vader, voorzanger in de synago
ge, al vroeg, zodat Berlin als
kind als krantenjongen en tele
grambesteller het gezin moest
meehelpen te overleven. Geen
ongelukkige jeugd, vond hij
achteraf. Op zijn vijftiende ver
liet hij het huis opdat zijn moe
der niet meer voor hem hoefde te
zorgen. Berlin werd plugger.
Dat wil zeggen: in een wereld
zonder geluidsdragers, ging hij
bij een van de vele muziekuitge
vers in de stad, de klanten nieu
we liedjes voorzingen om ze een
idee te geven van wat er op basis
van de bladmuziek zou kunnen
klinken.
Later werd hij een zingende
ober in één van de vele cafés van
de Bowery, de New Yorkse ar-
tiestenwijk. Met zijn vriendelij
ke uiterlijk zong hij zelf ge
maakte scabreuze variaties op
bestaande teksten. Een daarvan
werd uitgegeven. Geen hit, wel
een begin. Zijn doorbraak was
'Alexander's Ragtime band' uit
1910, waarvoor hij ook de mu
ziek schreef. Hij was toen 23. De
bladmuziek, de cd-single van
die dagen, verkocht sneller dan
welk ander stuk voordien.
,,Toen al voelde hij haarfijn aan
wat er onder het publiek leef
de", zegt Donald Johnston, die
in Amerika aan de wieg stond
van deze nieuwe show en nu in
Nederland de muzikale leiding
heeft. „Net zoals hij walsen
schreef en aansluiting vond bij
de charleston-rage, de swing en
de foxtrot."
Het ging Berlin zo goed dat hij
op zeker moment zijn eigen the
ater bezat. Privé liep het leven
soms minder voorspoedig. Zijn
eerste vrouw stierf een half jaar
na him huwelijk aan tyfus, zijn
tweede mocht hij pas trouwen
nadat haar rijke katholieke fa
milie van alles had geprobeerd
om haar van een verbintenis met
die joodse artiest af te houden.
Ze trouwden maar verloren een
zoontje. En bij de beurskrach
van 1928, die de wereld in een
crisis dompelde, verloor hij al
zijn spaargeld.
En zijn werk? „Hij zei altijd dat
zijn persoonlijke leven daarin
geen rol speelde", aldus Johns
ton. „Toch herken je veel van
zijn leven in zijn songs. Het is als
met Dostojevski, die zei: 'Alle
karakters die ik schep hebben
iets van mezelf'."
Volkslied
Berlin was zijn nieuwe vader
land dankbaar voor de kansen
die hij er kreeg. Hij uitte dat met
'God bless AmericaHet zou het
'tweede Amerikaanse volkslied'
worden toen in 1938 Hitier
buurland Oostenrijk inlijfde,
Japan het Aziatische vasteland
overrompelde en in Spanje de
vrijheid verdween onder de
laarzen van de fascist Franco.
Berlin zat in de Eerste Wereld
oorlog vrijwillig in het Ameri
kaanse leger, waar de leiding al
gauw inzag dat hij maar beter
de troepen kon gaan vermaken.
De periode inspireerde het
nachtmens Berlin tot de song 'O,
I hate to get up in de morning'.
Het stuk keerde later terug in de
show 'This is the army'.
In de VS brengt de show miljoe
nen op, bestemd voor de achter
gebleven familieleden van ge
sneuvelde soldaten. Op verzoek
van generaal Eisenhower gaat
Berlin met die show op tournee
langs de troepen in Noord-Afri
ka en Italië, waar de GI's uit de
schuttersputjes en de modder
vandaan kruipen om even alle
spanning te vergeten.
In die periode werd 'White
Christmas' een hit. De 'joodse
immigrant' schreef het al voor
de oorlog in het zonnige Holly
wood, denkend aan zijn gezin in
het besneeuwde New York. Bing
Crosby zong het tot een kerst
lied bij uitstek.
Tanende roem
Ook na de oorlog bleef Berlin
succesvol, zoals met de musical
'Annie get your gun' die het
'volkslied' van het theater ople
verde: .'There's no business like
showbusiness'. Maar met de
komst van de rock 'n' roll begon
zijn roem te tanen. De jeugd
schiep zijn eigen muziek met
een andere inhoud, aldus Johns
ton. „Berlin schreef over de
band tussen twee mensen, maar
nu zong iedereen opeens over
zichzelf."
Maar de muziek van Berlin die
in deze nieuwe show centraal
staat, leeft. „Berlin raakt je me
teen, dat is zijn geheim. Anders
dan bij Cole Porter gaat het bij
Berlin meer om het hart dan om
het hoofd. Ik merk dat ook aan
het orkest. Jonge mensen, opge
groeid met de pop van vandaag,
maar diep onder de indruk van
deze kwaliteit. Bovendien kun
nen zangers him persoonlijk
heid in zijn teksten kwijt."
Met de show die nu langs de the
aters trekt, heeft Nederland een
wereldprimeur. Nooit eerder
werd er een show over Berlin ge
maakt en bovendien is dit
script, naar de biografie van
Berlins dochter, nooit eerder
professioneel uitgevoerd.
There's no business like show
business, musical over het le
ven van Irving Berlin: vandaag
(woensdag) om 20 uur Zuid-
landtheater Terneuzen, 29 nov.
Bergen op Zoom, 16 en 17
maart Middelburg.
foto Roy Beusker
Wie graag een pure tango hoort hoeft niet naar Argentinië te
reizen, want een van de beste tango-ensembles ter wereld,
liet Sexteto Canyengue, komt uit Nederland. Het sextet be
gint zijn nieuwe Nederlandse tournee vrijdag 24 november
in Middelburg.
door Jan Dirk van Scheyen
Artistiek leider Carel Kraayen-
hof (42) van Sexteto Canyengue
is al vijftien jaar een gedreven
vertolker van de tango. Volgens
hem hoef je geen Argentijn te
zijn om het tango-gevoel op het
publiek over te brengen. Kraay-
enhof: „Ik heb me in de loop der
tijd zo verdiept in de tangocul
tuur dat ik me er helemaal mee
vereenzelvigd heb. Ik denk nu
vanuit die cultuur. Wat niet wil
zeggen dat ik me ook Argentijn
voel. Ik heb veel Argentijnse
vrienden maar ik ben nog steeds
een Hollander die in de Beem-
ster woont."
Kraayenhof kwam in 1984 in
het bezit van zijn eerste bando
neon, een tango-instrument bij
uitstek. Hij kreeg de bandone
on, die lijkt op een accordeon
maar moeilijker bespeelbaar is,
van een Argentijn die Kraayen
hof in het Vondelpark op een
concertina had zien spelen. Het
was het begin van een passie.
Kraayenhof „De tango weer
spiegelt het leven. Alle emoties
zitten er in: woede, bedroefd
heid, vrolijkheid, liefde. En er
spreekt energie uit. Het is mu
ziek met een enorme geladen
heid. Bij een bandoneon-speler
spatten de vonken uitz'n knieën
vertelde een zeeman mij ooit na
dat hij een tangoconcert had ge
zien."
De bakermat van de tango lag
rond de vorige eeuwwisseling in
Buenos Aires en Montevideo
(hoofdstad van Uruguay). In die
havensteden beproefden mas
sa's arme immigranten uit Eu
ropa destijds hun geluk en hun
muziek versmolt met andere,
niet-Europese, muziek tot de
tango, uitlaatklep voor wee
moed en hei m wee - en misschien
ook wel voor een verwaarloosd
libido, want in die tijd was er in
Buenos Aires een omvangrijk
mannenoverschot onder de Eu
ropeanen.
Wereldmuziek
Kraayenhof: „Er zitten ontzet
tend veel invloeden in de tango:
er klinkt Duitse, Italiaanse en
Spaanse volksmuziek in door,
maar ook muziek uit Afrika en
Cuba en muziek van de oor
spronkelijke inwoners van Ar
gentinië: de Indianen. Eigenlijk
was het de eerste wereldmuziek.
Maar die term is pas later uitge
vonden."
Minder Argentijns dus dan je
zou denken, die tango. Kraay
enhof: „De bandoneon komt
oorspronkelijk uit Duitsland.
En de andere instrumenten in
een tango-orkest zijn eveneens
typisch Europees: cello, viool,
piano. Van alle muzieksoorten
in Latijns-Amerika is de tango
de enige waarin geen percussie
instrumenten worden ge
bruikt."
Wat de herkomst is van het
woord tango is niet bekend,
maar men vermoedt dat het een
Afrikaans woord is dat afgeleid
is van het Latijnse tangere, wat
Het Sexteto Canyengue, een van de beste tango-ensembles ter wereld.
aanraken of beroeren betekent.
Misschien dat de Unesco zich
daar eens in kan verdiepen.
Want Argentinië heeft de tango
na een periode van verwaarlo
zing herontdekt en deze nu aan
gemeld voor de Werelderfgoed-
lijst van de Unesco. Dat is een
lijst met zeldzame en belangrij
ke cultuurmonumenten en -ui-
tingen die bijzondere bescher
ming verdienen. De piramides
in Egypte en de Chinese Muur
staan ook op die lijst. Kraayen
hof is blij en verrast dat de tango
voor de Erfgoedlijst is genomi
neerd.
„Toen de militairen het in Ar
gentinië nog voor het zeggen
hadden werd de tango als ordi
nair en laag-bij-de-gronds
beschouwd. Zij hebben de tan
gocultuur verloochend en ka
potgemaakt."
Vrijdag speelt Kraayenhof met
zijn sextet in Middelburg. Hun
programma heet Tango Maxima
en behelst de beste tango's aller
tijden zoals La Yumba van Os-
valdo Pugliese, Adiós Nonino
van Astor Piazzolla en A Fuego
Lento van Horacio Salgan, „De
titel van onze show slaat op die
beste tango's - de Maxima -
maar is ook een hommage aan
de vriendin van de kroonprins.
Ik hoop dat Nederlanders zich
door de relatie tussen Willem-
Alexander en Maxima meer
voor Argentinië gaan interesse
ren. De cultuur van dat land
staat heel dicht bij die van Euro
pa, maar lang niet alle Neder
landers weten dat."
Sexteto Canyengue begint zijn
nieuwe theatertournee Tango
Maxima vrijdag 24 november in
de Stadsschouwburg in Mid
delburg. Aanvang 20.00 uur.
door Ernst Jan Rozendaal
De bluesroutes in Middelburg
en Goes zijn een begrip. Voor
het eerst wordt dit jaar ook in
Vlissingen een bluesroute geor
ganiseerd. Organisator is
drummer Peter Kempe van
The Juke Joints, die ook de
routes in Middelburg en Goes
tot een succes heeft gemaakt.
In vijftien cafés in Vlissingen
wordt vrijdagavond bluesmu
ziek ten gehore gebracht.
De formule is dezelfde als die
in Middelburg en Goes. Veel
Nederlandse acts, wat Belgi
sche groepen en een paar ar
tiesten van overzee, uit Enge
land en de Verenigde Staten.
Er is naar gestreefd zoveel mo
gelijk uiteenlopende bluesstij
len te programmeren.
Het lijstje ziet er als volgt uit:
In Frapo's treedt de Belgsiche
groep Nightlife op. De stijl van
Dr Feelgood en ZZ Top, met
een flinke dosis humor.
In de Flying Dutchman speelt
de Vlissingse groep Dragline
voor eigen publiek. Blues die
doet denken aan de Fabulous
Thunderbirds, John Mayall en
The Red Devils.
In Pare Central wordt mond
harmonicaspecialist Gait Klein
Kromhof begeleid door leden
van de Zeeuwse rootsband
Champagne Charlie.
Het dubbele gitaargeweld van
Mellow Down Easy vult De
Dop.
In Michieltje staat Trademark
Guests, een Walcherse band
die onder meer muziek speelt
van Guy Forsyth en Monti
Amundson.
In Popeye treedt de Ameri
kaanse gitarist Bill Roseman
met zijn band op. Hij speelde
onlangs nog in zijn thuisland
met Buddy Guy.
Herman Brock jr The Euro-
casters staan in Crossroads,
met gitaarmuziek a la Jimi
Hendrix en Stevie Ray Vaug-
han.
Blues- en swingklassiekers van
onder anderen Muddy Waters
en BB King worden in
Louisiana uitgevoerd door Phil
James The Flames uit Enge
land.
Dit voorjaar stond Double
Husk nog in De Piek, vrijdag
staat de groep met Texas-blues
in The Wicked.
In Vanuus Blues Happens met
traditionele blues.
Homesick Lonesome is het
akoestische trio van gitarist-
/mondharmonicaspeler Hans
de Vries (van Louisiana Radio).
Te bewonderen in de Concur
rent.
De Belgische groep Jinx speelt
bluesrock in Hoppit.
Joep Pelt speelde eerder dit
jaar op het North Sea Jazz Fes
tival, Vrijdag komt hij in 2x
Bellen akoestische Mississippi-
blues spelen in de stijl van Ro
bert Johnson.
Contrabas en saxofoon zijn be
langrijke ingrediënten in de
muziek van de Spareribs die
optreden in het Spinnewiel.
Tenslotte: Maxwell Street uit
België in Groen Licht. Slide-
gitarist Marino Noppe doet
denken aan Rory Gallagher in
zijn beste dagen. De bluesroute
duurt van 21.30 uur tot onge
veer 2 uur.
Herman Broek jr en Lizz Sprangers.
Carolien Canters, Anje Monteiro en Suzanne Heijne (vlnr) in There's no business.
Ramp
Van alle drie komen daar de ge
schiedenissen los. Pluis, ge
speeld door Wigbolt, heeft de
grote fout gemaakt door kort na
haar huwelijk met haar man in
Sluiskil te gaan wonen. Dat
vindt zij zo'n beetje het ergste
waar je terecht kan komen op de
wereld. Voor haar is het een
ramp en ze brandt Zeeuws-
Vlaanderen dan ook tamelijk af.
De inwoners zijn in haar visie
geen prettig volk en zeer op
zichzelf. En dan die pont die van
tijd tot tijd niet vaart vanwege
de mist. Bovendien was zij ge
trouwd met een etter van een
man, een beroepsmilitair, die
Bert Bunschoten (links) en Wigbolt en Joep Kruijver spelen Een zo
merjurk vol verdriet. foto Jan Heyer
Al bijna 25 jaar vormen Bert Bunschoten en Wigbolt Kruij
ver, later aangevuld met Wigbolts broer Joep, de vaste kern
van de Haarlemse toneelgroep Het Volk. Ze bedenken en ma
ken hun stukken, waarop ook de vaste regisseur Aike Dirk
zwager een belangrijk stempel drukt, reeds tal van jaren zelf,
waarbij het 'mannelijk onvermogen' een beetje een handels
merk is geworden. In de nieuwe voorstelling Een zomerjurk
vol verdriet wordt dit thema nu eens vanuit de vrouwelijke
optiek bekeken.
dreigende en vijandige sfeer
tussen de drie vrouwen."
We houden ons graag bezig met
de smalle scheidslijn tussen hu
mor en ernst. Waar zit je nog wel
om te lachen, hoewel het eigen
lijk buitengewoon triest en
troosteloos is? Het leven is een
tragische zaak, maar je kan er
gelukkig soms om lachen. Men
sen modderen voort in hun be
staan, ook de man in de straat en
die leggen we graag onder een
vergrootglaasje om dat modde
ren te laten zien. Vaak werkt dat
op de lachspieren. De man
speelt in Een zomerjurk vol ver
driet op de achtergrond een ta
melijk destructieve rol, omdat
de drie zusters in de liefde zo te
leurgesteld, bedrogen en ver
frommeld zijn. Je krijgt drie to
taal geknakte vrouwtjes te zien-
Maar er is hoop, want de voor
stelling heeft in al haar tragiek
een happy end,"
Het Volk speelt Een zomerjurk
vol verdriet morgen (donder
dag) in 't Beest in Goes (20.30
uur).
door Frans Doeleman
„Het verhaal wordt gedragen
door drie zusters, die allen hun
eigen geschiedenis hebben met
mannen en de liefde. We waren
aanvankelijk doodsbenauwd
voor het effect van travestieto
neel, in de zin van kijk ons eens
leuk doen met jurken aan en
pruiken op, maar dat is het god
zijdank niet geworden. Na een
paar minuten vergeet je dat je
naar drie verklede kerels zit te
kijken", zegt Bert Bunschoten
(48), zijn woorden onderstre
pend met een citaat uit een re
censie. „Het gaat ons er niet om
zo goed mogelijk een vrouw te
spelen, maar om de achterlig
gende gedachte. We doen dat ge
woon met de mannelijke stem en
lichaamstaal."
„De verhaallijn wordt gevormd
door de verboden relatie tussen
een katholieke geestelijke en
een vrouw, het grote taboe bin
nen derk kerk. De oudste zuster,
Aaf je, die ik speel, heeft een af
faire gehad met een priester, die
tientallen jaren duurde. Die
man komt echter tot inkeer, er
kent, wel erg laat, dat dit, ook
celibatair gezien, niet langer
kan en vertrekt naar een missie
post in Afrika. De vrouw is
daardoor zo van de kaart, dat ze
besluit een eind aan haar leven
te maken. De zelfmoordpoging
mislukt en de twee zusters van
Aafje reizen, de één vanuit Am
sterdam, de ander vanuit
Sluiskil, af naar de pastorie om
haar geestelijke bijstand te ver
lenen."
dacht dat het huishouden ook
een soort kazerne was, waar hij
de zaak kon tiranniserenVan de
derde zuster, gespeeld door
Joep, is de relatie mislukt, door
dat haar echtgenoot uiteinde
lijk toch meer van mannen bleek
te houden."
„We hebben gekozen voor een
documentaire-vorm, zodat de
stem van Hans Keiler (VPRO) af
en toe te horen is in verbindende
teksten. Halverwege krijgt de
voorstelling het karakter van
een ouderwetse thriller, wan
neer de dekseltjes van de beer-
putjes opengetrokken worden
en de juiste toedracht zich gaat
ontspinnen. Er ontstaat een
