Die man kan
altijd nog,
dat kind niet
De aanstaande schoonzoon moest
wel veel met Amalia wandelen
Alleenstaande moeders
zaterdag 18 november 2000
Steeds meer alleenstaande
vrouwen die de ware man niet
kunnen vindenmaar wel een kind
willen, kiezen alleen voor het
moederschap. Onder druk van de
biologische klok hakken ze een
knoop door: die man kan altijd
nog, dat kind niet. Massaal trek
ken 'single' vrouwen naar zieken
huizen voor kunstmatige insemi
natie met donorzaad. Maar vaak
blijft de deur dicht, want alleen
staand moederschap is nog lang
geen gemeengoed.
Leonie: „Ik heb van alles gedaan
om aan de man te komen. Adver
tenties gezet, zelf gereageerd, veel al
leen gereisd en feesten voor alleen
staanden bezocht. Ik heb diverse
mannen ontmoet, maar mijn kinder
wens zette een relatie al gauw onder
druk. Vrij snel moest ik weten of hij
kinderen wilde. Dat is onnatuurlijk
als je elkaar net kent. Na een paar jaar
ronddolen kreeg ik er genoeg van. Op
mijn 37ste besloot ik alleen moeder te
worden."
Leonie ging op zoek naar een zaaddo
nor in haar vriendenkring. Niemand
wilde, bang voor emotionele proble
men. Ze belde met diverse sperma-
banken in ziekenhuizen, maar werd
niet geholpen. Alleenstaande vrou
wen met een kinderwens zijn lang niet
overal welkom. Uiteindelijk kwam ze
terecht bij de Stichting Medisch Cen
trum voor Geboorteregeling (SMCG)
in Leiden, een particuliere kliniek die
kunstmatige inseminatie met donor
zaad (KID) toepast.
Leonie: „Ik was verbaasd hoe snel het
toen ging. Tijdens het intake-gesprek
moest ik uitleggen waarom ik moeder
wilde worden en mocht ik aangeven
hoe de donor er uit moest zien. 'Blau
we ogen, bruin haar, normaal pos
tuur', zei ik, een uiterlijk dat bij mij
past." Ook moest zij een keuze maken
tussen een A of B-donor. De eerste is
volledig anoniem, bij de tweede mag
het kind vanaf zestien jaar de biologi
sche vader ontmoeten. Ze koos voor
het laatste. Na zeven inseminaties
was ze zwanger. Kosten: ruim 2000
gulden, vergoed door de particuliere
verzekeraar.
Inmiddels zit Leonie (39) in haar Gro
ningse appartement met een blakende
baby op schoot. Anna is vier maanden
oud. Als freelance publiciste werkt ze
veel thuis. De combinatie werk en
zorg gaat haar goed af. De trotse moe
der heeft een positief gevoel over de
verwekker van haar kind. „Ik ken die
man niet, maar iemand die zijn zaad
ter beschikking stelt aan vrouwen zo
als ik, is volgens mij een sociale per
soon. De donoren, die gescreend wor
den door de kliniek, verdienen er niets
mee. Sterker nog: ze moeten er moeite
voor doen. Wel creëer ik bewust geen
gedetailleerd beeld van de verwekker.
Hij is niet de vader van mijn kind, hij
is donor."
BAM
Ze noemen zich BAM-moeder: Be
wust Alleenstaande Moeder. Deze
nieuwe generatie vrouwen distanti
eert zich openlijk van haar zusters uit
de jaren zeventig: de Bewust Onge
huwde Moeders, beter bekend als
BOM-vrouwen. Die waren anti-man,
menen de B AM'mers en zij zijn dat ze
ker niet. Integendeel, de meesten
zochten lang naar de ware, maar kon
den hem niet vinden.
Bijna honderd BAM-vrouwen zijn be
zig met de oprichting van een eigen
belangenorganisatie. Wel heerst er
onenigheid over de naam. Bewust Al
leenstaande Moeder stuit sommigen
tegen de borst, want ze zijn helemaal
niet bewust alleen. Single-moeders of
Bewuste Moeders zijn alternatieven,
maar dat bekt niet zo lekker. Voorlo
pig blijft het BAM.
„Ik heb helemaal niets met het ge
dachtegoed van BOM-moeders!", be
nadrukt Leonie. „Die vrouwen waren
ervan overtuigd dat zij geen man wil
den. Dat was wel mijn oorspronkelij
ke wens. Ik geloof juist dat een man
weer een andere invloed op een kind
heeft dan een vrouw. Maar dit ideaal
kwam gewoon niet tijdig op mijn
pad."
„Ik wil mijn dochter juist een positief
beeld meegeven over mannen. Ik ben
haar anonieme vader immers zeer
dankbaar. Dankzij hem heb ik een
prachtige dochter." Voor de vraag van
de kleine Anna, die als ze een jaar of
vier is zal willen weten waar haar pa
pa is, heeft Leonie het volgende ant
woord bedacht. „Ik zal haar vertellen
'dat mama hard heeft gezocht naaf
een papa, maar hem niet kon vinden.
Toen is mama naar de dokter geweest
die zaadjes had van een hele lieve me
neer. En zo kon Anna worden gebo
ren."
Weigeren
Terwijl aanstaande en reeds bevallen
B AM-moeders uitbundig met elkaar
'chatten' op internet, reageren de
meeste ziekenhuizen zeer terughou
dend op de kinderwens van alleen
staande vrouwen. Sommige instellin
gen weigeren een behandeling op
basis van hun religieuze grondslag.
Maar ook academische ziekenhuizen,
de voorlopers op het gebied van
kunstmatige inseminatie bij alleen-
gaanden, wijzen singles inmiddels de
deur.
Zo is ook het Leids Universitair Me
disch Centrum (LUMC) hiermee ge
stopt. Jan-Kees de Bruyn, hoofd van
de spermabank, werkt alleen nog voor
heteroseksuele en lesbische paren:
„Onze ervaring is dat alleenstaande
vrouwen vaak halverwege een behan
deling afhaken. Ze ontmoeten een
leuke man en willen graag kinderen
van hém, maar als de relatie uit gaat,
komen ze weer terug. In je eentje een
gezin stichten is geen eerste keus! De
druk van de biologische klok geeft de
doorslag om alleen moeder te worden.
Ik vind dat een negatieve keuze."
De singles lieten zich slecht begelei
den, vertelt De Bruyn, ook voorzitter
van de Nederlands-Belgische Vereni
ging voor Kunstmatige Inseminatie.
„Een vrouw-alleen die een kind op de
wereld zet van een anonieme vader,
moet over veel zaken goed nadenken.
Daarvoor moesten ze bij ons gesprek
ken voeren met een psycholoog. Hoe
en wanneer vertel je het kind over zijn
biologische afkomst? Wat vinden je
ouders, broers en zussen ervan? Als
het kind geen vader heeft, is het heel
belangrijk dat het zich zeer welkom
voelt bij de rest van de familie. Tijdens
deze sessies kwamen veel vrouwen
niet opdagen. Ze hadden zelf al lang
genoeg nagedacht en geen behoefte
aan paternalistische prietpraat."
Tineke (46) uit Utrecht, onderwijzeres
en moeder van de achtjarige Annema-
rie, herkent dit. „Voordat ik mij aan
meldde bij het Academisch Medisch
Centrum (AMC) in Amsterdam, ben ik
het hele land afgereisd om te praten
met ervaren vrouwen. Een warm nest
bouwen, zorgen voor een sociaal net
werk, een voogd en toeziend voogd ge
vraagd, alles had ik overdacht. Ver
volgens werd ik in het ziekenhuis
compleet doorgezaagd over mijn ver
leden. Ik had vroeger enkele kortdu
rende relaties gehad en ze stelden de
,Na een paar j aar ronddolen kreeg ik er genoeg van. Op mijn 37ste besloot ik alleen moeder te worden.
onderhouden; hij is volgens de wet
niet de vader. Met de afschaffing van
de anonimiteit zal er een chronisch te
kort ontstaan aan zaaddonoren. In
middels zijn al negen van de 21 sper-
mabanken gesloten.
Gewenst
Uit onderzoek dat in opdracht van mi
nister Borst is uitgevoerd onder alle
spermabanken in Nederland blijkt
dat KID-kinderen nauwelijks proble
men hebben met hun anonieme af
komst. Slechts een fractie gaat daad
werkelijk op zoek naar de verwekker.
Dat gebeurt meestal als het kind botst
met de verzorgende ouder(s). De af
wezige, biologische vader wordt dan
geïdealiseerd.
Over de ontwikkeling van KID-kin
deren die opgroeien met een alleen
staande moeder, is weinig bekend.
Wel is er veel onderzoek gedaan naar
kinderen die na een echtscheiding
worden opgevoed door één ouder. Zij
hebben meer problemen dan kinderen
uit traditionele gezinnen.
BAM-moeders worden vaak vergele
ken met deze eenoudergezinnen. On
terecht, menen de BAMMERS die op
internet druk discussiëren over al
leenstaand ouderschap. Als ouders
scheiden is dat vaak een negatieve er
varing voor kinderen. Ze voelen zich
afgewezen, in de steek gelaten. Dat
zelfde geldt voor adoptiekinderen. Ze
zijn afgestaan door hun biologische
ouders.
„Bij onze kinderen is dat allemaal niet
aan de hand. Hun vader is niet wegge
lopen of er met een andere vrouw van
door gegaan. Ze hebben geen papa
omdat mama die niet kon vinden", zo
vertelt een moeder.
Het gemis van een vaderfiguur kan
zich uiteraard wel voordoen. Heel af
en toe mengt zich ook een KID-kind in
de discussie. „Dat ik mijn vader nooit
zal kennen en zonder vaderfiguur ben
opgegroeid, heeft voor de nodige pro
blemen gezorgd. Het is voor mij een
zware last dat ik niet weet wie mijn
vader is", zo mailt Rob. „Wel heb ik
begrip voor jullie kinderwens. Ik wil
jullie aanraden tè kiezen voor een be
kende donor zodat het kind de identi
teit kan achterhalen als het dat wil.
Daarmee voorkom je veel proble
men."
Carine Neefjes
volgende diagnose: 'We vrezen dat u
zich niet kunt hechten'. Ik werd ge
weigerd."
„Dat vond ik zo gemeen! Er zijn ook
alleenstaande vrouwen die in him
vruchtbare periode een willekeurige
vent in een café oppikken en dan zoge
naamd per ongeluk zwanger raken.
Zij hoeven aan niemand verantwoor
ding af te leggen. Het ergerde mij ma
teloos dat psychologen zich zo met
mijn keuze bemoeiden. Toch was het
medische circuit voor mij de enige
weg. Ik wilde veilig zwanger raken.
Uiteindelijk ben ik geholpen door een
gynaecoloog in Amsterdam. Na negen
pogingen was ik in verwachting."
De meeste BAM'mers komen terecht
bij de Stichting Medisch Centrum
voor Geboorteregeling (SMCG) in
Leiden, een particuliere kliniek met
een degelijke en betrouwbare reputa
tie. Maar ook hier zijn alleenstaande
vrouwen verreweg de moeilijkste
groep. Naar schatting kloppen hier
jaarlijks zo'n 100 singles aan, waar
van een kwart wordt geweigerd.
Medisch-directeur W. Beekhuizen:
„Hier komen regelmatig incestslacht-
offers met enorme psychosociale pro
blemen. Die vrouwen denken dat een
kind hun traumatische verleden op
lost. Maar een kind is geen medicijn!
Wij kunnen die vrouwen niet helpen.
Dat geldt ook voor eenzame types.
Sommige vrouwen hebben nog nooit
seks gehad, hebben geen vrienden
kring om zich heen. In zo'n situatie is
het onverantwoord om alleen een
kind op de wereld te zetten."
Ook de nieuwe wet Donorgegevens
Kunstmatige Inseminatie zal solo's
weinig heil brengen. Minister Borst
van volksgezondheid wil dat in 2002
de anonimiteit van spermadonoren
wordt opgeheven. „Het kind moet al
tijd de biologische vader kunnen ach
terhalen." Ze kreeg steun van een
meerderheid van de Tweede Kamer.
De B-donoren, waarbij het kind vanaf
zestien jaar de biologische vader kan
ontmoeten, blijven overigens wel be
staan.
Van de 300 zaaddonoren in Nederland
is slechts een kwart B-donor, het me
rendeel kiest voor A -donorschap om
volledig anoniem te blijven. De mees
te mannen willen immers geen 16-ja-
rige nakomeling op de stoep, bang
voor emotionele problemen. De B-do
nor is echter niet verplicht zijn kind te
foto Iris Loonen
Ingevroren donorzaad klaar voor gebruik voor kunstmatige inseminatie.
foto Phil Nijhuis
Frederik Hendrik
Amalia van Solms
Stel, je bent graaf van Nassau. Je
komt uit een geslacht van stadhou
ders van Friesland in de zeventiende
eeuw en je hebt op haar sterfbed aan je
moeder beloofd dat je zult trachten een
dochter van Frederik Hendrik, door
lucht prins van Oranje, te huwen. De
Oranjes hebben het dan al hoog in de
bol, vooral de vrouw van Frederik Hen
drik, Amalia van Solms, een voormalig
hofdame die zelf een geducht huwelijk
heeft gedaan.
Dat is het thema van Liefde in opdracht,
een historische studie over het hofleven
van Willem Frederik van Nassau, stadhou
der van Friesland en in rechte lijn voorvader
van koningin Beatrix. Het is vooral een stu
die aan de hand van dagboeken van Willem
Frederik, waarin hij zich laat kennen als een
mens van vlees en bloed, met gevoelens van
twijfel, overmoed en berouw, om maar en
kele van de beschreven gemoedstoestanden
te noemen.
Aangezien dit geen sprookje is, maar een se
rieus boek, kan de uitkomst direct worden
prijs gegeven. Willem Frederik krijgt zijn
prinses, de jongste dochter van Frederik
Hendrik, en leefde nadien nog bijna twaalf
jaar en niet gelukkig getrouwd. Bij het
schoonmaken van een pistool verwondde
hij zichzelf dodelijk.
Het boek is vooral het verslag van de moeite
die hij heeft moeten doen om het huwelijk
met prinses Albertine tot stand te brengen.
Eindeloze wandelingen met Amalia van
Solms door Den Haag, heel veel vernederin
gen ook van de kant van zijn aanstaande
schoonmoeder.
Frederik Hendrik, die in 1647 overleed,
hielp zijn achterneef ook niet. Hij liet het
schenken van de hand van zijn dochter over
aan haar moeder. Het dagboek van Willem
Frederik verraadt soms dan ook grote moe
deloosheid.
Schuldbewust
Maar datzelfde dagboek verhaalt ook over
het schuldbewustzijn van de vaak in geld
nood verkerende Friese graaf, als hij in ge
zelschap van achterneef Willem, de aan
staande erfgenaam van Frederik Hendrik,
naar de hoeren is geweest en over zijn vaste
voornemen niet meer in zonde te vervallen.
En over een andere 'amour', die korte tijd
zijn leven beheerst, en zijn angst dat ze
zwanger zal worden.
Willem Frederik bereikte dus zijn doel in
1652. Hij was bijna veertig, zijn bruid ne
gentien jaar jonger. In zijn dagboek schreef
hij'Godt sie gedanckt dat het soo wijt ge
komen is, hoop het sal een goedt hauwelijck
geven'.
Het zou nog jaren duren voordat er kinderen
kwamen (het doel van deze verbintenis) en
voordat Albertine haar man eindelijk
verzekerde dat ze hem lief zou hebben. Bo
vendien zou de dure smaak van de Oranje
prinses hem vaak tot wanhoop drijven. Her
haaldelijk liet hij plannen opstellen om de
financiën van zijn eenvoudige Friese hof te
saneren, maar tevergeefs.
Liefde in opdracht is een boeiend boek, dat
veel meer omvat dan een verslag van een
traditioneel huwelijk onder hoge edellieden
met dynastieke bedoelingen.
Terecht vindt schrijver Luuc Kooijmans -
die zich een paar jaar geleden onderscheid
de met een verslag over vriendschappen en
netwerken in de zeventiende en achttiende
eeuw - dat de dagboeken van Willem Frede
rik van Nassau hem in staat hebben gesteld
een zinvolle bijdrage te leveren aan het mo
derne genre van de mentaliteitsgeschiede
nis.
Rob Soetenhorst
Luuc Kooijmans: Liefde in opdracht - Het
hofleven van Willem Frederik van Nassau;
Uitgeverij Bert Bakker, 42,95.